Bewustwording en duurzaamheid

Bewustwording en duurzaamheid Onderzoek naar groen bewustzijn en groen gedrag onder UvA en HvA studenten

Lieke Dreijerink Jan Uitzinger

Amsterdam, 17 maart 2015

IVAM Inzicht in duurzaamheid Plantage Muidergracht 24 - 1018 TV Amsterdam - Postbus 18180 - 1001 ZB Amsterdam Tel. 020-525 5080, Fax 020-525 5850, internet: www.ivam.uva.nl, e-mail: [email protected]

BEWUSTWORDING DUURZAAMHEID BIJ UVA EN HVA

Samenvatting Het vergroten van bewustwording van duurzaamheid en energie bij studenten wordt in het UvA/HvA Energy Efficiency Plan (2012) als cruciaal punt van aandacht genoemd. Hoe bewust studenten daar al van zijn is echter onbekend. Bovendien is het van belang er bij stil te staan dat bewustzijn over duurzaamheid, we noemen dat in dit onderzoek groen bewustzijn, niet automatisch tot duurzaam of groen gedrag leidt. IVAM is door de UvA gevraagd dit nader te onderzoeken voor zowel UvA als HvA studenten. De centrale vragen van dit onderzoek zijn: Hoe is het gesteld met het groen bewustzijn en groene gedrag van de HvA en UvA studenten? Hoe is het gesteld met de eventuele kloof tussen dit bewustzijn en het gedrag? En zijn er verschillen tussen de UvA faculteiten en tussen de HvA domeinen? In het najaar van 2015 is onder de studentenpanels van de UvA en HvA een digitale vragenlijst uitgezet. Van de 1524 UvA-panelleden hebben 547 studenten de vragenlijst ingevuld (respons: 36%) en van de 939 HvA-panelleden hebben 450 studenten de vragenlijst ingevuld (respons: 48%).

Groen bewustzijn en groen gedrag van UvA en HvA studenten Groen bewustzijn UvA studenten hebben gemiddeld een vrij hoog besef van duurzaamheidproblemen: zij zijn zich bewust van de huidige stand van milieu- en sociale problemen. Slechts een heel kleine groep heeft helemaal geen besef van dit type problemen. Ook onder HvA studenten is het probleembesef gemiddeld vrij hoog, maar wel lager dan bij UvA studenten. Er is een grotere groep die wat neutraler naar de problematiek kijkt. Ook bij de HvA is er slechts een heel kleine groep die helemaal geen groen probleembesef heeft.

Probleembesef UvA studenten

Probleembesef HvA studenten

2%

2% 12%

24%

4%

zeer hoog hoog

37%

niet hoog/laag laag 62%

57%

zeer laag

Groen gedrag Iets meer dan de helft van de UvA studenten vertoont vaak groen gedrag. Het andere deel gedraagt zich soms op een groene manier. Een klein deel vertoont vrijwel altijd groen gedrag. Bijna geen studenten gedragen zich nooit groen. HvA studenten vertonen wat minder groen gedrag: ongeveer een derde vertoont vaak groen gedrag, terwijl twee derde dit soms doet. Bij de HvA gedragen bijna geen studenten zich vrijwel altijd of nooit groen.

1

IVAM RESEARCH AND CONSULTANCY ON SUSTAINABILITY

Gedrag UvA studenten

Gedrag HvA studenten

3%

1%

0,5%

altijd groen

1%

34%

vaak groen

47%

soms groen

50%

64%

nooit groen

Wereldbeeld en respons-effectiviteit Studenten zijn bevraagd over hun zogenaamde ecologisch wereldbeeld. Dit gaat over de relatie tussen de mens en de natuur en de aarde. Uit de resultaten op een internationaal toegepaste set vragen over blijkt dat UvA en HvA studenten gemiddeld niet laag scoren, maar ook niet hoog. UvA studenten hebben gemiddeld iets meer een ecologisch wereldbeeld dan HvA studenten. Vergeleken met een studie onder de algemene Nederlandse populatie scoren UvA studenten iets hoger, en HvA studenten iets lager. Er zijn echter wel ook verschillen tussen studenten van verschillende faculteiten en domeinen. Tot slot zijn studenten bevraagd over in hoeverre hun eigen gedrag bijdraagt aan de oplossing van duurzaamheidproblemen; opgedeeld in milieuproblemen, sociale problemen en economische problemen. Dit wordt wel respons-effectiviteit genoemd. Op een schaal van 1 tot 10 scoorden zowel de UvA als HvA studenten gemiddeld aan de lage kant (zie figuur 1). 30 25 20 UvA

