Hoe kies ik een zelfzorgtool die bij mij past? Een bijdrage van de werkgroep tooling, gebaseerd op de kennis, ervaring en feedback opgedaan tijdens de werkzaamheden van september 2013 t/m december 2014, onder redactie van Bart Brandenburg.
eHealth ondersteunt zelfzorg De Coöperatie Zelfzorg Ondersteund gebruikt de term “ondersteunde zelfzorg” als synoniem voor zelfmanagement. “Ondersteunde zelfzorg gaat om de inspanningen die een persoon met een chronische ziekte doet om een zo goed mogelijk compromis te vinden tussen de eisen van de ziekte en de eisen van het leven (CBO, 2014). Mensen voeren de eigen regie zolang ze dat willen en kunnen en bepalen zelf de persoonlijke streefdoelen ten aanzien van gezondheid, leefstijl en gedrag. Het leven staat centraal, niet de ziekte. Om de streefdoelen te bereiken wordt de patiënt bij het werken aan zijn gezondheid ondersteund door zorgverleners, ICT, hulpmiddelen en omgeving.” Zelfzorg kan dus niet zonder goede ondersteuning. Digitale ondersteuning met moderne ICT in de vorm van eHealth, is daar een essentieel onderdeel van. Uit welke onderdelen moet de ondersteuning in ieder geval bestaan? Dat heeft het Coördinatie Platform Zorgstandaarden (CPZ) in 2010 als volgt geformuleerd: • zorgcliëntenvoorlichting; • ondersteuning zelfbehandeling; • beschikbaarheid van interventiemethodieken en zelfzorghulpmiddelen; • motivatie; • individueel zorgplan met persoonlijke behandeldoelen; • digitale infrastructuur: een persoonlijk gezondheidsdossier en een patiëntenplatform.
Bij de ondersteuning van zelfzorg van mensen met een chronische aandoening: • zijn meerdere mensen betrokken; • wordt informatie uit verschillende bronnen gebruikt en uitgewisseld; • worden verschillende zelfzorghulpmiddelen ingezet. Ondersteunde zelfzorg heeft dus baat bij het uitwisselen en samenwerken van verschillende partijen en toepassingen. Dit proces kan versneld worden door het formuleren van basiseisen en een normenkader en daarmee een gezamenlijke standaard voor digitale zelfzorgplatforms. Aanpak: drietrapsraket - basiseisen, financiering, implementatie De aanpak van de Coöperatie Zelfzorg Ondersteund bestaat uit 3 stappen. 1. Bepaal de basiseisen van en een toetsbaar normenkader voor zelfzorgplatforms. Maak een lijst van zelfzorgplatforms en -applicaties die hieraan voldoen. 2. Regel de financiering van goedgekeurde zelfzorgplatforms door zorgverzekeraars kwalitatief inhoudelijk (pre-concurrentieel) dezelfde inkoopcriteria te laten hanteren. 3. Ondersteun de implementatie met behulp van doorbraakprojecten en een gereedschapskist met praktische hulpmiddelen.
De werkgroep tooling van Zelfzorg Ondersteund De werkgroep tooling heeft twee taken. 1. Het vaststellen van de basiseisen voor de functionele en technische standaarden van een zelfzorgsysteem1; 2. Het maken van een toetsbaar normenkader en een auditproces waarmee beschikbare systemen beoordeeld kunnen worden leidend tot een lijst met goedgekeurde zelfzorgplatforms. Dit betekent dat de werkgroep analyseert, onderzoekt en definieert waar zelfzorgplatforms of -toepassingen aan moeten voldoen om simpel en motiverend te werken voor patiënten en zorgverleners. Bovendien worden de systemen getoetst aan afgesproken standaarden en bestaande randvoorwaarden, zoals beveiliging, privacywetgeving, zorgstandaarden, berichtenstandaarden en de wensen en afspraken op het gebied van het Persoonlijk Gezondheids Dossier (PGD) en Individueel ZorgPlan (IZP). Dit is een dynamisch proces met een groeimodel. Dat houdt in dat: •
•
de lijst met goedgekeurde zelfzorgsystemen wordt aangevuld met nieuwe toetreders op het moment dat zij aan de basiseisen voldoen en dat hebben laten toetsen; de basiseisen en het normenkader worden aangepast aan nieuwe wensen, inzichten en ervaring op het gebied van digitale zelfzorgondersteuning.
