13 november 2009
Het wettelijk kader van de levenseindebeslissingen Wim Distelmans MD MPH PhD palliatieve geneeskunde VUB
zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie veel leed vermijden (bv. levensverlenging, -kwaliteit) maar nieuw leed creëren (bv. stervensverlenging)
zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing maatschappelijk debat therapeutische hardnekkigheid palliatieve zorg beslissingen bij het levenseinde (inclusief euthanasie)
zorg rond het levenseinde grensverlengende & levensverlengende behandelingen
ethisch reflecteren
overlijdens in Vlaanderen bijna 50 %: medisch begeleid levenseinde Bilsen et al., 2009
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie levensbeëindiging door een arts op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 44% 2. 3. 1.8% 4. 2% 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie 1.9% Bilsen et al, 2009
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 44% 2. 3. 1.8% 4. 2% 5. 6.
..
. .verzaken aan therapeutische hardnekkigheid opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 44% 2. 3. 1.8% 4. 2% 5. 6.
..
. .verzaken aan therapeutische hardnekkigheid opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 44% 2. 3. 1.8% 4. 2% 5. 6.
. . zelfd palliatieve zorg . levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
“legitiem medisch handelen” Orde van Geneesheren
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
“passief” handelen
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
“passieve” euthanasie
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
“passief” versus “actief”
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie
intentie primeert niet techniek
beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. 2. 3. 4. 5. 6.
stoppen van behandeling niet opstarten van behandeling opdrijven pijnstilling/palliatieve pijnstilling/palliatieve sedatie levensbeëindiging zonder verzoek hulp bij zelfdoding euthanasie op verzoek
palliatieve sedatie euthanasie
zonder verzoek toedienen voeding/vocht stoppen voeding/vocht
euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2de arts (bv. LEIFarts) niet--terminaal 2de en 3de arts (bv. LEIFarts) niet 1 maand wachttijd wilsverklaring euthanasie (voorafgaand)
wilsverklaring euthanasie “niet meer bij bewustzijn” “onomkeerbaar”
COMA
euthanasie
wilsverklaring euthanasie “bij aangetast bewustzijn” “onomkeerbaar”
hersentumoren, hersenmetastasen, carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie
géén euthanasie
wet patiëntenrechten “negatieve” wilsverklaring (voorafgaand) “bij aangetast bewustzijn” “onomkeerbaar”
hersentumoren, hersenmetastasen carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie
wél behandeling weigeren voedsel en vocht
wettelijk kader niet evident collectieve onwetendheid
LEIF LevensEinde InformatieForum opgericht in februari 2003 n.a.v. 3 wetten (eind 2002) patiëntenrechten palliatieve zorg euthanasie
LEIF LevensEinde InformatieForum competente, ‘objectieve’ hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) (LEI draad)
meer dan 300
Belgie ¨Vlaanderen Wallonie
Vlaanderen Oostende
Brugge Gent
Roeselare Kortrijk
Turnhout centraal nummer Antwerpen 02 456 82 15 Mechelen
Maaseik
[email protected] Leuven Hasselt Brussel www.leif.be
20 km
LEIFartsen in Vlaanderen
LEIF LevensEinde InformatieForum competente, ‘objectieve’ hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) (LEI draad) LEIFnurses, LEIFopleiding (apothekers, …) LEIFlijn (telefonische hulplijn; 078 15 11 55) 55) LEIFblad (educatieve brochure)
LEIF
juni 2008 1ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers
september 2008 50.000 exemplaren verdeeld 2de druk
september 2009 100.000 exemplaren verdeeld
nu: 3de druk
LEIF
gratis verkrijgbaar apotheker openbare bibliotheek gemeente
het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten
1.‘negatieve’ wilsverklaring (‘levenstestament’) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap
hiermee: voorafgaande zorgplanning
1.‘negatieve’ wilsverklaring (‘levenstestament’) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap
wat doen met deze documenten? kopie aan huisarts, vertrouwenspersoon, familieleden, … 1.‘negatieve’ wilsverklaring (‘levenstestament’) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap
wat doen met deze documenten? welke zijn ook registreerbaar op de gemeente? 1.‘negatieve’ wilsverklaring (‘levenstestament’) NIET 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap NIET
wat doen met deze documenten? alle registreerbaar bij 1.‘negatieve’ wilsverklaring (‘levenstestament’) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap
LEIF
een waardig levenseinde voor iedereen mét respect voor de wil van iedereen
