Afwisseling in het groene Maasdal
Wandelen Fietsen
Het Bergerbos
Staatsbosbeheer Regio Zuid Spoorlaan 444 | 5038 CH Tilburg T 013-7074800 www.staatsbosbeheer.nl
Verrassende bossen, heide en duinen in het Bergerbos Struinend door het loofhout staat u op een onverwachte open plek opeens in het volle zonlicht. Een ree langs de bosrand kijkt verbaasd op en gaat er dan met een paar geruisloze sprongen vandoor. Het water van een verstild vennetje weerspiegelt wolken en takken. Even verderop hangt tussen de donkere dennen een intense stilte. Zelfs de vogels lijken hier de adem in te houden. Dan breekt het bos weer open en stuit u op een bloeiend heideveld, een kleine akker of de resten van een glooiende zandverstuiving. Grote kans dat u hier een kudde vreedzaam grazende geiten, paarden of schotse hooglanders tegen het lijf loopt. Saai is een bezoek aan het Bergerbos nooit.
Stuifzand, heide en bomen
kocht Staatsbosbeheer het deel van het landgoed
Het Bergerbos ligt midden in het Nationaal Park
waar zich onder meer de voormalige boomkwekerij
De Maasduinen, een gordel van bossen en natuur-
bevindt. Sinds enige tijd is er een golfbaan aange-
gebieden tussen Nijmegen en Venlo. Het bos, dat zich
legd die de naam Bleijenbeek draagt. De ruïne en de
uitstrekt tussen het Limburgse dorpje Afferden en de
slotgracht van het kasteel zijn naast dit terrein nog
Duitse grens, is 800 hectare groot. Moeilijk te geloven
goed herkenbaar.
dat het uitgestrekte en gevarieerde woud pas een eeuw geleden is aangelegd. Het gebied bestond ooit
Gevarieerde bossen
grotendeels uit zandverstuivingen en heide. Deze
Staatsbosbeheer geeft de monotone productie-
zogeheten paraboolduinen, zoals nu nog te vinden in
bossen de laatste 25 jaar een natuurlijker aanzien.
het Quin en de Cockse Heide, ontstonden aan het
Overal in Nederland worden productiebossen
einde van de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden.
omgevormd tot afwisselende bossen met meer
Rijn en Maas zetten grote hoeveelheden klei en zand
variatie in boomsoorten, leeftijd en hoogte. Zulke
af. Tijdens droge periodes blies de wind het rivierzand
bossen bieden het planten en dierenleven meer
op tot stuifduinen. Op sommige plaatsen werd het
kansen en zijn bovendien aantrekkelijker om te zien.
zand opgevangen door planten en zo ontstonden
Dat geldt ook voor Het Bergerbos.
langgerekte zandruggen, kopjesduinen en hoefijzervormige duinen. De boeren aan de rand hadden veel
Bron van nieuw leven
last van het stuifzand. Telkens weer dreigden hun
Op diverse plekken zijn de resultaten van die
akkers eronder te verdwijnen. Daarom werden de
omvorming al zichtbaar. Tussen de oudere dennen
stuifzanden vanaf 1890 beplant met bomen. Dat
verschijnen steeds meer loofbomen en struiken.
gebeurde vooral met grove dennen, een typische
En hier en daar verjongt het bos zich al vanzelf.
’pioniersboom’ die goed gedijt op arme zandgronden
Omgewaaide bomen en afgevallen takken worden
en bovendien veel hout oplevert. In de loop van deze
niet meer opgeruimd, maar blijven liggen. Zij zijn
eeuw breidde het bos zich steeds verder uit. Maar ook
een vestigingsplaats voor talloze soorten mossen,
nu nog is het stuifzandlandschap met hoge koppen
schimmels, paddenstoelen, torren, vliegen, spinnen,
en ruggen karakteristiek voor Het Bergerbos.
