Geloof als roeping, kerkgemeenschap van geroepenen, en initiatie
Een geruststelling • “Een “positief succesverhaal” van “zo moet het anders” werkt niet, daarmee kan men niets in de eigen parochie.” Geen ‘oplossing’! • ‘Waarom we niets fout hebben gedaan in het verleden, en toch veel anders zullen gaan doen…’ • Niet al te concreet: we zijn in het tijdperk van uitproberen
Geloven, geloofsgemeenschap, geloofsoverdracht De situatie van het geloof in een (post-)moderne cultuur is heel anders dan in de cultuur van de 'christenheid'. Ook al is deze overgang al vaak beschreven, hij blijft actueel en is niet verworven in ons pastoraal handelen. Al wat in de kerk te doen is rond 'nieuwe evangelisatie' is nog erg ‘nieuw’: de nieuw opgerichte pauselijke raad, de synode, nieuwe katholieken, nieuwe parochies... Ik wil deze overgang nogmaals schetsen om te tonen dat we evolueren van christen zijn door geboorte naar christen worden door 'roeping' (in de ruimste zin van het woord: als we persoonlijk door God worden 'aangesproken').
Geloven, geloofsgemeenschap, geloofsoverdracht 2. De nieuwe situatie van het geloof vergt een nieuw type kerkgemeenschap. De overgang van een cultuurchristendom naar een missionaire kerk laat zich op alle domeinen van het kerkelijk leven concretiseren: in het type kerk, de geloofscommunicatie, de omgang met de (vooral initiatie-)sacramenten, de kerkopbouw... Daarom zei het instrumentum laboris voor de synode terecht dat het bij de nieuwe evangelisatie niet gaat om strategieën of doelgroepen, maar om een probleem van de kerk zelf: ecclesiologisch en spiritueel.
Geloven, geloofsgemeenschap,
geloofsoverdracht 3. De problemen van de geloofsoverdracht in de catechese zijn minder catechetische problemen, dan problemen die te maken hebben met de context van geloof en kerk. De crisis van de Kerk, die vooral een crisis is van de initiatie, hangt grotendeels samen met de geschetste overgang. In dit derde punt zal ik vooral schetsen hoe een levendige kerkgemeenschap zelf de eerste en voornaamste catechese is.
Geloof als roeping
Religie – christelijk geloof – de moderne secularisatie - Culturele, heidense, psychologische… religie: de mens wil zich vergoddelijken – met als voorbeeld de oude Grieken: - filosofie: kennen als de goden - Olympische Spelen: kunnen als de goden - ter vergelijking: een hedendaagse krant… - Het christendom als geloofsreligie (A. Vergote): God vermenselijkt zich (om ons te vergoddelijken) - de farao is niet god - alleen God is God (monotheïsme) - de transcendente God ‘spreekt’: in de schepping (Gen 1), in de openbaring, in zijn Zoon (Joh 1), in de Kerk, … - Jezus: beeld van de onzichtbare God
Religie – christelijk geloof – de moderne secularisatie - christenheid: de geloofsreligie tot culturele religie geworden, via een consensus over het geloof - Secularisatie: einde van het christendom als culturele religie
- Wij ontdekken dat je het geloof dient te geloven… - De prille ontdekking van wat initiatie in het geloof betekent: van ‘het geloof vooronderstellen’ naar ‘het geloof voorstellen’ - (Ook buiten Europa deden wij meer aan plantare ecclesiam dan aan initiatie)
- ‘Nieuwe religiositeit’ ?
Postmoderniteit: terugkeer van de religie? De zogenaamde postmoderniteit – terugkeer van het religieuze – terugkeer van het geloof…?
