DOSSIER STUDIEKEUZE 32 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN

DOSSIER STUDIEKEUZE

32

MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 15.2015

STUDIEKEUZE DOSSIER

Help?! Welke studiekeuze maak ik?

Vind als 18-jarige maar eens de geschikte opleiding in het massale aanbod van hogescholen en universiteiten. Een helse klus en fout kiezen kan gevolgen hebben. UAntwerpen helpt je op weg met tal van initiatieven: van open campusdag over digitaal leerplatform tot individuele begeleiding. Kruisbestuiving met het secundair onderwijs speelt een belangrijke rol.

TEKST KATRIEN VERREYKEN FOTO DRIES LUYTEN JESSE WILLEMS


33

DOSSIER STUDIEKEUZE

Over rol- en zalmmodellen Leerlingen besteden weinig tijd aan het maken van een goed doordachte studiekeuze. BSO- en TSO-scholieren hebben vaker dan ASO-leerlingen een duidelijke voorkeursrichting. En scholieren met een lagere sociaaleconomische status laten de richting van hun dromen vaker links liggen. Het zijn conclusies uit een onderwijsrapport van UAntwerpen. Hoe helpen we leerlingen bij hun studiekeuze?

U

it recent onderzoek van professor Peter Van Petegem, verbonden aan het Instituut voor Onderwijs en Informatiewetenschappen van onze universiteit, blijkt dat laatstejaarsscholieren maar weinig tijd besteden aan het zoeken naar een geschikte hogere opleiding. “86 procent van de leerlingen heeft op het einde van het zesde middelbaar al een duidelijke voorkeursrichting, maar daar is zelden een ruime verkenning van hun mogelijkheden aan voorafgegaan”, stelt Van Petegem vast. “De keuzes worden veeleer gemaakt op basis van toevalligheden, getuigenissen van vrienden of door sturing van de ouders.”

Aanbod te over “Toch biedt onze universiteit tal van activiteiten om op tijd aan die zoektocht te beginnen”, stelt Ann Engelen van het Departement Communicatie. “Het begint allemaal in januari met de SID-in-beurzen in elke Vlaamse provincie, waarop alle hogescholen, universiteiten en belangrijke spelers uit de arbeidsmarkt aanwezig zijn. In de herfsten krokusvakantie organiseren we open lesdagen, met groot succes. In maart en april volgen de open campusdagen, hét moment om de universiteit in een notendop te leren kennen. Alsmaar meer ouders komen daar mee naartoe. In september hebben we nog de infomarkt voor de late beslissers, of de erg vroege vogels: er zijn ook altijd enkele prille zesdejaars van de partij.” “Onze universiteit probeert jongeren ook

34


vroeg warm te maken voor wetenschap. Door deelname aan de Wetenschapsweek en de organisatie van de Kinderuniversiteit in maart, bijvoorbeeld. Om de twee jaar organiseert het Centrum Nascholing Onderwijs (CNO) samen met de Faculteit Wetenschappen zelfs een heuse fusieshow over kernfusie. Daar komen scholen met volle bussen naartoe.” “Dat zijn fantastische activiteiten”, beaamt Van Petegem. “Maar events als de fusieshow moeten goed voorbereid en in de klas nabesproken worden om impact te hebben. Anders dreigen het single shots te worden.”

Studiekeuzeproces Er wordt wel degelijk heel wat georganiseerd, maar vinden zesdejaars gemakkelijk de weg naar de universiteit? “We houden geregeld infosessies voor leerlingen en ouders op secundaire scholen, op vraag van de scholen zelf”, licht studentenbegeleider Sara Backx toe. “We vertellen dan concreet over de structuur van het hoger onderwijs, over het leerkrediet, en over de verschillende opleidingsmogelijkheden. We benadrukken dat het maken van een goede studiekeuze een proces is, en geen momentopname. In augustus en september krijgen we nog een heleboel studenten over de vloer voor lastminute-advies.” “Studiekeuzebegeleiding is een onderdeel van het takenpakket van de leerkracht geworden”, weet Van Petegem. “Het zou een proces van verkenning en verfijning moeten zijn, maar dat is nog te weinig zo. Ik denk

dat het secundair onderwijs nog een sprong voorwaarts kan doen om die overgang wat soepeler te laten verlopen.”

