Als je doet wat vindt hoef je

Als je doet wat vindt hoef je je nooit te werken,

leuk

dat noemen wij passie.

Kijk voor het meest actuele aanbod van vacatures binnen bouw en techniek op www.continu.nl

Altijd de juiste mensen

INHOUDSOPGAVE

redactioneel

Columns Redactioneel Voorwoord bestuur Labpraktijken

3 5 38

“Intolerantie”

Voorstellen 40e bestuur

8

Activiteiten & excursies BetonKanoRace 2010 Actieve Leden Uitje BBQ & KOersfeest

13 17 36

Beste lezers, Het was maar een half jaar voor het 39e bestuur van KOers, maar het was een actief half jaar. In februari hebben we de taak op ons genomen om het tweede half jaar van collegejaar 2009-2010 vol te stoppen met allerhande activiteiten, aanpassingen aan onze hoek op vloer 5 en natuurlijk twee uitgaves van ons verenigingsblad de KOersief. En dat is gelukt. Het was zwaar, het was zweten en het was af en toe stress en frustratie, maar ik kan met trots terugkijken op onze prestaties. Maar de tijd is gekomen om het 40e bestuur van KOers zijn gang te laten gaan. Vanaf pagina 8 vind je onze vier mannen van het nieuwe KOersbestuur terug. Zij stellen zich voor en vertellen ons waarom zij de constructieve kant van bouwkunde hun zo aanspreekt.

Special: Studiereis Verenigde Staten Groepsfoto Dagverslagen Case 1:

19 20 24

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen onze faculteit en die van University of California, Berkeley?

Case 2:

30

Hoe kunnen bestaande gebouwen aangepast worden zodat deze aardbevingsbestendig worden?

Projecten Een Hoogbouwsysteem in Hout

38

Jeroen van de Berkmortel

Wind loaded pneumatic structures

42

Maartje Dijk

Uitbreiding NEC Stadion

44

Marco Verhoeven

6

Agenda & sfeerimpressies

Puzzle Tot slot

Verder vind je in deze KOersief een uitgebreid verslag van de belevenissen van de KOersleden en de KOerskano’s tijdens de BetonKanoRace in Utrecht, een artikel over een zeker Afrikaans feestje op Stratum met voorafgaand een braai en, de special van deze keer, 15 pagina’s aan verslagen en cases van onze studiereis naar de Verenigde Staten. Natuurlijk eindigt geen KOersief zonder een aantal afstudeerverslagen van onze leden en een column van Hans Lamers. Voor de laatste keer:

en verder... Activiteiten

Met het intreden van het nieuwe bestuur komt een einde aan de KOersief onder mijn leiding. Het stokje draag ik over en de volgende uitgave zal worden verzorgd door, vers van de pers, secretaris Emiel Custers. Maar wees gerust, mijn naam verdwijnt komend jaar nog niet uit het colofon, aangezien ik mijn medewerking aan dit blad zal blijven verlenen! Desalnietemin wil ik Emiel alvast veel succes wensen voor de volgende uitgave en maak ik meteen van de gelegenheid gebruik om iedereen die mij geholpen heeft in het uitvoeren van mijn taak heel erg te bedanken.

48 50

Veel leesplezier, Bastiaan Göttgens Hoofdredacteur KOersief

3

Adviesburo Snijders, jouw constructieve carrière binnen handbereik!

"ELSNELVOOR$%BAANVANJELEVEN Kijk voor actuele jobs op: www.adviesburo-snijders.nl Adviesburo Snijders is een onafhankelijk adviesbureau gevestigd in Valkenswaard. Wij houden ons bezig met het geven van advies op het gebied van bouwconstructies.

Adviesburo Snijders B.V. Valkenierstraat 125

Onze werkgebieden: s!DVISEURSVOORALGEMENEENCOMPLEXETRADITIONELEBOUWCONSTRUCTIESINDEUTILITEITSBOUW en woningbouw. s$ÏSPECIALISTOPHETGEBIEDVANENGINEERINGVANPREFABBETONCONSTRUCTIES s/NDERSTEUNINGOPCONSTRUCTIEFGEBIEDVANOVERHEIDINSTELLINGEN

Postbus 598 5550 AN Valkenswaard T 040 208 52 50 F 040 201 75 24 [email protected]

www.adviesburo-snijders.nl

voorwoord bestuur

Beste leden, sponsoren en andere relaties, Dit is het laatste stukje dat ik als voorzitter van KOers zal schrijven. De zomervakantie is inmiddels voorbij, de colleges zijn weer in volle gang en de bestuurswissel is inmiddels een feit. Een mooi moment om terug te blikken op de afgelopen paar maanden. Het thema van deze KOersief is de studiereis naar de westkust van de Verenigde Staten. Een voor de deelnemers onvergetelijke reis, waar we veel geleerd hebben over aardbevingsbestendig bouwen. We hebben talloze interessante lezingen bijgewoond, waarbij het hoogtepunt lag bij het Pacific Earthquake Research Center op de Universiteit van Berkeley. Ook hebben we tijdens onze ‘road trip’ langs de westkust Yosemite National Park en Death Valley aangedaan. Onze belevenissen in San Francisco, Las Vegas en Los Angeles zullen dan ook uitgebreid worden besproken in deze KOersief. Naast de studiereis heeft KOers zich ook weer ingezet voor de BetonKanoRace. In de grachten van Utrecht werd dit jaar door studenten uit heel Nederland gestreden voor de snelste, innovatiefste, zwaarste of lichtste prijs. Uiteraard mochten wij ons ook weer gelukkig stellen met twee prijzen. Een verslag van dit actieve weekend is verderop in deze KOersief te lezen. Daarnaast is KOers gevraagd om de Betonkanorace 2011 te organiseren. We zijn dus op zoek naar een aantal leden die het leuk vinden om een groot evenement te organiseren! De commissie is bijna rond en dus kunnen wij ons opmaken voor dit evenement op Eindhovense bodem. Meer informatie over de betonkanorace is te vinden op onze website. Zoals ik net al genoemd heb is het in deze KOersief ook tijd voor een nieuw bestuur. Het 40ste bestuur zal zichzelf voorstellen en daarmee sluiten wij van het 39ste bestuur onze periode af. Ik kijk terug op een leuke en leerzame tijd, waarin ik veel mensen heb mogen leren kennen en veel bijzondere ervaringen heb opgedaan. Ik wil hierbij dan ook iedereen bedanken voor zijn inzet het afgelopen jaar en ik wens hierbij het 40ste bestuur heel veel succes! Op een voortvarende KOers! Met vriendelijke groet, Namens het 39ste bestuur van KOers, Lianne Tas Voorzitter 39ste bestuur 5

activiteiten

Activiteiten

Agenda en sfeerimpressies

Agenda

(onder voorbehoud)

11 November - Excursie Tielemans 10 November - Excursie Heijmans 16 November - KiD

De KOers introductie Dag: de ideale gelegenheid om op een ongedwongen manier KOers te leren kennen! Op het programma: bowlen!

18 November - Betondag

KOers gaat met een groep gratis naar de Betondag 2010 in Rotterdam

Week 49 - Excursie Corus Tubes 2 - 4 Janurai - Meerdaagse Excursie Polen 4 Januari - Multi-Borrel

KOersjool: AFRIKA!

KOers zal ook dit jaar weer aanwezig zijn bij de Multi-Borrel: de traditionele afsluiter van het Multiproject.

Website en K-mail

Bezoek regelmatig onze site voor actuele nieuwsberichten en activiteiten. Tevens kun je je via de site opgeven voor de activiteiten. Via de site en de K-mail wordt informatie verspreid over de inschrijftermijnen. Ook vind je op de site een fotoalbum met sfeerimpressies. BBQ

BetonKanoRace 2010

Het 40ste bestuur

Studiereis westkust VS 6

Mountainbiken in de Mergelgrotten tijdens het Actieve Leden Uitje

KOersief | Oktober 2010 | nummer 82 | Studiereis Verenigde Staten

Vebo de kopzorg ...

... u het klein prefab! Ook al hebben we het grootste assortiment

we in veel opzichten zeer flexibel. Dat begint

standaard prefab beton in Nederland, ‘standaard’

bij het kunnen en willen meedenken van onze

blijft voor ons een uiterst rekbaar begrip. We

bouwkundig zeer onderlegde medewerkers.

zien het bijna als onze plicht élk gevelontwerp

Of het nu gaat om exclusieve eenmalige uitvoe-

in prefab beton te kunnen uitvoeren. Gewoon

ringen of om (aan passingen binnen) ons stan-

omdat gevelelementen in beton en baksteen zo

daard prefabbetonassortiment, overleg met Vebo

ontzettend mooi kunnen zijn! In het engineeren

levert altijd bijzondere gevelelementen op.

en produceren van prefabbetonproducten zijn

www.vebo.nl

Vebo, postbus 8, 3750 GA Bunschoten, Röntgenweg 3, telefoon (033) 299 26 00, [email protected], www.vebo.nl

voorstellen 40e bestuur

Voorzitter

Steven Schoenmakers

Beste leden, Mijn naam is Steven Schoenmakers en hierbij wil ik me kort aan jullie voorstellen. Ik ben 21 jaar oud en woon momenteel in Waalre, een dorp vlak buiten Eindhoven. Ik ben geboren in Heerlen, maar al binnen een jaar heb ik Limburg verlaten en ben ik verhuisd naar Waalre. Voor mij was de beslissing om Bouwkunde te gaan studeren niet vanzelfsprekend; pas na lang twijfelen heb ik ervoor gekozen om hier in Eindhoven bouwkunde te gaan studeren. Wel was het voor mij al meteen vanaf de eerste open dag, duidelijk om de constructieve kant op te gaan. Tijdens mijn bachelor lagen mijn keuzes dan ook voor de hand. In het tweede jaar ben ik begonnen met het profiel Techniek en Management om in het derde jaar een verdiepende minor constructief ontwerpen te volgen. Inmiddels ben ik vierdejaars student, mijn bachelor zo goed als afgerond en sinds dit studiejaar begonnen aan de master Structural Design. KOers leerde ik kennen toen in het studiejaar 2008/2009 de buitenlandse studiereis naar Dubai werd georganiseerd. Toen ik de aankondiging op de posters had zien hangen wist ik het zeker, daar wilde ik mee naar toe. Er waren echter zoveel inschrijving dat loting nodig was. Als pas geregistreerd lid werd ik hier uitgeloot. Een jaar later, aan het begin van deze zomer maakte de studiereis naar Amerika echter een hoop goed. Wat mij enorm fascineert, is dat ondanks de steeds complexer wordende constructieve uitdagingen, de interactie tussen constructie en architectuur nog steeds, en zelfs meer van belang is. Je zoekt samen naar oplossingen. Waar vroeger vaak de architect het ontwerp bedacht en de constructeur hier maar een oplossing binnen moest bedenken, gaat dit tegenwoordig steeds meer in samenspraak en wordt de constructie ook vaak als beeldbepalend element gebruikt. Een mooi voorbeeld hier van kwam ik afgelopen studiereis tegen. Het De Young Museum in San Francisco, een relatief nieuw gebouw en is gebouwd op de plek van het vorige museum, dat bij een aardbeving in 1989 zo erg beschadigd raakte dat het gesloopt moest worden. Dit oude museum moest “slechts” het eigen gewicht, bezoekers, museum stukken en wind kunnen weerstaan. De constructie van het nieuwe museum moet echter ook zware aardbevingen kunnen weerstaan, zonder dat de museumstukken beschadigen. Ondanks deze veel strengere eisen aan de constructie werkt de constructie zeer goed samen met het gewenste beeld van de architect. Op sommige plaatsen blijft de constructie op de achtergrond, terwijl op andere plaatsen de constructie in dit gebouw een beeldbepalend element is geworden. Zoals eerder gezegd begin ik dit jaar aan mijn masteropleiding. Dit moment is voor mij dan ook een ideale gelegenheid om mijzelf ook op andere vlakken verder te ontwikkelen. Ik verwacht dat ik komend bestuursjaar, als voorzitter, nog een hoop zal leren. Hopelijk kan ik komend jaar ook veel voor de vereniging betekenen. Ik heb er in elk geval zin in! Groeten, Steven Schoenmakers

8


Secretaris

Emiel Custers

Beste KOers leden, Dit jaar heb ik de eer jullie secretaris te zijn. Via deze weg zou ik mij dan ook graag voor willen stellen aan jullie. Mijn naam is Emiel Custers, 24 jaar oud en sinds juni woonachtig in Eindhoven. Inmiddels ben ik alweer aan mijn zevende studiejaar aan de TU/e begonnen en ben ik al een heel eind opgeschoten in de master Structural Design. Al heel vroeg op de middelbare school wist ik dat ik bouwkunde wilde gaan studeren, eigenlijk wist ik het op de basisschool al. Met een vader als projectmanager bij een middelgroot turn-key bedrijf (toen nog staalbouwbedrijf) kwam ik ook al heel jong in aanraking met de bouwwereld. Ook wist ik al heel snel dat ik geen architect wilde worden, mijn beste vakken waren altijd al wiskunde en natuurkunde en het constructeursvak zou dus goed bij mij passen. Mijn keuze voor Eindhoven werd echter niet door de studiekeuze bepaald maar door mijn, toen nog actieve, sportcarrière. Als professioneel handboogschutter met gemiddeld meer dan 20 trainingsuren per week was op kamers wonen in die eerste jaren geen optie. Een studie dicht bij mijn ouderlijk huis in Ell (bij Weert (M-Limburg)) was een pre. Hoewel ik altijd heb gezegd dat ik meer in de richting van de civiele techniek wilde gaan, heb ik zeker geen spijt van mijn keuze destijds! Na veel over de wereld gereisd te hebben, heb ik in de zomer van 2008 besloten mijn sportcarrière in de ijskast te zetten en me volledig te gaan richten op mijn studie. Toentertijd ben ik ook al benaderd om bestuurswerk te gaan doen bij KOers. Echter heb ik toen besloten dat ik eerst een heel eind op weg wilde zijn in mijn Master zodat ik beter zicht zou hebben op het einde van mijn studie. In de laatste jaren van de middelbare school kwam ik er achter dat het constructeursvak veel meer is dan alleen het maken van berekeningen. Zoals eerder genoemd heeft civiele techniek mij altijd geboeid. Ik raakte geïnteresseerd in grote civiele projecten die, zeker in de tijd dat zij werden gebouwd, het uiterste vroegen van mens en machine. Het spreekt me ook erg aan dat deze richting binnen het constructeursvak in de eerste plaats een dienende rol heeft naar de mens toe. Daarnaast is het ook erg interessant om te zien hoe ook de esthetische uitstraling aan bijvoorbeeld de hand van Calatrava een steeds belangrijkere plaats krijgt. Een ander punt wat mij aanspreekt in civiele projecten is de extra complexiteit die de bouwlocatie met zich meebrengt. Tegenwoordig is het echter niet alleen meer in de civiele techniek, waar de natuur vaak een grote rol speelt, maar ook in bijvoorbeeld de hoogbouw, waar steeds vaker op uitdagende (bv. aardbevings-) locaties gebouwd moet worden. Een bouwwerk dat ik er als voorbeeld uit zou wil lichten is de Hoover dam in de Colorado River. In de context van de tijd waarin deze dam werd gebouwd (1931-1936) mag deze betonnen kolos met een hoogte van 220 meter, een maximale dikte van 200 meter aan de voet en een betonvolume van meer den 3 miljoen m3 gezien worden als een knap staaltje bouwen. Deze dam werd ooit gebouwd om het overstromen van de rivier te controleren en tegenlijkertijd voor het opwekken van energie. Nu is het ontstane natuurgebied tevens een van de drukst bezochte natuurreservaten van de VS. Ooit hoop ik zelf een kleine schakel te mogen zijn in zo’n mega project, maar voor het zo ver is ben ik eerst dit jaar jullie KOers secretaris. Groet, Emiel Custers

