april 2013 STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Limburgs milieu 1 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 27 - maar t /april 2013

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Winnaars Pluk van de Petteflet Natuurprijs Limburg Energie besparen in Detail(handel) Cheque van 2,25 miljoen euro voor De Natuur en Milieufederaties Wandelen in natuurgebied Terworm Welke veestapel past in Limburg? De schaliegashype ontzenuwd Milieufederatie Limburg promoot elektrisch autorijden Waterkwaliteit Maas laat nog te wensen over

C O L O F O N limburgs milieu is een uitgave van stichting milieufederatie limburg De Milieufederatie Limburg werd opgericht in 1971. De stichting zet zich al ruim veertig jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu en ecologische duurzaamheid in Limburg. Zij doet dit samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties. Dit werk kan de Milieufederatie doen dankzij giften, overheidsbijdragen en subsidies van onder meer de Provincie Limburg en de Nationale Postcode Loterij. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Bart Cobben, Gert-Jan van Elk, Hans Heijnen, Ellen Luijks, Wim Kuipers, Otto Plantema, Servé Roebroek, Jan Rotmans, Sylvia Spierts-Brouwer, Twan Teunissen, Jelle Vegt, Frank Vermeij, Jannie Vos, Ester Wolters Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar: [email protected] redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen. redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410 F 0475 - 386 459 www.milieufederatielimburg.nl [email protected]

diverse projecten van de Milieufederatie Limburg. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg.

NieuWsbrieF De Milieufederatie Limburg heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per maand verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Dit magazine is geproduceerd door SHD Grafimedia onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO 14001 Grafimedia getoetst door de SCGM, Certificaatnummer SCGM-MZ:2011.01.01

Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier 2 limburgs milieu

De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van

WWW.milieuFeDerATielimburg.Nl

inhoud 4

Kort nieuws

5

Cheque van 2,25 miljoen euro voor De Natuur en Milieufederaties

6

Lekker naar de Boer Cadeau bij abonnement

7

Rechter beslist over toekomst helihaven Heythuysen

8

Winnaars Pluk van de Petteflet Natuurprijs Limburg

10

Milieufederatie Limburg promoot elektrisch autorijden

11

Herstel landschap Vaeshartelt Aardbevingen bedreigen heel Nederland

12

Column Wim Kuipers

13

Prijsvraag: win het boek Wandelen in de Maasvallei

14

Energie besparen in Detail(handel)

16

Kort nieuws

17

Nationale vogelweek in mei Nieuw toetsingskader voor vogelrichtlijngebieden

18

Wandelen in natuurgebied Terworm

20

De schaliegashype ontzenuwd

22

Meer zonnepanelen op Nederlandse daken Nieuwe webtool voor gebruik zonnepanelen

23

Jouw foto in dit tijdschrift?

24

Wolfhaag: een kleinschalig landschap wordt wilder

26

Kort nieuws La Place is duurzaamste restaurantketen

27

De eikenprocessierups blijft een lastig beestje

28

Succesvol avondsymposium ‘windenergie’ in Roermond

29

Buitenring Parkstad in maart bij Raad van State

30

Het GroenHuis

34

Welke veestapel past in Limburg?

35

Activiteitenoverzicht 2013

36

Waterkwaliteit Maas laat nog te wensen over

39

Site-seeing stichting milieufederatie limburg 3

Kort nieuws Rechtszaak Circuit de Peel De Milieufederatie Limburg gaat samen met enkele andere partijen het bestemmingsplan Racecircuit De Peel juridisch aanvechten. Op 30 november 2012 heeft de gemeenteraad van Venray ingestemd met het bestemmingsplan waarin het racecircuit is opgenomen op een plek nabij waardevolle natuurgebieden (Provinciale Ontwikkelingzones Groen) en de Ecologische Hoofd Structuur (EHS). Met die locatie is de Milieufederatie het niet eens. De zoektocht om samen met de gemeente Venray een geschiktere locatie voor het circuit te vinden, is helaas mislukt. Een zienswijze die de Milieufederatie had ingediend op het ontwerpbestemmingsplan is niet meegenomen in het nu voorliggende bestemmingsplan. De Commissie MER concludeert bovendien in haar meest recente advies dat in het plan ‘de geluidseffecten voor vogels onjuist zijn verwerkt’. Daarom hebben de Milieufederatie Limburg, Stichting

Gemeente Sittard-Geleen rijdt op groengas

Rust en Ruimte en andere partijen besloten de zaak aan de rechter

De gemeente Sittard-Geleen heeft tien auto’s in gebruikgenomen

voor te leggen.

die rijden op groengas en dus milieuvriendelijk zijn. De auto’s hebben aanzienlijk minder uitstoot dan benzine- of dieselmotoren.

Milieufederatie ontevreden met twee nieuwe

Groengas (opgewaardeerd biogas) is ook goedkoper in gebruik dan

varianten N280

diesel of benzine. In Sittard-Geleen is aan de Middenweg een

In een nieuw onderzoek inzake de N280 wordt een variant bij

tankstation waar groengas getankt kan worden. De gemeente

Baexem onderzocht die uitgaat van een 2x2-baans randweg. Ook is

onderzoekt of het wagenpark nog verder kan worden verduur-

een variant met een randweg die dwars door het bijzondere

zaamd. Daarbij wordt gedacht aan elektrische fietsen en -scooters

natuurgebied Exaten snijdt nog niet van de baan. De Milieufederatie

voor dienstreizen en elektrische veegwagens. De nieuwe auto’s zijn

Limburg is niet gelukkig met beide varianten en benadrukt dat er

in gebruikgenomen door medewerkers van de afdeling openbare

goede alternatieven zijn die zowel het landschap als de leefbaarheid

ruimte.

in en rondom Baexem een goede oplossing bieden. De Milieufederatie heeft zich altijd hard gemaakt voor een knelpuntenoplossende

Europa zet zich in voor bijen

variant van de N280 in Midden-Limburg met zo min mogelijk

Uit de studie van het EFSA (2013) blijkt dat het gebruik van de

significante negatieve effecten voor het landschap. De provincie

nieuwe generatie pesticiden neonicotinoïden één van de

heeft in juni 2012 kenbaar gemaakt deze mening te delen. Deson-

voornaamste oorzaken is voor de recente bijensterfte. Neonicoti-

danks worden er dus twee varianten onderzocht die wel een groot

noïden zijn enorm toxisch voor bijen. Europees Commissaris

stempel achterlaten op de natuur. De Milieufederatie zal de

voor Gezondheid Tonio Borg lanceerde daarom eind januari het

ontwikkelingen dan ook kritisch blijven volgen.

voorstel om vanaf 1 juli 2013 gedurende twee jaar het gebruik van de nieuwe generatie pesticiden neonicotinoïden (Clothiani-

Onderzoek gestart naar N266 bij Nederweert

dine, Thiametoxam en Imidacloprid) te verbieden voor de teelten

Binnenkort wordt gestart met een onderzoek naar de N266 in en

die het meest bezocht worden door bijen: maïs, koolzaad,

rondom Nederweert. Het onderzoek moet duidelijk maken of een

zonnebloemen en katoen. Daarmee geeft hij gedeeltelijk gehoor

knelpuntgerichte aanpak voldoende is of dat er een nieuwe

aan de aanbevelingen van het Europese Voedselveiligheidsagent-

randweg dient te komen. De Milieufederatie Limburg zit in de

schap (EFSA). Dit voorstel ligt nu ter discussie voor de Europese

werkgroep - onder leiding van de provincie - die een breed scala

landbouwministers.

aan belangengroepen vertegenwoordigd. Gezamenlijk hopen zij dat er straks een leefbare infrastructuur komt in en rondom Nederweert.

Onderzoek geluidsoverlast Maastricht Aachen Airport

Structuurvisie Echt-Susteren

In opdracht van de Provincie Limburg vindt er een onderzoek plaats

De Milieufederatie heeft deelgenomen aan een klankbordgroep die

naar de geluidsoverlast van Maastricht Aachen Airport. Het aantal

gaat over de Structuurvisie Echt-Susteren. De Milieufederatie is

klachten uit met name Ulestraten is vorig jaar sterk gestegen.

tevreden met haar inbreng en de wijze waarop de gemeente met

Het onderzoek naar geluidsoverlast is in maart gestart en duurt

haar belangen (en die van anderen) is omgegaan. De gemeente

circa drie maanden. De resultaten worden nog voor de zomer-

hanteert bij haar bestemmingsplannen en structuurvisies een

vakantie verwacht. Klachten over geluidsoverlast kunnen altijd

‘ecologische ladder’ die naast de EHS planologisch de toekomst

gemeld worden via de Provinciale Milieuklachtentelefoon, tel.

zeker stelt voor een natuurrijke leef- en werkomgeving.

043 - 3617070.

4 limburgs milieu

Cheque van 2,25 miljoen euro voor De Natuur en Milieufederaties Ruim negentig goede doelen schitterden in februari op het Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij. In Het Concertgebouw in Amsterdam maakte de grootste goededoelenloterij van Nederland bekend dat zij dankzij haar 2,5 miljoen deelnemers dit jaar een recordbedrag van 291 miljoen euro kan schenken aan de goede doelen. De helft van ieder lot doneert de Postcode Loterij aan goede doelen op het gebied van mens en natuur. De Natuur en Milieufederaties ontvingen een cheque van 2,25 miljoen euro. Eregast Bill Clinton was aanwezig namens zijn Clinton Foundation.

ken) die met een bijdrage van 1 miljoen euro de voedselbanken helpt

Deze stichting ontvangt sinds 2005 steun van de Postcode Loterij.

hun faciliteiten te verbeteren en te professionaliseren. Zo kunnen de

Femke Halsema interviewde de oud-president van de Verenigde

voedselbanken ruim 70.000 Nederlandse gezinnen van gratis voedsel

Staten en vroeg hem onder meer naar de definities van leiderschap

blijven voorzien.

en duurzaamheid, de grootste uitdagingen van dit moment en de rol van maatschappelijke organisaties voor de samenleving. Clinton sprak de aanwezigen in de zaal toe: ,,Elke Nederlander die meespeelt met de Postcode Loterij is eigenlijk zelf een goededoelenorganisatie, omdat je bijdraagt aan het verbeteren van het leven van anderen. Jullie kunnen Foto: Roy Beusker Fotografie

trots zijn op dit bijzondere systeem van de loterij.” Na het gesprek met Femke Halsema maakte Clinton bekend dat onder meer Artsen zonder Grenzen een grote schenking ontvangt uit het Postcode Loterij Droomfonds. Het Droomfonds geeft goededoelenorganisaties de mogelijkheid een nieuw, moedig en baanbrekend project te realiseren. Met de donatie van 6,7 miljoen euro uit het Droomfonds gaat Artsen zonder Grenzen de strijd aan met multiresistente tuberculose (nieuwe vormen van tbc die niet te behandelen zijn met de standaardmedi-

Joris Hogenboom (rechts) en Hans van der Werf van De Natuur en

cijnen). Volgens de meest recente gegevens uit 2010 zijn wereldwijd

Milieufederaties ontvangen de cheque van 2,25 miljoen euro uit

zo’n 650.000 mensen besmet met deze dodelijke en besmettelijke

handen van Judith Lingeman (hoofd afdeling Goede Doelen)

ziekte. De huidige behandeling kost veel tijd, is pijnlijk, heeft afschuwelijke bijwerkingen en is erg kostbaar. Artsen zonder Grenzen wil een baanbrekend onderzoeksproces starten om zo snel mogelijk een

Nationale Postcode Loterij

nieuwe kuur tegen de multiresistente tuberculose te ontwikkelen die

De Nationale Postcode Loterij is in 1989 opgericht om goede

effectiever en beter te verdragen is. Hiermee kan een van de hardnek-

doelen te steunen. Inmiddels spelen 2,5 miljoen Nederlanders mee

kigste bedreigingen van de mondiale volksgezondheid een halt worden

met de loterij. Zij maken maandelijks kans op honderdduizenden

toegeroepen.

prijzen. Tegelijkertijd steunen de deelnemers goede doelen, omdat de helft van de lotprijs bestemd is voor 89 goededoelenorganisa-

Ook Greenpeace kan haar droomproject verwezenlijken. De organisatie

ties. Sinds de oprichting van de Postcode Loterij is bijna 4 miljard

kan dankzij de schenking van 7,5 miljoen euro de applicatie Question

euro aan mens en natuur gegeven. UNICEF, het Wereld Natuur

Mark (voor smartphones) op de markt brengen, die consumenten

Fonds, Amnesty International, Natuurmonumenten, Artsen

direct informeert over het verhaal achter de producten die ze kopen.

zonder Grenzen en vele andere organisaties ontvangen elk jaar

De website en applicatie geven betrouwbare informatie over milieube-

steun. Sinds 2005 is de Postcode Loterij ook actief in het Verenigd

lasting, dierenwelzijn, arbeidsomstandigheden en gezondheidsaspecten

Koninkrijk en Zweden, waar de People’s Postcode Lottery en de

van het product. Zo wordt de groeiende vraag naar eerlijke en duur-

Svenska PostkodLotteriet fondsen werven voor goede doelen.

zame producten van consumenten kracht bij gezet. Op termijn moet

In Nederland werkt de Nationale Postcode Loterij samen met de

de app informatie bevatten over alle producten in de supermarkt. De

BankGiro Loterij en de VriendenLoterij binnen de Goede Doelen

app is nu al te downloaden en informeert over zo’n 20.000 producten.

Loterijen. Novamedia/Postcode Loterijen is de derde grootste private geldgever aan goede doelen ter wereld. Meer informatie:

Vijf organisaties ontvangen een eenmalige schenking, onder wie

www.postcodeloterij.nl.

Stichting Voedselbanken Nederland (de koepel van 135 voedselbanStichting Milieufederatie Limburg 5

Lekker naar de boer in juni op 22 en 23 juni kan iedereen weer Lekker naar de boer. jaarlijks trekt dit weekend zo’n 75.000 bezoekers. Elk jaar houden de biologische boeren en tuinders van Nederland open erf, in het Lekker naar de Boer-weekend. Dit jaar is dat op 22 en 23 juni. Je kunt dan zelf ervaren wat biologisch telen inhoudt en de mensen achter het biologische product ontmoeten. De boer en boerin staan klaar om je van alles te laten zien, ruiken en Foto: Jelle de Jong

proeven. Je kunt met eigen ogen zien dat samenwerken met de natuur makkelijk lijkt, maar heel veel vakmanschap vereist. Want behalve voor de heerlijkste ingrediënten voor je maaltijd, zorgt de biologische boer ook voor het milieu, dierenwelzijn en de natuur. Op 22 en 23 juni kun je je eigen

Foto: Sylvia Tuinder

appelsap persen, (wijn)proeven of een koe knuffelen. Er zijn rondleidingen

ervaren en te proeven gaat er een wereld voor je open.

over het bedrijf waarbij de boer

Op de website www.lekkernaardeboer.nl vind je alle boerderijen die

zijn passie deelt met de bezoekers.

meedoen. Elke dag komen er nieuwe boerderijen bij, dus hou de site

Kinderen kunnen wol vilten, in de

in de gaten voor de meest actuele informatie. Voor wie er helemaal

hooiberg spelen of jonge dieren aaien.

een actief weekend van wil maken, zijn er fietstochten uitgestippeld

Voor elk wat wils! Door te kijken, te

van de stad naar de boer in de buurt.

een abonnement op het Limburgs milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich al ruim 40 jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu én duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement neemt vóór 1 juni 2013, ontvang je het leuke en leerzame Be Green spel als welkomstgeschenk.

❏ Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam

:

Adres:

:

Postcode

:

Woonplaats : Telefoon

:

E-mail

:

Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.

✁

Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond

Handtekening:

6 limburgs milieu

Datum:

rechter beslist over toekomst helihaven heythuysen de gemeente Leudal heeft vrijstelling van het geldende bestemmingsplan verleend voor de vestiging en het gebruik van een helihaven in heythuysen. de milieufederatie Limburg is hiertegen samen met de studiegroep Leudal en het Limburgs Landschap in het geweer gekomen vanwege de negatieve invloeden van de helicopterhaven op de natuur en het landschap. op 17 januari diende de zaak voor de rechtbank in maastricht. Frank Coolen Machines BV is een bedrijf dat onder meer hout- en metaalbewerkingsmachines, steigers en veiligheidsartikelen levert aan de landbouw en de industrie. Het bedrijf, gevestigd aan de Biesstraat, bevindt zich net buiten de bebouwde kom van Heythuysen. Sinds 1999 is het bedrijf gestart met helikoptervluchten. In eerste instantie ging het om een beperkt aantal vluchten waarvoor per vlucht een aparte ontheffing moest worden verleend omdat de helihaven niet past in het geldende bestemmingsplan. Daarom heeft de eigenaar van het bedrijf vrijstelling gevraagd (op grond van artikel 19 lid 1 WRO) aan de gemeente Leudal. Deze vrijstelling is door de gemeente verleend. voorgedaan dan in werkelijkheid te verwachten valt. De Milieufederatie Limburg heeft mede namens de Studiegroep

In de brochure Bedrijven en Milieuzonering van de Vereniging

Leudal en Het Limburgs Landschap beroep aangetekend tegen dit

Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt voor een helikopterlandings-

vrijstellingsbesluit; in de eerste plaats vanwege mogelijke aantas-

plaats een richtafstand van 500 meter ten opzichte van een woon-

ting van natuurwaarden in de directe omgeving van de helihaven.

kern aangehouden voor wat betreft geluid. Bij de helihaven Coolen

Op korte afstand van de helihaven ligt immers het zeer waardevolle

ligt de woonkern Heythuysen op slechts 150 meter afstand.