kevers en andere insecten. Die verteren het dode hout tot voedselrijke grond voor nieuwe planten en
Een landgoed uit 1400
bomen. Vermolmd hout is bovendien een gedekte
De geschiedenis van het gebied is nauw verbonden
tafel voor veel vogels die zich tegoed doen aan de
met die van het landgoed Bleijenbeek dat voor het
insecten. En holenbroeders zoals spechten, kunnen
eerst in 1400 wordt vermeld. Het landgoed, dat
er prachtige nestholtes in maken. De afgewaaide
bestond uit een kasteel, bos, landbouwgrond en een
takken bieden kleine zoogdieren onderdak en
heidegebied met vennen, was eeuwenlang in het
bescherming.
bezit van de familie Schenck van Nijdeggen. In 1996
Begrazingsgebied de ’Afferdense duinen’ Verspreid over het begrazingsgebied de ’Afferdense duinen’ liggen diverse fraaie heideterreintjes, zoals het Quin, de Cockse Heide en de Duvelskuul. Ze bestaan zowel uit droge als vochtige delen. Op de droge gronden groeit vooral struikheide, terwijl de vochtige delen voornamelijk bedekt zijn met dopheide. Staatsbosbeheer is er zuinig op, want de heideveldjes herbergen veel bijzondere planten en dieren. Om de variatie in het gebied te bevorden heeft Staatsbosbeheer een open verbinding gemaakt tussen diverse heidevelden. Hierdoor kunnen insecten, vlinders en kikkers en hagedissen eenvoudig van het ene gebied in het ander komen. Het behoud van de heide vraagt om een specifiek beheer. Daarom laat Staatsbosbeheer de heide begrazen door runderen, paarden en geiten. De dieren blijven het hele jaar buiten en kunnen uitstekend voor zichzelf zorgen. Ze eten niet alleen grassen, maar ook struiken en boompjes die de heide dreigen te overwoekeren. De geiten behoren tot een zeldzaam Nederlands huisdierras: de Nederlandse landgeit.
Zeldzame zandverstuivingen Zandverstuivingen zijn tegenwoordig erg zeldzaam. Ze komen in West-Europa bijna alleen nog in ons land voor. In de bodem zitten nauwelijks organische stoffen en ’s zomers kan de temperatuur er flink oplopen. Dat maakt het voor planten niet gemakkelijk. Alleen echte pioniersoorten, zoals zandzegge en buntgras, kunnen zich handhaven.
Diekendaal
g we
os
B se Erf
eg kw
er eK
rfs
eE uw
Broeders bos
e Ni
Jodenberg Esven
g kwe
rlui
e sum
Has
al en rk
Be e
le
dela
Hei
N271 t raa
eg ndw
lst
pe Ka
Afferden (bij horeca)
Legenda Rivierduinenroute
Duvelskuul
Broedersbosroute Duvelskuulroute Fietspad
Berkenkamp
Raster
ew ald se we g
Ingerasterd gebied Honden los gebied
be Sie
Parkeerplaats
a Ma
Parkeerplaats + info
ng
Golfbaan
s
Natuurkampeerterrein De Cokse Heide Ruiter/menroute zie aparte folder
Heukelomse heide
Nieuw Bergen
In een later stadium, wanneer het zand is gaan
bijzondere planten te vinden, zoals wateraardbei,
liggen, ontstaat vaak een tapijt van korstmossen. Het
moerashertshooi en waterdrieblad.
vocht dat de korstmossen vasthouden, biedt andere planten levenskansen.
Vogels te kust en te keur Door de grote afwisseling leven er in Het Bergerbos
Verborgen vennen
veel verschillende vogels. Er broeden typische
Bijzonder in Het Bergerbos zijn de vennen. Ze zijn
bosvogels, zoals de zwarte specht, de holenduif, de
er in soorten en maten. Het Quin en het Zeven-
havik en de sperwer. ’s Zomers laten vele zangvogels
boomsven zijn ontstaan in oude afzettingen van
zich horen, waaronder de boompieper, de fluiter en
rivierklei. Voor hun watervoorziening zijn ze geheel
de goudvink. En boven de heidevelden zweeft
afhankelijk van neerslag. Deze vennen kenmerken
regelmatig de boomvalk. De nachtzwaluw behoort
zich door een voedselarm milieu en worden
tot de zeldzaamste vogels van Het Bergerbos. Het is
omringd door dikke veenmostapijten en pitrus.