Kiezen, kiezen, kiezen “Eigenlijk zou die studiekeuze veel vroeger dan het zesde middelbaar gemaakt moeten worden”, meent Ann Engelen. “We merken op de SID-ins dat leerlingen soms echt interesse hebben in een richting als handelsingenieur of industriële wetenschappen, maar dan vaststellen dat ze te weinig wiskundeuren hebben opgenomen om die opleiding

STUDIEKEUZE DOSSIER

Aan de slag

Volgens Sara Backx, Peter Van Petegem en Ann Engelen (van linksaf) doet UAntwerpen heel wat op het vlak van studiekeuzebegeleiding.

met succes te kunnen volgen. In het vierde middelbaar zouden we hen al moeten sensibiliseren dat je voor een aantal keuzes in het hoger onderwijs een stevig pakket wiskunde of wetenschappen nodig hebt.” “We stellen ook vast dat heel wat leerkrachten de structuur van het hoger onderwijs te weinig kennen”, vult Van Petegem aan. “Zij moeten een ondersteunende rol opnemen in de toeleiding. Daar knelt het schoentje.” “Enkele jaren geleden is de website www.onderwijskiezer.be gelanceerd, waar je alles over (hoger) onderwijs kan terug-

vinden”, weet Ann Engelen. “Wij hebben als universiteit vorig jaar al onze publicaties herwerkt met specifiek de zesdejaars voor ogen. In de brochures wordt nu vertrokken vanuit de leerling zelf.” “Onze Dienst Studentenbegeleiding heeft het handige werkboek Kijk op kiezen uitgegeven, met drie duidelijke hoofdstukken: ‘wie ben ik?’, ‘wat kan ik?’ en ‘wat wil ik?’” vertelt Sara Backx. “Het is een handig hulpmiddel dat we gebruiken in onze trainingen en in de gesprekken met leerlingen. We horen dat ook secundaire scholen ermee aan de slag gaan.”

Onze universiteit ontwikkelde het elektronisch leerplatform ‘Aan de slag’, voor toekomstige studenten, leraars en studiekeuzebegeleiders secundair onderwijs. Je vindt er handige digitale pakketten die ondersteunend werken bij vragen over studiekeuze, en die gebruikt kunnen worden voor zelfstudie thuis of in de klas. Je kan aan de slag met demo’s, zelftesten, leermateriaal en oefeningen ter voorbereiding van een specifieke opleiding, en zelfs materiaal gericht op een specifiek schoolvak. De democursussen zijn voorbeelden van bestaande elektronische cursussen van een opleidingsonderdeel. Keuzes maken was nog nooit zo eenvoudig.

MEER INFORMATIE www.uantwerpen.be/aan-de-slag


35

DOSSIER STUDIEKEUZE

Democratisering hoger onderwijs Uit onderzoek van Van Petegem blijkt dat BSO- en TSO-leerlingen vaker een duidelijke opleiding voor ogen hebben. “Dat heeft deels met de finaliteit van die opleidingen te maken”, meent hij. “TSO- en BSO-richtingen bereiden specifiek voor op een bepaald beroepenveld of een specifieke hogere opleiding. Met een ASO-richting kan je nog vele kanten op.” Anderzijds voelen BSO-leerlingen zich vaak minder verbonden met een voorkeursrichting. Van Petegem: “De kansen voor TSO- en BSO-leerlingen in het hoger onderwijs zijn vooralsnog zeer beperkt. De cijfers spreken voor zich. Van de 2955 nieuwe eerstejaarsstudenten aan onze universiteit dit academiejaar komt slechts 1 procent uit het BSO en 11,6 procent uit het TSO.”