9

voorstellen 40e bestuur

Penningmeester/Commissaris PR Douwe Stellingwerff

Beste KOers-leden, Mijn naam is Douwe Stellingwerff. Ik ben 21 jaar en sinds 2007 studerend in Eindhoven aan de faculteit bouwkunde, waar ik alweer mijn 4e jaar in ga. Ik ben geboren en getogen in Deventer, waar ik ook mijn middelbare schoolopleiding heb gevolgd, na mijn VWO ben ik naar Eindhoven verhuisd. Bouwkunde is weliswaar mijn tweede keus (heb nog altijd ambities om ooit piloot te worden), maar is absoluut geen slechte keus geweest! Al van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in de gebouwde wereld en met name de techniek trekt mij altijd heel erg. De keuze voor een technische opleiding lag dan ook het meest voor de hand en met de interesse in de gebouwde wereld was bouwkunde al snel gekozen. Na het eerste jaar bouwkunde was de keuze voor het profiel TM snel gemaakt. Het ontwerpen van een gebouw is één ding, maar het moet natuurlijk ook blijven staan en vooral het aspect van het integreren van een constructie en ontwerp fascineren mij heel erg. Na mijn bachelordiploma te hebben behaald (aan het einde van dit collegejaar), wil ik dan ook de master Structural Design gaan volgen. Het behalen van mijn bachelor zal niet mijn enige bezigheid zijn dit jaar. Komend jaar zal ik actief deel uit maken van het bestuur van KOers en wel in de functie van penningmeester/commissaris public relations. Met deze functies heb ik nog maar weinig ervaring, maar ik heb er ontzettend veel zin in en het zal een bijzonder leerzaam en leuk jaar voor mij worden, althans daar ga ik vanuit. Voor dit jaar had ik nog maar weinig besef en kennis van KOers en haar activiteiten. Afgelopen studiereis naar de USA heeft daar verandering in gebracht en daar heb ik een hoop gezellige KOers-leden leren kennen. Het lijkt mij dan ook fantastisch om komend jaar betrokken te zijn bij het reilen en zeilen van de vereniging en KOers beter te leren kennen en de vereniging zelf te vertegenwoordigen. Graag wil ik mijn interesse in de gebouwde wereld met jullie delen en wel aan de hand van één ander onderwerp dat mij buitengewoon fascineert namelijk; auto’s. Er is waarschijnlijk slechts één gebouw waar deze twee op zo’n goede manier worden gecombineerd als bij het Porsche Museum in Stuttgart. Helaas was ik niet mee met de MDE naar Stuttgart en staat dit museum nog altijd hoog op mijn lijstje van nog te bezoeken gebouwen. De reden waarom ik juist dit gebouw zo fascinerend vind komt door zijn enorm zware en monolitische voorkomen terwijl het slechts op enkele punten wordt gesteund en daardoor bijna lijkt te zweven. Het maakt gebruik van mijn favoriete constructiemiddel, staal, om de enorme uitkragingen en overspanningen te realiseren. Een minpuntje aan het ontwerp is dat de constructie alleen te zien is in de glazen kopgevel en dat hij op andere plaatsen is weggewerkt, terwijl ik altijd graag de constructie met het blote oog zie. Het museum bestaat uit een boven- en onderbouw. De onderbouw heeft een constructie van gewapend beton en de grote uitkragingen en overspanningen van de bovenbouw worden gerealiseerd door een ruimtelijke staalconstructie. De stalen bovenbouw is door middel van drie kernen bevestigd met de onderbouw. Deze kernen zijn gemaakt van staal en voorgespannen beton en bevatten al 21.000m3 aan beton! De krachten die in de stalen constructie van de bovenbouw ontstaan als gevolg van overspanningen tot 60 m en uitkragingen tot 45 m kunnen op lopen tot 105 MN. Om deze krachten goed af te kunnen dragen bestaat de fundering uit 1850 boorpalen met een diameter van 1,2 m. Het mag dus gerust een imposant gebouw worden genoemd en dat maakt het juist zo interessant voor mij! Nu rest mij niets meer dan alle leden van KOers veel succes te wensen met hun bezigheden het komende collegejaar en hoop ik dat mijn bestuursgenoten er net zo veel zin in hebben als ik! Groeten, Douwe Stellingwerff

10


Commissaris Activiteiten Roel Pluijmen

Beste KOers-leden, Ik ben Roel Pluijmen, 21 jaar en ik ben in 2006 begonnen met mijn studie Bouwkunde aan de TU/e. Ik woon nu bijna 3 jaar in Eindhoven, maar ik ben geboren in Hoensbroek. Tijdens mijn jaren op het Sint Janscollege had ik niet alleen interesse in vakken als wiskunde, natuurkunde maar ook creatieve vakken zoals tekenen en handenarbeid. De opleiding Bouwkunde leek mij dan ook de perfecte manier om deze vakken te combineren. In mijn eerste jaren op de Universiteit kwam ik veel in aanraking met de creatieve kant van de opleiding, daarom heb ik vooral AT projecten gevolgd. De laatste twee jaar is mijn interesse in de constructieve kant echter toegenomen, hierdoor kwam ik in aanraking met KOers. In eerste instantie was het alleen de studiereis naar Dubai, maar daarna nam ik ook vaker deel aan excursies en volgde ik lezingen. Hierdoor is mijn interesse in de constructie van gebouwen gegroeid. De manier waarop constructie kan samengaan met de Architectuur en bij een goed ontwerp zelfs de Architectuur kan versterken heeft mij aan het denken gezet. Daarom ga ik dit jaar ook beginnen aan een gecombineerde masteropleiding van Architecture en Structural Design. KOers geeft mij een goede ondersteuning in het beter begrijpen van de constructieve kant van Bouwkunde, de excursies zoals de houtexcursie en de Staaldag gaven mij meer inzicht tot de constructiemogelijkheden. Door deze excursies kennen een aantal mensen binnen KOers mij al, maar in een commissie heb ik nog nooit gezeten. Afgelopen BSR naar de west kust van Amerika ben ik door verschillende mensen aangesproken of ik interesse had in een jaar bestuur bij KOers. Na een aantal weken heb ik de knoop doorgehakt, het leek me een goed idee om een jaar bestuur te combineren met het afronden van mijn Bachelor en het starten van mij Mastervakken. Het komende jaar heb ik dus genoeg tijd om me in te zetten voor een succesvol bestuursjaar, waarbij ik met veel nieuwe en oude leden in contact zal komen. Een voorbeeld van waar mijn interesse ligt binnen de wereld van Bouwkunde is het WTC Transit Hub in Lyon. Hier werken constructie en architectuur samen tot één gebouw, een belangrijk kenmerk in de werken van Santiago Calatrava. Door de constructie naar buiten te halen gaat deze meespelen in de architectuur, wat samen met een juiste keuze van materialen voor een extra dimensie kan zorgen in het ontwerp. Het samenspel van architectuur en constructie motiveert mij om zelf hiermee aan de slag te kunnen gaan, al is dat voorlopig alleen nog tijdens de projecten op de TU/e.

De projecten laten dit jaar nog even op zich wachten, want eerst gaan we als 40e bestuur van KOers een leuk en vooral leerzaam jaar tegemoet.

Groeten, Roel Pluijmen

11

Bouw mee aan de toekomst. Jouw toekomst!

Vestedatoren te Eindhoven

Fifty Two Degrees te Nijmegen

Walburg te Weert

Atos Origin te Eindhoven

De Strip te Eindhoven

Van Abbemuseum te Eindhoven

Dynamo te Eindhoven

Eindhovense School te Eindhoven

Kennedy Business Center te Eindhoven

Maasland Ziekenhuis te Sittard-Geleen

Piter Jelles Junior & de Brege te Leeuwarden

Boscotondo te Helmond

"%7*&4#63&"6

5*&-&."/4

# 0 6 8 $ 0 / 4 5 3 6 $ 5 * & 4 # 7 Adviesbureau Tielemans in Eindhoven is gespecialiseerd in het ontwerpen van bouwconstructies. Vanuit Eindhoven werken 35 ingenieurs met gerenommeerde nationale en internationale architecten aan innovatieve en in het oog springende projecten.

Werken bij Adviesbureau Tielemans betekent in een ontwerpteam streven naar de hoogst haalbare combinatie van vorm, constructie en functie. Dit betekent ook het nauwlettend volgen van technologische ontwikkelingen in het vakgebied, zodat deze direct kunnen bijdragen aan het uiteindelijke resultaat.

Adviesbureau Tielemans is continu op zoek naar aanstormend talent. Kijk voor meer informatie op www.tielemans.nl of bel voor een afspraak.

Insulindelaan 113, Postbus 651, 5600 AR, Eindhoven, Tel 040 281 44 55, Fax 040 281 50 75, www.tielemans.nl, [email protected]

activiteiten & excursies

BetonKanoRace 2010 door: Sean Diederen & Bastiaan Göttgens

1.

Dit jaar vond de BetoKanoRace plaats in de Utrechtse grachten van 4 tot 6 juni. Bij de constitutie-ALV in februari werd duidelijk dat KOers zich ook dit jaar weer wilde presenteren op dit evenement. Het enige probleem: er was nog niets voor de activiteit gedaan. Zonder twijfel namen we de taak op ons om er voor te zorgen dat ook KOers present zou zijn in Utrecht. Nooit gedacht dat we zulke lange dagen zouden moeten maken om dit voor elkaar te krijgen… Gelukkig stonden we niet alleen in deze taak. Marko Jovic, Hamza Chakiri en Roel Zimny maakten met ons een commissie van 5 man sterk. Daarnaast werd ons een helpende hand toegestoken door dhr. Dick Hordijk, dhr. Frans Luijten en dhr. Siebe de Boer. Het kostte wat moeite om met de commissie en deze heren bij elkaar te komen, maar toen dit eenmaal gelukt was, werd het startschot van de BetonKanoRace 2010 voor KOers een feit. Al snel werd besloten dat het te kortdag zou zijn om voor een innovatief ontwerp te gaan. De berekeningen en het perfectioneren van dit ontwerp zou in te korte tijd moeten gebeuren. Op advies van onze docenten werd daarom gekozen voor een ludieke actie, waarmee KOers op het water de aandacht zou kunnen trekken. Dit advies werd opgevolgd en er mag geconcludeerd worden dat het resultaat zeer zeker ludiek was. Allereerst werd begonnen met zeer uitvoerige brainstormsessies, waarin de meest uiteenlopende ideeën op tafel werden gegooid. Men kan het zo gek niet bedenken, of het werd genoemd. Er werd gesproken over kano’s in de vorm van bomen, van dieren en zelfs over vliegende tapijten. Unaniem werd er uiteindelijk gekozen voor het laatst genoemde concept, een vliegend tapijt. Op alle fronten week dit idee af van een oorspronkelijke kano, waardoor onze interesse des te meer toenam. Ludiek, dat was onze doelstelling, met als streven zo opvallend mogelijk voor de dag te komen. De eerste schetsen van het vliegende tapijt waren zeer ambitieus. De dikte van het beton moest zo gering mogelijk zijn en het liefst wilden we de kano ook aan beide kanten krullen, als ware het een echt tapijt. Al snel kwamen we tot de conclusie dat onze utopie van het vliegende tapijt zou uitmonden in een logge, trage massa.

Om het geheel drijvend te krijgen, diende een grote hoeveelheid water verplaatst te worden (met als vereiste een behoorlijke diepgang van de kano). Hoe dieper de kano uiteindelijk komt te liggen, des te groter is de opwaartse druk van het water en des te meer gewicht kan de kano uiteindelijk verplaatsen (er dienen per slot van rekening minimaal twee personen mee te kunnen varen). Het grootste euvel was de totale massa van de kano (inclusief de inzittende, of beter gezegd ‘opzittende’). Om het geheel toch drijvend te krijgen, werd er alles aan gedaan om het totale gewicht van de kano te besparen. Zo werd er gebruik gemaakt van een eerder gebruikt mengsel, namelijk beton gemengd met een grote hoeveelheid kleine EPS-bolletjes. Ook werd getracht de hoeveelheid beton te reduceren door in de eerste plaats Bubbledeck bollen in het beton te storten en in de tweede plaats uitsparingen te creëren waar dit mogelijk was. Het ontwerp was klaar, de bouw van ons ‘vlot’ kon beginnen. Na vele uren gestoken te hebben in het ontwerpen en berekenen van ‘het vliegend tapijt’, kon worden begonnen aan het echte werk. Lange dagen, hele lange dagen, waren het gevolg van de zware opgave die we ons alsnog hadden opgelegd. Er werden twee mallen gemaakt die herbruikbaar diende te zijn en grote hoeveelheden beton werden gemengd. Nadat beide mallen twee maal volgestort en ontkist waren, stonden er vier loodzware blokken klaar voor gebruik. Voor deze vier blokken was een systeem bedacht, waardoor deze achter elkaar geplaatst en verbonden konden worden. Een plaat van 4x1m (en een dikte van vijf centimeter) fungeerde als dek en werd over deze vier blokken heen geplaatst. Er was met opzet voor gekozen om het geheel demontabel te maken, zodat het geheel in delen (door menselijke krachten) 13


2. getransporteerd kon worden. Elk blok had een gewicht van plusminus 170 kg en een dekplaat van ongeveer 120kg. Dit resulteerde in een totaalgewicht van ruim 800kg. Doordat met de commissie pas in maart echt kon worden gestart, heeft het proces van ontwerpen tot en met bouwen lang geduurd. Dit zorgde ervoor dat pas laat met het storten van de onderdelen kon worden begonnen en de laatste onderdelen werden zelfs pas in de week van de betonkanorace zelf gestort. Het belangrijkste was echter dat alles op tijd af was om vervoerd te worden. Alles wat in Eindhoven nog resteerde, was het inladen van de kano’s en de spullen van de deelnemers in de vrachtwagen en het optrommelen van de deelnemers. Chauffeur Matéi Kevenaar zorgde er voor dat de spullen veilig op de plaats van bestemming kwamen en de rest stapte op de intercity naar Utrecht. In totaal heeft KOers vier kano’s meegenomen naar Utrecht: Het vliegend tapijt, de twee canadese kano’s (de blauwe van Continu en de rode van Bouwen met Staal) en als vierde de lichte kano van adviesbureau Snijders. De lichte kano was een bestaande kano van voorgaande jaren. Deze hebben wij opgeknapt en vaarklaar gemaakt voor tenminste één race in Utrecht. Op de eerste dag vonden de keuring van de kano’s en de vlootschouw plaats. Bij aankomst was de aandacht al snel gericht op de enorme logge, maar zeer zeker ook imposante kano van onze vereniging. Menige vereniging kwam vol verbazing kijken naar ‘het vlot’ en kon niet geloven dat het geheel zou blijven drijven, laat staan dat het kon varen. De toon was gezet. Er werd besloten om tijdens de vlootschouw

3. alleen met de Canadese kano’s mee te doen. De licht kano is vrij kwetsbaar, dus die werd gespaard tot de wedstrijden omdat volgens het reglement moet een kano een race uitvaren, voordat de kano mee kan dingen in de prijzen. Voor het vliegend tapijt werd geprobeerd zoveel mogelijk tijd te hebben tussen het storten en het te water laten. Aangezien vlak voor het weekend de laatste onderdelen waren gestort, werden deze onderdelen zo lang mogelijk uitgehard en dus werd besloten om deze kano ook te bewaren voor de races. Spijtig genoeg hebben we dit jaar niet kunnen bewijzen dat het vliegend tapijt daadwerkelijk de wateren kon trotseren. Wellicht dat in 2011 de omstandigheden ons beter gezind zullen zijn. De vlootschouw eindigde vlakbij de start van de races. Daar was het een enorm karwei om de twee canadese kano’s op de kant te krijgen (de blauwe weegt ~108 kg en de rode ~170 kg). De kant van het water was zo’n 20 á 30 cm hoger dan het wateroppervlak, wat het moeilijker maakte om de zware kano’s uit het water te tillen. Het is uiteindelijk gelukt door met zes man aan één punt van de kano te tillen en te trekken, maar makkelijk ging het niet. Dit deed beseffen dat het een hels karwei zou worden om de blokken van het vliegend tapijt in het water te krijgen, maar dat het praktisch onmogelijk zou zijn om ze weer uit het water te halen. De dag daarna werd dan ook besloten om de kano niet te water te laten. Het zou ontzettend jammer zijn geweest als de kano verloren of kapot zou zijn gegaan. De overige drie kano’s zijn wel te water gelaten en hebben alle drie deelgenomen aan een reeks wedstrijden. Onze lichte kano heeft slechts deelgenomen aan één race, namelijk in de categorie ‘Korte afstand, dames dubbel’. De blauwe en rode (Canadese) kano’s hebben

4. 14


5.

6. meegestreden in alle afstanden. Vooral onze rode kano heeft zeer zware tijden te verduren gehad. Behalve dat deze de eerste dag gestolen (maar de volgende dag ook weer teruggevonden) werd, werd hij ook nog door onze vriendelijke vrienden uit Leeuwarden naar de bodem van de Utrechtse wateren gedrukt. Zo werd onze rode trots omgetoverd tot een onderzeeër. De kano bleek echter onoverwinnelijk. Ondanks dat hij gestolen, beschadigd en gezonken is, is de kano nog steeds in ons bezit! Trots kunnen we ten slotte melden dat KOers dit jaar wederom de eer hoog heeft gehouden. Ondanks dat er in de races geen prijzen werden gewonnen, werden er wel nog twee andere prijzen in de wacht gesleept. Aangezien we met onze lichte kano (17kg) één race

7. volledig uit hebben kunnen varen, was de prijs voor lichtste kano ook dit jaar wederom voor KOers. Ook de prijs voor de zwaarste kano werd door onze vereniging gewonnen, omdat onze pechvogel (de rode kano) de zwaarste jongen onder alle kano’s bleek te zijn. ■ Fig. Fig. Fig. Fig. Fig.