Natura 2000-gebied het Leudal dat deel uitmaakt van de EHS en is aangewezen als stiltegebied. De afstand van de helihaven tot

Omdat een aanvaardbaar woon- en leefklimaat rondom de heli-

dit natuurgebied bedraagt slechts enkele honderden meters, zodat

haven niet gegarandeerd kan worden en omdat er onvoldoende

negatieve gevolgen zeker niet uit te sluiten zijn. De gemeente heeft

aandacht is geweest voor negatieve gevolgen voor het waardevolle

naar de mening van de natuur- en milieuorganisaties onvoldoende

aangrenzende natuurgebied, vinden de milieu- en natuurorgani-

onderzoek hiernaar gedaan.

saties dat het vrijstellingsbesluit van de gemeente Leudal door de rechter vernietigd moet worden.

Daarnaast is de aantasting van de woon- en leefomgeving van buurtbewoners, vooral als gevolg van geluidsoverlast, aanleiding

De Milieufederatie Limburg vindt dat een helicopterhaven een indu-

geweest om beroep aan te tekenen. Omdat er nog veel onduide-

striële activiteit is die thuishoort op een industrieterrein of op een

lijkheden bestonden over de geluidsaspecten is door de Stichting

reeds bestaande luchthaven zoals de dichtbij gelegen luchthaven

Advisering Bestuursrechtspraak (StAB) advies uitgebracht. Uit dit

Budel, en niet in een landelijke omgeving vlakbij een prachtig en

advies blijkt dat een aanvaardbaar woon- en leefklimaat in de

waardevol natuur- en stiltegebied. De uitspraak van de rechtbank

directe omgeving van de helihaven niet gewaarborgd is.

wordt nog voor de zomer verwacht.

Daarnaast worden in het StAB-advies grote vraagtekens gezet bij de wijze waarop de gemeente de geluidsbelasting heeft laten berekenen. In de geluidsrapporten wordt de geluidsbelasting gunstiger

Bart Cobben Milieufederatie Limburg

stichting milieufederatie limburg 7

Winnaars Pluk van de Petteflet Natuurprijs Limburg Uit de acht nominaties voor de Limburgse Pluk van de Petteflet Natuurprijs 2013 heeft de jury - bestaande uit de GroenHuis-partners Ester Wolters (Milieufederatie Limburg), Sylvia Spierts (IVN-consulentschap), Sandi Mackowiak (IKL) en Olaf Op den Kamp (Natuurhistorisch Genootschap Limburg) - de drie beste ideeën gekozen. Winnaar is het zalm-migratieproject dat is ingediend door Thijs Belgers uit Vlodrop. Dit project gaat door naar de landelijke finale en maakt kans op de hoofdprijs van 3.000 euro. De jury is erg onder de indruk van de

burgse ideeën ontvangen het boek Pluk

er tevens een beeldje van Pluk. De twaalf

hoge kwaliteit van alle Limburgse inzen-

van de Petteflet en een geldbedrag van

provinciale finalisten maken kans op de

dingen. Desondanks is de keuze voor de

100, 75 en 50 euro (respectievelijk 1ste,

landelijke hoofdprijs, die ondermeer be-

prijswinnaar unaniem. De drie beste Lim-

2de en 3de prijs). Voor de prijswinnaar is

staat uit een geldbedrag van 3.000 euro.

1e plaats: Zalm-migratieproject (ingediend door Thijs Belgers) De jury is zeer te spreken over dit bijzondere project en is van mening dat het project het meeste recht doet aan de voorwaarden van de Pluk van de Petteflet Natuurprijs. Dit grensoverschrijdende project wordt uitgevoerd door een vrijwilligersgroep van circa twintig Nederlanders en Duitsers. Zij houden zich bezig met de kweek, het uitzetten, het controleren en de monitoring van de zalmen in de Roer. De vrijwilligers zorgen ervoor dat de populatie van de zalm ondanks alle watervervuiling, aanleg van waterkrachtcentrales en stuwen en verlies van paaigebieden in deze rivier blijft bestaan. Net als Pluk van de Petteflet zijn zij niet te stuiten. Zo pleiten ze al jarenlang bij de Duitse, Belgische en Nederlandse overheden om waterkrachtcentrales visvriendelijk(er) te maken. Zij gaan zelfs zover dat zij de vissen per auto vervoeren langs niet-passeerbare stuwen in de rivier.

8 limburgs milieu

De landelijke jury zal in maart 2013 uit alle provinciale genomineerden drie tot

2e plaats: Kunstnest visarend

wordt gemaakt door een groep vrij-

vijf kandidaten aanwijzen. Vervolgens

(ingediend door Ellen Luijks)

willigers. Het mogelijke broedsucces

mag het publiek oordelen over de geno-

Dit project probeert de prachtige

wordt hiermee een succes van de

mineerden. Degene die via internet de

visarend ertoe te verleiden om in

hele omgeving. De jury hoopt van

meeste stemmen weet te vergaren, wint

Nederland te gaan broeden. Na de

harte dat dit project toch gerea-

de landelijke geldprijs van 3.000 euro en

zeearend is het hoog tijd dat ook

liseerd kan worden, zodat we over

een kunstwerk. In april 2013 maakt het

deze vogel naar Nederland komt.

een paar jaar In Nederland kunnen

radioprogramma Vroege Vogels bekend

Het plan omvat een kunstnest in

genieten van deze prachtige majes-

welk idee de landelijke Pluk van de Pet-

natuurgebied Kempen~Broek, dat

tueuze vogel.

teflet Natuurprijs heeft gewonnen. De Pluk van de Petteflet Natuurprijs is

is uitgevoerd of een initiatief waarvan

Annie M.G. Schmidt en illustrator Fiep

een initiatief van het programma Vroege

de uitvoering in volle gang is. De prijs

Westendorp. In het boek zet de hoofd-

Vogels en De Natuur en Milieufede-

is bestemd voor een persoon of een

rolspeler Pluk zich met succes in om het

raties. In Limburg wordt de wedstrijd

organisatie.

betegelen van een groen gebiedje achter

georganiseerd door de Milieufedera-

de Petteflet te voorkomen. De zoon van

tie Limburg. De prijs is bestemd voor

De prijs is vernoemd naar het gelijkna-

Annie M.G. Schmidt, Flip van Duijn, is

mensen die zich concreet inzetten voor

mige kinderboek uit 1971 van schrijfster

landelijk juryvoorzitter.

natuur en landschap. De Natuur en Milieufederaties willen met de prijs laten zien dat veel mensen zich in Nederland actief inzetten voor hun leefomgeving. Bij de Pluk van de Petteflet Natuurprijs gaat het om een idee dat recent

3e prijs: Onderhoud boomgaarden in wijken Maastricht (ingediend door Tineke de Jong) Vol overgave zet de werkgroep natuurbeheer van IVN Maastricht zich al jaren in voor het onderhoud van boomgaarden in wijken van Maastricht. Zo zorgen zij er samen met de buurtbewoners voor © Fiep Amsterdam bv; Fiep Westendorp Illustrations

dat cultuurhistorische elementen (boomgaarden om dorpsranden) en groene stapstenen voor flora en fauna behouden blijven in een drukke stad als Maastricht. De werkgroep houdt zich bezig met het snoeien van de bomen, het geven van snoeicursussen en het organiseren van een boomplantdag. De jury is onder de indruk van het enthousiasme en de inzet van deze groep vrijwilligers die er voor zorgt dat de groene oases behouden blijven en het woongenot in de stad verbeterd wordt.

Stichting Milieufederatie Limburg 9

milieufederatie Limburg promoot elektrisch autorijden de milieufederatie Limburg gaat drie maanden lang het elektrisch autorijden promoten. hiervoor maakt de milieufederatie gebruik van de nissan Leaf die ter beschikking is gesteld door de officiële nissan-dealer auto niroc in roermond. Nu er op veel meer plekken in Nederland - en zeker ook in Limburg - publieke oplaadpunten zijn, wordt een elektrische auto steeds aantrekkelijker. Stel je eens voor…, nadat je de auto hebt aangeschaft hoef je nooit meer naar het benzinestation om te tanken. Je hangt je auto simpelweg aan een oplaadpaal en je kunt weer de weg op. Elektrisch rijden is dus goedkoop en goed voor het milieu. Want de volledig elektrische Nissan Leaf (niet te verwarren met een hybride auto) heeft helemaal geen CO2uitstoot. En bovendien: 100% elektrisch = 0% bijtellling. De Nissan Leaf is de eerste volledig elektrische auto die rijdt als een volwaardige auto. Daarom is die terecht ‘Auto van het Jaar 2011’ geworden. In juni 2013 komt er een opgefriste versie, met een iets grotere actieradius (199 kilometer). Hiermee kun je dus een behoorlijk aantal kilometers maken alvorens je de auto weer moet opladen. De Leaf is een elektrische auto van de Japanse autofabrikant Nissan. LEAF staat voor Leading, Environmentally friendly, Affordable, Family Car. De huidige vijfdeurs hatchback heeft een actieradius van circa 160 kilometer. De auto is voorzien van een Lithium-ion-accu die kan worden opgeladen via twee, in de voorkant van de auto geplaatste stekkers. Eén daarvan is bedoeld voor het gewone stopcontact, hiermee wordt de accu in acht uur opgeladen. De andere is bedoeld voor het snelladen. Hiermee kan

het laden te programmeren,

de accu in dertig minuten worden geladen tot 80 procent.

zodat laden bijvoorbeeld

De Nissan Leaf is standaard uitgerust met vele technische hulp-

uitsluitend met nacht-

middelen en accessoires. Tot de functies behoren onder meer

stroomtarief plaatsvindt.

een navigatiesysteem met informatie over oplaadpunten en een

Via het meegeleverde Nissan

achteruitrijcamera met projectie van het te rijden pad op basis

Carwings communicatiesy-

van de stuurstand. Ook is het mogelijk de start- en stoptijden van

steem is het voor eigenaren mogelijk via een iPhone of Android-toestel actuele informatie over de auto te zien, het laden te starten of te stoppen en de airco of de verwarming te starten bijvoorbeeld een half uur voor vertrek. De Nissan Leaf is hiervoor uitgerust met een achter het dashboardkastje verstopte communicatiemodule die is voorzien van een SIM-kaart. Carwings kan ook waarschuwingen sturen als het nodig is op te laden of als men bijvoorbeeld vergeten is de laadkabel aan te sluiten. Tot en met mei 2013 zullen de medewerkers van de Milieufederatie Limburg zich zoveel mogelijk verplaatsen met de Nissan Leaf. Er worden ook een paar dagen ingepland voor belangstellenden die geïnteresseerd zijn in elektrisch autorijden. Zij kunnen dan gratis een kort proefritje maken. Houd voor precieze data de website van de Milieufederatie, alsmede Facebook en Twitter, in de gaten. Het inschrijven voor een proefrit wordt via deze kanalen aangekondigd.

10 limburgs milieu

Herstel landschapspark Vaeshartelt De Maastrichtse buitenplaats ‘Kasteel Vaeshartelt’ kan in het kader van de subsidieregeling Buitenplaatsen 2012 rekenen op een bijdrage van de Provincie Limburg van 188 duizend euro voor het herstel van landschapspark Vaeshartelt. Met deze subsidie kunnen het oorspronkelijk Pinetum (naaldbomenbos), het ‘Grand Canal’ met waterval, waterloop en fonteinen en het 18de eeuwse Sterrenbos worden hersteld en voor de toekomst behouden blijven. Limburg telt ruim vijftig historische buitenplaatsen. Een buitenplaats is een monumentaal huis of een villa, vaak met Foto: Bob Luijks

bijgebouwen en met omliggende tuinen en parken. Ze zijn tussen 1600 en 1900 gebouwd door welgestelde families, die bij tijd en wijle de drukte en stank van de stad ontvluchtten om op het platteland tot rust te komen en te genieten van de natuur. In het kader van het landelijk jaar van de

landschappelijke elementen van deze

Vaeshartelt is een uniek park dat in opdracht

buitenplaatsen heeft de provincie geld

buitenplaatsen te herstellen en voor de

van Petrus Regout in 1853 aangelegd is door

uitgetrokken om met name de groene en

toekomst te behouden. Landschapspark

de Belgische tuinarchitect Gindra.

Aardbevingen bedreigen heel Nederland Niet alleen in Groningen, maar ook elders in Nederland kunnen inwoners te maken krijgen met aardbevingen door gaswinning. Groningen was de laatste tijd al veelvuldig in het nieuws vanwege aardschokken als gevolg van de aardgaswinning. Later dit jaar wil de overheid een besluit nemen over de winning van schaliegas in ons land. Ook daaraan zijn grote risico’s zoals aardbevingen verbonden. Op dit moment geldt er in Nederland een

schaliegas is omstreden omdat de

reeks aardbevingen die volgens het Austin

moratorium op het boren naar schaliegas,

boringen kunnen leiden tot aardbevingen

Institute for Geophysics van de Universi-

omdat de overheid eerst de risico’s wil

en vervuiling van grond- en drinkwater.

teit van Texas direct te koppelen waren

onderzoeken. Dit moratorium - dat ook

De klimaateffecten kunnen bovendien

aan de schaliegaswinning. De zwaarste

geldt voor proefboringen - werd vorig

negatiever uitpakken dan bij kolen.

schaliegasbeving, in 2011 in Oklahoma,

jaar in september verlengd na kritiek van

In Engeland en de Verenigde Staten is

had een kracht van 5,7 op de schaal van

bezorgde burgers en milieuorganisaties,

recent gebleken dat zorgen om aard-

Richter. In Engeland is in datzelfde jaar

onder wie Milieudefensie en de Natuur en

schokken door schaliegaswinning terecht

een schaliegaswinningsproject bij de

Milieufederaties. De winning van

zijn. Zo werd Texas opgeschrikt door een

plaats Blackpool gestopt, toen onverwacht bleek dat elke boring een aardbeving veroorzaakte. In Nederland verzetten steeds meer gemeenten zich tegen plannen voor proefboringen. Tientallen gemeenten hebben zich inmiddels ‘schaliegasvrij’ verklaard en weigeren medewerking te verlenen aan boringen naar het omstreden gas. Stichting Milieufederatie Limburg 11

Nonvrij

Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Column Wim Kuipers

Nieuwe regering: alles wordt nieuw. Alles? Alles wat we willen.

die roofdieren. Reumer meldt dan koel dat er elke vijf jaar zes

We? Wie zijn we en wat is nieuw? Realistisch graag, want de

mensen sterven vanwege hondenbeten. En - zegt hij: jaarlijks

nieuwe Bleker (hoe heette die ook al weer?) was al na een paar

worden ongeveer 150.000 vaderlanders gebeten (‘hij doet niets,

weken weg. Wie doet nu milieu? Ik weet het niet. Maar laten

echt niet!’) door een hond.

we mekaar vasthouden: alles wordt nieuw. Afgeleefd bleek weer

Als ik nu een lezing zou houden, zou ik meteen een fantastische

helder stralend.

foto laten zien van ecojager E.M, een vrouw uit de Amsterdamse

De voortekenen bedriegen niet. In Nijmegen was er onmiddellijk

binnenstad die een jagerscursus gevolgd heeft en ganzen

feest. De Waalstad zei de eerste gentechvrije gemeente in

gaat schieten. Ze ziet die jacht ‘als een duurzame oogst van

Europa te zijn. Kunst: ze hebben bijna alle boeren weggepest;

scharrelvlees’, en jazeker: van een gans kun je een hele week

dertig maal meer sportvelden dan akkers. Geen probleem

eten. Misschien nog lekkerder dan paardenvlees. AH - zo

overigens, als de champagne maar knallen kan. Kansen genoeg.

meldt het volgende knipsel - heeft duizenden dozen met

Nijmegen is ook vrij van atoombommen, besmette walvissen en

lasagne vernietigd, want er zou misschien een vidzelke paard

inmiddels misschien wel nonvrij.

in kunnen zitten. Is er geen honger in de wereld?, vroeg een

Ach, laten we wat serieuzer zijn. Bleker weg, dus de EHS

verslaggeefster. Antwoord: we volgen nu eenmaal de richtlijnen.

was gered, zong het alom. Ik ben benieuwd. Die EHS wordt

Voorschriften zijn voorschriften, maar daar schieten we niet

natuurlijk pas serieus als de regering meedeelt wat dat helemaal

veel mee op. Wat moeten we met regels en voorschriften

kost, al die gronden kopen. En wat vindt J. Modaal daarvan?

en controles, boetes, die hele reutemeteut. Papieren natuur.

Zijn zuurverdiende centen voor de redding van een kever waar

Ik zag dan ook grazige weiden, nee: een echte EHS, na het

hij nog nooit van gehoord heeft? Wat hebben die rotkevers

voorjaarscongres van de PvdA. Die partij buigt de koers even bij,

hier trouwens te zoeken? Hebben wij die uitgenodigd? Wat?

begreep ik: van Ik naar WIJ. Ik vertaal: niet MIJN hond, gazon,

Meegebracht door missionarissen? Dat moest er nog bij komen.

merel, meeuw, maar ONZE omgeving, ons leefgebied – letterlijk.

Geen wonder dat de paus aftrad.

En als de rode broeders menen wat ik meen te zien, moeten

Laten we nog serieuzer zijn. Dat er geen duidelijke

ze eerst eens die burgerlijke roos vervangen door een ruikertje

bewindspersoon m/v voor milieu is, moet ons aan het denken

akkerrandbloemen. We (de goedwillende WIJ’s) gaan natuurlijk

zetten. Het milieu interesseert de gewone man, dus de kiezer

samenwerken met boeren; dat zijn de deskundigen, niet die

geen moer. Als er onkruid bij hem/haar voor het huis groeit, op

regelaars aan hun kunststoffen bureaus zeven hoog.

de gemeentelijke stoep, ja dan. En de hond moet vrije uitloop

En wat gaan we doen? Samenwerken. Vertellen wat natuur echt

hebben. Zo’n beest mag toch wat meer vrijheid hebben dan

is. Nodig, gezien deze van het net geplukte kreet: ‘Als we over

een batterijdier? En als de gemeente niet zorgt voor voldoende

onze snelwegen rijden, zien we nog incidenteel een weiland

uitlaat- en losloopgebieden, dan maar op de stoep. Sorry.

met koeien. Zo ontstaat het sprookje dat de melk uit de fabriek

Natuur is mooi, als WIJ er maar geen last van hebben.

komt, want kinderen zien nauwelijks nog een koe grazen.’

