Katern voor scholing, her- en bijscholing
36
Een uitgave van Intech Klimaat & Sanitair en otib maart 2011
inHoud 1
Badvul- en afvoersystemen
4
Baden worden steeds luxer. De eerste exemplaren moesten nog met een emmer moesten worden gevuld en geleegd, door de eeuwen heen werd baden echter steeds eenvoudiger. Er ontstond een afvoer die op het riool kan worden aangesloten en ook de kraan deed zijn intrede. Eerst nog in de vorm van twee losse kranen voor warm en koud water, later werden deze vervangen door handbediende of thermostatische mengkranen. Hedendaagse badvul- en afvoersystemen gaan zelfs nog een stapje verder en combineren die twee.
Badvul- en afvoersystemen
Cursussen
5
Otib-nieuws
Door: Han Brouwer-Keij Bij een normale badmengkraan zit de instroomopening ruim boven de badrand. Mocht de waterdruk wegvallen, dan kan het badwater niet zomaar in de waterleiding terugstromen. Bij vulsystemen waarbij de instroomopening beneden de badrand is aangebracht, is die kans wel aanwezig. Dat geldt dus ook voor handdouches die in het badwater kunnen worden gelegd. Er zijn in principe twee systemen met instroomopeningen beneden de badrand: - watertoevoer via een doorvoering in de overloopplug;
- watertoevoer via een doorvoer in de afvoerplug. Toevoer via de afvoerplug heeft volgens de fabrikant als groot voordeel dat zodra er maar een klein beetje water in het bad staat, vullen geluidloos plaatsvindt. Een nadeel van beide systemen is dat je afvoer en toevoer heel dicht bij elkaar brengt en daarom terdege maatregelen moet nemen om te voorkomen dat het badwater terug de waterleiding in kan stromen. Het is ook mogelijk water aan- of af te voeren via de afvoerplug. Afbeelding 1 geeft een goed beeld van de manier waarop overloop, bediening van de waste en toevoer met elkaar zijn gecombineerd.
1. Instroomopening via de overloopplug (links) en af- en aanvoercombinatie voor invoer via overloopplug (rechts).
Belangrijke normen en richtlijnen:
- -
nen 1006:2000:
‘Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties’ (avwi – 2002); ‘Bescherming tegen verontreiniging van drinkwater in waterinstallaties en algemene eisen voor inrichtingen ter voorkoming van verontreiniging door terugstroming’; - Waterwerkblad 3.8: ‘Beveiliging (gevaarlijke) toestellen’. nen-en 1717:2000:
36 1
IK03 Impuls 36.indd 1
28-02-11 14:47
badvul- en afvoersystemen
terugstroming kan plaatsvinden en welke stoffen eventueel kunnen terugstromen.
2. Exploded view afvoer-, aanvoerwastecombinatie.
vloeistofklasse
omschrijving (vereenvoudigd)
1
water voor menselijke consumptie.
2
vloeibare stof geschikt voor menselijke consumptie of water dat een verandering heeft ondergaan wat betreft smaak, geur, kleur of temperatuur.
3
vloeibare stof die de menselijke gezondheid enigszins kan schaden door de aanwezigheid van giftige stof(fen) (bij proeven sterft 50 procent van de proefdieren binnen een bepaalde tijd na toediening van meer dan 200 mg/kg lichaamsgewicht).
4
vloeibare stof die gevaar oplevert voor de menselijke gezondheid en enigszins kan schaden door de aanwezigheid van giftige stof(fen) (bij proeven sterft 50 procent van de proefdieren binnen een bepaalde tijd na toediening van minder dan 200 mg/kg lichaamsgewicht).
5
vloeibare stof die gevaar oplevert voor de menselijke gezondheid door de aanwezigheid van pathogene (ziekteverwekkende) bacteriën of virussen.
Manieren van terugstromen
Vloeistof kan worden teruggeheveld of terug worden geperst. Bij terughevelen spreken we van een zuigkruisverbinding en als een vloeistof kan worden teruggeperst spreken we van een perskruisverbinding. Terugpersen kan als de druk in een toestel hoger wordt dan de waterleidingdruk. Dat kan bijvoorbeeld door het wegvallen van de waterleidingdruk of het opwarmen van een hoeveelheid vloeistof in een gesloten toestel. Een bad is geen gesloten toestel. De maximale druk die op de bodem van een bad kan heersen, wordt bepaald door de hoogte van het water in het bad. Alleen als de mengkraan lager zou zitten dan de badrand kan er sprake zijn van een perskruisverbinding. In de praktijk komt dat niet voor. Wel bestaat er zonder beveiliging kans dat het water terughevelt als de waterleidingdruk lager wordt dan de atmosferische druk.