• ‘Religion ja, Gott nein’ (J.-B. Metz) • Terugkeer van het religieuze: „Ik ken de waarheid, maar soms doe ik alsof God bestaat…“ (Sofie Verdoodt (17 j.), 1999) • God in dienst van het subject (instrumentalisering religie), of de mens in dienst van God (figuur van de roeping)
Postmoderniteit: terugkeer van de religie? • Terugkeer van de antieke wijsheden (bvb; S. Ijsseling, Apollo, Dionysus, Aphrodite en de anderen. Griekse goden in de hedendaagse filosofie, Leuven, 1998, 200 pp.) • Psychologisering, emotie i.p.v. waarheid (o.a. veel Am. literatuur) • Respect-op-afstand in de filosofie voor de wijsheid van het christendom • Spiritualiteit zonder Kerk en subject-gecentreerd veeleer dan ontmoeting-gecentreerd • Een mogelijke ommekeer als bekering, die God in het centrum plaatst en het subject decentreert?
De heilige berg: van pre- tot postmodern • De heiden aanbidt de berg • De culturele christen plaatst een kapel op de berg • De moderne mens wil de berg bedwingen, uit de weg ruimen, afgraven voor grondstof… • De postmoderne mens wil de berg beschermen om er te verblijven en er zich te verzoenen met de eindigheid…
Roeping in het hart van het geloof - Het belangrijkste woord in de Schrift: wajiqra – JHWH riep Mozes (Lev 1,1) - Het moeilijkste woord in onze cultuur…? - Herbronning van de kerkgemeenschap in de figuur van de roeping
- “Vandaag is de situatie anders dan vroeger. Dat biedt nieuwe mogelijkheden. Geloven in God die zich persoonlijk heeft te kennen gegeven; zijn leven richten naar Jezus die zijn verlossingswerk verderzet in de Kerk en leven volgens het evangelie: is dat zo vanzelfsprekend? Kan het verlies van die vanzelfsprekendheid geen genade zijn voor het geloof? Is het geen kans om opnieuw de vreemdheid en dus ook de nieuwheid van het christendom te ontdekken? En te ontdekken hoe het ten langen laatste altijd een persoonlijke en vrije keuze is, ja ten diepste toe een persoonlijk antwoord op Gods woord dat het hart van een mens geraakt heeft?” (Volwassen worden in geloof – catechese in het leven van de Kerk, 9)
- Een persoonlijke Godsrelatie is niet iets voor de happy few! Aan een geïndividualiseerde samenleving beantwoordt noodzakelijkerwijs een gepersonaliseerd geloof: “Precies omdat de vanzelfsprekende religieuze socialisatie veel kleiner is geworden, moet het accent wel gelegd worden op het geloof als een persoonlijke en gefundeerde keuze. De toekomst van de Kerk hangt af van mensen die God in hun leven hebben ontdekt, Christus hebben ontmoet en voor wie het evangelie een woord van leven is geworden.” (VG 36)
Mgr. De Kesel: "Er zijn verschillende redenen aan te geven voor de roepingencrisis: secularisatie en seculier levensgevoel; crisis van de kerk en vermindering van het aantal christenen; marginalisering van de religie. Het is niet de bedoeling hier op in te gaan. Ik wil alleen de aandacht vestigen op het volgende fenomeen of mentaliteit binnen de kerk: het wegdeemsteren van 'roeping' binnen de religieuze ervaring. In een multireligieuze context wordt het christendom bijna spontaan als één van de mogelijke levensbeschouwingen of religieuze overtuigingen gezien.
Op zich is daar niets aan: van buiten af bekeken is het christendom dat ook. Anders wordt het als ook de christenen zelf het christendom zo gaan bekijken en beleven. We zijn die benadering van buiten af gaan interioriseren. Dan verliest het geloof juist zijn uniciteit: het wordt een levensbeschouwing tussen de andere. Dat is natuurlijk niet erg: van buitenaf bekeken is het dat ook. Erg wordt het als het ook zichzelf alleen maar gaat zien en beleven als… wereldbeschouwing! Concreter: de noties openbaring en uitverkiezing verliezen hun betekenis. De kerk is niet meer de gemeenschap die een heel bijzondere roeping heeft ontvangen van Godswege. En dus ook geen 'geloofswerkelijkheid'. Ze is een religieuze instelling en de kwestie van de 'roepingen' een functionele zaak van taakverdeling.