We hebben trouwens wel andere problemen. Ik ontwaarde een

Mensen als deze moralist zien de natuur als een kleurenfoto,

krantenkop als een distichon, dat is een tweeregelig gedicht.

een serie van de EO of als een schilderij uit de Gouden Eeuw. Ik

Hier komt die:

kies voor de levende natuur, voor medeschepselen die geen idee

De vos lijkt zo lief, tot

hebben wat televisie is. U hoort van mij.

hij toehapt bij de wieg. Wim Kuipers Even een toelichting. De kop hoorde bij een mening van Jelle Reumer, directeur van het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam. En de gewraakte vos is de urban fox, de stadsvos, die misschien al in Rotterdan huishoudt want er is een tamme eend (!) uit een tuin verdwenen, meldt Reumer. Afschieten dus 12 limburgs milieu

win het boek: wandelen in de maasvallei bij uitgeverij tic is onlangs het wandelboek wandelen in de maasvallei verschenen. in dit door annet duits en bert notermans geschreven boek vind je de leukste wandelingen rondom de maas. doe mee aan de prijsvraag en win een exemplaar van dit bijzondere boek. De Maas is de rivier die Limburg heeft ge-

In deze wandelgids word je meegevoerd

St. Pietersberg, maar ook de aanleg van

bouwd en gevormd. Het water slijpt zich

langs de Maas in verschillende periodes:

het Albertkanaal passeert hier de revue.

vanuit het beginpunt in Frankrijk een weg

vanaf het ontstaan (circa 360 miljoen

In Gronsveld wandel je door het Savels-

naar beneden. Op een gegeven moment

jaar geleden) tot de Maas zoals we die

bos, en tijdens de wandeling door de

komt de rivier in een zo vlak terrein dat

nu kennen. Alle wandelingen vertellen

Meinweg kom je de zandafzettingen van

het water trager stroomt en het materiaal

het verhaal van deze voor Limburg zo

de Maas tegen toen het hier in de laatste

dat zij heeft meegenomen gaat afzetten.

belangrijke rivier: op geologisch en histo-

ijstijd nog een toendra was en zie je de

En dat is wat in Limburg zo mooi te zien

risch gebied en de invloeden ervan op ons

gevolgen van de breuklijnen op ons land-

is: de insnijding van de Maas in Zuid-Lim-

landschap. En dat alles terwijl je wandelt

schap. De wandeling langs de Maasdorpen

burg en de sedimentaties van grind, klei

door de natuur.

Thorn, Wessem, Heel en Panheel laat de

en zand in Midden- en Noord-Limburg.

gevolgen van de hedendaagse grindwinDe wandelingen bestrijken geheel

ning langs de Maas zien. Bij de wandeling

Limburg, van het uiterste zuiden tot

in Arcen wandel je langs oude winterbed-

het hoogste puntje in het noorden, en

dingen, broeklanden en verwilderde oude

brengen je naar de mooiste plekjes langs

maasheggen. De noordelijkste wandeling

Geef het goede antwoord op de

de Maas. Annet Duits is een ervaren

vanuit Plasmolen leidt over de heide en

onderstaande vraag en maak kans op

wandelaar en schreef eerder met Bert

de stuwwallen van de laatste ijstijd.

een exemplaar van het boek Wandelen

Notermans de wandelgids ‘Langs Zuid-

in de Maasvallei. De Milieufederatie

Limburgse kastelen’.

Prijsvraag

Limburg en Uitgeverij TIc verloten drie exemplaren onder de goede inzenders. Hoe wordt de Maas in Frankrijk genoemd? A. Meuse

De wandelingen variëren van 4 tot 16 kilometer en zijn puntsgewijs opgebouwd.

In de wandelingen bij Wonck, Eben-Emael

Zoals bij alle wandelgidsen van Uitgeverij

en Eijsderbeemden is het eroderende effect

TIC zijn prachtige foto’s, duidelijke kaar-

van de Maas te zien bijvoorbeeld op de

ten, pauzetips en achtergrondinformatie toegevoegd. Annet Duits en Bert Notermans

B. Mesa

Wandelen in de Maasvallei,

c. Mosa

12 natuurrondwandelingen

D. Muse

langs de Limburgse Maas

Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart vóór 1 juni 2013 naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat 2

Formaat: 20 x 11 cm 104 pagina’s, full color Paperback gebrocheerd met talrijke foto’s, kaarten en illustraties

6041 GH Roermond of stuur een e-mail naar: [email protected]

Uitgever: TIC ISBN: 978-94-91561-03-0

o.v.v. Limburgs Milieu/Wandelen in de Maasvallei

Verkrijgbaar via: www.ticshop.nl Ook verkrijgbaar in de boekhandel

Vermeld volledige naam- en

Prijs: € 10,90

adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd.

stichting milieufederatie limburg 13

Energie besparen in Detail(handel) Verlichting is een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering van retailers en vaak de grootste kostenpost op de energierekening. Besparen op licht zonder kwaliteitsverlies is simpel en hoeft niet veel te kosten. Daarnaast gaat bij minstens 60 procent van de winkelentrees onnodig warmte verloren. Daarom gaat de Milieufederatie Limburg samen met de Maastrichtse ondernemersverenigingen VOC en OIW winkeliers in het centrum van Maastricht in 2013 ondersteunen om hun kosten aan licht en (warme) lucht omlaag te brengen. Juist in deze tijd is besparen op de lasten van belang. Een goede aanpak van licht en lucht in de detailhandel dient twee belangen. Het bespaart op de jaarlijkse kosten van de winkeliers en het vermindert de jaarlijkse CO2-uitstoot. Die twee belangen hebben in Maastricht de twee ondernemersverenigingen en de Milieufederatie Limburg bij elkaar gebracht. Hoe werkt het? Winkeliers kunnen op de websites van de twee Maastrichtse ondernemersverenigingen intekenen om een afspraak te maken voor een oriënterend gesprek. Opgeven van naam, bedrijf, e-mailadres en telefoonnummer op het contactformulier onder vermelding van ‘e-besparen’ is voldoende. Tijdens dit eerste gesprek wordt bekeken of er goede bespaarmogelijkheden in de winkel zijn. De scan wordt uitgevoerd door vrijwilligers die hiervoor speciaal zijn opgeleid. Binnen drie weken krijgt de winkelier een licht-en-lucht-advies. Daarin kan die zien welke maatregelen besparingen gaan opleveren, welk rendement ze hebben en wat ze kosten. Voor Foto’s: Ester Wolters

veel besparende maatregelen is een energie- of kleine investeringsaftrek mogelijk. Daarmee kan de winkelier in veel gevallen bijna 70 procent van de investering van zijn winst aftrekken. In

het advies wordt aangegeven hoe men daar gebruik van kan maken. Bij het advies zit tevens een aanbod voor de uitvoering of wordt de mogelijkheid geboden daarvoor een offerte te laten maken. Het project ‘Energie besparen in Detail’ is een uniek samenwerkingsverband van de twee grootste winkeliersverenigingen in Maastricht - VOC en OIW - en de Milieufederatie Limburg. Het project wordt gesteund door het Centrummanagement Maastricht, de gemeente Maastricht en de Kamer van Koophandel Limburg. Die laatste twee dragen ook financieel bij. Aan het project wordt meegewerkt door de erkende lichtontwerpers van NetherLED BV, de in het winkelbedrijf gespecialiseerde installateur Kersten Retail en LSA Frico BV, producent van onder meer luchtgordijnen. De genoemde bedrijven hebben in sterke mate bijgedragen aan de inhoud van de scans en de opleiding van degenen die ze gaan uitvoeren. Ook hebben ze de meetapparatuur geleverd. 14 limburgs milieu

Het project is ontstaan als een vervolg op de actie ‘Houd de

Verlichting

warmte binnen’ van het Klimaatverbond en Milieudefensie

Traditionele gloeilampen en halogeenverlichtingen geven

Maastricht in 2011. Daarbij zijn 54 winkels in het centrum van

meer warmte af dan licht en worden gloeiend heet. Moderne

Maastricht bezocht en is aandacht gevraagd voor het verlies aan

verlichting is energiezuinig, heeft een langere levensduur en

warmte en energie wanneer de winkeldeuren open staan. Uit

geeft meer licht dan warmte af. Spaar-, gasontladings- en Led-

deze actie bleek dat veel winkeliers door de warmteafgifte van

lampen zijn - over de totale levensduur- beduidend goedkoper

hun verlichting de verwarming ook bij open deuren nauwelijks

dan hun onzuinige broertjes en zusjes en geven hetzelfde of zelfs

aan hebben staan. In de zomer daarentegen moeten zij voor een

vaak beter resultaat. Spaarlampen en Led-lampen gaan lang

aangenaam binnenklimaat extra koelen. Die ervaringen hebben

mee, zijn dimbaar en in elke lichtkwaliteit en kleur te krijgen. Per

geleid tot besprekingen met het Vereniging Ondernemers

lamp bespaar je al snel 60 tot 100 euro per levensduur en beperk

Centrum, het Ondernemers Initiatief Wyck en met het Centrum-

je de koellasten in de zomer. Voor besparingen zijn er meer

management. Besloten is het initiatief te verleggen naar de

mogelijkheden zoals het plaatsen van een bewegingssensor of

Milieufederatie Limburg, omdat deze een betere professionele

het dimmen c.q. uitschakelen van een deel van de verlichting.

ondersteuning kan bieden. Daarop is een gezamenlijke aanvraag

Luchtgordijnen

ingediend voor een gemeentelijke bijdrage uit de Duurzaam-

Winkels hebben vaak de deur open staan om zo laagdrempelig

heidsimpuls en uit de Stimuleringsregeling Lokaal Vestigingskli-

mogelijk te zijn voor het passerende publiek. Zonder verdere

maat van de Kamer van Koophandel. Daarbij is gekozen verlich-

voorzieningen gaat door een openstaande winkeldeur veel

ting mee te nemen omdat de besparingspotentie en dus de

warmte verloren. Een gesloten deur of een dranger op de deur is

mogelijkheden tot CO2-reductie daarvan groot zijn. Het motto is

vanuit milieustandpunt gezien een goede optie, maar waar toch

dan ook ‘Energie besparen op licht en lucht’.

vaak de deur open staat, is het plaatsen van een luchtgordijn

De Milieufederatie hoopt op twintig deelnemende winkels die

aan te raden. Veel winkels hebben er dan ook één. Met een goed

per zaak jaarlijks 6.000 kWh op electra besparen. In totaal is dan

werkend luchtgordijn kunnen winkeliers energiekosten besparen

de besparing per jaar zo’n 120.000 kWh (circa 75.000 kilogram CO2).

tot wel 1.000 euro en gecombineerd met een warmtepomp nog

De kosten van energieverlies bedragen bij een open deur van 2

meer. Onderzoek in Eindhoven wees onlangs uit dat de meeste

bij 3 meter jaarlijks liefst 3.000 euro. Een dichte deur bij een

luchtgordijnen helaas niet goed werken. Vaak is een kleine

buitentemperatuur van 5 graden bespaart 50 procent. Daarmee

ingreep voldoende om het luchtgordijn zijn werk weer goed

is er naast de winst voor het milieu ook meteen een winst voor

te laten doen. In andere gevallen is een combinatie met een

de winkelier.

automatische deur of een draaideur een uitstekende oplossing om het warmteverlies drastisch te beperken. Een dergelijke Jelle Vegt Milieufederatie Limburg

maatregel komt in het algemeen pas in aanmerking wanneer de pui aan vervanging toe is. Stichting Milieufederatie Limburg 15

Kort nieuws Klaor Loch stapt uit overleg Actiegroep Klaor Loch heeft zich teruggetrokken uit het Platform Luchtkwaliteit. De actiegroep zegt dat het zijn geloofwaardigheid verliest door deel te nemen aan een platform dat door de gemeenteraad van Maastricht is ingesteld. ‘Deelname hieraan staat een transparant, slagvaardig en efficiënt handelen in de weg’, aldus Klaor Loch. De actiegroep kondigde aan wel (on)gevraagd advies te blijven uitbrengen aan de gemeente over de luchtkwaliteit in de stad. ‘Meer steun burgerinitiatieven windturbines’ De Milieufederatie zou graag zien dat de Provincie Limburg burgerinitiatieven steunt bij de plaatsing van windturbines. Dat is de uitkomst van een onlangs door de Milieufederatie georganiseerd symposium in Roermond waarbij voor- en tegenstanders van windenergie bij elkaar kwamen. De provincie wil minstens 30 tot 40 windmolens neerzetten om te voldoen aan landelijke afspraken. Tijdens het symposium kwamen zowel positieve als negatieve effecten van windmolens aan bod. Al met al bleek dat Inname spaarlampen door winkels sterk verbeterd

onder voorwaarden best ruimte is voor windmolenparken in

Steeds meer winkeliers zamelen bij aankoop van een nieuwe

Limburg. Om draagvlak onder de bevolking voor windenergie te

lamp kapotte spaarlampen in voor recycling. Dit blijkt uit een

krijgen, benadrukte een aantal aanwezigen dat Limburg moet

onderzoek van stichting LightRec. Tijdens een proef met

proberen de windturbines in eigen hand te houden. De opbrengsten

mysteryshoppers nam zeker 83 procent van de onderzochte

zouden dan ten goede moeten komen aan de lokale gemeen-

winkels de oude lamp in. Een enorme vooruitgang ten opzichte

schappen. De Milieufederatie heeft de provincie van de belang-

van de vorige jaren. In 2011 accepteerde nog maar 63 procent

rijkste resultaten van het symposium op de hoogte gesteld.

van de onderzochte winkels oude lampen, in 2010 was dit slechts 50 procent. Vooral bouwmarkten en warenhuizen scoren goed.

Nederweert wil zonnecellen op gebouwen gemeente

Bouwmarkten, warenhuizen en elektronicazaken komen als beste

Nederweert wil zonnepanelen plaatsen op gebouwen die

uit de test: sommige winkelketens namen zelfs bij alle bezoeken

eigendom zijn van de gemeente. Er komt daarom een onderzoek,

lampen aan voor recycling. Opvallend is dat supermarkten dit

dat moet uitwijzen welke gebouwen daarvoor geschikt zijn. De

jaar goed presteren terwijl zij in 2011 nog ver achterbleven bij de

zonnepanelen zijn onderdeel van het klimaatplan dat de

bouwmarkten en lampenspeciaalzaken.

gemeente heeft opgesteld. Daarin staat tevens dat de gemeente doorgaat met het aanplanten van groen als compensatie van de

St. Elisabethmolen gaat elektriciteit opwekken

CO2-uitstoot. Het nieuwe klimaatplan is evenwel minder

De watermolenruïne St. Elisabethmolen in Haelen krijgt een

ambitieus dan het vorige plan. Dat komt onder meer door

bijdrage van de Provincie Limburg van ruim 150.000 euro voor

bezuinigingen en het afschaffen van subsidies op duurzame

restauratie en herbestemming. Met deze subsidie kan de molen

energie.

na de restauratie elektriciteit opwekken. De St. Elisabethmolen is een gemeentelijk monument van de gemeente Leudal. De molen ligt nabij het bezoekersentrum van natuurgebied Leudal en heeft hierdoor al een toeristische functie. Het dient als landmark voor de omgeving van Leudal. Nederweert wil minder stankoverlast De gemeente Nederweert wil de geurnorm rondom de kernen van Ospel en Nederweert verlagen. Daardoor zou de leefbaarheid verbeteren. In en rondom de twee plaatsen zorgen intensieve veehouderijbedrijven regelmatig voor stankoverlast. Uit onderzoek blijkt dat een verlaging van de maximale overlast geen grote gevolgen heeft voor de bedrijven zelf. Medio 2013 beslist de gemeente definitief of de norm omlaag gaat. 16 limburgs milieu

nationale vogelweek in mei van 4 tot en met 12 mei 2013 barst de tweede nationale vogelweek los. in het hele land zijn gratis vogelexcursies en activiteiten. vogelbescherming nederland en sovon vogelonderzoek organiseren deze week omdat ze zoveel mogelijk nederlanders willen stimuleren er op uit te trekken om samen met kenners vogels te ontdekken en ervan te genieten. Tijdens de Nationale Vogelweek worden

deskundige gidsen kan iedereen

www.vogelweek.nl. Je kunt zoeken op

in elke provincie tientallen vogelexcur-

ontdekken hoe rijk ons land is aan

postcode en ziet in één oogopslag wat

sies, wandelingen, workshops en andere

vogels en hoe leuk het is om vogels te

er in jouw regio te doen is. Via één klik

vogelactiviteiten georganiseerd. De

kijken. Iedereen kan aan de activiteiten

op de knop kun je jezelf gratis aanmel-

vogelweek vindt plaats in mei omdat dit

meedoen en het merendeel van de

den voor een activiteit. Ook kun je

de mooiste vogelmaand van het jaar is

activiteiten is gratis.

zoeken op activiteiten voor kinderen,

en dus de meeste vogels te zien zijn. Onder leiding van enthousiaste en

beginners of gevorderden. Wees er op Je vindt alle activiteiten op de website

tijd bij, vol is vol!

nieuw toetsingskader voor vogelrichtlijngebieden de Provincie Limburg heeft een kader vastgesteld om vergunningaanvragen voor de natuurbeschermingswet beter te kunnen toetsen. dankzij het toetsingskader wordt de procedure eenvoudiger voor agrariërs die hun bedrijf uit willen breiden. Gedeputeerde Patrick van der Broeck vindt dat de natuurbescher-

toetsingskader is, kan deze procedure gemakkelijker worden.”

mingswet ervoor moet zorgen dat de invloed op natuurgebieden

Om het toetsingskader samen te kunnen stellen, is er onderzoek

door onder meer de uitstoot van stikstof binnen de perken blijft.

geweest naar de stikstofgevoeligheid van vogelrichtlijngebieden.