Vloeistofklassen
Tabel 1. Nederland kent een aantal vloeistofklassen.
(Gevaarlijke) Toestellen
In nen 1006 staat omschreven dat de aansluiting van een (gevaarlijk) toestel moet zijn voorzien van een terugstroombeveiliging die is aangepast aan de mate van gevaar van het toestel en de daarin aanwezige stoffen. Bovendien moet die beveiliging zo zijn aangebracht dat hij gemakkelijk is te onderhouden en te vervangen. Onderhoud moet
3. Links een inbouwbeveiliging
db
jaarlijks plaatsvinden en kan bestaan uit controle van de werking van de beveiliging. Elke tien jaar moet de beveiliging worden vervangen. Bij ingebouwde beveiligingen kan het binnenwerk eenvoudig worden vervangen; bij opbouwbeveiligingen wordt meestal de gehele beveiliging vervangen. Welke beveiliging(en) moet worden aangebracht, is afhankelijk van de manier waarop
met speciedeksel; rechts een doorsnedetekening van een inbouwbeveiliging
Vloeistoffen die in contact kunnen komen met drinkwater worden ingedeeld in vijf vloeistofklassen. Bij elke vloeistofklasse, in combinatie met het gevaar van zuigen perskruisverbindingen, zijn bepaalde beveiligingen vereist. Daarnaast speelt het ook nog een rol of er een of meer scheidingswanden tussen de vloeistof en het drinkwater aanwezig zijn. Badwater moet worden gerekend tot vloeistofklasse 5. Hier zijn dus de zwaarst mogelijke beveiligingen voor nodig. Dat betekent dat er in principe een atmosferi-
db.
36 2
IK03 Impuls 36.indd 2
28-02-11 14:47
badvul- en afvoersystemen
Installeren badbodemvulsysteem met omstelinrichting 8. Sluit de vulslang met tussenplaatsing van een inschuifkeerklep aan op de vulaansluiting van de af- en toevoerplug. 9. Snijd de kunststofkoker van de buisbeluchter en de inbouwmengkraan gelijk af met de wandafwerking. 10. Klik de sierrozet op de buisbeluchter db. 11. Monteer het opbouwdeel van de mengkraan met omstel. 12. Monteer de handdouche met slangaansluiting met teflontape op de muurplaat, met tussenplaatsing van een leegloopinrichting doorstroombeluchter als de kraan niet is uitgerust met een leegloopinrichting.
Een bodeminstroom levert volgens de fabrikant een ‘fluisterstille’ aanvoer op.
Voorbereiding 1. Bepaal de hoogte van het bad. 2. Bepaal de plaats van de inbouwmengkraan met omstel. 3. Bepaal de plaats van de beluchter db (minstens 15 cm boven de badrand). 4. Bepaal de plaats van de aansluiting van de handdouche en de slangaansluiting. 5. Bepaal de plaats van de afvoer/toevoerplug. 6. Bepaal de plaats van de rioolaansluiting. Ruwbouwwerk 1. Monteer het inbouwdeel van de mengkraan met omstel, inclusief het speciedeksel. 2. Sluit de toevoer voor warm en koud water aan op het inbouwdeel. 3. Monteer de muurplaat voor de handdouche op de muur en met een slang aan de het inbouwdeel. 4. Monteer de buisbeluchter met speciekap in de muur op 15 cm boven de badrand en met een slang aan het inbouwdeel van de mengkraan. 5. Sluit op de andere aansluiting van de buisbeluchter de slang voor het
6. 7. 8.
9.
vulpunt aan (rol deze op en dop hem af). Breng beugels aan op de slangen in de muur. Dop de muurplaat af. Beproef alle verbindingen op dichtheid voor je de wandafwerking laat aanbrengen. Laat het gehele systeem leeglopen, zeker bij vorstgevaar.
Werkzaamheden na de wandafwerking (de werkvolgorde kan afhankelijk van de bouwkundige situatie afwijken) 1. Maak de aansluiting van de riolering vrij en verwijder het speciedeksel. 2. Verwijder het speciedeksel van de kraan en de plug uit de muurplaat. 3. Rol de slang naar het vulpunt af en verwijder de afdopping. 4. Plaats het bad en kit, afhankelijk van de overige werkzaamheden, nu of later af. 5. Plaats de af- en toevoerplug in het bad. 6. Sluit de overloop met waste aan op het overlooppunt en de afvoerplug. 7. Sluit de stankafsluiter aan op de riolering.
