Bewust Omgaan met een Verslaving Dit stuk biedt enkele handvatten om bewust te leren omgaan met je verslaving. Misschien denk je op dit punt wel dat je er niet mee om wil léren gaan, maar dat je er gewoon helemaal vanáf wil. Hier maak je dan een belangrijke en veelgemaakte denkfout. Je zal er namelijk bewust van moeten worden dat je verslaving blijft, je maakt alleen de keuze om niet meer te gebruiken en je verslaving dus niet langer te voeden. Op deze manier kun je je verslaving op den duur als het ware in slaap brengen en trekgevoelens minimaliseren. Maar vergeet nooit: Neem slechts een piepkleine hoeveelheid van het middel waaraan je verslaafd bent en je verslaving is direct weer klaarwakker! Met als gevolg dat, als je niet tijdig weet te stoppen, je in korte tijd weer volledig kunt terugvallen.
De keuze Op het moment dat je besluit te stoppen met het gebruiken van je verslavende middel leg je jezelf iets op; het voelt als jezelf een mega-zware opdracht geven, die je misschien bij voorbaat al eigenlijk denkt niet te kunnen halen. Je zegt misschien: “Ik moet stoppen…” Ik wil stoppen…” “Ik mag niet meer…” “Ik ga nooit meer…” Alleen al het woordgebruik legt een enorme druk op je schouders: Moeten = iets verplichten Willen = (geobsedeerd) iets verlangen Niet mogen = (jezelf) iets verbieden Nooit meer = een tijdsduur die niet is te overzien Zie je hoeveel spanning, wat voor zware lading, alleen die woorden al inhouden? Je manier van praten en denken over het stoppen met gebruiken hebben een veel grotere invloed op je dan je waarschijnlijk zal denken. Maak je besluit om te stoppen daarom niet zwaarder door het gewicht van woorden. Je kan bijvoorbeeld beter zeggen: “Ik kies voor een goede levenskwaliteit.” of “Ik kies voor een gezond en gelukkig leven.” Dit geeft direct aan dat je zelf een keuze kunt maken en het heft in eigen handen kan nemen. Deze zinnetjes voelen niet zwaar aan. Ze zijn positief geformuleerd en geven daarnaast richting aan. Misschien zijn ze zelfs wel een weergave van je grote doel. Wie de negatieve gevolgen van een verslaving heeft ondervonden zal gebruik van zijn/haar verslavende middel meestal ook niet (langer) associëren met levenskwaliteit, gezondheid en geluk. Dus gebruik past op die manier ook niet
‘Bewust Omgaan met een Verslaving’
oorspr.: 04-11-’06
versie: 16-12-’14
www.devrijepersoon.nl
1
meer bij je leven. Hoe je leven er dan uit zou moeten zien is natuurlijk persoonlijk. Iedereen maakt hierin zijn eigen proces door. Geef jezelf ook niet bij voorbaat al op! Gebruik dus liever ook geen woorden als “proberen”, “poging”, “hopen dat…” . Zelfs als je nu voor de zoveelste keer gestopt bent. Dit soort woorden ontnemen je als het ware kracht, omdat je hiermee eigenlijk (onbewust) zegt dat je verwacht dat het je toch niet gaat lukken.
Trek Zoals gezegd kunnen woorden dus van invloed zijn op de manier waarop je met je verslaving bezig bent. Daarnaast is ook de aandacht die je er aan besteedt van invloed. Je hebt nou eenmaal die verslaving, maar dat wil niet zeggen dat je er constant mee bezig bent. Door er aandacht aan te besteden kun je onnodig gevoelens van trek oproepen. Als je trek hebt kun je er op verschillende manieren mee omgaan. Je kan blijven denken “O wat heb ik een trek!” en als het ware in je lijden (slachtofferrol) gaan zitten of je kan afleiding gaan zoeken en zo weinig mogelijk aandacht aan de trek besteden. Denk eraan: Aandacht is energie, dus hoe meer aandacht je er aan besteedt des te groter het probleem wordt. Als je sterke trek (craving) hebt komt er een stem in je hoofd die allerlei excuses aandraagt om te kunnen gaan gebruiken; die je wijs maakt dat één keertje echt niet uitmaakt. Er zit een mannetje in je hoofd met een enorme trukendoos, die er alles aan doet om je in de val te lokken; dat mannetje is je verslaving. Dus: dat ben jíj niet ! Schenk er zo min mogelijk aandacht aan; ga de discussie niet aan met je verslaving, want die zal er toch alleen maar alles aan doen om je overstag te krijgen. Lach dat mannetje uit en ga iets doen om je gedachten af te leiden. Blijf het als een uitdaging zien om niet in die val te trappen! Welk excuus je ook voorgeschoteld krijgt: het antwoord is altijd “Nee”. En weet dit: Zelfs de ergste trek gaat voorbij!