,,Wanneer bijvoorbeeld een veehouder die binnen een bepaalde

Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek is het toet-

afstand van een zogenaamd vogelrichtlijngebied een nieuwe stal

singskader opgesteld. Daarin staat onder meer dat aanvragers

wil bouwen, moet hij hiervoor een vergunning aanvragen voor

aanvullende maatregelen kunnen treffen zoals saldering van stik-

de natuurbeschermingswet. Dit geldt voor vrijwel alle agrarische

stofdepositie om het effect van de uitbreiding op de vogelricht-

bedrijven in Limburg. Het toetsen van deze aanvraag is een zeer

lijngebieden aan te tonen. Nieuw is dat er uitgegaan mag worden

ingewikkelde en tijdrovende kwestie. Doordat er nu een officieel

van de situatie in 2004 in plaats van 1994 of 2000. stichting milieufederatie limburg 17

wandelen in natuurgebied terworm dertig jaar geleden demonstreerden liefst 7.000 mensen tegen de plannen van de heerlense politiek om een pretpark te bouwen in natuurgebied terworm (heerlen). op zaterdag 22 januari 1983 trok een lange stoet mensen naar het stadhuis in heerlen om daar 45.000 handtekeningen aan te bieden aan de toenmalige burgemeester jan reijnen. De deelnemers demonstreerden tegen de plannen om het kasteel en natuurgebied Terworm te verkopen aan een Amerikaanse projectontwikkelaar die op deze plek een Six Flags pretpark wilde bouwen. In het natuurgebied van 110 hectaren op een steenworp van Heerlen moest een gigantisch wildwestpretpark verrijzen dat miljoenen bezoekers zou moeten trekken en dat garant zou staan Foto’s: Servé Roebroek

voor honderden banen in de Oostelijke Mijnstreek. Aan de grote natuurlijke waarden van het gebied leken de Amerikanen en de plaatselijke en provinciale politiek minder belang te hechten in tegenstelling tot veel inwoners en natuurliefhebbers uit de regio. Zij lieten dan ook op allerlei manieren van zich horen: via ingezonden brieven in de regionale

de herinrichting van het landgoed en

dit ogenblik kan een overgroot deel van

kranten, middels natuuronderzoek en

de Geleenbeek, dagelijks velen genieten

het Geleenbeekdal waarvan Terworm

door te demonstreren. Een jaar later trok

van de natuur. Servé Roebroek (76) uit

een van de mooiste plekjes is, gerekend

Six Flags zich voorgoed terug. De politiek

Klimmen heeft er inmiddels al vele groe-

worden tot de natuurparels in Zuid-

zocht nog nieuwe investeerders maar gaf

pen en heel veel natuurbewonderaars

Limburg. Dankzij een bijzondere samen-

deze pogingen op in 1984, waarna het

mogen begeleiden als wandelgids, onder

werking en de drastische herinrichting

landgoed werd verkocht aan het Van der

meer namens Roer en Overmaas en de

van dit gebied, kun je er nu het gehele

Valk concern.

Milieufederatie Limburg. Hij steekt zijn

jaar door van de natuur en de oude cul-

Dankzij al die inspanningen kunnen hier,

bewondering voor het fraaie natuurge-

tuur genieten. Juist in deze omgeving

na de fraaie restauratie van het kasteel,

bied niet onder stoelen of banken. ,,Op

ontdek je veel fraaie natuurelementen en

18 limburgs milieu

thema’s. Vanaf Motel Van der Valk loop

verscheidenheid aan begroeiing, aldus

kleine waterzuivering die het rioolwater

je via een prachtige oude beukenlaan het

Roebroek. ,,Je ontdekt zowel vegetatie

zuivert voordat het in de Geleenbeek

gebied in. Hier ligt een gerestaureerde

die gedijt op vochtige als op droge plek-

terechtkomt. In de bossage ligt de ruïne

hoeve omgeven door hoogstamboom-

ken. De kruid- en stuikvegetatie gaat

van de Oude Eykholt uit 1385 en een wa-

gaarden waarin koeien vredig grazen of

geleidelijk over in bossages. Door de

terpartij die vroeger diende als waterbuf-

soms liggen te herkauwen. Er is tevens

diversiteit aan vruchten, zaden, grassen

fer voor de watermolen. Zowel de mean-

een rijkelijk bewoonde honingbijenstal;

en beschutte plekjes, is het een paradijs

derende Geleenbeek als deze waterbuffer

de bijen zorgen voor de bestuiving van

voor vogels, zoogdieren, amfibieën en in-

dragen - dankzij de grote inspanning en

de boomgaarden, vandaar dat er overal

secten. Midden in het gebied bevindt zich

werkzaamheden van Roer en Overmaas

prachtige wilde bloemen, planten en

een mooie waterpartij waar vroeger een

- bij tot een bijzonder gebied. Een plek

struiken te vinden zijn.”

openluchtzwembad is geweest. Achter

waar vele mensen graag even komen om

Iets verderop staat het prachtige geres-

het kasteel ligt een schitterende in Franse

te wandelen en tot rust komen. Niet voor

taureerde Kasteel Terworm. Omdat hier

Rococostijl heringerichte kasteeltuin met

niks kom ik er zelf ook graag als wan-

een klein hoogteverschil is - en zich op

fontein. Voorbij een circa 225 jaar oude

delgids om mensen te vertellen over dit

lagere plekken een niet-waterdoorla-

plataan bereikt men de vroegere Eyken-

prachtige gebied en hoe het komt dat het

tende laag bevindt - is hier een grote

der Molen. Hier bevindt zich ook een

hier zo mooi geworden is.”

wandeLen in Limburg De Milieufederatie Limburg biedt talrijke mooie wandelingen aan onder meer waterwandelingen in samenwerking met de waterschappen in Limburg. Onder begeleiding van een deskundige gids wandel je dwars door natuurgebieden, langs beken en vennen of over de Maaskades. De ervaren gidsen kunnen je van alles vertellen over het belang van nauwkeurig waterpeilbeheer voor landbouw en natuur, en over de manieren waarop het waterschap verdroging bestrijdt. Maar ook waarom saaie kaarsrechte kanaaltjes worden omgetoverd tot meanderende beken met een hoge ecologische waarde. De waterwandelingen met gids worden georganiseerd in Geijsteren, Neer, Horst, Weert, Mariapeel, Roermond, Echt, Susteren, Eys, Meerssen, Elsloo, Itteren, Valkenburg en Haanrade (Terworm). Je kunt een wandeling reserveren via het boekingsformulier op de website van de Milieufederatie (menu ‘Wat doen we/voorlichting’). Doelgroepen zijn scholen (vanaf groep 8), verenigingen en kleine organisaties. De wandeltochten zijn gratis en duren circa 2,5 uur. stichting milieufederatie limburg 19

De schaliegashype ontzenuwd Opvallend is dat de Nederlandse media de laatste tijd het fenomeen schaliegas openlijk aan het promoten zijn. Een heuse hype wordt zelfs gecreëerd, in niet mis te verstane termen: schaliegas is een game changer, het veroorzaakt een ‘wereldwijde revolutie’, etc. Vooral wordt benadrukt dat Europa niet achter kan en mag blijven en de poort wagenwijd open moet zetten voor schaliegaswinning. Wie echter nuchter naar de feiten kijkt en de voor- en nadelen van schaliegaswinning beschouwt, krijgt een heel ander beeld. In de Verenigde Staten heeft schaliegaswinning een grote vlucht genomen. Op duizenden plekken zijn boortorens verschenen om schaliegas (en olie) te winnen via de zogenaamde ‘fracking’-methode, waarbij onder hoge druk grote hoeveelheden water, zand en chemicaliën in het gesteente worden gespoten dat dan breekt waardoor gas vrijkomt. Hierbij gaat het om enorme hoeveelheden zand, water (4 miljoen kubieke meter) en giftige chemicaliën (20.000 liter) per boring om het gesteente open te breken. Dit ondergronds kraken van steenlagen gaat gepaard met grootschalige gebiedsvervuiling, zowel ondergronds als bovengronds. De fracking vloeistof is (soms extreem) giftig en het sterk vervuilde water wordt opgeslagen in ondergrondse reservoirs. Dit kan leiden tot grondwatervervuiling. Bovendien kan de winning aardbevingen veroorzaken en tot bodemverzakking leiden.

technisch winbare voorraden uiterst onzeker en de proefboringen

De winning van schaliegas kost dus veel energie en water, maar is

duur (circa 20 miljoen euro per boring). De twee grootste schaliegas-

ook ingrijpend voor het landschap. Grote installaties, aanleg van

gebieden liggen in Polen en Frankrijk - en buiten de EU in de Oekraïne

infrastructuur, transportfaciliteiten en het af en aan rijden van trucks

- met naar schatting zo’n 3.500 miljard kubieke meter elk, samen dus

hebben ingrijpende gevolgen voor natuur en landschap.

nog geen 30 procent van de geschatte winbare voorraden in Amerika

Economisch bezien is de grootschalige winning van schaliegas in

(25.000 miljard kubieke meter).

de Verenigde Staten een groot succes; het aanbod is groter dan de

Maar vooral bovengronds is in Europa alles wezenlijk anders dan in

vraag waardoor de gasprijs enorm gekelderd is. De gasprijs is er drie

Amerika. In Europa is de staat eigenaar van de ondergrond en niet de

keer zo laag als in Europa en vijf keer zo laag als in Azië. Daarnaast

landeigenaar. Elke boer in Amerika op wiens land schaliegas wordt

levert het een paar miljoen banen op en een forse stijging van het

gevonden profiteert hiervan, in Europa heeft hij er vooral last van. Ook

bruto binnenlands product. Het past in het streven van Amerika om

de milieuwetgeving is in Europa veel strenger dan in Amerika waar

energie-autonoom te worden en niet langer afhankelijk te zijn van het

Obama de bestaande milieuregels zelfs wil versoepelen voor schalie-

Midden-Oosten. Amerika kan op termijn gasexporteur worden, over

gaswinning. Ook het toezicht op booractiviteiten is veel strenger

20 jaar kan de helft van de gasproductie uit schaliegas bestaan.

in Europa. Zo moeten grondwatervoerende pakketten in Nederland

Dit economisch schaliegassprookje is niet lang houdbaar volgens veel

worden afgeschermd met meerdere buizen en heeft Nederland strenge

experts. De gasprijs (3 dollar per btu) is zo laag dat energiebedrijven

regels opgesteld om oppervlaktevervuiling van bodem en water te

als Shell en ExxonMobil nu al verlies maken op de schaliegaswinning.

voorkomen. Tevens zijn de hogere bevolkingsdichtheid, de bebou-

De winning is echter zo duur dat de gasprijs onvermijdelijk gaat toe-

wingsgraad en de infrastructuur praktische belemmeringen voor

nemen met een facto 2-3. De heel steile productiecurve van schaliegas

schaliegasboringen. Het zal bij invoering van schaliegaswinning in

zorgt ervoor dat bronnen snel uitgeput zijn waarna opnieuw moet

Europa hoe dan ook leiden tot een veel tragere ontwikkeling van de

worden geboord, wat duur en energie-intensief is. Ook de export van

productie en tot een fors hogere prijs dan in Amerika.

het gas in vloeibare vorm (LNG), een controversieel thema in Amerika,

Voor Europa zijn schattingen gemaakt van de risico’s die gemoeid

zal de prijs verder opdrijven. En maatschappelijk gezien wordt steeds

zijn met schaliegaswinning door het Tyndall Centre (Engeland) en

duidelijker welk een verwoestende ecologische schade de grootscha-

het Wuppertal Instituut (Duitsland). Beide gerenommeerde instituten

lige schaliegaswinning heeft veroorzaakt. Dit werd pijnlijk duidelijk

spreken van onvermijdbare milieuschade en onaanvaardbare maat-

gemaakt in de documentaire ‘Gasland’.

schappelijke risico’s. Onvermijdbare effecten zijn: aantasting van het

Wat betekent dit nu voor Europa? Veel mensen veronderstellen dat

landschap, uitstoot van verontreinigde stoffen, uitstoot van broeikas-

Europa dit Amerikaanse ‘succes’ kan kopiëren. Niets is echter minder

gassen bij de aanleg, grondwaterverontreiniging en geluidsoverlast

waar. In Europa is alles anders, zowel ondergronds als bovengronds.

(overdag én ’s nachts). Daarnaast zijn er onzekerheden rond aard-

Het schaliegas zit veel dieper dan in Amerika, waardoor het tech-

bevingen (de eerste schaliegasboring in Engeland veroorzaakte een

nisch lastiger te winnen is. Dat maakt ook de inschattingen over de

lichte aardbeving) en rond methaanlekkages, waarvan de schattingen

20 limburgs milieu

varieren van 2 procent tot 10 procent methaanlekkage. Een laatste

Prof.dr.ir. Jan Rotmans (52) is een

risico betreft het mengsel van water, zand en chemische substanties

maatschappelijk gedreven weten-

dat voor een deel (25 procent in Amerika) met het schaliegas naar

schapper, met ruim 200 publicaties op

boven komt. Dat mengsel bevat toxische, corrosieve, carcinogene en

het gebied van klimaatverandering,

radioactieve stoffen - zoals benzeen, kwik, arseen en radium 226 - die

global change modellering, duurzame

in het grond- en oppervlaktewater terecht kunnen komen. Het effect

ontwikkeling, transities en systeem-

van deze schadelijke, deels kankerverwekkende en DNA-aantastende

innovaties. Na zijn promotieonderzoek

stoffen op de gezondheid van mensen is onbekend. Er kan door de

en zijn werk bij RIVM werd hij in 1997

borende bedrijven geen enkele garantie worden gegeven dat deze

professor bij de Universiteit van Maas-

schadelijke effecten onder een minimumniveau blijven.

tricht. In september 2004 heeft hij het

Opvallend is dat het Tyndall Centre vooral een strategisch argument

onderzoeksinstituut DRIFT opgericht: Dutch Research Institute For

gebruikt om schaliegas niet te winnen. Het is een mythe dat schaliegas

Transitions. Daarmee werd hij professor in transities and transitie-

wordt gebruikt in plaats van kolen of regulier gas. Het is additioneel,

management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

wat betekent dat de uitstoot van broeikasgassen fors kan toenemen

Naast zijn wetenschappelijke werk (lokaal, nationaal en interna-

door de winning van schaliegas, met zo’n 11 ppmv. Schaliegas komt

tionaal) wil hij ook een bijdrage leveren aan de maatschappij. Hij

dus bovenop de winning van regulier gas en steenkool en dus niet in

wil een weg banen naar een duurzame samenleving. Daarvoor is

plaats van deze grondstoffen. Tom Wigley van NCAR plaatst daar nog

een ingrijpende omslag, een transitie, noodzakelijk. Met zijn ken-

een ander strategisch argument bij. Hij prikt de mythe van aardgas

nis wil hij graag als het ware de spelregels opstellen van hoe dat

als transitiebrandstof door. Stel dat we alle kolen zouden vervangen

moet, zodat daarna creatievelingen uit alle hoeken van de maat-

door aardgas, dan heeft dat nauwelijks effect op het klimaat, vanwege

schappij daarmee aan de slag kunnen. Of het nou om een project,

de methaanlekken en de vermindering van het afkoelende zwavel-

regio, of sector gaat. Om Nederland duurzamer te maken heeft

dioxide. Mede op grond van deze risico-schattingen voor Europa heeft

hij in 2007 de stichting Urgenda opgericht samen met een groep

Frankrijk al de winning van schaliegas verboden. Duitsland overweegt

andere koplopers. Als bestuurslid probeert hij zoveel mogelijk

het zelfde en de Britse winning is stil gelegd in verband met mogelijke

mensen mee te krijgen in een nieuwe beweging. Rotmans’ blogs

aardbevingen die er mee verband houden.

kun je vinden op de website: www.janrotmans.nl.