36


Zet de universiteit gericht in op de democratisering van het hoger onderwijs? Wordt er op een BSO- en TSO-publiek gemikt? “Niet echt”, zegt Ann Engelen. “Maar we hebben wel een aantal projecten lopen die specifiek dit publiek aanspreken. In het Klimopproject getuigen studenten als rolmodellen en voorbeeldfiguren dat studeren aan de universiteit een haalbare kaart is. Klimopteams van drie studenten bezoeken ‘leerbedreigde’ leerlingen in hun laatste jaar ASO, KSO en TSO en brengen hun eigen – vaak niet evidente – verhaal. De studententeams zijn trouwens ook aanwezig op de SID-inbeurs en helpen leerlingen de juiste keuze te maken. In het Tutoraatproject geven studenten bijles aan middelbare scholieren die daar nood aan hebben.” “Het Wegwijzerproject is ook een mooie”,

vult Van Petegem aan. “Daarin engageren studenten van onze lerarenopleiding zich om, in het kader van hun stage, leerlingen gedurende een jaar te begeleiden in de zoektocht naar een goede studiemethodiek en -richting.”

Van waterval naar zalm Een opvallende vaststelling in het onderzoek is dat jongeren met een lagere sociaaleconomische status minder vaak in hun voorkeursopleiding starten. Hoe komt dat? “Ik kan me voorstellen dat ouders hun kinderen soms aanraden niet te hoog te mikken”, meent Van Petegem. “Ik zie daar een aantal parallellen met de democratiseringsgolf van de jaren zestig, alleen speelt het zich hier vooral bij gezinnen met een migratieachtergrond af.” “Als jongeren de foute studiekeuze maken, is dat vaak omdat de keuze te eenzijdig was”, stelt Sara Backx. “Ze kiezen voor wat ze kunnen, maar vergeten daarbij rekening te houden met wat ze graag doen, of omgekeerd. Het draait niet alleen om competenties, maar ook om passie.” “Zonder interesse en motivatie lukt het niet”, vindt ook Van Petegem. “Als de jongeren autonoom gemotiveerd zijn, dan ervaren ze de keuzes die ze maken als keuzes van zichzelf, wat een positieve invloed op hun slaagcijfers heeft. Daarom ben ik blij dat we – in tegenstelling tot het alom bekende watervalsysteem in het secundair onderwijs – in het hoger onderwijs ook het ‘zalmmodel’ kennen. Jongeren die initieel te laag gemikt hebben, kunnen via de zogenaamde schakeljaren nog naar boven opschuiven.” n

STUDIEKEUZE DOSSIER

“Ik ben graag rolmodel” Masterstudente Irina Kiyko geeft via het Tutoraatproject al drie jaar bijlessen wiskunde aan middelbare scholieren. Ze besloot tutor te worden omdat ze graag een rolmodel wilde zijn. Vanuit haar ervaring helpt ze ook mee met de vorming van nieuwe tutoren.

I

rina Kiyko kwam als negenjarige vanuit Oekraïne in ons land aan. “Ik heb de middelbare school in België als anderstalige doorlopen en succesvol afgerond. Toen ik tijdens mijn eerste bachelorjaar aan de universiteit een mail zag waarin reclame werd gemaakt voor het Tutoraatproject, voelde ik me meteen aangesproken.” Inmiddels zit Irina in haar masterjaar toegepaste economische wetenschappen: economisch beleid. “Wiskunde is altijd mijn lievelingsvak geweest. Ik wilde mijn kennis en interesse doorgeven om andere allochtone en kansarme leerlingen te helpen. Ik geef nu al drie jaar bijlessen aan kleine groepjes, zo’n drie tot acht leerlingen. Wekelijks besteed ik één tot twee uur aan de voorbereiding ervan, maar dat vind ik heel leuk om te doen. Vorig jaar heb ik voor de laatste les een gezelschapsspel over wiskunde ontwikkeld, met herhalingsoefeningen. Dat werd erg positief onthaald.” Het Tutoraatproject heeft als doel de doorstroom van ‘leerbedreigde’ jongeren naar het hoger onderwijs te verbeteren. ‘Leerbedreigde’ leerlingen hebben vaak niet het Nederlands als thuistaal, ze hebben een migratieachtergrond, een schoolachterstand, een functiebeperking of een leerstoornis, of een combinatie hiervan. “Soms hebben de leerlingen gewoon wat extra uitleg of een duwtje in de rug nodig, zodat ze gemotiveerd worden en vertrouwen krijgen in hun eigen kunnen”, vindt Irina. “Omdat ik zelf nog studente ben en geen leerkracht, ben ik voor hen vaak een vertrouwenspersoon. Hun dankbaarheid na