1 Basiseisen tooling vastgesteld in samenwerking met patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars, zorgaanbieders en kennispartners waaronder Nictiz
Lijst met goedgekeurde systemen en een schat aan kennis en ervaring De werkzaamheden van de werkgroep Tooling hebben geleid tot veel kennis en ervaring op het gebied van de mogelijkheden en belemmeringen van het gebruik van zelfzorgplatforms, die we hieronder graag met je delen. We gaan ervan uit dat je al hebt nagedacht over je visie op zelfzorg en je positie hebt bepaald. Kortom: dat je de bouwblokken van je eigen “House of Care” hebt uitgekozen. Zie ook: http://zelfzorgondersteund.nl/aanpak/werkgroep-implementatie/ Hoe kies ik een zelfzorgtool die bij mij past? 1. Kies een toepassing uit de lijst van goedgekeurde zelfzorgplatforms van de Coöperatie Zelfzorg Ondersteund. Zo voldoe je aan de gezamenlijke eisen van patiëntvertegenwoordigers, zorgaanbieders en zorgverzekeraars die op termijn ook een plek krijgen in de inkoopcriteria van de zorgverzekeraars. 2. Heb je al een keuze gemaakt of ben je al aan de slag met een systeem dat (nog) niet op de lijst staat? Stimuleer de leverancier om een audit aan te vragen. De Coöperatie Zelfzorg Ondersteund wijst leveranciers die de intentie hebben om aan de basiseisen te voldoen graag de weg. 3. Praat met verschillende leveranciers en vraag een prijsopgave. Ga kijken bij collega’s die al met een zelfzorgplatform werken en praat met verschillende mensen die er zélf ervaring mee hebben (dus niet alleen de bestuurders). 4. Welke functies moet het platform of de zelfzorgapplicatie in jouw situatie kunnen uitvoeren? Wil je het systeem gebruiken voor het monitoren op afstand van mensen met een chronische aandoeningen? Wil je mensen kunnen coachen naar een gezondere leefstijl? TIP: Een praktische en snelle manier om hierachter te komen is om enkele scenario’s te schrijven met behulp van persona’s. Bijvoorbeeld: een patiënte met diabetes die thuismeetwaarden wil kunnen uitwisselen met de huisartsenpraktijk. Of: een praktijkondersteuner die haar patiënten thuis het consult wil laten voorbereiden. Enkele voorbeelden van dergelijke persona’s zijn in het basiseisenrapport opgenomen. Vanuit deze praktijkscenario’s zijn de basiseisen en het normenkader gedestilleerd. De technische eisen zorgen er vervolgens voor dat je de gewenste functies soepel, veilig en volgens wettelijke richtlijnen kunt uitvoeren. 5. Ben je bezig met de implementatie van een Individueel Zorgplan (IZP)? Een zelfzorgplatform kan dit proces ondersteunen en versterken!