Wat betekent dit alles nu voor Nederland? Nederland is al decennia lang een gasland. Maar is Nederland ook een schaliegasland? Feitelijk is Nederland is door zijn hoge bevolkings- en bebouwingsdichtheid

reeds interesse getoond. Overigens heeft de Nederlandse overheid een

en hoog ontwikkelde infrastructuur niet erg geschikt is voor scha-

aandeel van 40 procent genomen in Cuadrilla voor wat betreft de Ne-

liegaswinning. Ook de geschatte voorraden schaliegas zijn niet echt

derlandse schaliegasactiviteiten van het bedrijf. Dit is controversieel,

spectaculair. De geschatte schaliegasvoorraden zijn de afgelopen jaren

want daarmee heeft de Nederlandse staat een rechtstreeks financieel

fors naar beneden bijgesteld, met een factor 1000! Sprak men eerst

belang bij het winnen van schaliegas. In Nederland zijn de proefbo-

van een omvang van enkele malen Slochteren, nu is dat afgezwakt tot

ringen voorlopig opgeschort totdat een onderzoek naar de risico’s is

hooguit 10 procent van Slochteren. Recente schattingen door TNO

afgerond, waarschijnlijk rond de zomer 2013. Daarna volgt de politieke

variëren van 200 tot 500 miljard kubieke meter, hetgeen wordt

discussie in de Tweede Kamer en in het kabinet. De conclusie is dat

bevestigd door het Amerikaanse Energy Information Administration

Nederland heel veel extra moeite moet doen en grote ecologische

dat tot een schatting komt van circa 480 miljard kubieke meter.

risico’s moet nemen om een betrekkelijk geringe hoeveelheid schalie-

Nederland produceert nu jaarlijks 40 tot 50 miljard kubieke meter gas

gas te gaan winnen en exploiteren. De kans dat schaliegas in

in Slochteren. Dat betekent zo’n 10 jaar extra capaciteit aan gas in de

Nederland commercieel aantrekkelijk wordt, is dan ook heel klein.

vorm van schaliegas. In 2025-2030 is dit gasveld goeddeels leeg; we

En ten slotte: als samenleving zijn wij een nieuw tijdperk ingetreden.

zouden dat dus kunnen rekken met nog eens 10 jaar. Nederland wil in

Niet langer exploiteren wij ongeremd onze natuurlijke hulpbronnen,

2030 jaarlijks 30 miljard kubieke meter produceren uit schaliegas (uit

maar wij zoeken naar andere oplossingen, meer in co-operatie dan in

kleine velden). Een aantal bedrijven zoals het Britse Cuadrilla, heeft

exploitatie. Het winnen van schaliegas hoort bij het oude tijdperk van exploitatie en niet bij het nieuwe tijdperk van co-operatie. Wij moeten niet alleen waarde ontlenen van de aarde, maar ook waarde toevoegen. Alles rondom schaliegas conflicteert met dit nieuwe paradigma. Dit moeten wij als Nederland niet willen. Wij moeten snel van het gas af en overschakelen op schone energie. Schaliegas is een extra blokkade voor de transitie naar schone energie. Jan Rotmans Auteur en hoogleraar Duurzame Transities Stichting Milieufederatie Limburg 21

meer zonnepanelen op nederlandse daken het aantal daken met zonnepanelen in nederland groeit snel. bijna 100.000 daken zijn nu voorzien van zonnepanelen. het aantal panelen is in 2012 verdubbeld en binnen 2 jaar verdrievoudigd. de verwachting is dat het aantal daken met zonnepanelen in 2013 nog verder stijgt tot 130.000. ,,Nederlanders kiezen voor zonnepanelen

en in 2012 waren 90 duizend daken bedekt

welke zonnepanelen aan de kwaliteitseisen

omdat het goed is voor het milieu én de

met zonnepanelen.

voldoen,” aldus Demarteau.

portemonnee”, aldus Olof van der Gaag

Om de lokaal opgewekte energie te

van Natuur & Milieu. ,,Mogelijk speelt de

keurmerk zonnePaneLen

promoten en initiatieven op dit gebied

crisis een rol in de run op zonnepanelen.

De Milieufederatie Limburg is een groot

te ondersteunen, is bij de Milieufederatie

Nederlanders zoeken op creatieve wijze

voorstander van lokaal opgewekte duur-

Limburg het Servicepunt Hier Opgewekt

naar oplossingen om geld te besparen. Veel

zame energie zoals zonne- en windenergie.

ondergebracht. Dit servicepunt beheert

mensen vinden het daarnaast leuk om zelf

,,Maar zonnepanelen moeten wel veilig

het secretariaat van een platform waarin

energie op te wekken. Ze zijn trots als het

zijn”, aldus Monique Demarteau van de

lokale duurzame energie-initiatieven elkaar

energiegebruik naar beneden gaat dankzij

Milieufederatie. In februari werd bekend

ontmoeten, met elkaar informatie uitwis-

hun zelfopgewekte energie.” Uit bereke-

dat vier types zonnepanelen van fabrikant

selen en activiteiten op elkaar afstemmen.

ningen van Natuur & Milieu, gebaseerd op

Scheuten Solar in Venlo in brand kunnen

Het servicepunt biedt daarnaast eerstelijns

basis van cijfers van het CBS en Agent-

vliegen. De Voedsel- en Warenautoriteit

ondersteuning en een netwerk in Limburg.

schapNL, blijkt dat het aantal zonnepane-

heeft daarop het advies gegeven om de

Kijk voor meer informatie op de website

len sinds 2009 sterk is gestegen. In 2009

zonnepanelen uit te schakelen. ,,Een keur-

van de Milieufederatie Limburg:

waren er slechts 30 duizend huishoudens

merk voor zonnepanelen zou welkom zijn.

www.milieufederatielimburg.nl. Of op de

met zonnestroom, in 2011 45 duizend stuks

Dan wordt voor de consument duidelijker

landelijke website: www.hieropgewekt.nl.

nieuwe webtool voor gebruik zonnepanelen steeds meer huiseigenaren kiezen voor energiebesparing via zonnepanelen. vaak blijken zonnepanelen echter minder energie op te leveren dan ze daadwerkelijk kunnen. voor optimaal gebruik van de zonnepanelen heeft de gebruiker inzicht in de prestaties nodig. daarbij helpt de slimme meter én een nieuwe webtool: de energiemanager online. De Energiemanager Online geeft inzicht in hoeveel energie de

vervuild zijn. Zo draagt de webtool bij aan optimaal gebruik van

gebruiker opwekt, verbruikt én teruggeeft aan het netwerk. Dit

de zonnepanelen.

levert twee grote voordelen op. Allereerst levert het meten en zichtbaar maken van verbruik een besparing op van 5 tot 10 pro-

De Energiemanager Online geeft een actueel inzicht van het

cent op de energierekening. Uit onderzoek blijkt namelijk dat je

energieverbruik. De tool vergelijkt bovendien het eigen verbruik

door meer inzicht bewuster met bijvoorbeeld de thermostaat, het

met dat van vergelijkbare huishoudens. Een gratis account is

licht en de apparatuur omgaat.

aan te maken via www.energiemanageronline.nl. Het dagelijks binnenhalen van de energiegegevens van de slimme meter kost

Daarnaast helpt de online tool de prestaties van de panelen

1 euro per maand. De aanvraag voor een slimme meter gaat via de

nauwkeurig te volgen. Met dit hulpmiddel weet de gebruiker

regionale netbeheerder. Overigens is ook zonder een slimme meter

bijvoorbeeld direct of er iets stuk is aan de panelen of dat ze

de Energiemanager Online inzetbaar.

22 limburgs milieu

jouw foto in dit tijdschrift? ben jij iemand die graag de natuur intrekt om foto’s te maken? en zou je het leuk vinden als je foto’s gepubliceerd worden? stuur ons dan jouw mooiste foto door. wij plaatsen jouw beste natuurfoto in een volgende editie van Limburgs milieu. uiteraard met naamsvermelding. De foto’s moeten gemaakt zijn in Limburg en natuur, milieu

Stuur je foto per e-mail naar: [email protected]

of landschap als thema hebben. Alleen digitaal aangeleverde

o.v.v. ‘foto Limburgs Milieu’.

foto’s (>3 MB) worden geplaatst. Geef tevens een korte omschrijving van de foto.

Onderstaande foto is gemaakt door Otto Plantema uit Neder-

Door je foto in te sturen, geef je de Milieufederatie Limburg

weert. Plantema is lid van de Vogelwerkgroep Nederweert. De

toestemming om deze eenmalig te plaatsen in dit tijdschrift,

futen zijn gefotografeerd op de kruising van de Noordervaart

vrij van vergoeding maar uiteraard altijd met naamsvermelding.

en de Zuid-Willemsvaart bij Nederweert.

stichting milieufederatie limburg 23

wolfhaag: een kleinschalig landschap wordt wilder het zuid-Limburgse landschap is beroemd om zijn heuvels, beken, graften, bossen en pittoreske dorpjes. wie bij wolfhaag - net buiten vaals - een wandeling maakt, komt echter terecht in een wilder landschap met ruige graslanden en spontaan groeiende struwelen. in dit natuurgebied leven grauwe klauwieren en zingt soms een orpheusspotvogel. wolfhaag is weer wild. Het Drielandenpark is het grensgebied

aan de voet van de steile helling inten-

van Nederland, Duitsland en België

sief gebruikt grasland. De boer verkocht

in en rond de stedenring Aken, Luik,

echter zijn grond en waar eerst landbouw

Maastricht, Hasselt, Sittard en Heerlen.

was, ontstaat nu natuur. Prikkeldraad is

Het is een heuvelachtig gebied, rijk aan

opgeruimd én putten en drainagepijpen

beken, bronnen, bossen en kleinschalig

worden weggehaald waardoor beken

cultuurlandschap. Akkers, graslanden en

weer bovengronds liggen.

her begrensd door hagen, graften en

Op de hellingen graast nu het hele jaar

holle wegen. In de regio liggen tal van

een kudde hooglanders. Op warme dagen

oude watermolens, hoeves, kloosters en

liggen ze in de schaduw van oude graf-

kastelen. Sinds 2011 werkt ARK in de ge-

ten of staan ze onder een wilg langs de

meenten Vaals en Gulpen-Wittem samen

beek. En de rest van het jaar grazen ze in

met natuurorganisaties, het waterschap,

het hele natuurgebied. Op sommige plek-

gemeenten, inwoners en boeren aan een

ken ontstaan ruigtes en groeien struiken,

project voor gebiedsontwikkeling waar-

op andere plekken ontstaan bloemrijke

van zowel boeren, inwoners, bezoekers

graslanden. Nu al zijn er velden vol

als de natuur zelf profiteren.

margrieten en peen en op de natte delen

Foto: Bob Luijks

boomgaarden worden hier van ouds-

nemen koekoeksbloem en kattestaart weer bezit van het opnieuw kletsnatte

ontstaan. Om de graften te herstellen,

ge Vaals en de grens met België - loopt,

grasland.

zijn op de terrasranden nieuwe struiken

ziet nieuwe klaphekjes staan. En wie via

Wie de Schuttebergsweg oversteekt,

geplant. Op de armste stukken van de

het klaphekje het natuurgebied binnen-

komt terecht op de Heij, ooit een schraal

hellingen groeien muizenoor en brem.

gaat, komt terecht in gloednieuwe na-

en droog gebied. Omdat de hellingen hier

tuur. Tot enkele jaren geleden verbouwde

steil zijn, hebben de boeren lang geleden

Iets verderop ligt de Paedsbend, een

de boer op de droge helling graan en lag

graften aangelegd en zijn er terrassen

langgerekt gebied dat uitloopt tot in

Foto: Twan Teunissen-ARK

Wie op de Gemmenicherweg - halverwe-

24 limburgs milieu

het Vijlenerbos. Aan de voet van de hellingen stroomt het bronwater uit de grond. Tot enkele jaren geleden groeide hier trilgraszegge in een smalle zone langs bronnen langs de weg. Nu intensief landbouwgebruik is verdwenen, neemt de trilgraszegge weer bezit van de kletsnatte graslanden, net als dotters, sleutelbloemen, kale jonker en moerasspirea. In de hagen en struwelen broeden al een paar jaar grauwe klauwieren. Blijkbaar vinden de klauwieren er ’s zomers genoeg grote insecten om jongen groot te brengen en ’s winters genoeg muizen om de koude tijd te overbruggen. Twee winters op rij overwintert er een klapekster. In het aangrenzende bos ligt een de dassen volgt, ziet dat de dassen het hele natuurgebied gebruiken om voedsel te zoeken. Misschien wel het meest bijzondere dier

Foto: Bob Luijks

grote dassenburcht. Wie de wissels van

dat hier leeft, is de hazelmuis. Ooit kwamen hazelmuizen voor in heel Limburg.

te bewerken hellingen. Door ruilgrond

van deze verbindingen ontstaan er weer

Nu nog slechts in het diepe zuiden. Ze

op andere plekken aan te bieden, liggen

mogelijkheden voor deze roofdieren in

leven op overgangen van bos naar open

straks natuur en landbouw gescheiden

Nederland.

land in de rijke zones met struiken waar

en op de beste plek voor beide functies.

ze nesten bouwen en eten zoeken zoals

Naast natuur en landbouw profiteert ook

De gebiedsontwikkeling in en rond de

noten en bessen.

de omgeving. Toeristen en omwonenden

gemeenten Vaals en Gulpen-Wittem

krijgen een nieuw vrij toegankelijk na-

wordt uitgevoerd door ARK Natuuront-

Beheerder en voorlichter Anke Brouns

tuurgebied cadeau. Het gebied schreeuwt

wikkeling, Habitura en Rentmeesters-

hoopt dat de hazelmuizen straks een

om doorheen gestruind te worden en

kantoor Van Soest in opdracht van de

groter leefgebied hebben. ,,Doordat de

daarom hebben we een struin- en wan-

(Nederlandse) Provincie Limburg, en in

runderen het gebied het hele jaar in klei-

delkaart voor het gebied gemaakt,” aldus

samenwerking met groene organisaties

ne aantallen begrazen, ontstaat nieuwe

Brouns.

zoals Het Limburgs Landschap, Staats-

struweel. Bosranden stoppen niet abrupt

De nieuwe natuurterreinen in het Drie-

bosbeheer en Natuurmonumenten.

bij het prikkeldraad, maar gaan vloeiend

landenpark bij Vaals staan niet op zich-

Samen met boeren en de Limburgse

over in open grasland. Een brede zone

zelf. De natuur in dit gebied heeft een

landbouworganisatie LLTB zoekt ARK

met hoge en lagere struiken vormt het

directe relatie met de Ardennen en de

naar een betere agrarische structuur en

ideale leefgebied voor hazelmuizen en

Eifel. Grote roofdieren zoals lynx, wilde

naar samenwerking in het beheer. Water-

een hele serie andere bijzondere soor-

kat en boommarter, maar ook waterdie-

schap Roer en Overmaas werkt mee om

ten.” Dankzij de Provincie Limburg kan

ren zoals bever en tal van insecten en

de doelen voor waterbeheer te halen,

ARK hier werken aan het ontwikkelen

wilde planten weten het Drielandenpark

terwijl ook overheden, ondernemers en

van natuur. Dat doet ARK door land-

vanuit het laaggebergte te bereiken via

particulieren erbij betrokken worden om

bouwgrond te kopen. ,,Niet alleen voor

beekdalen, bossen en bosschages. Tegelijk

het gebied voor bezoekers aantrekkelijk

nieuwe natuur, maar ook als ruilgrond

zijn er ook barrières die deze vrije uitwis-

te maken. Meer informatie vind je op de

voor boeren. Vaak liggen landbouwgron-

seling bemoeilijken, zoals snelwegen,

website www.ark.eu/drielandenpark.

den op onhandige plekken, bijvoorbeeld

spoorwegen, kanalen, steden, industrie-

in dalletjes met bronbeken waar het

gebieden en grootschalige landbouw-

Twan Teunissen

van nature nat is of op steile moeilijk

gebieden. Door te werken aan herstel

Ark Natuurontwikkeling Stichting Milieufederatie Limburg 25

Kort nieuws miLLenniumbos maastricht uitgebreid Het Millenniumbos op Cannerberg in Maastricht wordt uitgebreid met negen hectare natuur. De uitbreiding aan de zuidkant van het Millenniumbos vindt plaats als natuurcompensatie voor de A2-tunnel. In de komende weken wordt archeologisch onderzoek in het gebied gedaan. In het voorjaar van 2013 start de daadwerkelijke aanplant. Liefst zeven hectare eiken-haagbeukenbos en twee hectare bloemrijk grasland wordt dan aangeplant. Het Milleniumbos werd in 2000 geopend. In het midden van het bos is een boomeiland aangelegd van twintig beuken die de eeuwen van de huidige jaartelling verbeelden. ‘oPstarten kernreactor tihange onverantwoord’

nieuwe e-LaadPaLen in venLo

De Duitse nucleair expert Dieter Majer is van mening dat het

In Venlo worden binnenkort zeven E-laadpalen voor elektrische

heropstarten van de oude kernreactor in Tihange (België) onverant-

voertuigen in gebruik genomen. De locaties die verspreid liggen in

woord is. Majer (oud-directeur van het Duitse nucleaire controle-

de hele gemeente, worden ingericht omdat de gemeente deelneemt

orgaan) noemt de installatie onbetrouwbaar zolang de oorzaak van

aan een pilot van Stichting E-laad. Elke oplaadpaal bevat twee

de haarscheuren in het reactorvat niet is vastgesteld. De reactor in

oplaadpunten. Dit betekent dat er in totaal 14 oplaadpunten in de

Tihange (op circa 45 kilometer van Maastricht) werd vorig jaar

gemeente Venlo worden gerealiseerd. Wethouder Jos Teeuwen is blij

stilgelegd omdat men scheurtjes in het vat had ontdekt. Het

dat de E-laadpalen binnenkort in gebruik worden genomen. ,,De

Belgische Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle keurde in

gemeente wil het gebruik van elektrisch rijden stimuleren. Elektrisch

februari een actieplan dat eigenaar Electrabel indiende over de

rijden heeft zowel positieve effecten op het klimaat als op de

testmethodes in de kerncentrales goed. Naar verwachting valt

luchtkwaliteit en sluit goed aan bij het klimaatbeleid van de

binnenkort het definitieve besluit over het wel of niet opstarten van

gemeente, waarin verduurzaming van mobiliteit als een van de

de Belgische kerncentrale.

speerpunten is genoemd.”

La Place is duurzaamste restaurantketen van de tien grootste restaurantketens in ons land is La Place het meest duurzaam. dit stellen onderzoekers van ranka-brand. als enige heeft La Place een zogenaamd b-label gekregen. de ketens subway, mcdonald’s, burger king en van der valk volgen met een d-label. kfc, ac-restaurants, Pizza hut, domino’s en new York Pizza voldoen niet aan de minimumcriteria van rank-a-brand. La Place onderscheidt zich volgens oprichter Niels Oskam van Rank-a-Brand onder meer door het gebruik van biologische zuivel en diervriendelijke vleeswaren en eieren. Verder zijn koffie, thee, cacao en bananen fairtrade-gecertificeerd of biologisch. Als enige restaurantketen biedt La Place standaard kraanwater aan en is er beleid om duurzame frisdrank te verkopen. Ondanks de tegenvallende scores van de andere restaurantketens zijn de eerste stappen richting duurzaamheid gezet, zo stelt Oskam. Wel valt er voor de ketens nog veel te winnen, bijvoorbeeld door beter te letten op CO2-uitstoot, voedselverspilling en afval.