Dat lijkt me de crisis van de kerk en van de roepingen: dat het bijbels besef van 'uitverkiezing' (in de echt bijbelse betekenis) is verloren gegaan. (…) Ik denk dat daar onze onmacht ligt vandaag. Niet om roepingen te zien als een kwestie ven personeelsbeleid. Vanuit die kant worden wel oplossingen geformuleerd en is er trouwens groot onbegrip waarom de kerk er niet op ingaat. Het gaat om een andere onmacht: dat God mij roept, persoonlijk, omdat hij in mij geïnteresseerd is, met mij leven en lot wil delen, en dat hij langs mij een teken zoekt om zijn aanwezigheid en zijn liefde aan de mensen bekend te maken. Zoals er een Godsverduistering en Godsvervaging is, zo is er ook een roepingenverduistering en vervaging. De roepingencrisis is de crisis van de kerk zelf: het zich niet meer 'geroepen en uitverkoren' weten.
kerkgemeenschap als geloofsgemeenschap
D. Hervieu-Léger, Le pèlerin et le converti. La religion en mouvement (1999)
• “Geen enkele institutie kan op duurzame wijze, in een modern universum gekenmerkt tegelijk door de versnelling van sociale en culturele verandering en door de autonomie van het subject, aan individuen en aan de samenleving een gezamenlijke code van zin/betekenis voorschrijven, en nog minder hen de autoriteit opleggen van normen die daaruit worden afgeleid, (p. 53) • “Onze samenlevingen zijn vreemd geworden, minder aan het geloof hechten “aan goden en profeten” dan aan de specifiek religieuze wijze om in hen te geloven, die er in bestaat het geloof te laten steunen op de legitimerende autoriteit van een traditie.” (p. 68, hfst. ‘Het einde van de overgeërfde religieuze identiteiten)
Een kerkmodel aansluitend bij een geroepen christelijke gemeenschap • Aan een geroepen christen zijn dient nu ook een geroepen kerkgemeenschap te beantwoorden. • De openingszin van ‘Volwassen worden in geloof’: Fiunt, non nascuntur christiani, = grondwet van ons pastorale handelen voor minstens nog een decennium (zeg ik sinds 2007…) • Wij lijken verandering te willen zonder dat er iets verandert…: - Wij hebben geaccepteerd dat we niet als christen worden geboren. (‘we willen verandering’) - Hebben we in de pastorale praktijk al geaccepteerd dat we christen dienen te worden…? Is onze prereflexieve ‘mindset’ al omgeslagen naar een missionaire kerk? (‘we willen geen verandering’…)
De beide ecclesio-logica’s in juxtapositie: pleidooi voor het erkennen van een paradigmawissel
CHRISTEN DOOR GEBOORTE - CHRISTEN DOOR ROEPING Kerk- en geloofstype
Kerkopbouw Geloofscommunicatie Initiatie en sacramenten
Kerk- en geloofstype: trad. samenleving: vertrouwdheid
geïndiv. slv.: vertrouwen te winnen (= geloof)
Logica van overerving
logica van initiatie
Het geloof vooronderstellen
het geloof voorstellen
‘thuis in geloof’, gelovig zijn
op weg naar/in geloof, geloof als weg, gelvg. worden
Volkskerk
missionaire kerk (centripetaal en centrifugaal)
Moeilijkheid: de idee van het massachristendom écht opgeven, de secularisatie aanvaarden
Geloofscommunicatie: Soc.atie in christenheid, (soc. Catechum.)
initiatie in christelijk geloof
Geloof door vanzelfsprekende overdracht
geloof dr. persoonlijke ‘keuze’ (- soms gezin…?)
Nauwelijks bewust leerproces
levenslang leerling
culturele symbiose (geloof soc. waarschijnlijk) moeilijkheid ‘tweede socialisatie’ (onwaarschijnlijk) geloof als moedertaal (niet) leren
geloof als vreemde taal leren
Catechese voor kinderen
catechese voor volwassenen, gemeenschapscat.
Catechismus: lering bij (bestaande) ervaring
décloisonnement: initiatie in geloof en kerk
Moeilijkheid: 1) ‘initiatie’ accepteren als op weg gaan met mensen, versus geloof vooronderstellen in positieve zin (lakse opstelling) of negatieve zin (verstrengde opstelling); 2) te gemakkelijke overbrugging (aanpassing) of niet-overbrugging (getto van christenheid) van de afstand tussen geloof en cultuur
(initiatie-)sacramenten: Zuigelingendoop
catechumenaat voor of na(!) de doop (CKK 1231)
Initiatiesacramenten op 0j, 7j, 12j
initiatiesacr. vlg. ingroei in geloof (Fr. website!)