15

HvA 10 5 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Figuur 1. Respons-effectiviteit UvA en HvA studenten (in %)

Verschillen tussen UvA faculteiten Groen probleembesef Studenten van zes UvA faculteiten verschillen wat betreft hun probleembesef. Vooral studenten Economie en Bedrijfskunde (FEB) blijken een lager probleembesef te hebben dan studenten van andere faculteiten (zie figuur hieronder). De faculteit Tandheelkunde is vanwege te weinig respondenten uit de analyse gelaten.

2


100%

80% zeer laag

60%

laag niet hoog/laag

40%

hoog zeer hoog

20%

0% FdR

GNK

FNWI

FGW

FEB

FMG

AUC

Figuur 2. Probleembesef per faculteit.

Groen gedrag Ook wat groen gedrag betreft zijn er verschillen tussen studenten van verschillende faculteiten (zie figuur hieronder). AUC studenten vertonen het vaakst groen gedrag, en verschillen hierin van studenten Rechten (FdR) en studenten Economie en Bedrijfskunde (FEB). 100%

80% nooit groen

60%

soms groen vaak groen

40%

altijd groen

20%

0% FdR

GNK

FNWI

FGW

FEB

FMG

AUC

Figuur 3. Groen gedrag per faculteit.

Persoonlijke waarden en wereldbeeld Naast probleembesef en gedrag, zijn studenten bevraagd over hun persoonlijke waarden (wat zij belangrijk vinden in hun leven) en hun wereldbeeld. Waarden waren onderverdeeld in vier typen (zie tabel 1) en aan studenten werd gevraagd hoe belangrijk zij deze voor hun leven vonden op een schaal van -1 tot 7. Tabel 1. Persoonlijke waarden

Waarde Hedonisme Egoïsme Altruïsme Biosferisch

Toelichting Plezier, genieten van het leven, jezelf verwennen Macht, rijkdom, gezag, invloedrijk, ambitieus Gelijkheid, een vreedzame wereld, sociale rechtvaardigheid, behulpzaamheid Respect voor de aarde, eenheid met de natuur, bescherming van het milieu, milieuvervuiling voorkomen

3


UvA studenten bleken in wat grotere mate hedonistische en altruïstische waarden belangrijk te vinden (zie figuur 4). Daarna volgden biosferische en egoïstische waarden. 7 6 5 4

UvA

3

HvA

2 1 0 Hedonisme

Altruïsme

Biosferisch

Egoïsme

Figuur 4. Belang persoonlijke waarden voor UvA en HvA (in %).

Ook hier waren verschillen tussen studenten van verschillende faculteiten. Zo bleken studenten Geesteswetenschappen (FGW) lager te scoren op hedonisme en hoger op altruïsme (zie figuur 5). Daarnaast vonden zij biosferische waarden belangrijker en vonden zij egoïsme minder belangrijk dan studenten van sommige andere faculteiten. Voor studenten van de Economie en Bedrijfskunde faculteit (FEB) waren hedonisme aspecten belangrijk en vervolgens altruïstische. Zij scoorden van alle faculteiten het hoogst op egoïstische waarden; al waren andere waarden wel belangrijker. FNWI studenten scoorden bijvoorbeeld in vergelijking met studenten van andere faculteiten, hoger op de biosferische waarde. 7 6 5 4 3 2 1 0 FdR

GNK

FNWI Hedonisme

FGW

FEB

Egoïsme

Altruïsme

FMG

AUC

UvA totaal

Biosferisch

Figuur 5. Belang persoonlijke waarden per faculteit (niet alle verschillen tussen faculteiten zijn significant).

FNWI studenten hebben tot slot ook in de hoogste mate een ecologisch wereldbeeld (zie figuur 6). Zij verschillen hierbij van Rechtsgeleerdheid (FdR), Economie en Bedrijfskunde (FEB) en Maatschappij- en Gedragswetenschap (FMG) studenten, die dit in mindere mate hebben.

4


100% 80% 60% 40% 20% 0% FdR

GNK

FNWI

FGW

FEB

FMG

AUC

Figuur 6. Mate van ecologisch wereldbeeld per faculteit (hoe groener hoe sterker).