26 limburgs milieu

De eikenprocessierups blijft een lastig beestje De eigenprocessierups leidt in het voorjaar tot veel overlast. Het venijn zit ‘m in de brandharen. Die haartjes dringen onze huid, ogen en luchtwegen binnen en zorgen voor allerhande klachten. De eikenprocessierups komt van april tot en met juli voor op eikenbomen. Tot een aantal jaren geleden liet de eikenprocessierups zich vooral zien in Limburg, Gelderland en Noord-Brabant. Het diertje heeft inmiddels eikenbomen in alle provincies gekoloniseerd. De rups wordt vooral gesignaleerd in zomereiken langs lanen in steden en dorpen, bij erfbeplantingen op campings en op landgoederen in een bosrijke omgeving. In bosgebieden laat de rups zich ook zien, maar natuurlijke vijanden als de sluipwesp, sluipvlieg en de grote poppenrover zorgen daar voor een natuurlijk evenwicht. De rupsen zijn geheel bedekt met brandharen en kunnen tot 3,5 cm lang worden. De aanwezigheid van de rups is te herkennen aan specifieke nesten op stammen of dikkere takken: dichte spinsels van vervellingshuidjes met (brand)haren en uitwerpselen. Vanuit hun nesten gaan de rupsen ’s nachts groepsgewijs - in processie - op zoek naar voedsel (eikenbladeren). Kaalgevreten eikenbomen zijn het resultaat. Overlast Het venijn van de eikenprocessierups schuilt in de aanwezigheid

haren wat de klachten verergert. Kleding moet goed worden gewas-

van microscopisch kleine brandharen die naast de normale beharing

sen en uitgespoeld.

verschijnen. De eikenprocessierups heeft er honderdduizenden van. Wanneer de mens in contact komt met deze brandharen, kunnen

Het is van belang om waarnemingen van de aanwezigheid van rupsen

gezondheidsklachten als jeuk, huiduitslag en irritatie aan ogen of

of nesten op eikenbomen bij het begin van het seizoen door te geven.

luchtwegen ontstaan.

Tijdige controles op mogelijk aanwezige nesten kunnen in het prille voorjaar een indicatie geven van te verwachten overlast. Om overlast

De rupsen hoeven niet te worden aangeraakt om in contact te komen

te voorkomen, dienen vroegtijdig maatregelen te worden genomen.

met de brandharen. De haartjes verspreiden zich door de wind en

Biologische bladverstuiving verdient de voorkeur, vanwege de beperk-

kunnen zo problemen opleveren voor wandelaars of fietsers. De

te neveneffecten.

brandharen blijven ook na het vertrek van de rupsen aanwezig in de nesten die aan de stammen en dikke takken hangen. Zelfs jaren later

Vermoed je de aanwezigheid van de eikenprocessierups in jouw

veroorzaken deze nesten bij aanraking nog overlast. Ook dieren, met

omgeving? Mijd dan ieder contact met de rups en de nesten en neem

name honden, kunnen last hebben van de brandharen van de rups.

contact op met de betreffende beheerder van het perceel waar de

Is men met de brandharen in aanraking geweest, dan begint de

rupsen voorkomen. Vanaf mei is het opzuigen van rupsen en nesten

behandeling met het zo goed mogelijk afspoelen van de huid, en het

dé aangewezen methode om de overlast te verhelpen. Een deskundig

uitspoelen van geïrriteerde ogen. Krabben of wrijven verspreidt de

plaagdiermanagementbedrijf kan passende maatregelen nemen. De beheerder van het perceel of van de weg waar de besmette bomen staan, is verantwoordelijk voor het verhelpen van de overlast en het waarschuwen van het publiek. Gemeenten (stedelijk groen), provincies of Rijkswaterstaat (laanbomen langs provinciale wegen en rijkswegen) zijn ook beheerders, net als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en particulieren. Het verdelgen van de eikenprocessierups is bij uitstek een zaak van deskundigen. Alle leden van de Nederlandse Vereniging van Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) zijn deskundig op het gebied van plaagdiermanagement. Je kunt de leden herkennen aan het NVPB-logo. Daarnaast kun je op de website van de NVPB per provincie zien welk bedrijf het probleem kan oplossen. (Bron: NVPB) Stichting Milieufederatie Limburg 27

succesvol avondsymposium ‘windenergie’ in roermond in 2013 wil de Provincie Limburg in het Provinciale omgevingsplan Limburg (PoL) de locaties aanwijzen waar in Limburg windmolenparken gebouwd kunnen worden. dat zal gebeuren op basis van resultaten van een milieu effect rapportage en een inspraakprocedure. de provincie wil minstens 90 megawatt (25 tot 30 windmolens) aan windenergie in Limburg realiseren om daarmee te voldoen aan landelijk gemaakte afspraken. aanleiding voor de milieufederatie Limburg om op woensdag 12 december 2012 in roermond een symposium over windenergie te organiseren. Voor de omschakeling naar schone, duurzame energie bestaat een breed maatschappelijk draagvlak. Toch ervaart de Milieufederatie

concLusies sYmPosium

dat windturbines niet altijd door omwonenden met gejuich worden

- Van Limburg mag een bijdrage worden verwacht aan de Neder-

ontvangen. Dat geldt ook voor een groot deel van haar eigen achter-

landse opwekking van energie met windturbines op land.

ban die zich bezighoudt met de bescherming van natuur en landschap.

- Er is in Limburg ruimte voor het plaaten van windmolens.

Daarom organiseerde de Milieufederatie in december een debat met

- Locaties langs robuuste lijnvormige structuren en bij industrie-

haar achterban over windenergie. Aan dit symposium hebben 45 personen deelgenomen, onder wie Het Limburgs Landschap, IVN-afdelingen, Imtech, de initiatiefnemers van windpark Neer, deskundigen op het gebied van hinder en de Provincie Limburg. Tijdens het symposium in Roermond bleek dat onder voorwaarden best

terreinen hebben de voorkeur. - Het is van belang serieus en specifiek in plaats van in algemene termen in te gaan op de vrees van belanghebbenden voor hindereffecten. - Participatie van de lokale bevolking draagt in sterke mate bij

ruimte voor windmolens is binnen de provincie. Voor de omschakeling

aan het draagvlak voor windturbines in hun directe omgeving.

naar schone, duurzame energie bestaat een breed maatschappelijk

Daarbij gaat het niet alleen om de planologie, maar ook om de

draagvlak. Voorstanders vinden het gebruik van fossiele energie duur

financiering en het rendement.

en vervuilend. Tevens willen zij invloed hebben en behouden over hun energiebudget. In Limburg komen weliswaar geen grote windmolenparken van meer

werd duidelijk waarom windmolens in een aantal Friese dorpen wél

dan 100 MegaWatt zoals in het noorden en westen van Nederland,

door de bewoners worden omarmd. Jos Duindam van de Dorpsmolen

maar wel is duidelijk dat niet iedere locatie in Limburg op sympathie

Pingjum in Friesland vatte het zo samen: ‘Eigen varkens stinken niet.’

van de achterban van de Milieufederatie of de lokale bevolking kan

Zijn 600 dorpsgenoten profiteren al jaren van de dorpsmolens en

rekenen. Dat bleek onder meer uit de woorden van Pieter Caljé, oud-

hebben er onder meer een prachtig buurtcentrum aan overgehouden.

voorzitter van de buurtraad Oud-Cabergh in Maastricht. Zijn buurt

Hoewel men niet enthousiast is over de grote windmolenparken hoor je

werd verrast door plannen voor het plaatsen van windmolens met

in Friesland nauwelijks klachten over de in lijn opgestelde dorpsmolens.

een masthoogte van meer dan 100 meter. Vragen van de buurtbewo-

Een aantal aanwezigen in de zaal pleitte ervoor om van Limburg na

ners over gezondheidseffecten door deze molens (bijvoorbeeld over

de kolenwinning niet opnieuw een wingewest te maken, maar juist te

laagfrequent geluid) werden aanvankelijk nauwelijks serieus genomen

trachten de windturbines die er komen in eigen hand te houden en ten

ondanks serieuze waarschuwingen van deskundigen van de Universiteit

goede te laten komen aan lokale gemeenschappen. Dat oogstte in de

van Aalborg (Denemarken). Verwijzing naar algemene geluidsnormen

zaal een warm applaus.

stelden de bezwaarmakers niet gerust. Ook bleef een rapport over

De Milieufederatie Limburg heeft zelf ook baat bij de resultaten van

planschade voor de bewoners geheim.

het symposium. Het Servicepunt HIER Opgewekt - dat is ondergebracht

Toch waren er tijdens het symposium ook andere geluiden. Jeroen

bij de Milieufederatie - kan vanuit de aandachtspunten die door de

Verbeek, landschapsarchitect uit Gulpen, pleit voor plaatsing langs

deelnemers zijn aangedragen initiatiefnemers die lokaal met het

grote langgerekte structuren, zoals bijvoorbeeld ter hoogte van de

opwekken van windenergie bezig zijn, nog beter ondersteunen.

Maasplassen langs het Julianakanaal. Hierdoor sluit je aan bij een als

Jelle Vegt

zodanig geaccepteerde structuur in het landschap. Daarmee bereik je

Milieufederatie Limburg

visuele rust en benut je de eigen zeggingskracht van de molens. Want dat ze groot zijn en buiten de schaal van menig Limburgs landschap vallen, bleek wel uit een afbeelding waarop de molens met de grootste kerk van Roermond werden vergeleken. ‘Cluster ze niet’, aldus Verbeek, ‘want dan verspargel je om het op zijn Duits te zeggen, het landschap.’ Tijdens het symposium in Roermond - waaraan iedereen die in windenergie geïnteresseerd is gratis kon deelnemen - wilde de Milieufederatie feiten en fictie van de effecten van windmolens helder krijgen. Dat is gelukt: vrijwel alle hinderaspecten zijn er aan bod gekomen. Ook 28 limburgs milieu

Buitenring Parkstad in maart bij Raad van State De Raad van State heeft op 11 en 12 maart de beroepen inzake het nieuwe Inpassingsplan Buitenring Parkstad behandeld. Later dit jaar wordt de uitspraak verwacht, waarna definitief bekend zal worden of de aanleg van de Buitenring doorgang kan vinden. De Raad van State heeft in 2011 het eerste

singsplan voor de Buitenring vastgesteld,

provinciale Inpassingsplan Buitenring

het zogenaamde ‘Inpassingsplan 2012’. Dit

Virtueel wegontwerp Buitenring

Parkstad Limburg vernietigd. Als reden

nieuwe plan moet een aantal maatrege-

Een virtueel wegontwerp van de Buiten-

hiervoor gaf de Raad van State aan dat

len omvatten die tot doel hebben om de

ring Parkstad is via www.buitenring.nl te

het niet zeker was dat als gevolg van de

stikstofdepositie op de omliggende Natura

bekijken. Deze visualisatie geeft een alge-

stikstofdepositie de natuurlijke kenmerken

2000-gebieden te verminderen. De Milieu-

mene indruk van de ruimtelijke inpassing

van de Natura 2000-gebieden Geleen-

federatie en andere betrokkenen menen

van de Buitenring. Het virtuele wegont-

beekdal en Brunssummerheide niet zouden

dat dit niet het geval is. Het plan bestaat

werp is een benadering van de geplande

worden aangetast zoals de Provincie

namelijk grotendeels uit reeds bestaande

ringweg; men kan over het tracé rijden of

Limburg destijds beweerde. Als gevolg van

maatregelen en zal derhalve geen gunstige

er vanuit de lucht overheen vliegen. Het

deze uitspraak hebben Provinciale Staten

uitwerking hebben voor de stikstofdeposi-

model laat zien waar geluidsschermen

van Limburg in juni 2012 een nieuw Inpas-

tie op de Natura 2000-natuurgebieden.

komen te staan en hoe de ligging van de weg is ten opzichte van de omgeving. Het geeft echter geen exact beeld van de werkelijkheid. Huizen en bedrijven worden weergegeven als ‘blokken’, viaducten hebben geen architectonische vormgeving en de vormgeving van de geluidschermen is indicatief. Het virtuele wegontwerp is gebaseerd op het nieuwe ‘Inpassingplan 2012’ waartegen de Milieufederatie Limburg, Natuurmonumenten en andere betrokkenen een beroep hebben aangetekend bij de Raad van State.

Dieren moeten verhuizen vanwege

rugstreeppad en verschillende salaman-

Naast het verplaatsen van dieren en plan-

Buitenring

dersoorten, veilig te kunnen vangen en

ten wil de provincie ook bomen kappen. Dit

Ondanks het feit dat de Raad van State

verplaatsen, worden langs de schermen

zal echter niet gebeuren voordat de Raad

nog moet besluiten over de Buitenring

emmers ingegraven. Die worden om de

van State uitspraak heeft gedaan.

Parkstad worden diersoorten die wonen in

dag gecontroleerd door een amfibieën-

Om de natuurmaatregelen te mogen

het gebied waar de Buitenring gepland is,

deskundige.

uitvoeren, heeft de provincie op 7 februari

reeds verplaatst naar nieuwe leefgebieden

Om reptielen (zoals de hazelworm en de

jl. ontheffing van de Flora- en faunawet

in de directe omgeving of naar nieuw

levendbarende hagedis) naar een veilig

gekregen van het Ministerie van Economi-

aangelegde leefgebieden, de zogenaamde

heenkomen te brengen, worden binnen

sche Zaken. Bovendien heeft de voorzie-

natuurcompensatiegebieden. Als eerste

de leefgebieden plaatjes neergelegd. Deze

ningenrechter op 16 november vorig jaar

worden amfibieën en reptielen verplaatst.

plaatjes nemen warmte op waardoor het

beslist dat de provincie mag starten met

Er zijn op verschillende locaties langs het

voor de koudbloedige reptielen aantrek-

voorbereidende werkzaamheden voor de

tracé amfibieënschermen en combi-rasters

kelijk wordt om zich hieronder schuil te

Buitenring, waaronder het waardevrij ma-

geplaatst. Dit zijn zwarte plastic schermen

houden. Door de plaatjes wekelijks te con-

ken van het nieuwe wegtracé. De eigenaren

van 50 cm tot 100 cm hoog al dan niet

troleren kunnen op een relatief eenvou-

van de gronden (onder wie de betrokken

met een kleinwildraster. Die moeten ervoor

dige manier de aanwezige dieren worden

gemeenten) hebben toestemming verleend

zorgen dat dieren op veilige afstand blijven

gevangen. Een deskundig ecoloog zal vanaf

om op hun grond deze werkzaamheden uit

van de Buitenring. Om amfibieën, zoals de

1 april wekelijks de controles uitvoeren.

te voeren.

Stichting Milieufederatie Limburg 29

Het GroenHuis Vaals maakt werk van bonte bloemrijke bermen De gemeente Vaals wil in nauw overleg met grondeigenaren en buurtschappen bonte, bloemrijke bermen en randen langs akkers en weilanden ontwikkelen. De aantrekkingskracht van het landschap zal door de bonte bloemenlopers aanzienlijk toenemen. Grondeigenaren en andere deelnemende partijen ontvangen hiervoor een passende vergoeding. Daarnaast neemt de biodiversiteit in het landschap enorm toe, omdat veel vlinders, bijen en andere insecten gebaat zijn bij verbindingszones. Vaals is in landschappelijk opzicht een aantrekkelijke gemeente.

Dankzij een netwerk van voet-

De toeristische en recreatieve sector weet als geen ander dat

en fietspaden kunnen inwoners

veel mensen buitengewoon gesteld zijn op het hooggelegen,

het hele jaar genieten van dit

aaneengesloten Vijlenerbos met zijn talrijke uitzichtpunten

landschap. De bonte bloemenbermen fungeren in het buiten-

over fraaie landschappen en schilderachtige dorpen en kernen.

gebied als het ware als eetplateaus voor insecten, maar ook voor patrijzen en andere vogels en hagedissen. Het behoud en de verdere ontwikkeling van een zo divers samengesteld landschap gaat niet vanzelf. Veel professionele partijen, grondeigenaren en vrijwilligers leveren hieraan hun bijdrage. Door de provinciale regeling groenblauwe diensten kunnen grondgebruikers een vergoeding ontvangen voor het inzaaien en beheren van perceelsranden. Dit geldt ook voor buurtschappen en andere groeperingen. De ontwikkeling van bloemrijke linten in het landschap door de gemeente gebeurt in samenwerking met IKL en met steun van de Provincie Limburg. In de komende tijd gaat de gemeente eigenaren benaderen om mee te doen. Uiteraard krijgen belangstellenden ook ondersteuning bij het invullen van de papieren. Geïnteresseerde grondeigenaren kunnen contact opnemen met het veldloket voor groenblauwe diensten dat de Provincie Limburg geïnstalleerd heeft bij IKL, tel. 0475 – 386430 of e-mail: [email protected].

Vier het voorjaar in het weekend van 13 en 14 april De bloeiende Limburgse boomgaarden brengen ieder jaar veel mensen op de been. Nergens in ons land kan je namelijk zo vroeg het ontluikende voorjaar vieren. Deelnemers aan de BloesemParade kunnen genieten van de

van dit stukje Nederland. Vanzelfsprekend ontbreken de Limburgse

schoonheid van de bloesem. Een mooie manier om te ontwaken

streekprodukten niet. Meer info: www.bloeseminlimburg.nl.

uit de winterslaap en op zoek te gaan naar al het moois dat Limburg in het voorjaar te bieden heeft. De organisatie verwacht wederom duizenden wandelaars uit alle windstreken. De afstanden bedragen  8, 14, 21 en 28 kilometer. Op zaterdag 13 april kan ook 42 kilometer worden gelopen. Start en finish liggen in Gronsveld (Eijsden-Margraten). De routes voeren door het afwisselende, eeuwenoude cultuurlandschap van Zuid-Limburg en de Voerstreek. De wandeling van acht kilometer is een echte gezinstocht. Op rustplekken langs de route is van alles te beleven: demonstraties van oude ambachten, snoeiwerken, educatieve proefjes in de boomgaard en informatie over de bijzondere bodemgesteldheid 30 limburgs milieu

Wandelend genieten van het voorjaar Het is weer voorjaar in het landschap. In april staan daarom de bloesemtochten op de agenda. Op zondag 7 april vertellen goed ingevoerde gidsen tijdens deze bloesemtochten over de rijke cultuurhistorie van de boomgaarden en hun belangrijke ecologische functie als goede leefomgeving voor planten, vogels, zoogdieren, vlinders en insecten. Een aantal bloesemtochten hebben dit

een goed beeld van de hoogstamboom-

jaar extra thema’s zoals het bezoek aan

gaarden in hun veranderende omgeving

een fruitteler of een melkveehouder. Op

en de noodzaak om ze voor Limburg te

veel plaatsen zullen ongetwijfeld ook

behouden.

pasgeboren lammetjes in de boomgaard

Alle wandelingen beginnen

dartelen. Grijp deze uitgelezen kans om

om 14.00 uur. Deelname is gratis.

de voor Zuid-Limburg zo karakteristieke

Wandelschoeisel wordt aanbevolen.

fruitbomen in al hun pracht te zien. Als

Meer informatie vind je op de website

wandelaar krijg je tijdens de excursies

www.bloeseminlimburg.nl.

