Dieetadviezen voor patiënten met een ileostoma
Naam
:
Datum
:
Specialist
:
Diëtist
:
Telefoonnummer
:
o o o o
(0223) 69 69 16 (0223) 69 69 27 (0223) 69 62 81 (0223) 69 63 29
1
Inhoud pag. 1. Inleiding ........................................................................................ 3 2. Extra vocht.................................................................................... 4 3. Extra zout ..................................................................................... 5 4. Extra vocht- en zoutverlies in bijzondere situaties........................ 7 5. Gewicht......................................................................................... 7 6. Verstopping .................................................................................. 8 7. Vezels........................................................................................... 8 8. Gasvorming, geurvorming en verkleuring van de ontlasting......... 9 Richtlijnen basisvoeding ................................................................. 10 Informatie........................................................................................ 11
2
1. Inleiding Een ileostoma is een kunstmatige uitgang (stoma) op de dunne darm. Deze is aangelegd omdat de dikke darm is weggenomen of niet wordt gebruikt. In de dikke darm vindt gewoonlijk indikking van de ontlasting plaats en worden vocht en zout weer in het lichaam opgenomen. De ontlasting die via een ileostoma het lichaam verlaat, is daarom over het algemeen dun tot brijig. Nadat het stoma is aangelegd en goed functioneert hoeft u geen specifiek dieet te volgen; alles mag gegeten en gedronken worden. De basis van deze adviezen komen overeen met de aanbevolen hoeveelheden volgens de Schijf van Vijf (zie pag. 6). Toch zijn er specifieke aandachtspunten die verder in deze brochure besproken worden.
3
2. Extra vocht Met een ileostoma verliest u veel vocht met de ontlasting. Daarom is het belangrijk om, verdeeld over de dag ongeveer twee tot twee en een halve liter vocht te drinken. Dit zijn ongeveer 15 tot 20 kopjes. Onder vocht wordt niet alleen water, thee, koffie, melk vruchtensap of limonade verstaan, maar bijvoorbeeld ook soep, yoghurt en vla. Aan de hand van uw urineproductie en de kleur hiervan kunt u controleren of u voldoende vocht gebruikt. Uw urineproductie moet tenminste één liter per 24 uur zijn en niet donker van kleur. De volgende klachten kunnen ontstaan als u te weinig vocht neemt: - Dorst - Sufheid - Vermoeidheid en/of verminderde eetlust Inhoudsmaten 1 bord 250 ml 1 glas 150 ml 1 beker 200 ml 1 schaaltje 150 ml 1 soepkom 200 ml 1 theekopje 125 ml
4
3. Extra zout Als u een ileostoma heeft, verliest u veel zout met de ontlasting. Het is belangrijk om dit verlies aan te vullen. De hoeveelheid extra zout die u extra nodig heeft is per persoon verschillend. Als er klachten als gevolg van een zouttekort ontstaan, moet de zoutinname verhoogd worden. Dit kan door ruim keukenzout over de voeding te strooien of door zoutrijke producten te consumeren. Het is belangrijk dat u zelf (eventueel met behulp van uw omgeving) in de gaten houdt of er klachten ontstaan als gevolg van een zouttekort. De volgende klachten kunnen ontstaan: - Vermoeidheid - Duizeligheid - Prikkelbaarheid - Lichtgeraakt - Slaapstoornissen - Concentratiestoornissen - Spierkrampen en/of snel gewichtsverlies N.B. Ga nooit over op een natriumbeperkt dieet zonder overleg met uw specialist en/of diëtist.