Sacramenten ‘onmiddellijk’
sacramenten na verkondiging als trap in initiatie
Vormsel belangrijkst (‘volwassen geloof’)
doop, eucharistie en eenheid initiatie belangrijkst
Moeilijkheid: 1) de bediening van de initiatiesacramenten laten aansluiten bij een missionaire wending in de catechetische initiatie (volgorde!) 2) de liturgie als initiatiegebeuren ontdekken
Pleidooi voor een initiërende pastoraal van de initiatiesacramenten ‘Op weg gaan met mensen naar aanleiding van de vraag om een sacrament’ (Texte national…)
• Doop: van een familiegebeuren (logica overerving) naar een verkerkelijking (gezamenlijk, eerste verrijzenis en opname in de kerk) en catechumenale dooppastoraal • Vormsel: van sacrament van geloofsvolwassenheid middels de ‘lering’ (logica overerving) naar initiatiesacrament: bevestiging van het doopsel en versterking van het gelovig zijn door kennismaking met en verdere ingroei in de kerkgemeenschap • Communie: van het feest van de kinderen (logica overerving) naar een onthaal van het gezin met hun kind in de zondagsviering; onderscheid eerste communie in gelovig gezin (7j) en communiefeest; herstel van communie na het vormsel • Focus van de hele initiatie op de eenheid en de voltooiing in de eucharistie (‘voortaan wekelijks’, vss. het vormsel als ‘afsluiting’ van de geloofsopvoeding) • Huwelijk als ‘initiërend sacrament’ én sacrament van kerkopbouw: het geloof voorstellen bij gelegenheid van de vraag naar het huwelijk
Kerkopbouw: Kerk van twee standen (geboren-geroepen)
kerk is gemeenschap van geroepenen
Kerkgemeenschap (territoriaal verbonden)
kerkgemeenschap (eucharistisch, dr doop verbonden)
Moeilijkheid: 1) Samenspel vinden in kerkopbouw van doopsel, gewijd ambt, gelofteleven, en huwelijk…: ‘Alle sind sie Priester, aber nicht alle sind sie Pfarrer’ (Luther, beide kanten te beobachten!); 2) de band tussen kerk en dorp/wijk loslaten: het territoriaal karakter van de kerk integreren in haar eucharistisch karakter i.p.v. omgekeerd.
Gewaagde bijgedachten
• Parochie van ‘territoire’ naar ‘terroir’ (A. Borras) • Om de territoriale logica echt te verlaten: geen geografische aanduiding als naam • Suggestie: geen pastorale werkers of priesters meer alleen benoemen (van Augustinus over seminarierectoren tot kard. Kasper: deze suggestie) • Enkel wanneer wij radicaal fuseren, zullen wij opnieuw een ‘plaatselijk niveau’ creëren. Alle tussenvormen met spreiding over kerkgebouwen, lokale gemeenschappen en vieringen gaan m.i. niet ver genoeg. • De niet-georganiseerde diaconie is een taak van elke christen daar waar hij leeft. De georganiseerde diaconie kan ook worden georganiseerd vanuit de nieuwe parochie. • Wij moeten ons doorlopend niet enkel de vraag stellen naar pastoraal werkenden (priesters), maar ook naar de gemeenschappen: kunnen die nog parochie zijn? • Een vervoerdienst organiseren voor wie zich niet zelf kan verplaatsen, is ook een vorm van diaconie
Gewaagde bijgedachten
• De criteria waaronder we dienen over te gaan tot woorden communiediensten, laten zich lezen in spiegelbeeld met een eucharistische visie op parochie. Wanneer binnen een redelijk, dus niet te groot territorium alle beschikbare priesters in drie vieringen per weekend voorgaan – gewoonlijk niet meer, zo vraagt de kerk, opdat priesters authentiek en biddend kunnen voorgaan – en wanneer dan nog gelovigen overblijven die door afstand, tijdstip of volzette vieringen niet kunnen meevieren, dan is de woord- en communiedienst de aangewezen weg. Dan wordt hij een waarachtig en m.i. noodzakelijk geschenk voor de kerkgemeenschap. • Wanneer gelovigen zich echt niet kunnen verplaatsen (bejaardenhuizen, ziekenhuizen, gevangenissen): een ander verhaal, maar hoe veel emeriti zijn daarvoor nog beschikbaar in de komende tijd?