Route:

km: Start:

Spaubeek (Beek)

5,5

De Markt (Bongerd) in Spaubeek

Maasband-Meers (Stein)

6

Elsloo-Catsop (Stein)

6

Parkeerplaats Kaakstraat (tennisbaan) in Elsloo

Sweikhuizen (Schinnen)

7

De Biesenhof, Biesenhof 1 in Geleen

Nuth

6,5

Parkeerplaats aan de Maas in Maasband

Kasteel Nierhoven in Nierhoven

Amby (Maastricht)

9

Terworm (Heerlen)

6

Weltermolen, achter kerk Welten in Heerlen

Camerig-Epen (Gulpen Wittem)

7

Restaurant Buitenlust in Vijlenerbos

Mechelen (Gulpen-Wittem)

7,5

Slenaken (Gulpen-Wittem)

8

Vijlen (Vaals)

8

Kerk in Amby

Parkeerplaats Heerenhofweg in Mechelen Tegenover kerk in Slenaken Parkeerplaats Pastorijweg in Vijlen

Sint-Geertruid (Eijsden-Margraten) 8

Kerk aan de Julianaweg in Sint Geertruid

Eckelrade (Eijsden-Margraten)

8

Kerk in Eckelrade

Eijsden

12

Café ‘De Greune Mért’ (Diepstraat) in Eijsden

Buiten spelen in de natuur Om natuur- en milieubesef een plek te geven in het leven van mensen, doe je er goed aan om kinderen van jongs af aan te leren dat het normaal is om buiten te spelen en betrokken te zijn bij de omgeving. Daarom heeft IVN Limburg de handen ineen geslagen met Jong Nederland Limburg, Scouting Limburg en Speeltuinwerk Limburg om dit op een leuke en speelse manier te stimuleren. Door samen te werken met Speeltuin

Tijdens de Kids Party is er een roof-

Klein Zwitserland in Tegelen - die in 2013

vogelshow en er zijn optredens en

75 jaar bestaat – wordt de Limburgse

demonstraties.

jeugd een onvergetelijke ‘48 uur buiten spelen’ aangeboden. Er is een speciale

Wie wil meehelpen in de begeleiding

bosattractie bestaande uit 75 actieve

van beide dagen is van harte welkom.

doe-opdrachten. In Speelpark Klein

Neem contact op met Sylvia Spierts

Zwitserland kunnen kinderen én volwas-

van IVN Limburg voor de mogelijk-

senen ouderwets spelen, ravotten, het

heden, tel. 0475 – 386 463 of e-mail

bos beleven en zelf experimenteren met

[email protected].

alles wat in de natuur voor handen is. Stichting Milieufederatie Limburg 31

Het GroenHuis Werkzaamheden leefgebied hazelmuis Geul- en Gulpdal In de bosranden van het zuidelijke deel van het Geul- en Gulpdal in de gemeente Gulpen-Wittem is gewerkt aan het vergroten van het leefgebied van de hazelmuis. Dat gebeurde door de aanleg van hagen, struweelbeplantingen en het kappen van inhammen in de bosranden in het Onderste Bos, de Molt en het Kruisbos. zetten zich in voor het behoud van het leefgebied van de hazelmuis. Alle maatregelen zijn gericht om de achteruitgang van deze soort een halt toe te roepen. Door het kappen van bomen in de bosranden komt er meer zonlicht op de bodem. Hierdoor er ontstaat er meer ruimte voor nieuwe struiken en struwelen in de bosrand. De aanwezige struiken en struwelen van braam worden hierbij zoveel mogelijk gespaard. Dit zijn niet Foto: R. Geraeds

alleen ideale omstandigheden voor de hazelmuis, ook een groot aantal andere dieren en planten profiteert hiervan zoals de grauwe klauwier, de hazelworm, de levendbarende hagedis en de sleedoorpage. De hazelmuis is een van de zeldzaamste

graften en andere landschapselementen

diersoorten in Nederland en komt uitslui-

verdwenen. Deze achteruitgang is

Naast het beheer van de bosranden rich-

tend voor in het zuidelijke deel van ons

versterkt door de nagenoeg afgenomen

ten de organisaties zich ook op de aanleg

land. Doorgaans brengen ze hun hele

vraag naar takhout. Vroeger werden tak-

van nieuwe verbindingszones tussen de

leven door in bomen en struiken. Bij hoge

ken geoogst in de bossen voor het stoken

bestaande leefgebieden. Omdat hazel-

uitzondering komen ze op de grond. Door

van ovens. Nu dit niet meer het geval is

muizen zich niet graag over de grond

hun lange dichtbehaarde staart en aparte

is, zijn de leefgebieden voor de hazel-

verplaatsen kunnen weilanden tussen

duimen aan de voor- en achterpoten

muis verstoord. Hierdoor is de populatie

twee bossen een grote hindernis voor

kunnen ze als een aapje moeiteloos in

van hazelmuizen beperkt tot een drietal

deze diertjes vormen. Door op dergelijke

bomen en struiken klimmen.

gebieden in Gulpen-Wittem en in Vaals.

plaatsen hagen en struwelen aan te

Sinds de vorige eeuw is het leefgebied

Gemeenten, particulieren, IKL en terrein-

waardoor de diertjes - op een voor hun

van de hazelmuis sterk afgenomen. In de

beherende organisaties zoals Staatsbos-

veilige wijze - zich kunnen en durven te

loop der jaren zijn veel hagen, houtwallen,

beheer en ARK natuurontwikkeling,

verplaatsen.

planten, worden barrières opgeheven

Knotwerk in Vaals In het buitengebied van Vaals zijn onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd aan drie landschapselementen. Naast een graft aan de Groenenweg in Vijlen, vond beheer plaats aan een graft bij de Rozenhof in Camerig en een rij knotessen bij Cottessen. Omdat de graft in Camerig in het leefgebied van de hazelmuis ligt, zijn de struiken en struwelen zoveel mogelijk gespaard. Aan de Groenenweg in Vijlen vond hakhoutbeheer plaats in een andere graft. Hier is alleen het zwaardere hakhout afgezet; het struweel en de struiken zijn gehandhaafd. Het werk is uitgevoerd door Vaessen Groen in opdracht van IKL en de gemeente Vaals. Alle elementen zijn particulier eigendom. 32 limburgs milieu

IKL herstelt Willibrorduskapel op landgoed Geijsteren Op landgoed Geijsteren in Venray hebben medewerkers van IKL drie bomenlanen langs eeuwenoude zandwegen geplant. Het gaat om twee lanen met 120 lindebomen en een dubbele laan met zestig beuken. De twee zandwegen voeren door het bos naar de eeuwenoude bedevaartsplaats bij de St. Willibrorduskapel, precies op de grens tussen Noord-Brabant en Limburg. Pelgrims trekken al vanaf de 15de eeuw

plaats ligt in een heuvelachtig voormalig

over deze paden naar de devotieplaats,

stuifzandgebied dat deels beplant is

maar men neemt aan dat deze gewijde plek

met naaldhout. Vanwege het stuifzand

al veel ouder is. Al in de tijd van

en de heide werd de kapel vroeger ook

St. Willibrord moet het een offerplek zijn

St. Wilbert in ’t Sand genoemd.

geweest, omdat er verbrandingsresten van dieren als herten en everzwijnen uit circa

Het bos op het landgoed wordt volgens de

700 zijn gevonden. De kapel op het 700

traditie al eeuwenlang in stand gehouden

hectare grote landgoed markeerde de grens

door giften. Bekend is dat er sinds de 18de

tussen de landen van Kessel en Cuijk. Op

eeuw voortdurend schenkingen van nieuwe

het kruispunt van zes zandwegen kwamen

bomen worden gedaan. Die traditie wordt

de vroegere gemeentegrenzen Wanssum,

nu voortgezet met de aanplant van de 120

Venray en Maashees samen. De devotie-

lindebomen en de zestig beuken.

Beleef het mooie Limburg Maak eens onder begeleiding van een ervaren gids een wandeling door het fraaie Zuid-Limburgse landschap of beleef een bijzondere waterwandeling langs mooie rivieren en kronkelende beekjes. Meer informatie vind je op de websites: www.milieufederatielimburg.nl (menu voorlichting) en www.ivn.nl (menu Limburg). Wil je met een vriendengroep, een schoolklas of een bedrijf op pad in de natuur, dan kun je dit boeken via het reserveringsformulier op de website van de Milieufederatie (tel. 0475 – 386410) of door dit aan te vragen bij het IVN (tel. 0475 – 386460).

IVN heeft 25 nieuwe landschapsgidsen Liefst 25 cursisten hebben eind vorig jaar de IVN-Landschaps-gidsencursus afgerond. Deze nieuwe gidsen staan te trappelen om bezoekers mee te nemen in Nationaal Landschap Zuid-Limburg. De cursus duurde tien zaterdagen met

Op de stadsmuren van het park in het

een grote variatie aan lesmateriaal zoals

centrum van Roermond groeien zeldzame

lezingen, discussierondes en excursies. De

muurplanten, zoals muurvaren, muurleeu-

cursisten eindigden met een presentatie

wenbek, grasklokje en pijlscheefkelk. De

van dertien ommetjes.

pijlscheefkelk groeit alleen op open, droge

IVN Limburg wil eenzelfde cursus dit jaar

en door de zon beschenen plekken. De

of uiterlijk in 2014 ook in Midden- en

groeiplaats op de muur in het stadspark

Noord-Limburg uitrollen. Voor Zuid-

komt soms door snel groeiende klimplanten

Limburg start in het najaar 2013 een

in de verdrukking. Door de toegenomen

nieuwe cursus door IVN Maas en Mergel-

schaduw van de klimhortensia en de

land en CNME Maastricht. Meer informatie

klimop is er dan een reële kans dat deze

vind je op de websites van IVN Maastricht

unieke muurplant verdwijnt. Daarom is het

(www.ivn.nl/afdeling/maastricht) en het

van groot belang de klimplanten tijdig te

CNME (www.cnme.nl).

verwijderen. Stichting Milieufederatie Limburg 33

Welke veestapel past in Limburg? De Milieufederatie Limburg heeft in haar landbouwvisie (2010) als speerpunt opgenomen dat in Limburg een dierstandstill zou moeten zijn: het aantal dieren in deze provincie mag per diergroep niet meer groeien. De mei-telling van 2010 zou hierbij als referentiepunt moeten dienen. Het gaat dan om 1,7 miljoen varkens en 15 miljoen kippen. De limitering van de veestapel in Limburg is

gebieden een reden om krimp van de veesta-

ingegeven door de wens om de hoge milieu-

pel te overwegen.’

druk (mest, fijn stof, ammoniak en stank)

Ook Gerard Daandels, oud-burgemeester van

terug te brengen naar een aanvaardbaar

Deurne, maakte zich tijdens het symposium

niveau. Daarnaast spelen ook gezondheids-

‘Pootafdrukken in het zand’ op 2 febru-

en dierenwelzijnsaspecten een rol.

ari 2013 hard voor een dieren- standstill.

Voor de Milieufederatie is de dier-standstill

‘Dieren-standstill op regioniveau is nodig

geen doel op zich, maar een middel om de

voor een werkelijke verduurzaming van

gewenste milieudoelen te realiseren. Deze

de veehouderijsector’. GGD-arts Jos van de

boodschap draagt de Milieufederatie uit in

- De huidige wetten en maatregelen, zoals

Sande liet zich eveneens kritisch uit hierover:

overleggroepen zoals Zo Ziet Limburg Dieren

Interimwet (1984), Integrale Notitie (1994),

‘Zeg niet dat dieraantallen, schaalvergroting

(ZZLD, voorheen Innovatieagenda Duurzame

Wet Herstructurering (1997), Reconstructie

en afstanden tussen stallen en burgers er niet

Veehouderij). ZZLD is een brede alliantie

(2004) en Loslaten compartimentering

toe doen.’ En zelfs Gé Backus gaf tijdens de

gericht op verdere verduurzaming van de

(2007), genereren onvoorziene en ave-

achterbanbijeenkomst bij de Milieufederatie

Limburgse veehouderij. Partners daarin zijn

rechtse effecten. Zo heeft het quotum-

aan dat er in Limburg voldoende dieren zijn

de provincie, de gemeenten, de LLTB, de GGD,

beleid ertoe geleid dat het aantal geboren

om mee te werken en dat een groei van de

de Dierenbescherming, de WUR, de HAS en

biggen per zeug is toegenomen.

veestapel vanuit het veehouderijbelang niet

de Milieufederatie. Binnen de landbouwsec-

- In de afgelopen tien jaar is er gemiddeld

per se nodig is.

tor bestaat echter nog steeds de overtuiging

400 euro per zeug in quotum geïnvesteerd,

dat limitering van de veestapel niet nodig is

terwijl de kosten voor een emissiearm

Natuurlijk is het zo dat dieraantallen op

en dat met voornamelijk technische maat-

systeem slechts 80 euro per zeug bedragen.

zich niet veel zeggen over de mate waarin

regelen de genoemde problemen opgelost

Quotumbeleid soupeert daarmee het geld

verduurzaming voor de veehouderij mogelijk

kunnen worden.

voor duurzame investeringen op en is

is. Je kunt veel met technische innovaties

Tijdens een overigens zeer geslaagde 20 uur-

dus geen goed middel om de veestapel te

oplossen en dat gebeurt gelukkig ook. Maar

sessie van ZZLD in Maastricht in november

reguleren.

als we dan gelijktijdig een forse groei van het

jongstleden bleek het maximum aantal dieren in Limburg wederom een belangrijk geschilpunt. Mede naar aanleiding hiervan bood Gé Backus - tot voor kort werkzaam

- Om de kritische ammoniakdepositie in

aantal dieren zien, gaat de verduurzaming te

natuurgebied de Peel te halen mag de

langzaam. En op die wijze worden door de

veestapel in de Peel niet groeien.

overheid opgelegde en vastgestelde natuur-

- De veehouder moet veranderen; er moet

doelen, bijvoorbeeld in de Peel, simpelweg

bij Wageningen UR, nu directeur van Con-

weer vertrouwen ontstaan tussen boer en

niet gehaald. Het zou een machtig signaal

necting Agri & Food - aan om voor de ach-

burger. Vertrouwen is het sleutelwoord.

van vertrouwen geven als de sector zich hier-

terban van de Milieufederatie de stelling te

aan zou conformeren.

verdedigen dat aantalsregulatie van de Lim-

Het verschil van inzicht tussen de partijen

burgse veestapel via quotumbeleid niet tot

over de vraag of de veestapel gereguleerd

de gewenste veranderingen leidt, en in hoge

moet worden, blijft vooralsnog bestaan. Ge-

mate symboolpolitiek is. Deze bijzondere ach-

lukkig staat de Milieufederatie Limburg niet

terbanbijeenkomst vond in januari plaats. Bij

alleen in haar standpunt over de dieraantal-

deze vergadering was behalve Gé Backus ook

len wat blijkt uit recentelijke uitspraken en

Wim van Opbergen (Werkgroep Behoud de

citaten van landelijke stakeholders.

Peel) uitgenodigd om toe te lichten waarom inkrimping van de veestapel gewenst is,

Landbouw- en voedseldeskundige Louise

namelijk met name om de ammoniakdoelen

Fresco is sinds 2006 als hoogleraar verbonden

in de Natura 2000-gebieden te halen.

aan de Universiteit van Amsterdam. In haar

Na beide presentaties ontspon zich een

boek ‘Hamburgers in het paradijs’ schrijft ze:

interessante discussie met als belangrijkste

‘Voor Nederland is de grote dichtheid aan

conclusies:

dieren en mensen en de behoefte aan groene

34 limburgs milieu

Hans Heijnen Milieufederatie Limburg

Activiteitenoverzicht 2013 De Milieufederatie Limburg is volop in beweging. Onderstaand vind je een overzicht van activiteiten en evenementen die de Milieufederatie in 2013 organiseert of waaraan de Milieufederatie deelneemt. Ontbreekt er een activiteit in dit overzicht? Stuur dan alle relevante informatie hierover naar: [email protected]. Voor meer informatie over activiteiten, volg de Milieufederatie op Twitter (@_S_M_L_) of Facebook.