1: 2: 3: 4: 5:

Groepsfoto KOers-deelnemers Bekisting voor het “vliegend tapijt” De blokken van de innovatieve kano De Continu kano tijdens de vlootschouw De Bouwen met Staal kano tijdens de start van een race Fig. 6: De winnende lichte Snijders kano Fig. 7: De twee prijzen: Lichtste en Zwaarste kano

$GYLHVEXUHDX9DQGH/DDUEYLVDOUXLP MDDUHHQWRRQDDQJHYHQGEXUHDXLQKHW PHHGHQNHQVDPHQZHUNHQRQWZHUSHQHQ RSWLPDOLVHUHQYDQERXZFRQVWUXFWLHVLQ ]RZHOEHWRQVWDDODOVKRXW :LMGRHQGDWELMYRRUNHXULQHHQ RQWZHUSWHDPZDDULQ]RZHOGH RSGUDFKWJHYHUDOVGHDUFKLWHFWHQRYHULJH DGYLVHXUV]LMQYHUWHJHQZRRUGLJG :LMJHORYHQLQGHPHHUZDDUGHYDQGH JHwQWHJUHHUGHRQWZHUSRSORVVLQJZDDUELM KHWSURJUDPPDYDQHLVHQKHWEXGJHWKHW DUFKLWHFWRQLVFKHRQWZHUSHQGXXU]DDPKHLG FHQWUDDOVWDDQ %HQMHJHwQWHUHVVHHUGLQRQVHQRQ]H ZHUNZLM]H" %HORIPDLOGDQQDDURQGHUVWDDQGDGUHV :LM]LMQQRJRS]RHNQDDUJHPRWLYHHUGH ]RZHOEHJLQQHQGHDOVHUYDUHQ FRQVWUXFWHXUVHQWHNHQDDUV

$GYLHVHQ,QJHQLHXUVEXUHDX

6WDGVNDQWRRU:DDOZOLMN (*0'RUGUHFKW

(QWUDGD.DWVERJWHQ7LOEXUJ +RRSHU$UFKLWHFWV2RVWHUKRXW

$GR'HQ+DDJ =ZDUWV -DQVPD$UFKLWHFWHQ$PVWHUGDP

9DQGH/DDUEY %UXFNQHUSOHLQ (5(LQGKRYHQ 7HOHIRRQ² )D[² ,QWHUQHWZZZYDQGHODDULQIR (PDLOLQIR#YDQGHODDULQIR 6FKROLQJVERXOHYDUG(QVFKHGH ,$$$UFKLWHFWHQ(QVFKHGH


Actieve Leden Uitje 2010 door: Hein de Groot

Vrijdag 10 september was het zover. Iedereen was netjes op tijd op Eindhoven CS om naar Landgraaf af te reizen. Met iedereen bedoelen we het oude bestuur, de commissie leden en het nieuwe bestuur van KOers. Met al die Limburgers in het oude bestuur kon het ook niet anders dan dat de bestemming van het actieve leden uitje in het zuiden van het land zou zijn. Niemand wist wat er op de planning stond, dus alles was nog een grote verassing. Na een lange treinreis kwamen we aan in Valkenburg. Een eindje van het station af stond in the middle of no where een soort gebouwtje, wat eigenlijk op een klein stroomhuisje leek. Via een lange wenteltrap gingen we naar beneden, om daar midden in de Limburgse mergel grotten uit te komen. Het idee was dat we daar beneden gingen grotbiken in een koel klimaat. We kregen een haarnetje om, helmpje op en een mountainbike zonder ketting maar met een soort asaandrijving. Een jonge droge gast legde snel alle regels uit voor de veiligheid, waarna we een lange weg gingen afleggen. Het enige licht dat er was, kwam uit je voorlamp. Voor de langsten onder ons was het af en toe afzien omdat er veel stukken waren waarbij je plat op je mountainbike moest gaan liggen, omdat het zo laag was. Omdat het er overal hetzelfde uitzag (mergel, mergel & mergel) leek het alsof we constant dezelfde route reden. Maar de jonge kerel die ons begeleide verzekerde ons dat we toch echt een grote ronde van een kilometer of 8 reden. Iedereen werd bij het eindpunt weer geteld en zo konden we weer via de lange wenteltrap naar boven. Boven aangekomen, tussen de Limburgse weilanden, gingen we weer naar de volgende

activiteit. Deze was aan de rand van Valkenburg zelf. In de volgende grot kregen we een klimgordel om. Ook kregen we weer een zelfde haarnetje, helmpje en regeltjes over veiligheid in de grot uitgelegd. Als eerste moesten we met touwen die vast hingen in de wand een klein parcours afleggen. Voor sommigen een eitje en voor anderen een zware opgave. Daarna wachtte de klimwand een eindje verder in de grotten op ons. Met een touw zaten we vast aan ons klimgordel waardoor we nooit konden vallen. Bij een aantal was deze veiligheidskabel ook hard nodig. Na deze zware inspanning was het tijd voor de laatste uitdaging. We gingen door een smalle put van 40 meter hoog abseilend naar beneden. Het afzetten was even schrikken, verder moest je dan met je voeten langzaam naar beneden toe. Uiteindelijk vond iedereen het wel leuk en is iedereen goed beneden aangekomen. Al met al een mooie en inspannende middag. ’s Avonds hebben we nog met iedereen samen gegeten in het centrum. Daarna de trein weer terug naar Eindhoven na een actief en ook gezellige dag. ■

17

6cYjh8dchigjXi^dc =HBHiZZaHigjXijgZh >ciZghiZZaC^\Zg^V >ciZghiZZaHadkV`^V AZc\`ZZ`>?bdcY AZc\`ZZ`HiVVaWdjl BZWgVBZiVVaWZlZg`^c\ E&@GVâ G^_c9^_`:c\^cZZg^c\ G^_c9^_`HiZZa8dcigVXi^c\ G^_c9^_ÌZX]c^XVaHZgk^XZh LKAHiVVaWdjlZgh

4FSWJOHUIFJOEVTUSZ @ZgciV`Zc/egd_ZXibVcV\ZbZciZcZc\^cZZg^c\kVcXdbeaZmZ^cYjhigâZhiVVaXdchigjXi^ZhZckjjgkVhiZ bViZg^VaZc#G^_c9^_`:c\^cZZg^c\WZhX]^ìdkZg_VgZcaVc\Z`Zcc^hZcZgkVg^c\ZcZZcYZh`jcY^\iZVbkVc iZ`ZcVVgh!XdchigjXiZjgh!hîZ"Zcegd_ZXiZc\^cZZgh#:Zcdei^bVVaZcZXdcdb^hX]kZgVcilddgYdcilZge `dbiidihiVcYYVcò^_cVjlZXdciVXiZcbZiYZV[YZa^c\ZcegdYjXi^ZZcbdciV\Z#G^_c9^_`:c\^cZZg^c\ deZgZZgi^ciZgcVi^dcVVaZclZgìkda\ZchcVi^dcVaZZc^ciZgcVi^dcVaZcdgbZcZc`lVaîZîhZ^hZc#

G^_c9^_`:c\^cZZg^c\^hdcYZgYZZakVc6cYjh8dchigjXi^dc0ckVcYZk^ZgY^k^h^ZhkVc6cYjh
@Zcc^hbV`Zc4
IZa# (&%)%"')+,''^c[d5g^_cY^_`"Zc\^cZZg^c\#ca

studiereis Verenigde Staten

19


1.

2.

Studiereis Verenigde Staten

Dagverslagen

door: Jean-Paul Frencken(commissie), Lianne Tas (commissie), Marco Schmeitz (commissie), Koen Kitslaar (commissie), Theo van de Loo (begeleider), Ronald van der Meulen(begeleider), Menno van Dijk, Ivan Saric, Lore van de Venne, Harm Boel, Roy van Heugten, Matthijs Datema, Hamza Chakiri, Steven Schoenmakers, Robbert Lieven, Douwe Stellingwerff, Tim Donkers, Jeroen Hendriks, Marko Jovic, Sean Diederen, Roel Pluijmen Dag 1: Reizen naar San Francisco! De eerste dag van de studiereis begon al meteen vroeg. Om half zes uur ’s ochtends verzamelden we voor Vertigo, waar we met z’n allen op de bus zouden stappen richting Brussel Airport. Van hieruit begon onze vlucht met een klein, en zeker niet luxe, vliegtuig van US Airways richting de Verenigde Staten. Na ongeveer negen uur vliegen kwamen we aan in Philadelphia, waar we een uur de tijd hadden om over te stappen op het volgende vliegtuig. Na nog eens zeven uur vliegen kwamen we ’s avonds rond zeven uur aan in San Francisco. Daar wachtte onze studiereisbegeleider Ronald van der Meulen, op ons die al twee weken in de VS was. Van het vliegveld gingen we met de metro naar het hostel. Nadat we hadden gegeten was iedereen moe van de 33-uur-tellende dag en konden we eindelijk gaan slapen. Dag 2: Citytour & baseball! De dag begon met een stadswandeling door San Francisco. We liepen langs Union Square en het Transamerica gebouw om vervolgens door Chinatown heen te lopen. Hier waande wij ons letterlijk in China. Na Chinatown liepen we door naar de beroemde Fisherman’s Wharf, waar we een geweldig uitzicht hadden op de legendarische Golden Gate Bridge. Hier hielden we een korte pauze om even wat te eten, waarna we onze tour deden voortzetten langs de pier. Hier zagen we enkele zeeleeuwen en een paar andere rare waterattracties. Ook waren er zeer veel straatartiesten in deze omgeving. Na een kort vrij programma ging iedereen weer terug naar het hostel. In het hostel kleedden wij ons om, waarna we richting het AT&T park (stadion) vertrokken om een heuse Amerikaanse Baseballwedstrijd tussen de San Francisco GIANTS en de Oakland Athletics bij te wonen. Na de wedstrijd ging een deel 20

van de studenten nog naar een Irish pub, anderen besloten zichzelf op te laden door middel van een goede nachtrust. Dag 3: Fietsen door San Francisco & Alcatraz De dag begon met een tramrit in de legendarische klassieke Cable Cars van San Francisco richting de fietsverhuurgarage. Hier haalden we onze fietsen op en begon onze tocht door de heuvels van San Francisco. De eerste pauze vond plaats in het Golden Gate Park, met het New de Young Museum als decor. De tocht werd vervolgens voortgezet door de buitenwijken van San Francisco. Hier zagen we voor de eerste keer tijdens deze studiereis de typische Amerikaanse straten. De elektriciteitskabels hingen als een spinnenweb kriskras over de weg. Vervolgens gingen we naar een uitzichtpunt nabij de Golden Gate Bridge, waar we een mooie groepsfoto maakten, om vervolgens te fiets de brug over te steken. De dag werd afgesloten met een avondbezoek aan de voormalige gevangenis Alcatraz. Hier kregen we een rondleiding in de vorm van een audiotour door het gebouw. Gedurende deze tour kregen we vele verhalen en anekdotes over Alcatraz en haar vroegere bewoners, werknemers en gevangen te horen. Naarmate de tour vorderde, rees bij iedereen het besef hoe uniek onze kans was om op deze plek te kunnen zijn. Het was een zeer indrukwekkende dag. Dag 4: Nederlands Consulaat en bedrijfsbezoeken Na een stevig ontbijt stond een bedrijfsbezoek aan Forell Elsesser Engineers op het programma. Na een algemeen verhaal over aardbevingen kregen we een lezing over een recent ontworpen project, het University of California San Francisco Regeneration Medicine Building. Hierna gingen we samen met twee werknemers per metro naar de daadwerkelijke bouwlocatie van dit spectaculaire


3.

4. project, alwaar we de aardbevingsbestendige constructie konden bekijken. Na de rondleiding op het bouwterrein vervolgden we onze weg per metro naar het Nederlands Consulaat, waar we onder het genot van een heerlijk verzorgde lunch werden toegesproken door Jaap Veerman en Peter Laanen. Na deze twee lezingen kwamen de twee heren Laurence Kornfield en William Strawn van de gemeente San Francisco samen met een stagiaire ons iets vertellen over het retrofitprogramma van de stad. Na een boeiende toespraak en discussie namen de drie ons mee voor een korte wandeling door San Francisco, waar we bij enkele gebouwen een korte toelichting kregen over hoe deze waren geretrofit. De tour eindigde bij Rutherford & Chekene, een ingenieursbureau voor constructief ontwerpen en geotechnisch advies. Op het kantoor kregen wij een rondleiding over de werkvloer en een lange, maar zeer interessante lezing over het New de Young museum dat we een dag eerder tijdens de fietstocht nog bezocht hadden. Dag 5: Berkeley & PEER Voor vandaag had de commissie een bezoek gepland aan de universiteit van Berkeley, en dan met name het PEER Center, wat staat voor Pacific Eartquake Engineering Research Center. Met onze nieuw gehuurde busjes vertrokken we dan ook richting Berkeley, waar we werden ontvangen door Heidi Fason, Outreach Director bij PEER. Allereerst kregen we een korte presentatie over wat PEER precies is en wat ze doen. Vervolgens werden we voorgesteld aan Marios Panagiotou, een assistant professor van de afdeling Civil and Environmental Engineering (CEE) welke ons wat meer vertelde over de opbouw van de opleidingen aan zijn faculteit, waarna we een korte rondleiding over het Berkeley universiteitsterrein kregen, waarbij Heidi Faison ons attendeerde op een aantal retrofits van bestaande gebouwen om deze beter bestand te maken tegen aardbevingen. Rond 13:30 uur vertrokken we naar een tweede locatie van PEER wat op een klein stukje rijden van de universiteit lag. Op deze locatie heeft PEER een proeflaboratorium waar verschillende proeven gedaan kunnen worden. Als afsluiter bezochten we nog Muir Woods, waar een paar van de grootste Redwood bomen van Amerika staan. Hiermee zat ons San Francisco avontuur er helaas weer op, de volgende morgen zouden we

5.

richting Las Vegas vertrekken. Dag 6: Overweldigende natuur in Yosemite National Park De laatste nacht San Francisco was alweer voorbij. De stad waarin veel te doen was zouden wij vandaag achter ons laten. Amerika is een land van uitersten, zo ook het landschap. Toen de heuvels van San Francisco achter ons lagen, reden we het platteland van Californië in. Zo ver het zicht kon reiken was er niets anders te zien dan graanvelden en gewassen. Na een lange tijd maakte de kaarsrechte wegen door het platteland plaats voor wegen die door de uitlopers van de Sierra Nevada kronkelden. De eerste bossen deden hun intrede en we hadden het platteland verlaten voor een totaal ander landschap; we naderden Yosemite National Park. Zo adembenemend als de beelden vanuit de auto al waren, nog indrukwekkender was het park wanneer je er zelf doorheen liep en er van kon genieten. Na een prachtige wandeling door het park en langs enkele watervallen zette de route zich voort over de Tiago-pass. Uiteindelijk kwamen we om 22 uur aan in een typisch Amerikaans dorpje genaamd Mammoth Lakes. Dag 7: Van serene natuur naar chaos en amusement Aangezien 17 juni een reisdag is, hebben we een groot gedeelte van de dag in de auto doorgebracht. We hebben ruim 500 kilometer over de weg afgelegd van Mammoth Lakes naar Las Vegas, het temperatuurverschil tussen die twee plaatsen was 20 graden Celsius, het hoogteverschil zo’n 2000 meter, maar de gevoelsmatige afstand des te groter. Net als gisteren weer een dag van grote verschillen en vele tegenstellingen. We daalden over kronkelige bergweggetjes terwijl het eerst zo groene landschap steeds droger en dorder werd. Om half drie bevonden we ons midden in Death Valley, waar we een korte stop maakten op één van de zoutvlaktes. Enkele uren later verschenen de eerste torens van Las Vegas aan de horizon, waarna we de weinig inspirerende architectuur van de buitenwijken van dichtbij zagen. Rond zes uur ’s avonds reden we daadwerkelijk de Strip op om vol verbazing de casino’s te zien die allemaal even hard om aandacht schreeuwden. Het Summer Bay Resort waar wij verbleven was van alle gemakken voorzien waardoor het Viva Las Vegas gevoel alleen maar versterkt werd. 21


6. Dag 8: MGM City Center rondleiding en lezing Grand Canyon Skywalk De eerste dag in Las Vegas beloofde educatief te worden aangezien we Halcrow Yolles Structural Engineers en Lochsa Engineering zouden gaan bezoeken. ’s Ochtends kregen we een rondleiding door de verschillende gebouwen van het MGM City Center. Het is een leuk gegeven dat een complex van dergelijke omvang gebruik maakt van hedendaagse ‘groene technologieën’ zoals gerecycled water en een elektriciteitscentrale in het complex zelf, waar ze een duurzaamheids certificaat voor ontvingen, iets wat je niet zou verwachten in stad waar vierentwintig uur per dag de lichten branden en de airco’s volle toeren draaien. De volgende lezing die op de planning stond was die van Lochsa Engineering over de Grand Canyon Skywalk. ‘s Avonds waagden we ons weer in de menigte op de Strip en gingen op zoek naar een bekend casino. We vonden deze in Caesar’s Palace. Tot onze verbazing ging ieder van ons weg met een dik pak geld en wat is een betere plek om het te spenderen dan in een club. We gingen naar een nieuwe club, genaamd ‘Surrender’. De meest bizarre uitgangsgelegenheid die we ooit hadden gezien. De wanden konden draaien waardoor er van het ene op het andere moment een andere inrichting was. Heel extravagant allemaal, maar zeker iets wat je moet meemaken in Vegas. Wat de rest van de nacht is gebeurd blijft geheim…. What happens in Vegas, stays in Vegas. Dag 9: Indrukwekkende Hoover Dam en Grand Canyon Voor de voetballiefhebbers onder ons begon dag 9 van de studiereis al vroeg. De wedstrijd Nederland – Japan stond op het programma en werd om 4.30 uur lokale tijd uitgezonden. Na een gezamenlijk ontbijt was het tijd om te vertrekken richting de Hoover Dam. Na een reis van anderhalf uur verscheen het overweldigende stuwmeer Lake Mead. De rondleiding door de Hoover Dam begon met een korte introductiefilm over de in 1963 opgeleverde stuwdam. Daarna kregen we nog een rondleiding door de dam, waar we de enorme turbinues en het uitgebreide gangenstelsel konden bewonderen. Na dit interessante bezoek aan de Hoover Dam was het tijd om verder te gaan naar de Grand Canyon Skywalk. De reis naar de Grand Canyon voerde ons langs een adembenemend landschap. Met een groep van ongeveer tien man durfden we 22

7. het aan de Skywalk te betreden. Hier maakten we enkele ‘actiefoto’s, iets wat onze Chinese medebezoekers ons niet in dank afnamen getuige de reactie nadat tien man tegelijk sprongen en ook weer landden op de glazen vloer van de Skywalk. Na deze belevenis hadden we nog een autotocht van een aantal uur terug naar het resort voor de boeg.