Verschillen tussen HvA domeinen Groen probleembesef Studenten van de zeven HvA domeinen verschillen van elkaar wat betreft hun probleembesef. Studenten van het domein Onderwijs en Opvoeding (DOO) hebben een hoger besef dan alle andere domeinen, behalve dan studenten van het domein Gezondheid (DG; zie figuur hieronder). Studenten van het domein Economie en Management (DEM) hebben juist een lager probleembesef dan studenten van de domeinen Gezondheid (DG) en Maatschappij en Recht (DMR). 100%

80% zeer laag

60%

laag niet hoog/laag

40%

hoog zeer hoog

20%

0% DBSV

DEM

DG

DMR

DMCI

DOO

DT

Figuur 7. Probleembesef per domein.

Groen gedrag Ook wat groen gedrag betreft zijn er verschillen tussen studenten van verschillende domeinen (zie figuur 8). Studenten van het domein Techniek (DT) vertonen minder groen gedrag dan studenten van de domeinen Onderwijs en Opvoeding (DOO), Gezondheid (DG) en Maatschappij en Recht (DMR). Studenten van het domein Onderwijs en Opvoeding vertonen bovendien meer groen gedrag dan studenten van het domein Economie en Management (DEM).

5


100% 80% nooit groen

60%

soms groen vaak groen

40%

altijd groen

20% 0% DBSV

DEM

DG

DMR

DMCI

DOO

DT

Figuur 8. Groen gedrag per domein.

Persoonlijke waarden en wereldbeeld Ook HvA studenten bleken in wat grotere mate hedonistische (‘genieten van het leven’) en altruïstische waarden belangrijk te vinden (zie figuur 3). Daarna volgden biosferische of milieuwaarden en egoïstische waarden. Er waren verschillen tussen studenten van verschillende domeinen: zo was voor studenten van het domein Beweging, Sport en Voeding (DBSV) hedonisme belangrijker dan voor studenten van de meeste andere domeinen (zie figuur 9). Onderwijs en Opvoeding studenten hechtten juist waarde aan altruïsme en veel minder aan egoïsme. Techniek studenten hadden minder met altruïstische waarden. Economie en Management studenten hechtten gezien meer aan egoïsme en het minst aan biosferische waarden. 7 6 5 4 3 2 1 0 DBSV

DEM

DG

DMR

Hedonisme

Egoïsme

DMCI

DOO

Altruïsme

DT

HvA totaal

Biosferisch

Figuur 9. Belang vier persoonlijke waarden per domein (niet alle verschillen tussen domeinen zijn significant).

Economie en Management studenten bleken ook een minder sterk ecologisch wereldbeeld te hebben dan de studenten van de domeinen Onderwijs en Opvoeding, en Gezondheid, die hier relatief wat beter op scoorden. De studenten van de verschillende HvA domeinen verschilden echter niet veel wat betreft hun ecologische wereldbeeld (zie figuur 10).

6


100% 80% 60% 40% 20% 0% DBSV

DEM

DG

DMR

DMCI

DOO

DT

Figuur 10. Mate van ecologisch wereldbeeld per domein (hoe groener hoe sterker).

Kloof tussen groen bewustzijn en groen gedrag Eén van de hypotheses van ons onderzoek was dat er sprake is van een kloof tussen groen probleembesef en groen gedrag. Zoals hierboven wordt beschreven, blijkt zowel bij de UvA studenten als bij de HvA studenten het probleembesef redelijk hoog te zijn, maar vertonen studenten niet per se heel groen gedrag. Wanneer we het groene gedrag van UvA studenten in een model verklaren, blijkt inderdaad dat er naast probleembesef ook andere factoren een rol moeten spel. Dit is de genoemde kloof. Alleen het vergroten van het bewustzijn van studenten zal daarom niet automatisch leiden tot groen gedrag, maar er wel iets aan bijdragen. Naast probleembesef verklaren persoonlijke waarden van studenten een deel van het groene gedrag. Ook de mate waarin studenten vinden dat zij zelf aan oplossingen bij kunnen dragen (respons-effectiviteit) is van invloed. In het geval van de HvA studenten bleek het verklaren van het groene gedrag op basis van de factoren probleembesef en persoonlijke waarden wat minder goed te werken. Maar ook bij hen bleek wel dat meer bewustwording alleen niet tot groen gedrag zal leiden.