‘Bewust Omgaan met een Verslaving’
oorspr.: 04-11-’06
versie: 16-12-’14
www.devrijepersoon.nl
2
Identiteitscrisis Als je jarenlang gebruikt hebt is je identiteit volkomen verweven met het middel waaraan je verslaafd bent. Je bent een “gebruiker”, “drinker”, “roker”, etc. Tenminste, dat is zoals je jezelf kent, maar je bent het niet! Het is de rol die je jarenlang gespeeld hebt. Je hebt geen idee hoe het is om “niet-gebruiker”, “niet-drinker”, “niet-roker” te zijn. Dat maakt ook helemaal niets uit. Wat nu uitmaakt is dat je afstand doet van je rol als “gebruiker”, “drinker” etc. Dat betekent dus dat je je niet langer identificeert met de groep waar je jarenlang onderdeel van uitmaakte. Misschien heb je daardoor het gevoel dat je even niet meer weet wie of wat je bent, een soort identiteitscrisis. Je moet dus opnieuw je weg vinden en jezelf op een andere manier leren kennen. Dat kost tijd; gun jezelf die tijd dan ook. Ga op zoek naar wat je leuk vindt, ontdek nieuwe hobby’s of bedenk wat je vroeger (voor je verslaving de overhand ging nemen) graag deed en nu weer op kan pakken. Zie ook hier de uitdaging te ontdekken wie je nu eigenlijk bent als “nietgebruiker”, “niet-drinker”, “niet-roker” etc. Een psycholoog kan je hierbij eventueel individuele hulp bieden.
Patronen doorbreken Mensen leven voortdurend in bepaalde vaste patronen; vaste volgordes van handelingen, gewoontes die erin geslopen zijn waarvan we ons nauwelijks bewust zijn. Ook je gebruik is onderdeel geweest van je vaste patronen. Sterker nog, je gebruik is/was waarschijnlijk maar moeilijk weg te denken uit je leven. Probeer eens te letten op je eigen gewoontes en probeer dingen eens anders te doen, bijvoorbeeld in een andere volgorde, op een andere plek of op een andere manier. Elke kleine verandering is weer van invloed op iets anders en op het geheel. Als je een oude gewoonte af wil leren lukt dat over het algemeen het beste door ook andere dingen in je leven te veranderen. Onthoud dit: Door nieuwe patronen te scheppen doorbreek je oude patronen. Doe ook eens dingen die je nog nooit gedaan hebt, ontdek (zoals eerder gezegd) wat je leuk vindt om te doen en richt je leven opnieuw in door langzaam veranderingen aan te brengen, al is het maar beetje voor beetje in kleine dingen. Zo ontstaan er langzamerhand ook nieuwe patronen.