Dag 10: L.A. en kunst Na drie zware dagen was het tijd om Las Vegas en alles wat daar is gebeurd achter ons te laten. Voor zover ik weet is er niemand op het dak van Caesars Palace achtergelaten, is er geen tijger van Mike Tyson gestolen, is er niemand zijn tand kwijt en is er geen baby in de kast gevonden. Op onze TomTom was te zien dat we nog een reis van 452 kilometer voor de boeg hadden. We vertrokken namelijk richting Los Angeles. Rond half vijf kwamen we aan op onze eerste bestemming in Los Angeles, namelijk het Getty Center. Dit is een groot museum opgericht door de oliemagnaat Jean Paul Getty. Het was in eerste instantie bedoeld om zijn privé collectie tentoon te stellen. Nu is er onder andere ook een tentoonstelling van schetsen en beelden van Leonardo Da Vinci en een tentoonstelling met schilderijen van de Franse schilder J.L. Gerôme. Na het bezoek aan dit mooie museum was het tijd om naar onze tweede bestemming van de dag te gaan. Dit was naar ons hostel genaamd ‘Banana Bungalow’. Dit was nog best een klein avontuurtje, want deze was niet zo snel te vinden. Na een paar rondjes rijden kwamen we eindelijk op onze bestemming aan en konden we inchecken. Na het inchecken had iedereen even tijd om zich op te frissen, want we gingen daarna gezamenlijk wat eten. We aten in Swingers Restaurant, een stereotype Amerikaanse Diner, maar het eten was verassend lekker. Kortom, het eten was heel goed en de gezelligheid net zo. De avond werd afgesloten in een ‘Rode Bar’ vlakbij het hostel. Dag 11: L.A. Sightseeing Op deze dag moest er alweer vroeg opgestaan worden want er stond een lange stadsbezichtiging op het programma. Na een stevig ontbijt van toast en cornflakes vertrokken we richting Downtown L.A., waar we onze eerste stop maakten bij de Walt Disney Concert Hall. Hier kregen we een audio tour door het gebouw met uitleg van de architect en een aantal familieleden van Disney zelf. Deze gaven een korte uitleg van de


8.

9. gedachte achter het ontwerp en waarom alles zo ontworpen moest worden. Zo was het de bedoeling dat van buitenaf weinig transparante delen zichtbaar moesten zijn, maar binnen moest wel genoeg daglicht in de openbare ruimtes komen. Dit is goed te zien bij de krommingen in het gebouw, deze verhullen de openingen van het gebouw voor de omgeving maar geven toch genoeg daglicht aan de binnenruimtes. Na een succesvolle tour door de Walt Disney Concert Hall vervolgde we onze stadswandeling door Los Angeles. Hierbij kwamen we langs de Cathedral Of Our Lady Of The Angels, The Public Library en de L.A. City Hall. Na een korte lunchpauze gingen we terug naar de auto’s en vertrokken richting de bekende woonwijken van Los Angeles.

Dag 12: Universal Studio’s, Venice Beach & rewards De laatste volledige dag van de studiereis was de eerste dag met een volledig vrij programma. De groep had zich opgesplitst in vier kleinere groepen die elk hun eigen weg zijn gegaan. ’s Avonds werd er weer verzameld om nog één keer gezamenlijk te eten ter afsluiting van de zeer geslaagde studiereis. ’s Ochtends vroeg om half negen vertrok de eerste groep naar Universal Studio’s. Dit is een pretpark waar alle attracties in het teken staan van een film of tv serie van de filmstudio Universal. Daarnaast is het mogelijk hier een rondrit te maken langs de filmstudio’s die nog dagelijks gebruikt worden voor bijvoorbeeld het opnemen van alle CSI series. Een tweede groep, bestaande uit vier studenten, besloot vandaag de stad Los Angeles uitgebreider te gaan bekijken. Als eerste werden de Cathedral Of Our Lady Of The Angels en de City Hall uitgebreid bezocht. Een dag eerder waren deze twee gebouwen tijdens de stadswandeling ook al kort bezocht. Vervolgens werd de tocht vervolgd richting UCLA; de universiteit van Los Angeles. Tot slot werd de Crystal Cathedral bezocht. Door de laatste groep werd er gewinkeld en een bezoek gebracht aan het beroemde Venice Beach. ’s Avonds werd nog éénmaal gezamenlijk gegeten. Tijdens deze maaltijd werden door Sean ‘de Oscars’ uitgereikt. Als bedankje namens de hele groep werden deze samen met een fotolijstje aan de organiserende commissie gegeven. Lianne werd uitgeroepen tot beste ‘nanny’ omdat ze de hele reis zo goed op de groep heeft gepast. Jean-Paul kreeg de Oscar voor ‘best player’.

10. Marco werd benoemd tot ‘best driver’, dit als verwijzing naar zijn rijkwaliteiten waar het nodige over gezegd is tijdens de reis. Tot slot kreeg Koen de Oscar voor de beste ‘hairstylist’. Dag 13: Last party Omdat op de planning stond dat we om 4:00 uur ’s ochtends de wekker moesten zetten om weer richting Nederlands te vliegen, waren sommige studenten zo verstandig geweest om lekker op tijd naar bed te gaan. Een andere groep van ongeveer acht studenten wilden nog optimaal genieten van de laatste avond in Los Angeles. De groep sprong in twee taxi’s en liet zich in het centrum droppen. Na tien meter lopen kwamen we een gezellig uitziende westernachtige karaoke-bar tegen. In het midden stond een rodeostier en in de hoek bevond zich een podium waar iedereen zijn talenten kon vertonen. Talent of niet, we hebben ons zeker vermaakt met de optredens! De taxi bracht ons weer terug naar ons hostel. De meesten van de groep hebben toen de laatste uurtjes in de discoruimte van het hostel doorgebracht. Om half vijf was het tijd om de spullen te pakken en met de auto’s richting het vliegveld te gaan. Nadat de auto’s waren ingeleverd, duurde het niet lang voordat enkele feestvierders op de grond op het vliegveld in slaap vielen. Gelukkig waren een paar mensen wel redelijk goed uitgeslapen, zodat zij de rest op tijd wakker konden maken. Zo eindigde onze studiereis met een lange terugreis in Eindhoven. Bijna 24 uur laten waren we weer op de TU, waar iedereen afscheid van elkaar nam en snel zijn/haar bed in dook om bij te komen van deze vermoeiende, maar mooie reis. ■

Fig. 1: Fig. 2: Fig. 3:

Vliegveld van San Fransisco Fietstocht over de Golden Gate Bridge Pacific Earthquake Engineering Research Center (PEER) Fig. 4: Alcatraz Fig. 5: Aankomst in Las Vegas Fig. 6: MGM City Centre Fig. 7: DHoover dam Fig. 8: De Grand Canyon Fig. 9: Getty Centre Fig. 10: Interieur Walt Disney Concert Hall Fotografie: Sean Diederen 23


Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen onze faculteit en die van University of California, Berkeley? door: Matthijs Datema & Lore van de Venne

1.

Deze studiereisopdracht is gemaakt in het kader van de buitenlandse studiereis, georganiseerd door studievereniging KOers van de Technische Universiteit Eindhoven. Het thema van deze studiereis is aardbevingsbestendig bouwen. Tijdens deze reis is een bezoek gebracht aan PEER Research Center in San Francisco wat verbonden is aan de University of California, Berkeley. De casestudy die wij onderzocht hebben betreft een vergelijking van deze universiteit met de TU/e.

University of California, Berkeley De University of California, Berkeley is een openbare onderzoeksuniversiteit in Berkeley in de Verenigde Staten. Het is de oudste van tien campussen die behoren tot de University of California. Berkeley biedt zo’n 300 bachelor- en masteropleidingen aan in een breed scala van disciplines. De universiteit is opgericht in 1868 als een fusie van het private College of California en de openbare Agricultural, Mining and Mechanical Arts College. Op verschillende ranglijsten van universiteiten scoort Berkeley erg hoog. Gemiddeld telt Berkeley ongeveer 26.000 studenten waarvan 10.000 studenten graduates zijn, vergelijkbaar met masterstudenten in Nederland. 1 Eindhoven heeft ruim 7.000 studenten, ongeveer een kwart van het aantal studenten van Berkeley. Eindhoven biedt in totaal zo’n 40 opleidingen aan. 2

Onderwijs; verschillen en overeenkomsten Berkeley’s academische afdelingen en programma’s zijn onderverdeeld in 14 colleges en schools, waarvan de meeste weer in afdelingen, departments, verdeeld zijn. De colleges zijn voor de bachelor en master, terwijl de schools alleen voor master zijn. Berkeley is een brede universiteit met veel meer vakgebieden dan Eindhoven. • • • • • • • 24

College of Chemistry Haas School of Business College of Engineering Goldman School of Public Policy College of Environmental Design School of Information College of Letters and Science

• • • • • • •

School of Law (Boalt Hall) College of Natural Resources School of Optometry Graduate School of Education School of Public Health Graduate School of Journalism School of Social Welfare

De College of Engineering kent een aantal departments 3 met ieder een eigen undergraduate program waar het bachelordiploma mee gehaald kan worden.4 Met het undergraduate program Civil Engineering kan men door naar het graduate program Civil and Environmental Engineering, waar de richting Structural Engineering onderdeel van is. 5 In de bachelor zijn de verschillen tussen bouwkunde aan de TU/e en de opleiding Civil Engineering het grootst. In Eindhoven is de bacheloropleiding bouwkunde heel breed met aandacht voor stedenbouwkunde, architectuur, bouwfysica, bouwtechniek, constructie, uitvoeringstechniek en management. Constructie vormt in het bachelorprogramma maar een relatief klein onderdeel van de studie. De bacheloropleiding in Berkeley is een engineeringopleiding die meer verwantschap vertoont met een Nederlandse opleiding civiele techniek. De bacheloropleiding duurt in Berkeley vier jaar, een jaar langer dan de universitaire bacheloropleidingen in Nederland. Dit komt doordat de Amerikaanse middelbare school opleiding (high school) een minder hoog niveau heeft dan het Nederlandse VWO. Maar ook omdat het graduate program in Eindhoven in het laatste jaar van de master zit, terwijl in Berkeley het graduate program de hele master beslaat.


Bij Berkeley werken ze met units. 1 Unit staat gelijk aan ongeveer 15 uur instructie met daarbij nog ongeveer 30 uur thuiswerk. Het systeem van de uren die staan voor ieder vak is niet zo goed gedefinieerd als in Nederland. 6 7 In Nederland wordt er gewerkt met ECTS (European Credit Transfer and Accumulation System), 1 ECTS staat gelijk aan 28 uur. Voor het halen van de bachelor op Berkeley zijn 120 units verplicht. Als je uitgaat van 45 uur per unit, is dit ongeveer gelijk aan de 180 ECTS die in Nederland in drie jaar gehaald kunnen worden. Vergelijkingen zijn hier echter nooit goed te maken, omdat het erg moeilijk in te schatten is hoeveel uren studenten werkelijk bezig zijn met hun studie. In het tweede, derde en vierde jaar van het undergraduate program zijn respectievelijk 58%, 75% en 83% van de vakken keuzevakken. In deze vakken kunnen de studenten bijvoorbeeld vakken volgen voor de afstudeerrichting die ze willen gaan doen. In Eindhoven zijn er in het eerst jaar ook geen keuzevakken. In het tweede jaar zijn er alleen profielvakken die leiden naar een bepaalde afstudeerrichting. En in het derde jaar is 50% van de vakken vrij te kiezen. In Eindhoven is er dus minder keuzevrijheid. Wat verder opvalt is het projectwerk. In het programma van Berkeley zijn geen verplichte projecten opgenomen. In Eindhoven is een groot deel van het programma projectwerk. In het eerste jaar 27% van de studiepunten en in het tweede en derde jaar 40%. Om door te stromen naar de master Structural Engineering is in Berkeley het vak Design of Steel Structures of het vak Design of Reinforced Concrete Structures verplicht. In Eindhoven gaat de voorkeur uit naar het volgen van de vakken Beton 2 en Staal 2 als je de master Structural Design wilt gaan doen. Bij de universiteiten worden de vergelijkbare vakken Hout 2 en Structural Design in Timber slechts aanbevolen. Het Structural Engineering, Mechanics and Materials (SEMM) Program is één van de zes mastertracks van het graduate program Civil and Environmental Engineering in Berkeley. 8 SEMM kent een éénjarige Master of Science Degree en een Master of Engineering Degree die in twee jaar gedaan kan worden. Voor de Master of Science is geen vastomlijnd programma, maar wordt er een individueel programma samengesteld. 9 Voor de Master of Engineering is er wel een programma. 10 Dit programma is te zien in tabel 1.

Professional Major Technical Breadth Non-Engineering Breadth Elective Units Individual Study (CE 299) Total Units

21 8 8 3 4 44

Tabel 1: Master of Engineering Programma

Naast het hoofdprogramma van 21 units, moeten er uren gemaakt worden in technische vakken buiten de mastertrack en niet-engineering vakken (zoals cursussen in recht, politiek of sociale wetenschappen). De facultatieve (Elective) units moeten ook gekozen worden uit de drie andere onderdelen. Tenslotte is er nog de individuele studie. Voor deze 4 units moet er een paper geschreven worden waarin de conclusies van een onderzoek naar een specifiek probleem binnen het vakgebied besproken worden. De 21 ‘Major’ units kunnen weer gekozen worden uit 5 verschillende onderdelen. Dit zijn Analysis (Analyse), Design (Ontwerp), Mechanics (Mechanica), Materials (Materialen), en Risk and Reliability (Risico en betrouwbaarheid). Al deze bins bevatten vakken met hun eigen codes. Uit minstens 3 van de bins moeten vakken gekozen worden. 11 In Eindhoven kan binnen Structural Design alleen het Master of Science Degree worden gehaald. Deze master duurt twee jaar. Een student doet een ontwerp- of een onderzoeksproject. Het afstudeerproject kan op de universiteit of bij een bedrijf worden uitgevoerd. 12 In Eindhoven is het vakkenpakket in de master Structural Design duidelijker afgekaderd dan in Berkeley. Van de 120 studiepunten worden 28 punten aan verplichte vakken besteed, 74 aan projecten en slechts 18 studiepunten zijn vrij te kiezen uit het aanbod van mastervakken. Ook bij de master wordt er in Eindhoven een groter tijdsdeel besteed aan projecten dan bij de vergelijkbare opleiding in Berkeley. Het valt op dat in Berkeley veel meer vrije keuze is in het programma. In Eindhoven bestaat de onderwijsunit bij Structural Design uit 7 hoogleraren, 5 universitair hoofddocenten en 10 universitair docenten. Bij het Structural Engineering, Mechanics and Materials (SEMM) Program zijn er 22 hoogleraren, van wie er acht als Emeritus nog betrokken zijn; 1 universitair hoofddocent (Associate Professor) en 1 universitair docent (Assistant Professor). De units zijn ongeveer even groot, maar in Berkeley zijn er drie keer zoveel hoogleraren. Een derde van deze hoogleraren bij het SEMM Program zijn echter als Emeritus betrokken. 13 14 Beide universiteiten hebben goede onderzoeksfaciliteiten voor constructief ontwerpers. Zo heeft Eindhoven Het Pieter van Musschenbroeklaboratorium, speciaal gericht op constructief- en materiaalkundig onderzoek. Het betreft onder andere onderzoek op het gebied van betonconstructies, staal- en houtverbindingen en metselwerk. 13 Berkeley heeft ook verscheidene constructie- en materiaallaboratoria. Zo is er het Structural Research Laboratory in Richmond Field Station, Davis Hall en het Pacific Earthquake Engineering Research Center (PEER) (zie figuur 2). Het verschil met Eindhoven is dat een aantal laboratoria specifiek gericht zijn op het onderzoek voor earthquake engineering. Zo hebben het Structural Research Laboratory en PEER beide een ‘shaketable’ voor het in 3D simuleren van aardbevingen (figuur 2). 15 16 In Eindhoven is nauwelijks aandacht voor earthquake engineering. In Berkeley wordt hier juist bij veel vakken aandacht aan besteed. Voorbeelden van deze vakken zijn Dynamics of Structures en 25


2.