een onopvallende, schuwe vogel die zonder nest op
Daartussen groeien zeldzame planten, zoals
de grond broedt. Zoogdieren Ook zoogdieren voelen
lavendelheide, kleine en ronde zonnedauw en
zich goed thuis in Het Bergerbos. Bijzonder is de
witte snavelbies. De Duvelskuul is een groep vennen in de uitgestoven kommen van rivierduinen van de Maas. Vroeger werd in dit moerasgebied turf gestoken waarbij je soms kon wegzakken in het veen. Een enkele reis naar de duivel. Vandaar de naam. Er leven bijzondere planten, zoals het vleesetende kleine zonnedauw, lavendelheide en kleine veenbes. Deze planten voelen zich thuis bij de natte dopheide. Libellen als de zwarte heidelibel en de zeldzame koraaljuffer jagen rond het water op insecten. Ook salamanders en kikkers doen zich daaraan tegoed. Het Lange Ven en het Suikerven zijn oude stukken van de Maas. De waterstand is er afhankelijk van het grondwater. Het water is voedselrijk en er leven kikkers, padden en salamanders. Langs de oevers groeien wilgen, elzen en berken. Ook hier zijn
De heide wordt begraasd door runderen en vooral geiten. De geiten behoren tot een zeldzaam Nederlands huisdierras: de Nederlandse landgeit en kunnen het gehele jaar buiten blijven.
das, een typisch nachtdier dat zich overdag zelden
aanspanningen tot max. 150 cm breed.
laat zien. Meer kans maakt u op een ontmoeting
Buiten de ruiterpaden is paardrijden niet toe-
met een ree, konijn of eekhoorn.
gestaan.
Wandelen en Fietsen
Kamperen kan ook
Het Bergerbos heeft veel te bieden. Fietsers en
Liefhebbers van rust en ruimte kunnen tussen 1 april
wandelaars vinden er altijd wel iets van hun gading.
en 1 november kamperen op natuurkampeerterrein
Fietsers kunnen gebruik maken van de fietspaden
De Cockse Heide waar geen stroom en douche
die gedeeltelijk door Het Bergerbos lopen en een
aanwezig is. Wilt u luxer kamperen dan zijn er in de
onderdeel zijn van het fietsknooppuntensysteem.
omgeving diverse mogelijkheden.
Wandelaars zijn voorlopig nog niet klaar. Door het bos zijn drie routes uitgezet die aan elkaar
Nog meer mogelijkheden
gekoppeld zijn, zodat er 15 wandelvarianten
Minstens zo leuk zijn de wandelingen onder
ontstaan van 3,1 tot 21 km. lengte.
begeleiding van de boswachter. Vergunninghouders mogen vissen in het Lange Ven.
De Rivierduinenroute (paars)
In de overige vennen mag dat niet.
Deze route is 3,1* of 6,2 km lang. De route loopt door het heidegebied Quin en over oude rivierduinen met mooie uitzichten. * alleen vanaf de parkeerplaats aan de kapelstraat.
De Broedersbosroute (blauw) Deze route is 5 of 8 km lang. De route loopt grotendeels door het Broedersbos, maar ook de Paterskapel wordt niet vergeten.
Meer weten? Neem dan contact op met Staatsbosbeheer in
De Duvelskuulroute (rood)
Sint Anthonis, T 0485-531558
Deze route is 7 km lang. De route loopt door het
U kunt ook bellen met het centraal service-
landgoed Bleijenbeek rondom de ruïne en de
nummer, T 030-6926213.
golfbaan en over het heidegebied de Duvelskuul.
Of kijk op www.staatsbosbeheer.nl
Ruiter en Menroutes Ook ruiters kunnen hier uit de voeten. Een ruiterpadennet van 12 km biedt ruime mogelijkheden. Alle ruiterpaden zijn geschikt voor het rijden met
©2009 Staatsbosbeheer auteursrechten voorbehouden | Tekst: Staatsbosbeheer | Redactie: J. Nebbeling | Fotografie: Staatsbosbeheer, J. van de Bos