‘Bewust Omgaan met een Verslaving’
oorspr.: 04-11-’06
versie: 16-12-’14
www.devrijepersoon.nl
3
Tegenslagen en problemen Ieder mens heeft te maken met tegenslagen en problemen in zijn leven. Iedereen is wel eens teleurgesteld in zichzelf of in anderen, en iedereen kent wel momenten dat alles even teveel wordt. Deze ‘slechte’ momenten zijn meestal de momenten dat het je allemaal even niet meer uitmaakt; je ziet alles zwart. Je hebt het gevoel dat het toch allemaal geen zin heeft. Op deze momenten kun je gemakkelijk teruggrijpen naar de oude bekende middelen zoals drugs en/of drank, zelfs als je weet dat ze je uiteindelijk alleen maar in de problemen hebben gebracht en zullen brengen. Tenslotte is er geen enkel probleem dat verdwijnt door te gebruiken. Om die reden is het belangrijk om al bij voorbaat zien te voorkomen dat je je zo slecht voelt. Hou daarom rekening met het volgende: Elke verwachting die je hebt, kan teleurstelling tot gevolg hebben. Probeer daarom zo min mogelijk verwachtingen te hebben. Maak problemen niet groter dan ze zijn; maak niet alles zo belangrijk. In sommige gevallen kun je je afvragen: Wat is nou eigenlijk het ergste wat er kan gebeuren als... ? In veel gevallen zul je zien dat er geen echt ernstige gevolgen zijn en alles wel op zijn pootjes terecht komt. Blijf relativeren; accepteer dat dingen zo nu en dan anders gaan dan je zou wensen, blijf er niet in hangen, maar ga verder. Als je jezelf niet goed kunt relativeren, laat het dan niet zover komen dat je hoofd overloopt, maar praat voortijdig met iemand, bijv. met een familielid, een vriend of vriendin en als je opgenomen bent in een kliniek bijv. met een medepatiënt of een staflid. Je komt er vanzelf achter met wie je op zulke momenten het beste kan praten, wie niet in je straatje meepraat, maar je helpt relativeren. Verlang niet steeds naar betere tijden, maar kijk ook eens naar de positieve dingen in het heden en word je bewust van wat er nu allemaal al goed gaat.
Optimisme en beloning Niet alleen terugslagen en problemen kunnen je in de verleiding brengen terug te grijpen naar de bekende middelen, maar juist ook als je je heel goed voelt kun je in die verleiding komen. Je kunt als het ware te optimistisch worden: je denkt alles aan te kunnen en daarom maakt een keertje gebruiken niet uit, denk je. Of alles gaat je al een tijdje voor de wind of je hebt een belangrijk doel behaald en je hebt de behoefte jezelf te belonen. Je kent misschien nog geen andere manieren om te vieren dat het goed met je gaat of jezelf te belonen. Probeer daarom voor jezelf te bedenken hoe je dat kunt doen of vraag aan anderen hoe ze dat doen. Wees je ervan bewust dat gebruiken nooit een beloning is, maar het voeden van je verslaving en dus vragen om problemen.
‘Bewust Omgaan met een Verslaving’
oorspr.: 04-11-’06
versie: 16-12-’14
www.devrijepersoon.nl
4
Bedenk ook dit: Het behalen van een belangrijk doel is al een beloning op zich; probeer er dan ook bewust van te genieten.
Toch een terugval... wat nu? Het kan gebeuren dat je ondanks je keuze niet meer te gebruiken toch tot gebruiken komt. Je hebt even geen weerstand kunnen bieden tegen je verslaving. Wat nu? Stop in elk geval zo snel mogelijk weer met gebruiken! Hoe langer je doorgaat hoe moeilijker het wordt om de draad weer op te pakken. Vraag desnoods hulp! Omdat je lichaam weer in aanraking is geweest met het middel, is je verslaving weer gevoed en volledig wakker geschud. Dit heeft meestal tot gevolg dat je op korte termijn meer trek gaat krijgen, totdat je verslaving weer begint in te dutten. Bij een opname in een kliniek kan dat tot gevolg hebben dat je een aantal dagen binnen moet blijven. Dit is geen straf (het wordt vaak ten onrechte sanctie genoemd) maar een stukje zelfbescherming. Ten eerste omdat je mogelijk minder sterk in je schoenen staat aangezien je verslaving zojuist gevoed is en ten tweede omdat, als je op korte termijn weer gaat gebruiken, je alleen maar meer trek gaat krijgen en het moeilijker wordt om je trek te weerstaan. Tip: Analyseer je terugval (bij opname met je mentor of in de groep), zodat je je eigen valkuilen leert kennen. Het maakt je sterker en een volgende keer zul je in eenzelfde situatie beter weerstand kunnen bieden.
Tot besluit We hopen dat deze handvatten je enige ondersteuning kunnen bieden een begin te maken bewust met je verslaving om te gaan. Bedenk ook dit: kennis is macht. Kennis over verslaving maakt je sterker jezelf er tegen te wapenen.
‘Bewust Omgaan met een Verslaving’
oorspr.: 04-11-’06
versie: 16-12-’14
www.devrijepersoon.nl
5