Conclusies en aanbevelingen De mate van bewustwording onder UvA en HvA studenten is redelijk hoog te noemen. Er zijn echter wel verschillen tussen studenten van verschillende faculteiten en domeinen. Uit het onderzoek blijkt dat naast bewustwording ook andere factoren bijdragen aan groen gedrag. Het vergroten van bewustwording alleen, zal daarom maar voor een beperkt effect op gedrag kunnen zorgen. Maar aan de andere kant blijkt bewustwording wel ook van invloed. Op basis van de resultaten uit dit onderzoek, doen we een aantal aanbevelingen die bij de UvA en HvA zouden kunnen worden toegepast. Vergroten van bewustwording per faculteit en domein Bij de faculteiten en domeinen die op achterblijven op bewustwording, zou aandacht aan meer probleembesef door bijvoorbeeld onderwijs of andere vormen van communicatie kunnen worden geschonken. Dit betreft de faculteiten Economie en Bedrijfskunde en Geneeskunde, en de domeinen Economie en Management, DMCI en Techniek. Het probleembesef kan bijvoorbeeld worden vergroot door informatie over van oorzaken en gevolgen van het probleem en de rol van het eigen gedrag daarbij (zie ook RLI, 2014). Feedback over de milieueffecten van het eigen gedrag kan hierbij effectief zijn. Verbeteren van groen gedrag bij de UvA en HvA Het groene gedrag van studenten zou vanuit de huidige duurzaamheid problematiek bekeken, best wat beter kunnen. Als de UvA en HvA belang hechten aan meer groen gedrag dan zou breder ingezet moeten 7


worden dan alleen op bewustwording. Het gedrag van studenten beperkt zich bij de UvA en HvA tot hun vervoerskeuzes, aankopen in de mensa en kantine, het uitdoen van verlichting en computers (als van toepassing) of het scheiden van afval. Hoewel de hoeveelheid dingen die ze zelf kunnen doen beperkt lijkt, kunnen studenten op deze manier toch bijdragen. Hun inschatting of eigen keuzes bijdragen aan de oplossing van problemen (respons-effectiviteit) is nu echter negatief. Door studenten gericht te informeren over opties of hen opties te laten zien en ervaren, kan dit worden vergroot (RLI, 2014). Zo kunnen tips op het juiste moment en op de juiste plaats gedrag beïnvloeden. Daarnaast kan worden ingespeeld op de verschillende waardeoriëntaties bij studenten van de verschillende faculteiten en domeinen. Mensen verschillen in wat zij belangrijk vinden in hun leven, en het is daarom ook niet verwonderlijk dat dit soort verschillen ook tussen faculteiten en domeinen wordt gevonden. De ene oriëntatie is overigens niet beter dan de ander. Bij studenten die waarde hechten aan biosferische waarden zijn argumenten gericht op het verbeteren van het milieu effectiever dan bij studenten die daar weinig of geen waarde aan hechten. Een groep die meer belang hecht aan egoïstische waarden kan bijvoorbeeld worden aangesproken op de effecten die duurzaamheidproblemen op hun eigen dagelijks leven hebben en op welke manier zij zelf baat hebben van ander gedrag. Op deze manier kan per faculteit of domein voor een andere insteek worden gekozen. Naast de focus op persoonlijke waarden, kan ook gekozen worden voor andere factoren die van invloed zijn op groen gedrag. In het theoretisch kader in de Bijlage wordt een aantal beschreven, zoals economische, sociale en institutionele omstandigheden, en bekwaamheden (kennis en vaardigheden). Ook keuzeprocessen spelen hierbij een rol. Het RLI (2014) gedragsanalysekader kan daarbij hulp bieden. Verbeteren van groen gedrag in het algemeen Ook het algemene groene gedrag van studenten zou best wat beter kunnen. Zowel voor nu als voor later, als zij mogelijk beslissingen zullen nemen op verschillende maatschappelijke posities. Of dit een taak is van de UvA en HvA dat is een eigen afweging. Indien gewenst zou een project kunnen worden opgezet om over wat langere tijd bij een specifieke faculteit of domein het groene gedrag te verbeteren. Bijvoorbeeld bij een faculteit of domein die wat achterblijft. Daarbij kan weer worden ingespeeld op eerder genoemde factoren, zoals motieven (probleembesef, respons-effectiviteit, persoonlijke waarden), bekwaamheden en omstandigheden. Een mix van factoren en aanpakken zal het meest effectief zijn. Om dit project op te zetten is het vinden van externe financiering waarschijnlijk een goede mogelijkheid.

8

Bewustwording en duurzaamheid

Recommend Documents