Algemene weerstanden – omzeilingen - … • Aanmodderen (versus « Er zijn zaken die wij moeten veranderen, en niet onze opvolgers ! ») : het geloof ‘veronderstellen’…, alsof-pastoraal; variante: traagheid… Waarschuwing: de trad. initiatie bestaat ‘nog’ (het woord komt telkens terug), maar werkt niet langer initiërend! Wat baat het…? Cfr “Wacht niet om ‘nog niet’ te veranderen tot je het ‘niet meer’ kunt!” • Aanpassing : verlies van het in persona ecclesiae, ‘van de oude pastoor mocht alles’. De parochie ‘draait’, maar doet ze dat voor Christus of in een soort zelf-idolatrie? • Rigorisme: het geloof willen veronderstellen • Traditionalisme : christenheid op (heel) kleine schaal; missionair is dialoog met de wereld aangaan, geen ghetto vormen; geen ‘te fier’ heilige-rest-katholicisme
Een inschatting: de nieuwe evangelisatie is de evangelisatie van altijd, met erkenning van de gewijzigde plaats van het geloof in de cultuur (als relatie, als roeping, niet langer als voorgegeven mentaliteit) en met een daaraan aangepaste gestalte van de Kerk. Dat probeerde ik te verhelderen in punten 1 en 2. Enkel in deze ‘grond’ kan vernieuwde catechese ‘logisch’ aarden, al kan ze er wel ‘chronologisch’ de motor van zijn.
Geloofsoverdracht als initiatie
Catechese algemeen • www.rkdocumenten.nl : - geloofscommunicatie: 0 vermeldingen - geloofsoverdracht: 8 vermeldingen - catechese: 529 vermeldingen concilies: 13 (1 x Trente, 12 x Vat II) veelbetekenend bij de pausen: 313 Voor Vat II: vooral ‘catechismus’ Pius X: 2 Pius XII: 1 Johannes XXIII: 0 Paulus VI: 14 (Evangelii nuntiandi: mijlpaal!) Johannes-Paulus I: 1 Johannes-Paulus II: 135 Benedictus XVI: 151 Franciscus: 9
Catechese algemeen • - 1975: Evangelii nuntiandi - Over de evangelisatie in de moderne wereld • Commentaar ADC nr. 4: “een beslissende mijlpaal voor de catechese. (…) Naast andere zaken wordt in dit document een bijzonder belangrijk beginsel uitgesproken, dat namelijk de catechese een evangelisatiegebeuren is binnen het ruime kader van de zending der kerk. Voortaan moet catechese beschouwd worden als een van de punten die in de missionaire opdracht van de kerk voor onze tijd voortdurende zorg en aandacht vereisen.”