Random Vibrations. Er zijn ook vakken die zich specifiek richten op earthquake engineering. Dit zijn de vakken Earthquake-Resistant Design, Advanced Earthquake Analysis en Earthquake Hazard Mitigation. 11 Niveauverschil De meest recente versie van de National Research Council, een ranglijst van Amerikaanse openbare en private universiteiten, gaf Berkeley een eerste plaats wat betreft het grote aantal masteropleidingen die in de top 10 staan van hun vakgebied (35 van de 36 masters). De master Civil Engineering staat op een tweede plaats. Daarnaast is Berkeley de enige universiteit van de VS die alle PhD programma’s die onderzocht zijn door de US News and World Report in de top 5 heeft staan. 5 Het is uiteraard nog interessanter om ranglijsten te vinden die universiteiten over de hele wereld kwalificeren, zodat er een vergelijking gemaakt kan worden tussen de TU/e en Berkeley University. Volgens de World Universities’ Ranking staat Berkeley op een vierde plaats en Eindhoven op de 187e. 17 Berkeley krijgt de 39e plaats bij Top Universities Ranking en Eindhoven de 120e. 18 Ook bestaan er vergelijkingen wat betreft de faculteiten. Een ranglijst noemt de Engineering Faculty van Berkeley als tweede en de faculteit bouwkunde van Eindhoven als 49e. 19 Het is natuurlijk maar de vraag hoe nauw je deze lijsten moet nemen, aangezien het een groot verschil maakt als op andere criteria beoordeeld wordt. Wel is duidelijk dat Eindhoven telkens lager geclassificeerd wordt dan Berkeley. Het verschil tussen de faculteiten bouwkunde lijkt kleiner te zijn dan het verschil tussen de universiteiten als geheel, hoewel hierover minder gegevens bestaan. Daarnaast is het aantal universiteiten uiteraard groter dan het aantal faculteiten bouwkunde, dit werkt in het voordeel van de lager geplaatste faculteit bouwkunde van de TU/e. De oorzaak voor dit verschil is voornamelijk toe te schrijven 26

aan de manier waarop de universiteiten studenten toelaten. De TU/e stelt veel soepelere eisen aan de aankomende student, deze dient een van de volgende vooropleidingen gevolgd te hebben: • • • • •

•

•

VWO-diploma, profiel Natuur&Gezondheid of Natuur&Techniek; HBO-getuigschrift van een met goed gevolg afgelegd propedeutisch of afsluitend examen; WO-getuigschrift van een met goed gevolg afgelegd propedeutisch of afsluitend examen; Door de minister aangewezen diploma, al dan niet in Nederland afgegeven, dat als tenminste gelijkwaardig aan een VWOdiploma wordt aangemerkt; Door het CvB aangewezen diploma, al dan niet in Nederland afgegeven, dat naar het oordeel van het CvB tenminste gelijkwaardig is aan een VWO-diploma; Colloquium doctum beschikking. 20

Ook tijdens de studie zijn de regels zeer soepel: studenten kunnen zo lang ze willen over hun studie doen. Ze hoeven enkel 6en te halen en in sommige gevallen zijn zelfs 5en toegestaan en tentamens kunnen vele malen opnieuw gemaakt worden. De enige selectie die plaatsvindt wordt veroorzaakt door de studenten zelf, doordat ze vrijwillig met de studie stoppen omdat ze het niet leuk vinden of niet goed genoeg zijn. Bij Berkeley zijn veel strengere regels van toepassing en dan met name bij de toelating. Voor de bachelor worden 50.000 aanvragen voor toelating gedaan. Hiervan wordt zo’n 20 tot 25% geaccepteerd en vervolgens schrijft minder dan de helft hiervan zich daadwerkelijk in. Dit komt doordat een deel van de geaccepteerden ook aangenomen wordt bij andere universiteiten. Uiteindelijk beginnen jaarlijks ruim 4.000 studenten aan een bacheloropleiding op Berkeley terwijl 50.000 studenten solliciteren. Bij de masteropleidingen wordt van de 18.000 aanmeldingen 20%


3.

geaccepteerd en van de doctoraalprogramma’s slechts 16% van de 14.000 aanmeldingen. 5 Doordat deze percentages zo laag zijn, heeft de universiteit de mogelijkheid enkel de beste studenten uit te kiezen. Vereisten die Berkeley stelt zijn dat scholieren goede cijfers gehaald moeten hebben (hier bestaan minima voor), uitdagende vakken gevolgd dienen te hebben en over goede basisvaardigheden moeten beschikken wat betreft rekenen, lezen en schrijven. Daarnaast wordt een toevoeging aan de intellectuele vitaliteit van de campus gevraagd, een diversiteit in persoonlijke achtergrond, kwaliteiten als leiderschap, motivatie en betrokkenheid bij anderen en ten slotte nietacademische prestaties in sport, kunst of werkervaring. Dit alles wordt getoetst aan de hand van verschillende testen en een sollicitatiebrief. 5 Een ander belangrijk punt waarop ranglijsten van universiteiten vaak worden samengesteld, is het wetenschappelijk onderzoek dat op een universiteit wordt uitgevoerd. Berkeley staat bekend om zijn vele ontdekkingen en Nobelprijswinnaars en ontvangt jaarlijks een zeer groot budget voor onderzoek. In 2009 bestond dit budget uit 650 miljoen dollar. 5 Uiteraard wordt in Eindhoven ook onderzoek gedaan, maar minder dan op Berkeley. Toepasselijk is dat de eerste noemenswaardige ontdekking of bijdrage van Berkeley gaat over aardbevingen. In 1887 hebben professoren van Berkeley de eerste seismografische stations opgezet om systematisch seismische activiteit te registreren. 5 Financiële situatie Er bestaat tevens een groot verschil in de financiële situatie van de universiteiten. In Nederland komt een groot deel van de inkomsten van scholen en universiteiten van de overheid. In Nederland bestaat de opvatting dat

4. iedereen de mogelijkheid moet hebben om te studeren. Daarom wordt het collegegeld erg laag gehouden. De €1.620,- 21 die Nederlandse studenten jaarlijks betalen is bijna uniek in de hele wereld. Daarnaast steunt de staat studenten op vele andere manieren, zoals het verlenen van beurzen, leningen en goedkoop vervoer. De TU/e is financieel voor het grootste gedeelte afhankelijk van de Rijksbijdrage. Deze bijdrage varieert per universiteit en is onder meer gebaseerd op het aantal eerstejaars studenten. Samen 27

studiereis Verenigde Staten met de collegegelden vormen deze inkomsten de eerste geldstroom, die alle onderwijsactiviteiten binnen de TU/e financieren. Ook is een gedeelte van eerste geldstroommiddelen beschikbaar voor onderzoeksactiviteiten. De tweede geldstroom is deels afkomstig van de overheid, maar wordt hoofdzakelijk verdeeld door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Onderzoekers kunnen voorstellen indienen binnen een bepaald programma en alleen de ‘beste’ voorstellen worden gehonoreerd met subsidie.

ontvangen uit private giften. Deze zijn voornamelijk afkomstig van alumni, ouders en vrienden, maar ook uit fondsen en van bedrijven. Private ondersteuning neemt toe en wordt steeds belangrijker, mede doordat de staat de universiteit steeds minder steunt. In 1991-92 ontving Berkeley nog 47% van zijn budget van de overheid, tegenwoordig is dit slechts 28%. ■

Onder de derde geldstroom vallen alle onderzoeks- en onderwijsgelden die verkregen zijn op de ‘vrije markt’. Niet alleen het bedrijfsleven is hierbij een belangrijke geldschieter, maar ook Europese subsidieprogramma’s. 5.

De baten afkomstig uit tweede en derde geldstromen groeiden in de jaren negentig gestaag. Terwijl de eerste geldstroom de afgelopen tien jaar toenam met zo’n 43 procent, verviervoudigden in diezelfde periode de baten uit de tweede geldstroom. De inkomsten uit de derde geldstroom werden bijna drie keer zo groot. De laatste drie jaren is de groei van deze gelden wat gestabiliseerd. 22 In de Verenigde Staten komen de universiteiten op andere manieren aan hun inkomsten. Ten eerste is het collegegeld vele malen hoger. Het collegegeld op Berkeley bedraagt jaarlijks $10.333,- wat ruim vijf maal zoveel is als in Nederland. Samen met woning, vervoer, boeken, dagelijkse en persoonlijke uitgaven komt dit gemiddeld uit op zo’n 29.000 dollar per jaar als de student op de campus woont, 24.000 als hij buiten de campus woont en 20.000 als hij thuis blijft wonen. 5 Daarnaast ontvangt Berkeley vele giften van particulieren. In 2009 werd 325 miljoen dollar

Bronnen [1] http://en.wikipedia.org/wiki/University_of_ California,_Berkeley [2] http://w3.tue.nl/nl/diensten/stu/kwaliteits zorg_ en_accreditatie/feiten_en_cijfers/ [3] http://coe.berkeley.edu/departments [4] http://coe.berkeley.edu/students/En gAnn_5-13-10.pdf [5] http://berkeley.edu/ [6] http://extension.berkeley.edu/info/grades. html [7] http://www.insidehighered.com/contentdownl oad/331860/4193676version/1file/7+Cre dit+hours+011510+final.doc [8] http://www.ce.berkeley.edu/semm/ [9] http://www.ce.berkeley.edu/semm/degrees/ master_science.html#individual [10] http://www.ce.berkeley.edu/semm/degrees/ master_engineering.html [11] http://www.ce.berkeley.edu/semm/courses/ [12] http://w3.bwk.tue.nl/nl/unit_sdct/education/ master/ [13] http://w3.bwk.tue.nl/fileadmin/bwk/ Onderwijs/Opleidingsgids_bouw kunde_2009-2010_versie_14-10-2009.pdf [14] http://www.ce.berkeley.edu/faculty/faculty_ 28

6.

Fig. 1: Fig. 2: Fig. 3: Fig. 4: Fig. 5: Fig. 6:

[15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23]

Campus University of California, Berkeley PEER met schaalmodel van de ‘shake table’ Geldstromen gehele TU/e Geldstromen faculteiten TU/e Campus budget Berkeley TU/e 23 Campus budget Berkeley 5

by_prog.php/ http://www.ce.berkeley.edu/research/facilities.html http://rfs.berkeley.edu/explore_information. htm http://www.webometrics.info/ http://www.topuniversities.com/ http://www.physics.com.sg/uniranking.htm http://w3.tue.nl/fileadmin/stu/Studentenstatuut_2009-2010_ definitief.pdf http://www.ib-groep.nl/particulieren/studeren/collegegeld.asp http://web.tue.nl/cursor/bastiaan/jaargang46/cursor33/achtergrond/special.html http://w3.tue.nl/uploads/media/Facts_ and__Figures_edition_2009.pdf

Illustratieverantwoording Tabel 1: http://www.ce.berkeley.edu/semm/degrees/ master_engineering.html Fig. 1: http://web.tue.nl/cursor/bastiaan/jaar gang46/cursor33/achtergrond/special.html Fig. 2: http://web.tue.nl/cursor/bastiaan/jaar gang46/cursor33/achtergrond/special.html



Hoe kunnen bestaande gebouwen aangepast worden zodat deze aardbevingsbestendig worden? Door: Harm Boel, Sean Diederen & Menno van Dijk

Inleiding De eerste gelegenheid waarin het onderwerp ‘bestaande gebouwen aardbevingsbestendig maken’ ter sprake kwam, was de lezing bij het consulaat in San Francisco. Gedurende deze lezing werd uitgebreid gesproken over de gevolgen van aardbevingen. Er werd een duidelijk onderscheid gemaakt wat betreft de functie van gebouwen. Het spreekt voor zich dat bepaalde functies noodzakelijker zijn dan andere. In de lezing kwamen onder andere ziekenhuizen aan de orde, aangezien deze direct na een aardbeving een belangrijke rol zullen spelen. Hiermee worden twee soorten van aardbevingsbestendig bouwen geïntroduceerd, namelijk: •

Beschermen tegen instorten, met als voornaamste doel het overeind houden van het gebouw, zodat iedereen het gebouw ongedeerd kan verlaten. Na de aardbeving is het een kwestie van het gebouw weer in veilige staat terug brengen (gedurende deze periode is het echter niet toegankelijk), of het gebouw volledig af te breken.

•

Beschermen met als doel de schade zo minimaal mogelijk te houden. Het grote voordeel hiervan is de continuïteit van het gebouw. Direct na de aardbeving is het gebouw nog steeds in goede staat en functioneel (althans dit is het doel). Er dienen slechts kleine mankementen hersteld te worden. Een duidelijk voorbeeld waaraan deze eisen gesteld worden, zijn ziekenhuizen.

Na de lezing heeft een wandeling plaats gevonden. Gedurende deze wandeling werd gekeken naar de zojuist aangehaalde mogelijkheden waarmee bestaande gebouwen 30

1.

aardbevingsbestendig gemaakt kunnen worden en welke mogelijke constructies verscholen kunnen zitten achter de façade. Naderhand zijn er op de campus van de Berkeley University ook een aantal gebouwen bezocht, die zijn geretrofit. Dankzij de lezingen in San Francisco en Berkeley is duidelijk inzicht verschaft in de bestaande mogelijkheden. Hierbij moet gedacht worden aan het toevoegen of verdikken van Shear Walls of het plaatsen van Braced Frames (vakwerk constructies). Deze mogelijkheden worden meestal toegepast bij gebouwen welke niet of nauwelijks van monumentale waarde zijn. De zojuist genoemde opties zijn over het algemeen namelijk goedkoper dan het duurdere alternatief, Base Isolation. Het grote voordeel van Base Isolation is namelijk het in stand kunnen houden van de aanzichten van het gebouw. Het is namelijk niet toegestaan om een monumentaal gebouw dusdanig aan te passen, dat het gebouw verandert in zijn uiterlijke verschijning. Verder in deze case zal duidelijk uitgelegd worden wat het verschil is tussen de zojuist genoemde alternatieven. Tijdens de studiereis is ook nog een bezoek gebracht aan PEER (Pacific Earthquake Engineering Research Center). Ook hier werd een duidelijke uitleg gegeven over de mogelijke alternatieven en de wijze waarop onderzoek wordt verricht voor het retrofitten van bestaande gebouwen. Tijdens het bezoek zijn een aantal miniatuur voorbeelden van Base Isolation mogelijkheden getoond. Ondanks het feit dat in Los Angeles geen lezingen waren georganiseerd met betrekking tot dit onderwerp, waren er zeer herkenbare


projecten aspecten te zien gedurende de wandeling door de stad. Ook hiervan is een afbeelding te vinden verderop in deze case.

zijn bevestigd aan het gebouw. Het toevoegen van Shear Walls heeft als voordeel dat de indeling niet wordt aangepast en dat je, zoals in het voorbeeld, nagenoeg ongelimiteerd materiaal kunt toevoegen. Een nadeel is wel dat het aanzicht van het gebouw wordt aangepast, waardoor het ongeschikt is voor monumentale panden. Ook wordt het gebouw zwaarder gemaakt waardoor de aardbevingsbelasting hoger zal zijn. Een andere optie is om de bestaande stabiliteitswanden dikker te maken. Dit zou bijvoorbeeld ook met binnenwanden kunnen gebeuren. Hierbij wordt de wapening op de bestaande wand aangebracht en wordt er vervolgens beton tegen de bestaande wand gespoten. Hierdoor blijft zowel het aanzicht als de indeling van het gebouw hetzelfde, hoewel bepaalde ruimten iets kleiner zullen worden ten gevolge van de dikkere wanden.

Retrofit bestaande gebouwen Door de groeiende kennis over aardbevingen zijn er ook steeds nieuwere en betere methoden ontwikkeld om aardbevingsbestendig te ontwerpen en bouwen. Om ook bestaande gebouwen, veelal gebaseerd op oudere of minder ontwikkelde technieken, bestand te maken tegen aardbevingen is het vaak noodzakelijk om deze achteraf te verbeteren. In het Engels heet dit een (seismic) retrofit. Over het algemeen kunnen er drie methoden gehanteerd worden om gebouwen te retrofitten. Deze zullen hieronder kort besproken worden.

Een methode om het gebouw te versterken zonder het veel zwaarder te maken is het toepassen van vakwerkconstructies (Braced Frames). Hierbij wordt een stalen frame met diagonalen toegevoegd aan de bestaande constructie. Dit is een erg populaire oplossing geweest de afgelopen decennia en is dan ook veel te zien in oude gebouwen. Vaak kun je de frames zien zitten vanaf de buitenkant zoals in figuur 2 (gebouw nabij LA Central Station). Het getoonde voorbeeld is een demper die door plastisch vervormen energie dissipeert. Na het plastisch vervormen heeft het frame geen knikstabiliteit meer en neemt de betonconstructie de stabiliteit volledig voor zijn rekening.