5
Voedingsmiddelen met veel zout: - Smaakmakers, zoals bouillonblokjes, kant-en-klare (kruiden)mix, maggi, ketjap, worcestersaus, mosterd, sambal, tomatenpuree, ketchup en keuken- of zeezout - Zout broodbeleg, zoals rookvlees, rauwe ham, (smeer)kaas, cervelaatworst, bacon en salami - Zoute of zure haring, ansjovis, gestoomde of gerookte vis - Kant-en-klare afhaal-, oven- of magnetronmaaltijden - Hartige snacks zoals chips, zoutjes, olijven, gezoute nootjes, kroketten en frikadellen - Kant-en-klare soepen en sauzen - U kunt ook zouttabletten of -capsules gebruiken als het niet lukt om voldoende zout binnen te krijgen met de voeding. Drop is geen goede zoutleverancier, dit bevat geen keukenzout, maar ammoniumzout. Bovendien kan het glycyrrhizinezuur dat in drop zit hoge bloeddruk tot gevolg hebben. Een aantal zoutrijke producten bevatten echter ook veel calorieën. Het is daarom verstandig deze producten met mate te gebruiken bij ongewenste gewichtstoename.
6
4. Extra vocht- en zoutverlies in bijzondere situaties bij diarree, braken, koorts, hevige transpiratie of warm weer treedt extra vocht- en zoutverlies op. Bovendien kan er sprake zijn van eetlustvermindering waardoor de inneming van vocht en zout minder is. Een extra vocht- en zoutaanvulling is dan noodzakelijk. ORS (Oral Rehydration Solutie) kan naast uw gewone voeding een goede aanvulling zijn. Dit poeder is verkrijgbaar bij apotheek of drogist. Opgelost in gekookt water of mineraalwater vult het bij ernstige diarree het verlies van zouten en mineralen aan. Dit is zonder recept verkrijgbaar. In (sub)tropische landen heeft u, door de hoge temperaturen en andere hygiënische omstandigheden, meer kans op het ontstaan van diarree. Wees in die omstandigheden extra voorzichtig. Gebruik geen: - Ongekookt leidingwater - IJs en ijsblokjes - Rauw vlees en rauwe vis - Rauwe groenten - Ongeschild fruit Zorg bovendien dat u altijd de volgende producten bij u heeft: - Bouillon- of zouttabletten of -capsules - ORS - Crackers en droge biscuits 5. Gewicht Extreme schommelingen in het gewicht kunnen op den duur problemen geven met de stoma en de verzorging ervan. Zorg daarom dat uw gewicht ongeveer gelijk blijft.
7
6. Verstopping Om verstopping van de stoma te voorkomen is het belangrijk om rustig te eten, het voedsel goed fijn te snijden en goed te kauwen. Sommige producten kunnen verstopping van de stoma veroorzaken. Wees daarom extra voorzichtig met de volgende producten: - Asperges - Bleekselderij - Champignons - Maïs - Zuurkool - Grove rauwkost - Noten, pinda’s - Taai en draderig vlees - Citrusfruit (bijvoorbeeld sinaasappel, grapefruit) - Verse ananas - Gedroogde vruchten zoals dadels, vijgen, pruimen - Kokosproducten, popcorn, amandelspijs 7. Vezels Eén van de eigenschappen van voedingsvezel is dat het water kan opnemen en vasthouden (binden), waardoor de ontlasting een goede vastheid krijgt. Voedingsvezels komen voor in plantaardige producten zoals volkorenbrood, roggebrood, fruit, groente, rauwkost, aardappelen, peulvruchten, zilvervliesrijst, grove bindmiddelen (bijvoorbeeld havermout, griesmeel, Brinta, Bambix), gedroogde zuidvruchten. Kauw deze vezelrijke producten goed. Probeer zoveel mogelijk van deze voedingsvezels op te nemen in uw voeding. Als u niet gewend bent vezelrijke producten te gebruiken, voer deze dan geleidelijk op in uw voedingspatroon. Uw darmen moeten wennen aan een vezelrijke voeding. Voor een betere indikking van de ontlasting is het goed om de voeding goed over de dag te verdelen. Eet meerdere kleine maaltijden per dag en sla geen maaltijden over. Het is raadzaam om bij het eten ook altijd iets te drinken. Neem geen grote hoeveelheden vocht in een korte tijd. 8