Catechese algemeen - 1977: synode over de catechese - 1979: Catechesi tradendae - Over de catechese in onze tijd - 1992: Catechismus van de Katholieke Kerk - 1997: Algemeen directorium voor de catechese (grondige herwerking van versie 1971) - 2007: Compendium van de catechismus - 2008: synode over het Woord Gods - 2011: Verbum Domini ‘over het Woord van God in het leven en de zending van de Kerk’ - 2012 synode ‘nieuwe evangelisatie voor het overdragen van het christelijk geloof’ - Synode 2014 en 2015: De pastorale uitdagingen voor het gezin in de context van de evangelisatie
Catechese algemeen • - brieven over de catechese van verschillende bisschoppenconferenties: Frankrijk, Duitsland, Nederland (, België (2006), Italië, Spanje, USA, Québec, Chili, Brazilië • B: ‘Volwassen worden in geloof’ • heroriëntatie ICPC naar ICC + secretaris • NL: ‘De glans van Gods Woord’ – oriëntatietekst parochiecatechese (2009)
Catechese algemeen • 2010: oprichting pauselijke raad voor de bevordering van de nieuwe evangelisatie • Vooral voor de geseculariseerde landen van ‘oude christenheid’ • Verder werkend op de brieven ter zake van bisschoppenconferenties • Catechese is ‘verhuisd’ van de congregatie voor de clerus (verkondiging) naar deze pauselijke raad
Catechese algemeen • Catechese als (veel) meer dan catechismus is geloofscommunicatie • Catechese: Gods spreken ‘laten weerklinken’ • Catechese als bijvoeglijk naamwoord, als kleur van ons pastorale handelen: catechetische pastoraal (décloisonnement) • Werkomschrijving van catechese/geloofscommunicatie: “alles wat bijdraagt om de ontmoeting met Jezus Christus persoonlijk en in de Kerkgemeenschap mogelijk te maken en te begunstigen”
Catechese algemeen • situering catechese in ons tijdsgewricht door Franse bisschoppen: “Het woord catechese heeft alle soorten evoluties ondergaan in de loop der eeuwen, in functie van de gesitueerdheid van de kerk in de samenleving, van culturele veranderingen of van de geschiedenis zelf van de Kerk. Gevolg gevend aan de universele normen waarvan hij de toepassing is voor Frankrijk, en omdat de vernieuwing van de catechese in ons land niet los kan worden gezien van een vernieuwing van de christelijke gemeenschappen, benadrukt de voorliggende tekst bijzonder de kerkelijke dimensie van het catechetisch handelen. (Texte national pour l’orientation de la catéchèse en France, p. 61)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • Kerkervaring is de eerste catechese: “De christelijke gemeenschap is in zichzelf een levende catechese. Gevolg gevend aan wat ze is, verkondigt ze, viert ze, handelt ze en blijft steeds de vitale, onontbeerlijke en eerste plaats van de catechese.” (Algemeen Directorium voor de Catechese nr. 141)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • Het leven zelf van de Kerk (in al haar gestalten) doet Gods spreken weerklinken, begunstigt de ontmoeting met Jezus Christus: “Elke christelijke gemeenschap, en vooral de parochie, “draagt het evangelie (uit)” door zich in te spannen om de gelovigen te verzamelen, door al haar leden uit te nodigen hun bestaan bloot te stellen aan de kracht tot verandering van het Evangelie, door bij haar leden aan te dringen dat zij in gesprek treden met de mensen in hun omgeving en verantwoording afleggen over hun geloof, door de liturgie te vieren.” (Texte national…)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • Initiatie komt tot stand door kerkervaring. R. Bieringer: “Dit betekent in de eerste plaats dat het doopsel en de christelijke initiatie een persoonlijke ontmoeting bevat met de persoon Jezus Christus via de gemeenschap die zich begrijpt als het lichaam van Christus. Dit gebeurt door het volgen van een weg, het binnentreden in een christelijke manier van leven. In de christelijke initiatie staat daarom de persoon van Jezus Christus en de kerkgemeenschap centraal, niet een boek (noch de Bijbel, noch de Katechismus, noch gelijk welk handboek of map).”