Shear walls en braced frames De eerste en meest voor de hand liggende methode is om het gebouw sterker te maken. Dit doet men omdat bij aardbevingen horizontale krachten optreden welke op het gebouw werken. Indien het gebouw niet voldoende sterk is om deze krachten op te nemen zal het gebouw bezwijken. Door het toevoegen van meer materiaal zal het gebouw grotere krachten op kunnen nemen. Toepassen van meer materiaal kan bijvoorbeeld door het toepassen van extra wanden of vakwerken. In figuur 3 is een voorbeeld te zien van een gebouw waarbij Shear Walls zijn toegevoegd om de constructie te versterken. Het is een gebouw dat op de campus van Berkeley University staat en wordt gebruikt door de faculteit scheikunde. De wanden (en balken) bestaan uit prefab betonnen elementen die

2.

Een nadeel van het toevoegen van Braced Frames is dat de indeling wordt aangepast en

3.

31


4.

5.

9. dat de constructie vaak in de weg zit. Vooral bij monumentale panden kom je dan in de problemen en wordt het vaak niet toegestaan. Een constructief nadeel van deze methode is het bros bezwijken van de constructie en het uitknikken van een gedrukte staaf. Er wordt (o.a. bij PEER Research Center) onderzoek gedaan naar verbeteringen zoals een zogeheten Buckling Restrained Brace, waarbij een kolom om de diagonaal wordt geplaatst waardoor deze niet volledig kan uitknikken, maar wordt versterkt zodra dit gebeurt. Deze methode is toegepast op een ander gebouw op de campus van de universiteit van Berkeley en is te zien in figuur 1 en 4. Een schematische doorsnede is te zien in figuur 9, waarbij de staaf bestaat uit een kruisvormige doorsnede, ingesmeerd met een soort gel of vet (tegen hechting), waar omheen een staalbetonkolom is geplaatst (stalen kolom achteraf volgestort). Andere manieren om bestaande constructies te versterken of om toe te passen in nieuwe gebouwen worden continu onderzocht. Een voorbeeld is in het constructief lab van Berkeley/PEER te zien, waar ultrahogesterkte betonnen panelen met staalvezels worden toegevoegd aan een stalen frame (zie figuur 5 en 6). Deze zouden de grootste krachten opnemen en na eventueel bezwijken gemakkelijk vervangen kunnen worden (principe: energie dissipatie door plasticiteit). Momentframes Naast het toepassen van wanden en 32

10.

6.

11.

vakwerken kan er ook voor gekozen worden om Momentframes toe te passen. Vaak is het echter niet mogelijk om Momentframes in bestaande gebouwen te plaatsen, waardoor men dan op een andere manier moet omgaan met de retrofit. Een veel voorkomende term bij aardbevingsbestendig bouwen is de zogenaamde ‘Strong Column Weak Beam’ analogie. Hierbij wordt uitgegaan van het feit dat de balk eerder op een ductiele wijze moet bezwijken dan de kolom om zo krachten op te kunnen nemen en dus energie te kunnen dissiperen. Veel oudere gebouwen zijn echter nog niet gebaseerd op deze methode, en daarom wordt vaak gebruik gemaakt van een retrofit om te zorgen dat dit mechanisme optreedt. Twee veel gebruikte methodes zijn het toepassen van een zogenaamde Dogbone of door het vergroten van de sterkte van de knopen. De Dogbone is een verzwakking van de buigingscapaciteit van de ligger nabij de kolom (gerealiseerd door de flenzen te verkleinen) om ervoor te zorgen dat de ligger op buiging ductiel zal bezwijken. Ductiliteit is een gunstige eigenschap en betreft de verhouding tussen de totale vervorming en de elastische vervorming. Indien deze groot is, is er dus een grote plastische vervormingstak. Om een constructie plastisch te kunnen vervormen is energie nodig, en op deze wijze kan de constructie de aardbeving weerstaan (de aardbevingsenergie wordt gebruikt voor plastische vervorming).


7.

8.

12.

De tweede methode is om de knoop te versterken. Hierdoor zal eveneens bezwijken optreden in de ligger (aangezien de kolommen vaak sterker zijn) en wordt het oude probleem van bros bezwijken van de verbinding verholpen. Zie figuren 7 en 10 voor voorbeelden van de Dogbone en de versterking van de verbindingsknoop. De getoonde voorbeelden kunnen naast staal ook in beton uitgevoerd worden (versterking van de knoop door oplijmen koolstofvezels). Base Isolation Aardbevingen leiden tot horizontale verplaatsingen van de bodem. Gebouwen en constructies die zich op deze bodem bevinden zullen dus eveneens deze horizontale verplaatsingen ondergaan. Door de massatraagheid van het gebouw zal deze echter achterblijven bij de bodem waardoor er horizontale krachten ontstaan in de constructie. Voor het berekenen van deze krachten die ontstaan tijdens een aardbeving wordt doorgaans gebruik gemaakt van de ‘Seismic Base Shear’ methode. Deze methode reduceert het dynamische aspect van aardbevingen tot een equivalent statische gebeurtenis waardoor de berekening een stuk eenvoudiger verloopt. Afhankelijk van de trillingstijd van de constructie en nog een aantal andere factoren (waaronder de grondcondities en de energiedissipatiecapaciteit van de constructie) komt men tot een waarde voor Sd. Wanneer deze Sd

13.

14.

bepaald is kan deze gebruikt worden voor het bepalen van de totale kracht die het gebouw moet opnemen door deze te vermenigvuldigen met het gewicht waarvoor de beschouwde constructie de stabiliteit verzorgd. Vervolgens zet men deze totale kracht om naar een last per verdieping. In figuur 8 ziet men de grafiek voor het bepalen van de waarde van Sd. De ontwerpmethode van Base Isolation baseert zich op het feit dat een gebouw (en de constructie ervan) ten opzichte van de bodem nagenoeg losgekoppeld wordt. Dit kan men bereiken door toepassing van lagers of door rubberen oplegblokken, al dan niet versterkt door loden platen. Wanneer de grond beweegt zal het gebouw op zijn plek blijven door het verschuiven van de lagers of door vervormingen in de rubberen oplegblokken. Hierdoor worden de horizontale versnellingen, en dus krachten aangezien F=m*a, niet of nauwelijks overgedragen op de bovenliggende constructie. Base Isolation wordt gezien als de beste methode om gebouwen te beschermen tegen aardbevingsbelasting. Het grote voordeel voor oude gebouwen is dat de bestaande constructie en dus ook uitstraling, indeling en functie, niet hoeven worden aangepast en dat het gebouw onzichtbaar wordt beschermd. Het voorkomt dat het gebouw zwaarder wordt belast in plaats van het sterker te maken. Het grote nadeel van dit systeem zijn de kosten. Het is een hele operatie om de fundering 33


van een bestaand gebouw te ontgraven, het gebouw op te vijzelen en de dempers te plaatsen. Het wordt daarom ook alleen toegepast op monumentale panden die absoluut niet mogen worden aangepast in uiterlijk. Het moet economisch haalbaar zijn en daarom zullen alleen echt waardevolle panden worden aangepast met behulp van dit principe. Er bestaan ideeën om de dempers onder de eerste verdiepingsvloer te plaatsen. Hierdoor worden de kosten gereduceerd omdat men niet de fundering hoeft aan te passen. Echter, men komt wel problemen tegen bij de leidingen (zowel elektra als afvoeren). Een eis bij het toepassen van Base Isolation is dat de constructie rondom voldoende ruimte moet hebben om te kunnen bewegen. Vaak wordt dit opgelost door toepassing van een zogenaamde ‘moot’ rondom de fundering. Immers, wanneer de constructie bij een aardbeving tegengehouden wordt door omliggende grond (of andere constructies) zullen de krachten wel overgedragen worden. Zie figuren 12 en 14 voor lagerschalen (Tripple Friction Pendulum) en figuur 11 en 13 voor Lood/Rubber Base Isolation. ■

Fig. Fig. Fig. Fig. Fig. Fig. Fig. Fig. Fig.

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: 8: 9:

Fig. Fig. Fig. Fig. Fig.

10: 11: 12: 13: 14:

Campus University of California, Berkeley Braced Frames in oud gebouw Shear walls achteraf aangebracht Buckling Restrained Braced Frames UHSB panelen in stalen frame UHSB panelen Dogbone in de ligger Ontwerpspectrum Sd Schematische doornsnede Buckling Res trained Brace SidePlate, versterking van knopen Lood/Rubber Base Isolation Base Isolation door lagerschalen Rubber Base Isolation Lagerschalen in de praktijk

Bronnen [1] Dr. ir. S.P.G. Moonen, prof. ir. F. van Herwijnen, Constructief Ontwerpen 6: Veiligheid, Betrouwbaarheid en Belastin gen, Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde, Capaciteitsgroep Constructief Ontwerpen, 12 november 2002

www.abt.eu

bouwen aan ambities

Iets moois willen maken. Of misschien gewoon de hoogste, de beste. En voor zo min mogelijk, zo veel mogelijk meters. Iedere opdrachtgever, iedere architect wil ‘iets’ – streeft, verlangt en vraagt. Wat hun wens ook is, de ingenieurs en adviseurs van ABT zorgen voor de technische uitwerking. Al meer dan 50 jaar. Geïntegreerde oplossingen, maakbaar en vooral haalbaar – hoe groot, klein, ingewikkeld of gewoon de vraag ook is. Grensverleggend waar nodig, maar altijd solide. Wat onmogelijk lijkt, toch mogelijk maken. Voor onze opdrachtgevers, voor onze medewerkers en voor een betere wereld. ABT bouwt aan ambities.

adviesen ingenieursbureau op het gebied van constructies, bouwkunde, bouwmanagement, civiele techniek en installaties

PROEF vaktijdschrift Bouwen met Staal

abonnement

1

jaar

BMW WELT, MUNCHEN (D)

Munchen is sinds 17 oktober een publiekstrekker rijker. Op die dag gingen daar namelijk de deuren open van BMW Welt, het nieuwe uitlevercentrum en expositieruimte van de wereldberoemde autofabrikant. BMW-topman Norbert Reithofer sprak bij de opening liever over een ‘home of the brand’, waarin alles draait om het merk. Misschien is daarom de entree wel uitgevoerd als een

dubbele, gedraaide kegel van 28 m hoog. De Oostenrijkse architect, prof. Wolf D. Prix van Coop Himmelb(l)au – bekend van het Groninger Museum – gebruikte samen met de Duitse ingenieurs Bollinger+Grohmann 5500 ton staal voor de constructie én de glazen gevel die respectievelijk werden uitgevoerd door de Duitse firma’s Josef Gartner en Maurer Söhne. De opdracht voor de bouw werd al in

2001 gegeven, maar de eerste werkzaamheden begonnen pas in 2004, omdat de bouwgrond tot die tijd parkeerterrein was voor het Olympisch Stadion. Meer dan duizend mensen werkten mee aan de bouw van BMW Welt dat 170 tot 250 auto’s per dag zal uitleveren en zo’n 850.000 bezoekers per jaar wil trekken, voornamelijk via de diabolovormige entree. Een icoon? Zeker, maar wellicht ver-

beeldt de zandloper ook wel een tijd waarin de Bayerische Motoren Werke herrees na het zware bombardement in WO II. Net alsof het propellerblad zich letterlijk uit de grond heeft gedraaid en Duitsland – op autogebied – weer tot een wereldmacht maakt. MP

Geef je op voor een jaar lang een gratis proefabonnement op het vaktijdschrift Bouwen met Staal. Ga naar de website www.bouwenmetstaal.nl en klik in de menubalk op ‘publicaties‘, ‘vakblad’ en ‘proefabonnement’. Vul daar je naam, adres en collegekaartnummer in. Je krijgt dan vanaf het eerstvolgende nummer zes edities in de brievenbus. Gedurende je studie mag je slechts éénmaal gebruik maken van dit aanbod. Daarna ben je van harte welkom als student-lid voor € 19,50 per jaar.

Foto’s: (groot) Reinhard Goemer/Artur/VIEW, (klein) Roland Halbe/Artur/VIEW.

Duitse draai

+32430

HEB 280, rond gewalst

aluminium pui, rond gewalst +31430 gebogen glas (l = 3,9 m)

gewalst paneel 3 mm aluminium sikkel 2x18 mm multiplex hart radius +27710 klimaatelementen zonwering

geleiding zonwering

+23990

+22990

gebogen glas (l = 3,9 m) zonwering aluminium pui, rond gewalst sikkel 2x18 mm multiplex bevestiging sikkel op HEB 280 HEB 280, rond gewalst bevestiging panelen

+19200

40

BOUWEN MET STAAL 199

Architectuur Las Palmas is in 1953 gebouwd als werkplaatsengebouw voor de Holland Amerika Lijn, naar een ontwerp van de architecten Van den Broek en Bakema. Met zijn gevel van uiterst verfijnde schokbetonnen panelen straalt het een strakheid uit die kenmerkend is voor de Nieuwe Zakelijkheid. Met de renovatie is het gebouw teruggebracht naar de staat waarin het was gebouwd. De robuuste betonconstructie met paddestoelkolommen bleef vrijwel in tact en de gevel werd in oude luister hersteld. Doordat het nieuw toegevoegde Penthouse lijkt te zweven en door de ronde kanten zet het zich sterk af tegen de andere gebouwen op de pier. De krachtige vorm compenseert het relatief kleine volume en maakt het eerder tot een gebaar dan een gebouw. In het bestaande gebouw is het constructieve stramien van ongeveer 7,5 m verdeeld naar een driedeling in de gevel. In het Penthouse is diezelfde maat verdeeld in vier delen van 1,875 m, wat beter aansluit op huidige standaardafmetingen van bouwmaterialen en beukmaten van kantoorruimten. Bij de ronde koppen is het oorspronkelijke gevelstramien aangehouden. Dit heeft tot gevolg dat de straal van de ronding, en daarmee ook de hoogte van het Penthouse, afgeleiden zijn van het BOUWEN MET STAAL 199

horizon tale stramien van Las Palmas. De verdiepingsvloer ligt vanzelfsprekend op gelijke hoogte met het middelpunt van de cirkeluitsnede. Het eenvoudige witte volume is bekleed met aluminium beplating. De twaalf gebogen ramen in de koppen zijn 3,9 m lang en zijn daarmee de langste gekromde ruiten die tot nu toe in Europa zijn gemaakt. Ze geven de bezoeker vanuit het Penthouse een gefragmenteerd beeld van zowel de straat als de omringende hoogbouw. Er is zo helder mogelijk glas toegepast om goed aan te sluiten bij de openheid en lichtheid van het onderliggend gebouw. De vloerrand van de verdieping is afgedekt met hetzelfde glas en daardoor overdag niet zichtbaar in de gevelís. Avonds tekent de vloer zich donker af. Dan gaat de geïntegreerde verlichting op de vloerrand aan en is de noordgevel een tekst in morse-code te lezen: ‘penthouse las palmas’. Het dak van het werkplaatsengebouw is vormgegeven als daktuin. Het is daadwerkelijk een ‘vijfde gevel’, gezien vanuit de bestaande en toekomstige hoogbouw eromheen. Onder het Penthouse, op het dak van het werkplaatsengebouw, is het mogelijk met autoís te rijden. Daarvoor is de oude goederenlift omgebouwd tot autolift. 41

Bouwen met Staal Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel 079 353 12 77 [email protected] www.bouwenmetstaal.nl


BBQ & KOersfeest door: Roel Pluijmen en Steven Schoenmakers

Woensdag 30 juni was het dan weer zover, de jaarlijkse KOers barbecue stond op het programma. Met een opkomst van meer dan 50 man, wederom een zeer geslaagde barbecue. ’s Avonds was het vervolgens de beurt aan het KOersjool feest. Ondanks de lagere opkomst hier, was ook dit een zeer geslaagd feest. Om half vijf ’s middags werd de barbecue aangestoken en langzaam druppelden de KOers leden binnen. Na een klein half uur kwamen de eerste satétje’s van de bbq en of het nu aan Jean-Paul zijn barbecue kunsten lag, of aan het volop aanwezige bier, al snel stond het grasveld vol. Behalve de KOers studenten werd de bbq ook dit jaar weer goed bezocht door docenten, vooral het lab was goed vertegenwoordigd. Een aandachtspuntje voor volgend jaar heren en dames van vloer 9! Zelfs voor de sponsors, Continu en Adviesbureau Snijders, bleek een gratis barbecue wel erg aantrekkelijk. Beiden waren dan ook uiteraard van de partij en prikte hun hamburgertje mee. Behalve de uitstekende barbecue kwaliteiten van het bestuur hebben we ook kennis kunnen maken met het verborgen talent van Menno. Zelfs zonder kurkentrekker wist hij alle aanwezigen te voorzien van wijn. Het enige dat hij hiervoor nodig had was een schoen en een KOE. Vanaf negen uur was het tijd voor het KOersjool . Het feest ter afsluiting van het studiejaar stond dit jaar volledig in het teken van Afrika. Het café de Repelsteel was voor de gelegenheid voorzien van Afrikaanse versiering en zelfs de hapjes zoals apenkoppen, tijger nootjes en Lions leken zo uit Afrika te zijn weggelopen. Door de enorme hitte in het café stroomde het terras binnen no time vol. Hier werd onder leiding van Koen de vorm van Afrika nagemaakt, al was

36

voor lang niet iedereen duidelijk wat onder en wat boven was. Ondertussen kwam het bestuur ook opdagen. Met een botje door de neus en de bijpassende kleding was het bestuur nauwelijks te onderscheiden van een echte Afrikaan. Niet veel later was het tijd voor de Afrika Quiz, gepresenteerd door Matèi werd er per Afrikaans land één vraag gesteld. Al snel bleek Harm de grote Afrika kenner van KOers te zijn, maar de vraag was of hij dit kon volhouden tot het eind. Nadat iedereen enkele herkansingen had gehad en enkele vragen werden geschrapt doordat het


wel héél lang duurde, was het dan tijd voor de beslissing.

beslist: Steven was de gelukkige winnaar van een ligstoel.