Controleren en in bedrijf stellen 1. Open de watertoevoer en controleer alle verbindingen visueel op dichtheid. 2. Controleer het inspoelpatroon. 3. Spoel de afvoer door, controleer de werking en verbindingen visueel. 4. Controleer de werking van de waste. 5. Controleer de omstelinrichting en de leegloopinrichting op goede werking. 6. Controleer de werking van de thermostatische mengkraan. 7. Controleer de werking van de buis- en doorstroombeluchter. 8. Leg de klant uit hoe het systeem werkt.
Bekijk de video op www.installtv.nl
36 3
IK03 Impuls 36.indd 3
28-02-11 14:47
badvul- en afvoersystemen
sche onderbreking moet worden toegepast van de beveiligingstypen aa, ab of ad. Als het uitsluitend om een zuigkruisverbinding gaat, mag ook een beveiliging type dc (beluchter zonder beweegbare delen) worden toegepast. Voor huishoudelijk gebruik wordt een uitzondering gemaakt. Hier mogen lichtere beveiligingen worden toegepast. Bij een handdouche op een bad hoeft de beveiliging slechts geschikt te zijn voor vloeistofklasse 2. Bovendien zijn er speciaal voor huishoudelijk gebruik ook drie beveiligingen ontwikkeld die hier mogen worden toegepast. Dat zijn de beveiligingen eb (niet-controleerbare keerklep), ed (dubbele, niet-controleerbare keerklep) en hc (automatische omstelinrichting). Voor een bad met een vulopening lager dan de rand hoeft de beveiliging slechts geschikt te zijn voor vloeistofklasse 3. Zie voor alle mogelijke toepassingen tabel 3 en tabel 4 van Waterwerkblad 3.8. Onthoud echter
wel dat de uitzonderingen niet gelden voor baden en handdouches in ziekenhuizen, verzorgingshuizen en commerciële instellingen, zoals badhuizen en sauna’s. Daar moeten beveiligingen voor vloeistofklasse 5 worden toegepast.
Manier van aansluiten
De atmosferische contactonderbreker met beweegbare delen (buisbeluchter type db) is in verschillende uitvoeringen in de handel. Er zijn beluchters voor inbouw en voor opbouw, met een en twee aansluitingen. Beide mogen worden toegepast. Er worden echter nogal eens fouten gemaakt bij toepassing van het type met een aansluiting. Vooral in situaties met een vrijstaand bad waarbij de beveiliging db bijvoorbeeld in een aangrenzende ruimte wordt geplaatst. Dode leidingen mogen in een drinkwaterleiding niet voorkomen. De leiding vanaf de mengkraan moet altijd eerst naar de bevei-
cursussen
liging db worden gelegd en van daar naar de instroomopening in het bad. Er ontstaat een leiding met dood water als de leiding van de mengkraan naar de instroomopening wordt gelegd met halverwege een aftakking naar de beveiliging. Sommige fabrikanten leveren in de aansluiting op de af- en toevoercombinatie standaard een niet-controleerbare keerklep. Dat is niet verplicht volgens de werkbladen, maar het kan die fabrikant op dat product een ‘Kiwaverklaring watertechnisch veilig’ opleveren.
Maten
Baden kunnen zowel voor de afvoer- als voor de overloopplug een gat hebben van 52 of 90 mm. Voor beide maten zijn af- en toevoercombinaties leverbaar. Voor de toevoer via de bodem moet rekening worden gehouden met een iets grotere inbouwhoogte dan gebruikelijk.
4. Plaats van de beveiliging in de leiding (links) en schematekening (midden) en schema plaats beveiliging in de leiding (rechts).
Cursussen Remeha eVita hre-ketels
Voor wie? Servicetechnici, verwarmingsmonteurs, onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, servicemonteurs installatietechniek, servicemonteurs verwarmingstechniek. Waar? http://nl.remeha.com.
Intergas gaswandketels
Voor wie? Onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, servicemonteurs verwarmingstechniek, assistent-verwarmingsmonteurs, verwarmingsmonteurs. Waar? www.intergas-verwarming.nl.
Vaillant ketels
Voor wie? Servicetechnici, verwarmingsmonteurs, onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, assistent-verwarmingsmonteurs. Waar? www.vaillant.nl.
Meten (meetapparatuur gebruik)
Voor wie? Verwarmingsmonteurs, onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, assistent-verwarmingsmonteurs. Waar? www.vaillant.nl.