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • Nog anders : catechese moet worden ondergedompeld (gedoopt) in het ‘bad’ van het kerkelijk leven: “Als de evangeliserende dynamiek van de Kerk gegrondvest is op de missionaire gemeenschap, heeft het catechetische handelen, om uitgeoefend te kunnen worden, nood aan wat men zou kunnen noemen een “bad” van kerkelijk leven. Deze uitdrukking - die niet beperkt mag worden tot enkel maar een sociologische connotatie - verwijst naar de doopsymboliek en naar de vitale plaats die de Kerk van Christus is voor elke catechese, in de eenheid van haar leden en haar gemeenschappen.” (Texte national…)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • Catechese kan zich niet beperken tot het verstaanbaar maken van het christelijke geloof. Niet dat een goede didactiek onbelangrijk is. (…) Maar didactische inspanningen alleen volstaan niet. (…) Velen worden door het geloof pas echt gefascineerd, als ze uitdrukkelijk in contact komen met een vitale geloofsgemeenschap. Je wordt christen door de doop en de onderdompeling in het water. Maar je leert het geloof pas echt smaken, wanneer je ook ‘ondergedompeld’ wordt in het leven van de Kerk. Catechesemomenten gaan dus best samen met een concrete kennismaking met het leven in de plaatselijke geloofsgemeenschap, in het bijzonder met haar liturgie en haar daadwerkelijke zorg voor mensen. (VG 64-65)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • In synthese : “Je wordt geen christen louter en alleen door een leer te aanvaarden. Je wordt het door leerling van Jezus te worden en aan te sluiten bij zijn gemeenschap. Een gemeenschap die daarom nieuw en anders is, omdat ze het leven met Jezus deelt.” (Volwassen worden in geloof, nr. 14)
De kerkgemeenschap is de eerste catechese • “Het is essentieel het geheel van de gemeenschap voor de catechese verantwoordelijk te maken, door haar opstelling. Men kan bvb. aan de christenen die regelmatig naar de zondagsmis komen signaleren dat misschien nieuwe gezinnen de gemeenschap gaan vervoegen; en de manier waarop de ‘habitués’ hen zullen ontvangen, op de gebeden antwoorden, voorlezen uit de Schrift, actief deelnemen, zal een grote catechetische draagwijdte hebben. Al deze groepen worden dus ook dragers en verantwoordelijken van de catechese voor de anderen.” (Luc Aerens) • En daarvoor hebben we de ‘nieuwe parochies’ nodig, in dienst van de ‘nieuwe evangelisatie’.
(Orientatie en) organisatie van de catechese in Frankrijk • Kerkelijk bij mensen aanwezig zijn en hen samenbrengen met leeftijds- of ervaringsgenoten in de verschillende fasen van het leven (van ‘kleine kinderen in huis’ over pubers opvoeden en ‘het lege nest’ tot ziekte en naderend levenseinde) • Eerste verkondiging in antwoord op vragen die mensen vanuit levenssituaties stellen op de plaatsen waar mensen komen en het leven zich afspeelt, met name vooral in het gezin en de school, maar ook door missionaire aanwezigheid in allerlei Cof K-instellingen • Catechetische en kerkelijke uitbreiding van de zondagsviering, en de beleving van het liturgisch jaar intensiveren (vele modellen) • Op weg gaan met mensen bij de vraag naar sacramenten: bvb. de gefaseerde omgang met de zuigelingendoop in Duitsland, bvb. de vormselcatechese heroriënteren als consequent een jaar van kennismaking met het leven van de parochie
Tien overgangen Luc Aerens 1. Van een catechese die zich enkel tot kinderen richt, naar een catechese die zich tot alle leeftijden richt 2. Van een exclusief notionele catechese naar een catechese die beroep doet op de zintuigen, de ervaring en symbolen 3. Van een catechese die louter voorbereidt op de sacramenten, naar een permanente catechese 4. Van een onderhoudscatechese (supposant la foi) naar een missionaire en dialogale catechese (proposant la foi) 5. Van een catechese enkel georganiseerd volgens leeftijdsgroepen, naar een gemeenschapscatechese met alle leeftijden samen (intergenerationeel)
6. Tien overgangen Luc Aerens 6. Van een catechese geïsoleerd van het gemeenschapsleven, naar een catechese die heel de gemeenschap samen aanbelangt 7. Van een catechese toevertrouwd aan enkele catechisten, naar een catechese die de zaak van allen is, en vervolgens van enkelen die specifieke taken opnemen 8. Van een catechese geïsoleerd van de andere voornaamste pastorale sectoren (liturgie en diaconie), naar een catechese die wil initiëren in alle componenten van het christelijk leven 9. Van een catechese die gezinnen, scholen en bewegingen miskent, naar een catechese die de banden begunstigt tussen de verschillende plaatsen waar wordt geleefd 10. Van een catechese die verplicht is, uniform, vooraf bepaald, naar een catechese van op weg gaan die ruimte laat voor vrijheid en verantwoordelijkheid