Helaas ging Robbert er met de hoofdprijs vandoor: een rode, Afrikaanse hangmat. Maar niet getreurd, ook de tweede plaats werd beloond met een hangmat. Deze was uiteraard voor Harm. De winnaar voor de derde plaats bleef nog even spannend, maar na een snelle loting was het

Na de quiz ging de muziek weer aan en werd het feest voortgezet. Door de Afrikaanse temperaturen, waren de ligstoelen op het terras erg populair. Ook hier zat de sfeer er goed in, tot om twee uur de lichten aan gingen en het tijd werd dat iedereen zijn bed opzocht. ■

Staalplaat-betonvloeren

Dutch Engineering r.i. B.V. Energieweg 48 - Zoeterwoude-Rijndijk Postbus 3 - 2380AA Zoeterwoude Tel/fax:

071-5418923 / 071-5419670

e-mail:

[email protected]

website:

www.dutchengineering.nl

Winkelcentrum Piazza Eindhoven

Kantoor Unilever "De Brug" Rotterdam

Onderdeel van uitdagingen

afstudeerverslagen

Een hoogbouwsysteem in hout door: Jeroen van de Berkmortel Afstudeercommissie Prof. Dr. Ir. A.J.M. Jorissen Dr. Ir. J.C.D. Hoenderkamp Dr. Ir. A.J.M. Leijten

1.

2.

Hout is een van de milieuvriendelijkste bouwmaterialen die er zijn. Omdat het milieu steeds belangrijker wordt, ligt het voor de hand om meer gebouwen in hout uit te voeren. Tot nu toe worden er vooral woningen en laagbouw gemaakt met hout. Maar ook hoogbouw is theoretisch mogelijk in hout. Op die manier kunnen er nog meer houten gebouwen worden gemaakt. Om dat te realiseren wordt er een hoogbouwsysteem in hout ontworpen waarmee zowel woningbouw, als kantoorbouw gemaakt kan worden. Waarbij de hoogte, breedte, lengte en gevelkeuze geheel vrij zijn. Er is een hoogbouwsysteem opgezet op basis van een ligger-kolomstructuur. Uit de literatuurstudie is gebleken dat daarmee het beste hoogbouw in hout kan worden gemaakt. Dit, omdat er geen hout loodrecht op de vezel wordt belast, het belangrijkste punt waarom er met houtskeletbouw niet veel hoger dan zes lagen is te bouwen. Tevens is een ligger-kolomstructuur zeer flexibel, waardoor het systeem breder inzetbaar wordt. Het hoogbouwsysteem wordt gestabiliseerd met houten infillframes. Het frame (de kolommen en liggers) bestaan uit gelamineerde houten balken en de invulwand wordt gemaakt van een kruislings gelijmd houten paneel, een zogenaamd CLT-paneel. Alle verbindingen worden gemaakt met buisverbindingen, omdat deze acht keer stijver en vier keer sterker zijn dan traditionele stiftvormige verbindingsmiddelen. Omdat houten infillframes een geheel nieuw concept is, is dit numeriek eerste orde lineairelastisch onderzocht. Er is een standaard infillframe ontwikkeld waarmee de invloed van alle onderdelen van het infillframe zijn onderzocht, zie figuur 1. In figuur 2 zijn de resultaten daarvan te zien. Daaruit blijkt dat de dikte van het CLT-paneel en de verbindingen het meeste invloed hebben op de stijfheid van infillframe. Bij het ontwerpen van het definitieve infillframe wordt daar dan ook de meeste aandacht aan geschonken. Uiteindelijk leidt dit tot het infillframe van figuur 3, waarbij de maximaal opneembare horizontaalkracht 400 kN is. Er zijn acht verbindingen nodig tussen de ligger en het CLT-paneel en vier tussen 38

de kolom en het CLT-paneel. Om het plaatsen van het CLT-paneel makkelijker te maken is er gekozen voor twee dunne panelen in plaats van één dikke. Dit definitieve infillframe is vergeleken met andere infillframes ontworpen op de TU/e, zie figuur 4. Daaruit blijkt dat een houten infillframe niet veel onder doet voor de andere infillframes. Daarbij moet wel worden vermeld dat de krachtverplaatsingslijnen bij de andere infillframes zijn bepaald met experimenteel onderzoek en die van de houten infillframes met numeriek eerste orde lineairelastisch onderzoek. Het is dan ook aan te raden experimenteel onderzoek te doen naar geheel houten infillframes, zodat de numerieke modellen gecontroleerd kunnen worden. Nu bekend is hoe het infillframe zich gedraagt, kan het hoogbouwsysteem worden opgezet. Om een zo flexibel mogelijk systeem te krijgen wordt er een grote stramienmaat gebruikt van 7,2x7,2m. Voor de vloer wordt er gekozen voor een ribbenvloer, deze voldoet het beste aan de gestelde eisen. Om de liggers die de vloer dragen minder te belasten wordt de overspanningsrichting per veld gedraaid. Op die manier krijgt iedere ligger maar 3,6m vloerbelasting in plaats van sommige liggers 7,2m vloerbelasting en andere bijna niets. De vloerliggers worden 240x480mm GL28h. Omdat de liggers bij de gevel ook de gevel moeten dragen worden die groter, namelijk 300x520mm GL28h. Iedere


3.

4. gevel is toepasbaar zolang het totale gewicht van de gevel maar niet meer is dan 2,5 kN/m². Voor het bepalen van de kolomafmetingen, zijn de gebouwafmetingen nodig. Een hoog gebouw heeft immers grotere kolommen nodig dan een laag gebouw. En omdat er een standaard systeem wordt ontwikkeld zijn de gebouwafmetingen niet bekend. Daarom is er een standaard module ontwikkeld waarmee het gebouw wordt opgebouwd. Die module is in één richting stabiel doormiddel van één rij met infillframes boven elkaar. De standaard module is één stramien breed en drie stramienen lang. Met die standaard module is de maximale gebouwhoogte bepaald, welke afhankelijk is van de windbelasting, zie figuur 5. En omdat de windbelasting niet overal hetzelfde is in Nederland is de maximale hoogte ook niet hetzelfde.

6. Er is met het systeem nog hoger te bouwen als er meer infillframes worden toegepast. Door bijvoorbeeld twee rijen infillframes per één stramienbreedte te gebruiken kan er 55m hoog worden gebouwd. Echter is deze variant niet verder uitgewerkt. De kolomafmetingen met behulp van de standaard module worden 440x440mm GL28h. Om alles met elkaar te verbinden wordt er weer gebruik gemaakt van de buisverbindingen, zie figuur 6. Doordat de liggers en kolommen vrij grote afmetingen hebben hoeven er geen extra maatregelen te worden getroffen om ze te laten voldoen aan de brandwerendheid. Het hoogbouwsysteem moet 120 minuten brandwerend zijn, maar door de toepassing van sprinklers gaat daar nog 30 min. vanaf. Alleen de vloeren

5. 39

Fig. 1:

Het standaard infillframe voor de parameterstudies Fig. 2: Invloed van alle onderdelen op de verming van het infillframe Relatieve waardes: Afmeting ligger: brel=hrel= h/400 Afmeting kolom: brel=hrel= h/400 Aantal verbindingen per ligger/kolom: nrel=n/4 Stijfheid verbinding: krel=k/96 Dikte CLT-paneel: trel=t/216 Fig. 3: Het definitieve infillframe Fig. 4: Vergelijking infillframes 1. Staal-kalkzandsteen 3x6m wanddikte 150mm, Bright Ng’andu [NGA06] 2. Staal-kalkzandsteen 3x3m wanddikte 150mm, Bright Ng’andu [NGA06] 3. Hout 3,4x7,2m wanddikte 243mm 4. Hout 3x3m wanddikte 216mm 5. Staal-beton 3x6m wanddikte 200mm, Paul Teeuwen [TEE09] 6. Staal-beton 3x3m wanddikte 200mm, Paul Teeuwen [TEE09] 7. Staal-beton 3x3m wanddikte 150mm, Arthur de Rooij [ROO0 Fig. 5: De maximale gebouwhoogte met de standaard module Fw;tot: Rekenwaarde van de totale windbe lasting op het basismodel umax: Maximale horizontale vervorming h/u :Scheefstand basismodel, moet minimaal 500 zijn Fig.6: De verbinding tussen de kolommen en de liggers

en verbindingen voldoen daar standaard niet aan waardoor ze worden ingepakt met een zwevende dekvloer en verlaagd plafond. Dat verlaagde plafond en zwevende dekvloer waren toch al nodig om voldoende geluidsisolatie te hebben voor de vloeren. Ze hebben nu dus een dubbele functie. Uit de literatuurstudie kwam naar voren dat de dynamische windbelasting een grote rol kan spelen bij het bepalen van de maximale gebouw hoogte. Daarom is daar ook nog onderzoek naar gedaan. De eigenfrequentie van het systeem is berekend met behulp van handberekeningen door het gebouw te schematiseren als een ingeklemde staaf. Controle hiervan met een eindige elementen berekening toonde aan dit nauwkeurig is. Als de eigenfrequentie bekend is kan met de Eurocode de dynamische vergrotingsfactor ( cscd-factor) worden berekend. Dit is een vergrotingsfactor die de statische windbelasting vergroot en op die manier de dynamische invloed mee neemt. Daaruit kwam naar voren dat bij dit hoogbouwsysteem de dynamische windbelasting bijna geen invloed heeft op het gebouw, de maximale vergroting is 7%. Dat is te verklaren door het feit dat bij dit systeem niet de stijfheid maatgevend is bij het bepalen van de maximale gebouwhoogte, maar de sterkte. Dit in tegenstelling tot de meeste andere hoge gebouwen. ■

Royal BAM Group

Wereldwijd actief circa 28.000 medewerkers

Koninklijke BAM Groep nv

Bouw, Vastgoed, Infra, Installatie Techniek, Consultancy en Engineering

Veelzijdig

Initiëren, ontwikkelen, bouwen en onderhouden

Runnenburg 9, 3981 AZ Bunnik, Postbus 20, 3980 CA Bunnik, T (030) 659 89 88

www.bam.nl

dhv.nl

Duurzaam bouwen volgens Michiel “Duurzaam bouwen draagt bij aan een positieve invloed van gebouwen op mens en milieu, nu en in de toekomst. Dat vergt een innovatieve aanpak met het oog op de hele levenscyclus van een gebouw.” Michiel werkt continu aan verantwoorde keuzes waarbij de belangen van opdrachtgevers èn gebruikers centraal staan. Zo komt hij met zijn team tot slimme oplossingen met een optimale balans tussen de elementen energie, water, materialen, omgeving en binnenklimaat. Niet de makkelijkste oplossing, maar die met het beste resultaat. DHV, altijd een oplossing verder.

Advies- en ingenieursbureau

afstudeerverslagen

Wind loaded pneumatic structures by:

Maartje Dijk

Graduation committee Prof. Dr. Ir. J.G.M. Kerstens Prof. Dr. Ir. C.P.W. Geurts Ir. A.P.H.W. Habraken Dr. Ir. H. Hofmeyer

1.

Pneumatic structures are flexible and behave in a nonlinear way. A static approach of wind loading on such a structure can not describe the dynamic effects that will occur in real wind. In this graduation research a two dimensional pneumatic structure is modelled in a Finite Element Program. The response of the structure under dynamic wind loading is determined using two methods, the frequency-domain method and the time-domain method. Pneumatic structures Pneumatic structures can be seen as light weight tensile structures. This type of structures is characterized by a minimal use of materials and the use of pre-stress. In pneumatic structures the pre-stress is generated by the internal airpressure. Because of the minimal use of materials it is possible to design light structures with large spans. The most used material for the membrane of pneumatic structures is ETFE, which is a very thin film. Because the material is very thin, in the membrane only stresses caused by tension can be present. The stresses are dependent on the radius of curvature, the internal air-pressure and the thickness of the membrane. When the structure is externally loaded the geometry of the structure and the stresses will change. When the stresses change the stiffness will also change, because the stiffness of the structure depends on the stresses in the membrane. This geometric nonlinear behaviour is called stress stiffening. Because of stress stiffening the calculation of the reaction forces and deflections of a pneumatic 42

structure is complicated. A nonlinear analysis is needed, in which the deformed shape and the varying stresses are taken into account in the equilibrium. Dynamic wind loading The dynamic response of a structure can be presented in two ways, in the time-domain and in the frequency-domain. The frequency-domain representation uses the natural frequencies. When the stiffness is non-linear the natural frequencies also become non-linear. Therefore in non-linear systems the representation in the frequency-domain is a problem. Wind loads are generally treated in the frequency-domain using spectral analysis. The loads can be determined using the wind velocity spectrum from the Eurocode [1]. Frequency-domain method Because wind is generally treated in the frequency domain, which is for linear problems, a method is developed in which the stiffness of the structure is linearized. The response of the pneumatic structure to the static part of the wind


2.

5.

3.

4.

6.

loading is determined performing a nonlinear static analysis. The stiffness of the structure is then linearized and a spectrum analysis is performed for the dynamic part of the wind loading. Time-domain method A second method is in the time-domain and uses the real nonlinear stiffness of the structure. The wind load is applied as time series in a transient analysis. Static and dynamic wind loading can be analyzed at once. It is however important to carefully determine a time-step for the loading. The time-step must be small enough to take into account the most important natural frequencies. Therefore knowledge about the structural behaviour of the pneumatic structure is needed. Results, conclusions and recommendations An important conclusion from this research is that the frequency-domain method is preferred when analyzing pneumatic structures. This method is less time-consuming than the time-domain method and no information is lost from the wind velocity spectrum from Eurocode 1. The results of the two methods have been compared by performing a Discrete Fourier Transform for the results in the time-domain method. Differences can be seen in the response for the natural frequencies. The peak in the time-domain analysis is lower but more spread. For low internal air-pressures the natural frequencies are shifted. This shows

that the frequency-domain cannot describe the behaviour of the pneumatic structure well when the internal air-pressure is low. Using only the frequency-domain method for structures with low internal air-pressures is therefore not recommended. ■

Fig. 1: Fig. 2: Fig. 3: Fig. 4: Fig. 5:

Fig. 6:

Wind loaded pneumatic structure Representation of vibration in frequency domain Representation of vibration in time domain Spectral analysis Spectra for a pneumatic structure with p=0,3 kN/m2 after Fourier Transform for the time-domain method (continuous lines) and the frequency-domain method (dashed line) Spectra for a pneumatic structure with p=0,1 kN/m2 after Fourier Transform for the time-domain method (continuous lines) and the frequency-domain method (dashed line)

(Photo: IUZ Bochum, Radom der Sternwarte, http:// fotoalbum.wdr.de, 15 March 2010) Reference List [1] Eurocode 1: Belastingen op constructies. Deel 1-4: Algemene belastingen - Windbelasting. 2005. Ref Type: Report 43

afstudeerverslagen

Uitbreiding NEC Stadion Door: Marco Verhoeven Afstudeercomissie Dr. Ir. S.P.G. Moonen Ir. F.J.M. Luijten Ing. Gerard Schouten

1.