Remeha cv-ketels
Voor wie? Servicetechnici, verwarmingsmon-
teurs, onderhoudsmonteurs verwarmingstechniek, servicemonteurs installatietechniek, servicemonteurs verwarmingstechniek. Waar? http://nl.remeha.com.
Vakbekwaamheid cv-techniek
Voor wie? Installateurs, leidinggevende monteurs, chef-monteurs. Waar? www.mijnkenteq.nl, www.roctilburg.nl. Ga voor het meest actuele overzicht van opleidingen en aanbieders naar www.etalage.otib.nl.
36 4
IK03 Impuls 36.indd 4
28-02-11 14:47
otib-nieuws
Skills Masters Jonge vaktalenten strijden 24, 25 en 26 maart met elkaar tijdens de beroepenmanifestatie Skills Masters in Ahoy Rotterdam. Otib organiseert net als voorgaande jaren tijdens Skills Masters de wedstrijden op mbo- en vmbo-niveau voor de volgende vakgebieden: sanitaire en verwarmingstechniek, elektrotechniek gebou-
wen, koude- en luchtbehandelingstechniek en metalen dakdekken. De leerlingen werken in teams aan een opdracht die de dagelijkse praktijk binnen de technische installatiebranche weerspiegelt. Kijk voor meer informatie op www.otib.nl of www.skillsmasters.nl.
Team Nederland luncht met minister De Europese vakmanschapwedstrijden in Portugal waren een groot succes. Team Nederland kwam thuis van de Euro Skills met achttien gouden, vijf zilveren en vier bronzen medailles. Voor de technische installatiebranche stonden de inspanningen van Gudo Rijk (categorie sanitaire en verwarmingstechniek) en Klaas de Bruin (categorie metalen dakdekken) tijdens de Euro Skills garant voor twee bronzen
medailles en een gouden medaille. Omdat minister Marja van Bijsterveldt niet in Portugal aanwezig kon zijn, nodigde zij het hele team uit voor een lunch met haar op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Meer weten over het team? Kijk dan op www.euroskillsteam.nl.
Techno Promo: 50.000ste leerling Het educatieve techniekcentrum Techno Promo in het Brabantse Cuijk heeft op 11 januari de vijftigduizendste leerling ontvangen. Het educatieve centrum ontvangt sinds de oprichting in 2002 leerlingen uit zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs voor een techniekles. Ook dit schooljaar ontvangt het centrum ruim achtduizend leerlingen. Vaktalenten interesseren voor techniek begint al op een vroege leeftijd. Otib ondersteunt dit project regionaal via de rbpi en de lpi.
De kracht van Techno Promo ligt in de vertaling van de praktijk uit het bedrijfsleven naar het niveau van de leerlingen. Daarnaast behoren ook het organiseren van bedrijfsbezoeken voor kinderen uit groep 7, een naschools techniekprogramma en de spectaculaire wedstrijd Mini-vakkanjers tot het aanbod. Meer informatie: www.technopromo.nl.
Coach Online uitgebreid Op de website van Coach Online vinden leermeesters en praktijkbegeleiders in de installatiebranche allerhande trucs en tools om hun leerling goed te begeleiden. Naast de checklists, filmpjes en theoretische kennis over coaching, zijn er ook praktijkvoorbeelden en informatie over opleidingen te vinden. Nieuw op de site zijn de functies in de installatiebranche. Op deze pagina staan functieomschrijvingen, vacatureteksten en kant-en-klare beoordelingsformulieren voor veelvoorkomende functies in de branche. Kijk ook op www.coachonline.otib.nl.
Wel thuis
De voorbeeldwoning van het project Wel Thuis in Delft laat bezoekers ervaren welke toepassingen er zijn om een woning comfortabel, duurzaam, veilig en levensloopgeschikt te maken voor jong en oud. Dit project is een samenwerking tussen Otib en woningcorporaties Vestia en Vidomes, zorginstellingen Pieter van Foreest en de gemeente Delft. De samenwerking combineert alle beschikbare kennis op het gebied van zorg, wonen en welzijn met expertise uit de technische installatiebranche. Inmiddels hebben al veel mensen het levensloopgeschikte driekamerappartement bezocht en kunnen zien en beleven hoe technische oplossingen de persoonlijke leefomgeving en het welzijn van de bewoner verbeteren. De woning is gratis op afspraak te bezoeken. Informatie: www.welthuis.net. 36 5
IK03 Impuls 36.indd 5
28-02-11 14:47