8. Gasvorming, geurvorming en verkleuring van de ontlasting Gas- en geurvorming zijn niet helemaal te voorkomen. Het is een normaal gevolg van de spijsvertering. Het gebruik van de hieronder vermelde producten hoeft u niet te vermijden, maar houdt er rekening mee dat het mogelijk is dat gasvorming, geurvorming en/of verkleuring optreedt. De mate waarin dit gebeurt kan per persoon verschillen. Gasvorming Een aantal producten kan extra gasvorming veroorzaken. Dit zijn: - Koolsoorten, zoals rode kool, witte kool, savooiekool - Spruiten - Prei - Uien - Knoflook - Paprika - Peulvruchten, zoals bruine- en witte bonen, linzen, erwten - Koolzuurhoudende dranken De lucht die vaak ongemerkt wordt ingeslikt tijdens het eten komt voor een deel in het stomazakje terecht. Het is daarom van belang om rustig te eten, zodat er minder kans is op het inslikken van lucht. Ook bij het kauwen van kauwgom en bij het roken wordt vaak ongemerkt lucht ingeslikt. Geurvorming Producten die extra geurvorming kunnen veroorzaken zijn: - Koolsoorten, vooral als ze lang gekookt zijn - Prei - Uien - Knoflook - Peulvruchten - Vis - Eieren - Vitamine B-tabletten Verkleuring Verkleuring van de ontlasting kan veroorzaakt worden door: - Spinazie - Rode bieten 9
- IJzerpreparaten Richtlijnen basisvoeding Deze tabel geeft een richtlijn voor de basisvoeding die het Voedingscentrum aanbeveelt. Deze hoeveelheden heeft een gezond persoon minimaal nodig om goed gevoed te zijn. De hoeveelheden die ú nodig heeft is afhankelijk van verschillende factoren zoals bijvoorbeeld ziekte. Om deze reden kan niet worden weergegeven hoeveel u persoonlijk nodig heeft. Aanbevolen hoeveelheden volgens de Schijf van Vijf Basisvoeding
20 tot 50 jaar
50 tot 70 jaar
70+-ers
Brood
6-7 sneetjes
5-6 sneetjes
4-5 sneetjes
Aardappelen (of rijst, pasta peulvruchten)
200-250 gram 4-5 aardappels of opscheplepels rijst/pasta
150-200 gram 3-4 aardappels of opscheplepels rijst/pasta
100-200 gram 2-4 aardappels of opscheplepels rijst/pasta
Groente
200 gram 200 gram 150 gram (4 groentelepels) (4 groentelepels) (3 groentelepels)
Fruit
2 vruchten (200 gram)
2 vruchten (200 gram)
2 vruchten (200 gram)
Melk(producten)
450 ml melk (producten)
500 ml melk (producten)
650 ml melk (producten)
Kaas
30 gram kaas (1,5 plak)
30 gram kaas (1,5 plak)
20 gram kaas (1 plak)
Vlees(waren), vis, kip, ei of vleesvervangers
100-125 gram
100-125 gram
100-125 gram
Halvarine
30-35 gram
25-30 gram
20-25 gram
Bak-, braad- en 15 g frituurproducten, olie (1 eetlepel)
15 g (1 eetlepel)
15 g (1 eetlepel)
Drinken (vocht)
1,5-2 liter
1,5-2 liter
1,5-2 liter
©Voedingscentrum
10
Informatie Voor meer informatie over gezonde voeding of over voeding bij stoma kunt u terecht bij onderstaande websites. Meer over voeding Op de onderstaande websites vindt u veel informatie over gezonde voeding: www.voedingscentrum.nl www.nvdietist.nl Meer over stoma’s www.stomavereniging.com Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft dan kunt u op werkdagen contact opnemen met de diëtist.
145649-D552-11/10
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis©
11