NEC heeft al jaren de plannen om het stadion uit te breiden en heeft een grondig onderzoek laten verrichten naar het te verwachten aantal toeschouwers in de toekomst. Hieruit is gebleken dat een stadion van 20.000 plaatsen zijn volledige capaciteit benut zal worden binnen een korte periode. En in de toekomst zijn er zelfs doorgroei mogelijkheden voor een stadion met 30.000 plaatsen. Maar door de ligging van het bestaande stadion komen er bij zo’n dergelijke uitbreiding allerlei problemen kijken. Voor mijn afstudeerproject ben ik de mogelijkheden gaan onderzoeken naar de uitbreiding van het stadion om hiervoor een ontwerp te ontwikkelen met als doelstelling: Een ontwerp te ontwikkelen voor de uitbreiding van het NEC stadion met als streven de gewenste 30.000 plaatsen te halen. Doordat het stadion in het Goffert park ligt zijn er grenzen aan de maximale hoogte die in het bestemmingsplan zijn vastgelegd. De huidige grens ligt nu op 10 meter boven het maaiveld, maar dit zal in het bouwbesluit aangepast worden naar een grens van 20 meter. Dit is een belangrijk gegeven omdat er niet net zo hoog gebouwd mag worden tot het gewenste aantal plaatsen bereikt is. Om het gewenste aantal van 30.000 plaatsen te bereiken zal er dus een andere oplossing moeten komen dan het stadion alleen maar aan de bovenzijde te verhogen. In mijn onderzoek ben ik daarom gaan bekijken wat de mogelijkheden zijn bij het doortrekken 44

van de bestaande tribune aan de onderzijde. Uit dit onderzoek bleek dat er hiervoor wel degelijk mogelijkheden zijn, waardoor er tussen de 2500 en 3000 extra plaatsen te creëren zijn. Door deze uitbreiding creëer je niet alleen meer plaatsen, maar de beleving van de wedstrijd zal groter worden doordat direct de tribune direct aan het veld grenst, zoals in vele Engelse stadions. Vervolgens is er voor de uitbreiding aan de bovenzijde onderzocht wat de best oplossing is om zoveel mogelijk plaatsen te creëren maar tevens ook een architectonisch fraai ontwerp te ontwikkelen dat de sfeer van het park versterkt. De vormgeving van het dak en gevel zijn ontstaan uit de natuurlijke ronde vormen van de omringende natuur in samenspel met de functies in het stadion en de intimidatie van de tegenstander. Door de keuze van een doorlopende tribune voor de 2e ring, die vrijwel even stijl loopt als de bestaande tribune, ontstaat er 1 groot tribunevlak. Het dak krijgt vervolgens een naar beneden gebogen vorm zodat deze samen met de tribune en de toeschouwers op het veld wordt gericht zodat de tegenstander geïntimideerd wordt door de massale groep toeschouwers en geluid dat richting het veld gaat. De keuze voor het doortrekken van de bestaande tribune is ook genomen omdat hierdoor het meest aantal tribune plaatsen te creëren zijn. In het hoofdgebouw van het huidige stadion zitten de kantoren, restaurant, spelershome,


2.

3.

4.

5.

gaanderij, kleedkamers en andere faciliteiten gesitueerd. Deze zal in de nieuwe situatie grotendeels afgebroken worden waardoor het nieuwe hoofdgebouw geïntegreerd wordt langs de gehele langszijde ter plaatse van de hoofdtribune. In het nieuwe stadion zullen er onder de hoofdtribune aan de langszijde van het stadion 3 niveaus komen waar de nieuwe indeling van het hoofdgebouw komt. Op de begane grond komen alle ruimtes voor het personeel, spelers, materiaal, restaurant en facilitaire ruimten. Op niveau 2 komt de gaanderij, vergaderruimten en de facilitaire voorzieningen. En het 3e niveau bevat de skyboxen. Vanuit NEC bestaat de wens om gezamenlijke sponsorboxen te creëren, hierdoor zijn er aan de zijde van het speelveld privé sponsorboxen

geplaatst die gekoppeld worden aan een gezamenlijke lounge ruimte op dezelfde verdieping. Ter plaatse van de overige tribunes komen er parkeerplaatsen op de begane grond en een rondgang ter hoogte van het 3e niveau. Vanuit deze rondgang is er uitzicht op het prachtige Goffert park. De doelstelling was het ontwikkelen van een ontwerp voor de uitbreiding van het NEC stadion dat plaats biedt aan 30.000 toeschouwers. Er zijn uiteindelijk 28.000 normale zitplaatsen en 250 luxe plaatsen (bij de skyboxen). Er zijn in totaal 26 privé skyboxen en 1 grote gezamenlijke lounge. De privé skyboxen zijn 4 bij 8 meter waar ook 5 tot 10 mensen in kunnen

6.

7. 45

afstudeerverslagen

8. verblijven om de wedstrijd te zien, hierdoor kunnen er in totaal 260 mensen in de skyboxen. De doelstelling van 30.000 is hierdoor niet helemaal gehaald maar door het uitgebreide onderzoek dat verricht is bleek dat dit vrijwel het maximaal haalbare is gezien de grenzen die van toepassing zijn. ■

Fig. 1: Fig. 2: Fig. 3: Fig. 4: Fig. 5: Fig. 6: Fig. 7: Fig. 8:

Vogelvlucht Impressie galerij Impressie galerij Onderzijde dak Rondgang Gezamenlijke lounch Onderzijde dak Impressie vanaf tribune korte zijde

column

Labpraktijken door: Hans Lamers

In mijn postvak ligt een te groot uitgevallen, nogal somber ogende ansichtkaart. Het blijkt een uitnodiging te zijn voor de World Press Photo 2010. In de hal van het Hoofdgebouw kun je er gewoonweg niet om heen. Dus maak ik maar een toertje langs de foto’s. Ik krijg een verstikkende brok in mijn keel. De plotselinge heftige confrontatie met de grove intolerantie in onze wereld grijpt me aan. Een fotorapportage van een tot zijn schouders ingegraven Somaliër, die wordt gestenigd tot zijn hersens zijn omgetoverd tot rode appelmoes, triggert mijn agressie. Wat moet die shit hier! Ik ben blij dat mijn bammetjes al een uur geleden mijn keelgat zijn gepasseerd, zo misselijk makend zijn sommige foto’s. Aan de andere kant waagt een gedreven journalist of fotograaf wel zijn leven om in onze samenleving heersende mistoestanden te laten zien. Geweld is van alle tijden, veelal voortkomend uit een gekoesterde haat jegens anderen. Frankrijk wil af van haar Roma, Nederland is vol, althans als het asielzoekers betreft en Oostenrijk heeft liever helemaal geen buitenlanders. Vreemd genoeg willen de Joden dat de Palestijnen oprotten, hetgeen mij bevreemdt omdat de Joden zelf in het verleden ook moesten oprotten en op zijn minst empathie zouden moeten

‘Intolerantie’ kunnenopbrengen aangaande vluchten, internering of erger. Verschillen in bezit, huidskleur, geloof, cultuur, taal of noem maar op zijn aanjagers voor intolerantie en geweld. Eenieder kan zichzelf onmiddellijk de vraag stellen: hoe zit het nu werkelijk met mijn tolerantie? Ben ik wel zo lekker ruimdenkend? Jawel, ik heb niks tegen werkende vrouwen, homo’s en de meeste moslims zijn juist vredelievend. Even verder denkend bekruipt mij toch een rillerig gevoel. De idioot die volop nietszeggende graffiti spuit op brugdelen die nota bene nog in aanbouw zijn met “PSV” en verderop de tekst “PSV” en dan vanwege de originaliteit nog een keer of twintig “PSV” mag wat mij betreft bij de eerstvolgende stort kopje onder in de beton worden mee gestort! Een soort van vloeibaar stenigen? Oeps, kennelijk zijn en blijven agressie en geweld van iedere generatie. Ach, agressie is essentieel om in de natuur te kunnen overleven. We leven nu eenmaal niet in een wereld van zachte teddybeertjes. Jee, ik kijk nu al met smart uit naar de World Press Photo 2011. ■

www.verhoeven-leenders.nl

Verhoeven en Leenders ingenieurs in bouwconstructies

de constructieve meedenkers wij zijn op zoek naar

afgestudeerde constructieve ontwerpers en bieden tevens afstudeeropdrachten Rudigerstraat 10 Postbus 167, 5400 AD Uden Tel.

0413 - 251 096

Fax

0413 - 256 502

E-mail [email protected]

puzzel

KOerswoordraadsel Door: Bastiaan Göttgens De puzzel van deze uitgave is een kruiswoordraadsel. De vragen en antwoorden hebben te maken met de artikelen uit deze KOersief. Dus grijp niet meteen naar je internet zoekmachine, want veel antwoorden vind je terug op voorgaande pagina’s! Stuur je antwoorden op voor 1 Januari naar [email protected] onder vermelding van ‘Prijsvraag KOersief 82’ en je naam. Onder alle juiste inzendingen wordt één KOers paraplu verloot. Over deze uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. Horizontaal

1. Locatie van de Hooverdam 2. Pacific Earthquake Research Center 3. Verzwakking van de buigingscapaciteit van een ligger nabij de aansluiting met de kolom, om ervoor te zorgen dat de ligger op buiging ductiel zal bezwijken 4. Locatie van de ALU 2010 5. Structural Engineering, Mechanics and Materials 6. Locatie MDE 2011 7. Meest gebruikte materiaal voor het membraan van pnaumatische constructies 8. Thema KOersjool 9. Kruislings gelijmd houten paneel 10. Het aanpassen van constructies om ze beter bestand te maken tegen aardbevingen

Verticaal 1. VS (EN) 2. KOers Introductie Dag 3. Honkbalclub van San Fransisco 4. Winnaar van de KOersjool Quiz 5. Club in Las Vegas waar de studiereisdeelnemers de boel onveilig hebben gemaakt 6. Glazen loopbrug boven de Grand Canyon 7. Locatie van de BetonKanoRace 2011 8. Architect van het MGM City Center 9. Ontving de oscar voor ‘Best Player’ 10. Rivier die de Grand Canyon uitsleep 11. Architect van de Walt Disney Concert Hall

Oplossing KOerspuzzel nr. 81 In KOersief 80 en 81 stond dezelfde puzzel. De vraag was het noemen van de vijf getoonde personen en waarom ze in die volgorde stonden. Dit waren de antwoorden: Rem Frei Gustave Richard Jörg 48

Koolhaas Otto Eiffel Rogers Schlaich


Movares is mijn bedrijf “Omdat ik de ruimte krijg om te ontdekken waar mijn kracht ligt.” Elke Puts, Architect & Stedenbouwkundige

adviesen ingenieursbureau

Advies- en ingenieursbureau Movares, actief op het gebied van mobiliteit, infrastructuur, vervoerssystemen en ruimtelijke inrichting, stimuleert mensen zichzelf te zijn. Wij geven je de ruimte om je leven in te richten op een manier die bij je past en die je capaciteiten tot hun recht laat komen. Bij ons geef je technisch inhoud aan maatschappelijk relevante projecten. Hierin heb je een eigen verantwoordelijkheid die we niet alleen met geld belonen, maar ook met vrije tijd, flexibiliteit en ontwikkelingsmogelijkheden. En in de mogelijkheid om medeeigenaar te worden. Is Movares ook jouw bedrijf? Praat eens met ons.

www.werkenbijmovares.nl

tot slot Thema van KOersief 83

CO-lofon

Stadions Wist je dat... … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …

in Ospel het meest geautomatiseerde melkbedrijf van nederland staat? er mensen zijn die met grote spanning wachten op de foto’s van de cocktailborrel en oud- nieuw bestuursuitje? NL 3x speelt terwijl de BSR deelnemers in de VS zitten en om daarom 4:30 moeten opstaan? de BSR deelnemers helemaal niet om 4.30 hoeven op te staan, maar eerst eens goed moeten kijken naar het tijdverschil en speeltijden? ze ook de wedstrijd achteraf tijdens het ontbijt kunnen kijken? de bsr deelnemers zicht af vragen wie de wedstrijden dan opneemt? www.nos.nl alle wedstrijden live uitzend, dus je ze misschien ook wel later nog terug kan kijken? het donderdag wederom een vrije dag is in Baden-Württenberg? Je je kan aanmelden voor de Koen-van-Uffelen-KOers-WK-poule door een mailtje te sturen aan Koen van Uffelen (k.v.uffelen@ student.tue.nl)? blonde oud-voorzitters uitgesloten zijn van deelname aan de Koenvan-Uffelen-KOers-wk-poule? KOersief nummer 81 voor je klaar ligt? het fijn zou zijn als meerdere KOerstue.nl bezoekers een prijsvraag zouden inzenden.? KOers met de BKR 2 prijzen in de wacht heeft gesleept? vraag 125 en 131 ook nog openstaan? ‘je niet half weet hoe lekker mijn kabel ruikt’ aldus Michél Paulien niet weet hoe je Michèl schrijft? de koerssite een streepje naar links niet kan maken? :S de westkust van amerika gruwelijk mooi is? het kaartverkoop van het KOersfeest maandag start? er een cursus biologische taxonomie gaande is bij de prijsvraag? Harm rood heeft gekregen in de wk finale? er kaboutertjes zijn die ‘s nachts de kasten blauw maken? Robbert de laatste vraag heeft gesteld? vraag 143 opnieuw ingevuld kan worden in vraag 144. de dartpijlen weer terecht zijn? KOen uit de kast is gekomen? Robbert spannings - stijfheids diagrammen kan maken? Robbert Lieven nog steeds een bestuurslid is? de koffiemelk op is? Maar dat dat niets uitmaakt omdat er toch geen koffie is? KOen nog steeds in het bestuur zit? wij een voldoende hebben gekregen voor mechanica 11? het bestuur net 35 kilo koffie heeft afgeleverd? voor de theefans er ook meer dan voldoende thee is? ook kevers het fijn vinden om op vloer 5 te zijn? morgen vandaag is? het morgen vandaag is, omdat de nationale staalbouwdag om 00:00 begint (volgens de website), en dat dat gezien wordt als vanavond? er verhalen rondgaan dat mr. Newton en Co Hesie langs geweest zijn op vloer 5?

KOersief is een verenigingsblad dat drie keer per jaar wordt uitgegeven door KOers, sectievereniging Structural Design studievereniging CHEOPS en de unit Structural Design & Construction Technology van de faculteit Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven.

KOers TU/e De Wielen Vertigo 09 Postbus 513 5600 MB Eindhoven tel. 040-2474647

Bestuur KOers 2009-2010 Lianne Tas Jean-Paul Frencken Marco Schmeitz Bastiaan Göttgens Sean Diederen

voorzitter secretaris penningmeester com. redactie com. activiteiten

Redactie Hoofdredacteur: Bastiaan Göttgens [email protected] Chris Noteboom [email protected] Jean-Paul Frencken [email protected] Emiel Custers [email protected]

Beeld omslag Groepsfoto KOers Buitenlandse StudieReis Verenigde Staten 2010; S.J.A. Diederen

Kopij Bij voorkeur Word-bestand zonder opmaak via e-mail. Illustraties apart meezenden (minimaal 800x800pixels). Kopij KOersief 83 inleveren vóór Januari 2011.

Studentlidmaatschap Gratis voor Bachelorstudenten Bouwkunde en Masterstudenten SD. Aanmelden via: www.KOersTUe.nl

Oplage Circa 250 exemplaren, verspreid onder studenten fondsleden, sponsoren en relaties van KOers.

Drukker Drukkerij de Witte, Eindhoven

50


Ingenieurs die verder denken De vraag van de markt verandert en dus moet ook het antwoord anders. Vandaar Breijn. Een creatief ingenieursbureau voor slimme oplossingen, waarbij de maakbaarheid voorop staat. Met de bouwpraktijk als inspiratiebron en voedingsbodem. Daar zit de kracht van Breijn: diepgeworteld in de brede bouwkennis en ervaring van het totale Heijmans-concern. Voor grote of kleine projecten, voor infra of bouw. Bedenken wat de klant echt wil Alle aspecten overziend gaat Breijn op zoek naar de beste oplossing. Ruimtelijk, technisch, maatschappelijk en financieel. Vanuit een brede context om de opdrachtgever optimaal meerwaarde te bieden. Verder kijken dan de tekentafel. Bedenken wat de klant echt wil. De tijd nemen aan het begin, want juist dan is er ruimte voor slimme keuzes die zich later dubbel en dwars uitbetalen.

Werkterrein: • Infra Ontwikkeling • Wegenbouwkunde • Grootschalige Infra • Geodesie • Stedelijke Infra

Anders dan anderen Dat maakt Breijn anders. Een zoektocht naar die ene, integrale oplossing. Dat maakt ook werken bij Breijn zo bijzonder. Voor ingenieurs en adviseurs. Van planologen tot verkeerskundigen en van geotechneuten tot constructeurs. Wil je daar meer over weten? Neem dan eens contact op met Floris van Koningsbruggen, HR Manager, (073) 543 64 08, [email protected].

www.breijn.nl

Fascinatie, ondernemen en vakmanschap

3x Hurks prefab Wij zijn gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en monteren van prefab draagstructuren en architectonische gevels in binnen- en buitenland. Vele jaren ervaring is opgebouwd met het realiseren van gewapende en/of voorgespannen constructieve elementen voor de utiliteitsbouw, woningbouw en grond-, wegen waterbouw. Prefabricage wordt per project gerealiseerd vanuit kennis en ervaring van het ingenieurswerk, betontechnologie en het bouwproces. Dit resulteert in levering van eenvoudige, uitgekiende maatwerkelementen tot en met complete wind- en waterdichte prefab casco’s, die onder meer opgebouwd worden uit zeer maatvaste en hoogwaardig afgewerkte sandwichgevelelementen. Wij besteden aandacht aan professionele samenwerking met allerlei partijen, spelen in op nieuwe duurzame ontwikkelingen en durven bijzondere initiatieven tot realisatie te brengen. Wij zijn ervan overtuigd dat prefabricage meer en meer als bouwmethodiek zal worden toegepast en willen op basis van onze deskundigheid en ambitie hieraan bijdragen. Dat kan het beste binnen samenwerkingsverbanden als een bouwteam of volgens design & construct modellen. Voor nadere informatie kunt u contact met ons opnemen. Hurks beton Hurks delphi engineering Hurks oosthoek kemper

www.hurks.nl

T (040) 294 49 49 T (040) 230 95 95 T (013) 465 99 00

Als je doet wat vindt hoef je

Recommend Documents