April 3-4 Regiovergadering Peel en Maas* Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Peel en Maas. 15-4 Regiovergadering Maastricht en Mergelland* Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Maastricht en Mergelland. 15-4 Regiovergadering Nederweert* Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Nederweert. 15-4 Transition Town Roermond Thema-avond 18-4 Regiovergadering Westelijke Mijnstreek* Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Westelijke Mijnstreek. 23-4 HIER Opgewekt kennissessie Na het succes van de HIER opgewekt Kennissessie in Deventer organiseert HIER opgewekt een kennissessie financiering in het zuiden van het land (namelijk in het Natuurmuseum in Tilburg). Thema’s: samenwerken met de bank, crowdfunding en inspirerende verdienmodellen. 23-4 Lezing Hans Heijnen (directeur Milieufederatie) Heemkundevereniging Roerstreek (Museum Odiliënberg)

* overige regiovergaderingen waren reeds in maart 2013

Mei 21-5 Transition Town Roermond Thema-avond

Juni 17-6 Adviesraad De Adviesraad komt eenmaal per jaar bijeen en brengt advies uit aan het algemeen bestuur van de Stichting Milieufederatie Limburg. 19-6 Transition Town Roermond Thema-avond

21-6 Bestuursdag Milieufederatie Eenmaal per jaar ondernemen het bestuur van Stichting Milieufederatie Limburg en de medewerkers van het bureau van de Milieufederatie een gezamenlijk en leerzaam uitstapje.

Juli 7-7 Big Jump Met de Big Jump springt heel Europa tegelijkertijd in het water om aandacht te vragen voor schoon water.

September 15-9 Hopoogst In Reijmerstok vindt de Gulpener Hopoogst plaats. De entree is gratis. De Milieufederatie is aanwezig met een informatiestand.

Oktober 26-10 Nacht van de Nacht Tijdens de Nacht van de Nacht worden op honderden plaatsen in Nederland activiteiten georganiseerd die de schoonheid van echte duisternis benadrukken. De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt georganiseerd door De Natuur en Milieufederaties in samenwerking met Natuur & Milieu.

November 9-11 Achterbandag De Milieufederatie Limburg organiseert jaarlijks een leerzame en interessante excursie voor de bij haar aangesloten groepen. 10-11 Duurzame Dag Roermond De Duurzame Dag is een jaarlijks terugkerend evenement met tal van workshops, lezingen en exposanten. De Duurzame Dag vindt in 2013 plaats in het Citaverde College in Roermond.

December 4-12 Lezing Hans Heijnen (directeur Milieufederatie) Heemkundevereniging Horn

Stichting Milieufederatie Limburg 35

waterkwaliteit maas laat nog te wensen over maatschappelijke organisaties in Limburg willen beter geïnformeerd worden over de voortgang van de uitvoering van het huidige stroomgebiedbeheerplan maas. ook hebben zij een aantal wensen voor het plan dat in 2015 geactualiseerd moet zijn. een en ander blijkt uit een door de milieufederatie Limburg uitgevoerde quick scan onder maatschappelijke organisaties in Limburg waaraan staatsbosbeheer, sportvisserij Limburg, kvk Limburg, de LLtb, riwa (vereniging van rivierwaterbedrijven) en wmL hebben deelgenomen. In de Kaderrichtlijn Water (KWR) is bepaald dat in 2015 het Stroom-

concLusie Quick scan

gebiedbeheerplan geactualiseerd moet zijn. Met het oog op deze

Het merendeel van de ondervraagde organisaties vindt dat ze (te)

actualisatie heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu de

weinig informatie krijgt over de uitvoering van het Stroomgebied-

twaalf Natuur en Milieufederaties gevraagd om in hun provincies

beheerplan en de behaalde doelen. Zo wordt een goede evaluatie

bij relevante maatschappelijke organisaties na te gaan hoe zij tegen

gemist. Het probleem lijkt hierbij dat er in het afgelopen jaar wel

de uitvoering van het huidige Stroomgebiedbeheerplan aankijken

voor onderdelen van het Stroomgebiedbeheerplan evaluaties zijn

en wat hun verwachtingen zijn voor de actualisatie in 2015. Het

uitgevoerd en over de voortgang is gerapporteerd, maar dat die

ministerie hoopt hierdoor de maatschappelijke groeperingen (weer)

informatie erg versnipperd is, moeilijk toegankelijk en vaak

te motiveren om te participeren bij het proces om te komen tot een

geaggregeerd op landelijk- of stroomgebiedniveau. Maatschap-

nieuw Stroomgebiedbeheerplan. De quick scan voor het stroom-

pelijke organisaties in Limburg zijn vooral geïnteresseerd in hoe de

gebied van de Maas is uitgevoerd door de Milieufederatie Limburg

vlag er in hun provincie bij hangt en hebben weinig aan verzamel-

in samenwerking met de Brabantse Milieufederatie.

staatjes voor het hele Maasstroomgebied.

De scan is in een kort tijdsbestek uitgevoerd. Daarom was het niet

De Limburgse waterschappen communiceren over het algemeen

mogelijk om alle organisaties apart te interviewen. Interviews

goed over de uitvoering van de KRW-maatregelen (bijvoorbeeld

hebben plaatsgevonden met de RIWA, WML en LLTB. De andere

beekherstel). Evenals bij de uitvoering van natuurlijke oevers door

organisaties hebben een schriftelijke reactie gegeven op een aantal

Rijkswaterstaat, kunnen deze organisaties iets laten zien wat de

vragen, zoals:

burgers aanspreekt. Wat de gemeenten aan maatregelen uitvoeren

• Hoe staat het volgens uw beleving met de uitvoering van de

of uitgevoerd hebben, is moeilijker te achterhalen en weinig zicht-

maatregelen uit het Stroomgebiedbeheerplan. Heeft u zicht op de

baar. Dat de aanpak van de ecologische kwaliteit positief wordt

realisering van de doelen?

gewaardeerd (beekherstel en natuurvriendelijke oevers), onderstreept

• Welke kwesties zijn in het eerste Stroomgebiedbeheerplan onvoldoende aangepakt of niet opgelost ? • Wat zijn kwesties mist u in het Stroomgebiedbeheerplan, kwesties

het belang van communicatie. Het gebrek aan informatie is niet goed voor de betrokkenheid en het draagvlak voor nieuwe maatregelen. In dat verband moet ook aandacht worden besteed aan de

die bijvoorbeeld ten tijde van het eerste Stroomgebiedbeheerplan

wijze waarop in de regio discussies worden gevoerd. Een veel-

nog niet speelden?

gehoorde klacht is dat de verstrekte informatie een hoog technisch

36 limburgs milieu

Landbouw Het lag niet voor de hand dat de landbouwsector positieve verwachtingen zou hebben van de KRW en het eerste Stroomgebiedbeheerplan, maar toch heeft het plan volgens de LLTB geleid tot een positieve beweging in de sector. Veel agrariërs zijn zich bewust(er) geworden van hun rol en hun verantwoordelijkheid bij het schoner worden van grond- en oppervlaktewater. Niet de normen maar de waarden kwamen centraal te staan. Mede onder invloed van de Innovatieregeling zijn allerlei initiatieven ontstaan (kenniskringen) die gericht zijn op het ontwikkelen en implementeren van nieuwe technieken op het gebied van bemesting, waterbeheer en gewasbescherming. De landbouwsector heeft zelf het initiatief genomen voor het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Met dit plan wil men samen met alle regionaal betrokkenen partijen invulling geven aan het nieuwe Stroomgebiedbeheersplan.

natuur Door Staatsbosbeheer wordt vanuit het natuurperspectief de Foto’s: Frank Vermeij

voortvarende aanpak van nieuwe natuur (natuurvriendelijke oevers langs de Maas) als positief beoordeeld. Van groot belang wordt geacht dat de KRW-doelen en het Stroomgebiedbeheerplan goed worden afgestemd op de natuur- en landschapsdoelen van het Deltaplan Grote Rivieren. Er zijn al veel beekherstelprojecten uitgevoerd die de KRW-doelen dichterbij brengen. De budgettaire problemen en wetenschappelijk gehalte heeft en daardoor moeilijk is te volgen.

mogen echter niet leiden tot het verlagen van de ecologische

Wil men maatschappelijke groeperingen motiveren om deel te

doelen, aldus Staatsbosbeheer.

nemen aan de binnenkort te starten regioprocessen, dan zal er aan-

Er zou meer aandacht moeten komen voor zwerfvuil in en

dacht moeten worden geschonken aan dit aspect.

langs de Maas en - in het verlengde daarvan - microplastics. Evenals de drinkwatersector meent Staatsbosbeheer dat in

(Zie verder pagina 38)

het geactualiseerde Stroomgebiedbeheerplan de gevolgen van klimaatverandering moeten worden meegenomen. Voor het betrekken van burgers en bedrijven bij het opstellen van het tweede Stroomgebiedbeheerplan wordt een doelgroepgerichte benadering voorgesteld, gezien de relatie van deze doelgroepen met het water: burgers (huishoudelijk afvalwater), bezoekers van natuurgebieden en vissers (zwerfvuil).

bedrijven De KvK Limburg wil meer aandacht voor de kosteneffectiviteit van de KRW-maatregelen. Te meer daar een groot deel van de rekening - volgens de KvK - bij de industrie wordt gelegd. Ook is de KvK van mening dat bij landelijke thema’s zoals koelcapaciteit en prioritaire stoffen het Europese beleid moet worden gevolgd. Geen strengere Nederlandse normen dus.

stichting milieufederatie limburg 37

Water Door de drinkwatersector (WML en RIWA) is aangegeven dat het Stroomgebiedbeheerplan te weinig invulling geeft aan artikel 7.3 van de KRW. Hierin staat dat de lidstaten er voor zorg moeten dragen dat de waterlichamen die belangrijk zijn voor de drinkwaterproductie zodanig worden beschermd dat het niveau van zuivering dat vereist is voor de productie van drinkwater, kan worden verlaagd. Concrete maatregelen zijn er echter nauwelijks uitgevoerd. Wel is er als ‘KRW-maatregel’ een modelstudie uitgevoerd naar de omvang van de nitraatproblematiek in Zuid-Limburg. Ook is de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in de Limburgse grondwaterbeschermingsgebieden onderzocht. De vertaling van de resultaten van deze beide onderzoeken naar concrete Over de verbetering van de chemische kwaliteit van het grond- en

beleidsmaatregelen is echter nog nauwelijks gebeurd. Terecht

oppervlaktewater is nog weinig positiefs bericht. Er zijn op zich

wordt gewezen op de stagnerende verbetering van de kwaliteit

zinvolle onderzoeken uitgevoerd naar de verspreiding van nitraat

van het Maaswater dat nog steeds te veel stoffen bevat die

en van bestrijdingsmiddelen in de bodem van grondwaterbescher-

niet in drinkwater thuishoren zoals bestrijdingsmiddelen en

mingsgebieden, maar de vertaling naar concrete maatregelen en

geneesmiddelen, alsmede op de lokaal te hoge nitraatgehalten van

de borging daarvan in beleid ontbreekt. Datzelfde geldt voor het

het grondwater. In het Stroomgebiedbeheerplan 2015 zou volgens

opstellen van de gebiedsdossiers voor waterwingebieden, ook daar

de drinkwatersector zeker meer aandacht moeten worden besteed

moeten concrete maatregelen uit voortvloeien die leiden tot een

aan bedreigingen in grondwaterbeschermingsgebieden en in

adequate bescherming. Verwacht mag worden dat bij de actualise-

oppervlaktewater.

ring van het Stroomgebiedbeheerplan in 2015 concrete maatrege-

De drinkwatersector vraagt tevens meer aandacht voor

len worden opgenomen ter bescherming van de grondwaterkwali-

klimaatverandering die kan leiden tot langdurige droge perioden met

teit.

lage afvoeren van de Maas. Dit leidt, zeker als de Maas niet schoner wordt, tot een aanzienlijke achteruitgang van de waterkwaliteit. Ook

Het gebrek aan een goede internationale afstemming wordt ook als

zou bij de actualisatie meer afstemming moeten plaatsvinden met de

een probleem ervaren. Om de Maas echt schoner te krijgen - een

buurlanden zoals Wallonië.

zwaarwegend belang voor de drinkwater- en de natuursector - is een hechte internationale samenwerking nodig met duidelijke

Positief vindt men de wijze waarop de provincie de zogenaamde

overeenstemming over de te hanteren normen. Dit is meer dan ooit

gebiedsdossiers opstelt. In de gebiedsdossiers worden voor zowel

noodzakelijk voor de aanpak van verontreinigingen in de Maas

de drinkwaterwinning als voor de industriële winning huidige

zoals geneesmiddelen, röntgencontrastvloeistoffen, bestrijdings-

en toekomstige bedreigingen aangegeven. Op basis daarvan

middelen en microplastics. Hier ligt wellicht de belangrijkste

moeten met relevante partijen afspraken worden gemaakt over

uitdaging voor het nieuwe Stroomgebiedbeheerplan.

beschermende maatregelen. Dit is een belangrijke opgave voor het nieuwe plan. Verder geven de organisaties aan intensief Frank Vermeij

Vrijwilliger Milieufederatie Limburg

betrokken te willen worden bij de opstelling van het nieuwe Stroomgebiedbeheerplan. Sportvisserij Volgens de sportvisserijbranche pakken de in het eerste Stroomgebiedbeheerplan op een hoog abstractieniveau geformuleerde doelen in de dagelijkse praktijk voor de sportvisserij niet goed uit, bijvoorbeeld het ecologisch beheer van natuurvriendelijke oevers met grote grazers. Zulke doelen zijn voor de burger veelal moeilijk te begrijpen, hetgeen niet goed is voor het draagvlak. Er moet daarom volgens Sportvisserij Limburg een heldere vertaling worden gemaakt van abstracte doelen naar de dagelijkse praktijk van de sportvissers. De doelgroepen zouden meer moeten worden opgezocht, zodat het waterkwaliteitprobleem zichtbaar kan worden gemaakt. Dat kan leiden tot meer begrip en dus draagvlak voor de maatregelen.

38 limburgs milieu

site-seeing op het world wide web vind je tal van leuke en interessante websites over natuur en milieu. wij verzamelen deze voor jou in onze rubriek site-seeing. deze keer hebben we een aantal websites uitgekozen die jouw kennis testen. weet jij alles van vogels? of over voedsel? Laat je verrassen door de uitkomsten van de testen. gebruik de Qr-code om via smartphone of tablet rechtstreeks naar de betreffende website te gaan. een gratis Qr-code reader kun je downloaden via itunes of de Play store.

www.artsenzondergrenzen.nL

www.onLinevogeLtest.nL

Iedereen heeft weleens gehoord van Artsen

Ben je een vogelkenner? Doe de onlinevogel-

Zonder Grenzen, de medische noodhulporga-

test en bepaal in vijf minuten hoe goed je

nisatie die wereldwijd mensen helpt, ongeacht

vogelkennis is. Als je niet alle vragen goed

afkomst, religie of politieke overtuiging en

hebt beantwoord, kun je de test nog een

in 1999 hiervoor de Nobelprijs voor de Vrede

keertje herhalen. Het leuke is dat je telkens

ontving. Maar wat weet je nu precies over Artsen Zonder Grenzen.

andere vragen krijgt. Je kunt dus niet eerst spieken en vervolgens alle

Welke medicijnen gebruiken ze het meest? Wat is de gemiddelde

vragen goed beantwoorden. De onlinevogeltest is een initiatief van

leeftijd van een vluchteling? Hoeveel mensen overlijden jaarlijks aan

de Vogelbescherming Nederland. Vogelbescherming Nederland is een

malaria? Meen je de antwoorden te weten, test dan eens je kennis op

landelijke natuurbeschermingsorganisatie met 153.000 leden. Het is

de website van Artsen Zonder Grenzen (menu ‘jeugd/test je kennis’).

één van de oudste verenigingen in Nederland en werd opgericht in

De negen vragen zijn echt een stuk lastiger dan je in eerste instantie

1899. De organisatie zet

zult denken.

zich in voor de bescherming van wilde vogels en hun leefgebieden. Er zijn

www.energYfuture.nL

al veel successen bereikt,

Op de Energy Future website vind je een

zoals de terugkeer van

algemene kennistest met vragen over onder

de ooievaar, ijsvogel,

meer energie en ons energieverbruik. Welke

lepelaar en de kerkuil in

huishoudelijke apparaten verbruiken de meeste

het landschap.

stroom? Hoeveel liter olie wordt wereldwijd per dag gebruikt? Welk Europees land heeft het grootste percentage windenergie? In totaal krijg je twaalf vragen, maar let op: de klok

www.miLieucentraaL.nL

loopt mee. Je moet de vraag

Voordat groente en fruit in de winkel-

dus zo snel mogelijk beant-

schappen belanden is er al veel energie in

woorden. De actieperiode

gestoken, voor de teelt, de verpakking en

loopt tot en met 31 december

het vervoer. Die energie wordt grotendeels

2013. Er worden in totaal

opgewekt met fossiele brandstoffen en dat

acht Ipads verloot onder de

levert broeikasgassen op. Ook het ruimtegebruik voor landbouw-

deelnemers. De voorwaarden

grond telt mee voor de uiteindelijke milieubelasting. Aan de

vind je op de website.

producten in de winkel valt niet te zien welke de minste milieubelasting oplevert. Weet jij welke groenten en welke fruitsoorten de minste milieube-

www.rivm.nL

lasting opleveren?

Ook bij de overheid kun je je kennis testen.

Doe de groente- en

Iedere maand vind je op de website van het

fruittest. In totaal

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Mi-

moet je vijf vragen

lieu een nieuwe test over infectieziekten. De

beantwoorden. Als je

vragen zijn opgesteld door een arts infectie-

het niet weet, kun je

ziektebestrijding van een GGD. Een test bestaat doorgaans uit

altijd even spieken in

5 tot 10 vragen en is met name bedoeld voor (medische) professio-

de groente- en fruit-

nals die graag hun kennis up-to-date houden. Als je een keertje een

kalender, eveneens te

test hebt gemist, kun je hem toch gewoon doen, want ze worden

vinden op de website

allemaal opgeslagen in het archief van de website.

van Milieucentraal. stichting milieufederatie limburg 39

bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Meedoen is eenvoudig,

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. De helft van de opbrengst is bestemd voor meer dan 80 goede doelen. Met deze bijdrage kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld de Zilveren Maan, een zeldzame dagvlinder, kan blijven bestaan.

U een kans… Zij een kans

Foto: Lars Soerink/FN