TIP: maak gebruik van het Plan van eisen Generiek Individueel Zorgplan van het NHG, Vilans en de NPCF. 6. Hoe wil je een zelfzorgplatform koppelen aan de informatiesystemen waarmee je zelf werkt, zoals een huisartsen informatiesysteem (HIS) of een keteninformatiesysteem (KIS)? Met welke andere systemen wil je gegevens kunnen uitwisselen? Denk bijvoorbeeld aan een apotheek of laboratorium. Wees kritisch. Heb je al deze koppelingen wel nodig voor de functies die je in stap 4 hebt gekozen? In het geval van verschillende leveranciers: werken ze samen om deze koppelingen tot stand te brengen? 7. Wil je gegevens uit meetapparatuur zoals glucosemeters, weegschalen, bloeddrukmeters en ‘wearables’ zoals stappentellers direct kunnen invoeren in het systeem? Let op: dit is een jonge en snelgroeiende markt, met veel mogelijkheden, maar nog relatief weinig standaarden. TIP: Lees de Whitepaper ‘Zelfmetingen en de Nederlandse Gezondheidszorg’ van Nictiz. 8. Vanuit het perspectief van de patiënt worden de gegevens die voor patiënten relevant zijn vaak opgeslagen in een Persoonlijk Gezondheidsdossier (PGD). Hoe ziet zo’n dossier eruit en hoe speelt het een rol in de ondersteuning van zelfzorg? TIP: Volg de activiteiten van het project PGD kader 2020 van NPCF, KNMG en ZN. 9. Welke gegevens wil je uit het zelfzorgsysteem kunnen halen om de werking en effectiviteit ervan te kunnen beoordelen? Wil je data kunnen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek? Bespreek met de leverancier hoe deze data beschikbaar komen. Vaak gaat het om de antwoorden op drie vragen: a. Werkt het? - Wordt het zelfzorgsysteem gebruikt door de doelgroep, kunnen ze er goed mee werken en zijn ze er tevreden over? b. Helpt het? - Leidt gebruik van het zelfzorgsysteem tot aantoonbaar betere uitkomsten op het gebied van gezondheid en kwaliteit van leven? c. Rendeert het? - Wegen de kosten van het zelfzorgsysteem op tegen de opbrengsten? 10. Heb je een keuze gemaakt en ga je het zelfzorgplatform in gebruik nemen? Begin dan met een kleine groep enthousiaste patiënten en zorgverleners. Organiseer trainingssessies en ontwikkel voorlichtingsmateriaal. Bedenk hoe je patiënten voor het platform uitnodigt.
Een implementatieplan voor een zelfzorgplatform kan bijvoorbeeld de volgende stappen bevatten: a. Startfase - kies de zorgverleners en patiëntengroepen die met het platform gaan werken. Beschrijf hoe de nieuwe manier van werken in de praktijkvoering wordt opgenomen. Schrijf voorlichtingsmateriaal voor alle betrokkenen (informatiefolders, wachtkamerposters, nieuwsbrieven en persberichten). b. Koploperfase - een beperkte groep gaat met het platform aan de slag. Verzamel frequent (iedere één à twee weken) feedback en monitor het gebruik via loggegevens. Los problemen snel op. Vier succes en deel ervaringsverhalen, ook met de mensen die zich aan het voorbereiden zijn op de volgende fase. c. Uitrolfase - Breid het aantal deelnemers stapsgewijs uit. Maak daarbij uiteraard gebruik van de geleerde lessen uit de eerdere fasen. TIP: Plan de ingebruikneming van het platform voor een nieuwe patiënt tijdens het spreekuur. Dat werkt stimulerend en drempelverlagend. Leer van de ervaringen van de koplopers en maak afspraken met de leverancier hoe deze kunnen leiden tot fine tunen van het systeem. 11. Besteed veel aandacht aan het integreren van de nieuwe manier van werken in je dagelijkse praktijkvoering. Met andere woorden: breng de online en de ‘echte’ wereld steeds bij elkaar. Documentatie Basiseisen platforms voor ondersteunde zelfzorg 2014 - Zelfzorg Ondersteund Normenkader Zelfzorg v1 1 - Zelfzorg Ondersteund Plan van eisen generiek Individueel Zorgplan - NHG, Vilans en de NPCF. Project PGD kader 2020 - NPCF, KNMG en ZN Whitepaper ‘Zelfmetingen en de Nederlandse Gezondheidszorg’ - Nictiz