Irina Kiyko • Master in de toegepaste economische wetenschappen: economisch beleid • Tutor wiskunde • Hobby’s: piano spelen

“Soms hebben de leerlingen gewoon een duwtje in de rug nodig”, zegt tutor Irina.

de lessen en hun vooruitgang in de klas is voor mij de grootste beloning voor mijn inzet. Ik weet wat het is om als allochtoon hier in België te studeren. Ik ben het levende bewijs dat het lukt. Dat ik voor hen als rolmodel kan dienen, vind ik heel fijn.” n

MEER INFORMATIE www.uantwerpen.be/tutoraat MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 15.2015

37

DOSSIER STUDIEKEUZE

“Je studiekeuze moet een bewuste, positieve keuze zijn” Joachim Van Tilburg is alumnus biomedische wetenschappen. Hij geeft Biologie en Natuurwetenschappen op het Groenendaalcollege in Merksem en komt met zijn leerlingen geregeld naar onze universiteit voor labosessies. Nadenken over je latere studiekeuze kan volgens hem niet vroeg genoeg gebeuren.

I

k ben coördinator van de derde graad”, vertelt Joachim Van Tilburg. “Het fijne daaraan is dat de derde graad wat ruimte in het lessenpakket heeft die vrij ingevuld mag worden. Wij organiseren seminaries waarbij de leerlingen verschillende vaardigheden kunnen trainen. Ondernemingszin, bijvoorbeeld, maar ook onderzoeks- en communicatievaardigheden. Een van die seminaries voor de richting Wetenschappen-Wiskunde is ‘Bioproeven’. Ik kom daarvoor altijd naar de universiteit om met de leerlingen een labosessie te doen. Zo komen ze eens in een echt labo van een onderzoekscentrum terecht en kunnen ze gebruikmaken van toestellen die we op school niet hebben. Ze volgen daar een practicumsessie over enzymen. Na een summiere uitleg worden ze losgelaten. Met vallen en opstaan moeten ze tot een resultaat zien te komen. De leerlingen vinden die labosessies erg leerrijk en het is een perfecte voorbereiding op hoe het er aan de universiteit aan toegaat.” Het Groenendaalcollege werkt al jaren nauw samen met onze universiteit. “Al vanaf de beginjaren doen we mee met het Tutoraatproject”, vertelt Van Tilburg. “Universiteitsstudenten komen onze leerlingen – die daar nood aan hebben – helpen bij probleemvakken. Wiskunde wordt erg veel gevraagd. Jaarlijks maken toch 10 tot 20 leerlingen uit het vierde en vijfde jaar gebruik van die mogelijkheid.” Ook de SID-in-beurzen worden bezocht. “De leerlingen worden verplicht om te gaan,

38


maar ze hebben er ook echt wat aan. Ze zijn blij dat de hogescholen en universiteiten daar aanwezig zijn en hen met plezier informeren over het opleidingsaanbod.” Van Tilburg vindt dat de universiteit de leerkrachten en de leerlingen voldoende op de hoogte brengt van het aanbod. “Op school hebben we een infostandje met alle flyers en folders van de hogescholen en universiteiten. Enkele zesdejaars die volgend jaar geneeskunde willen studeren, zijn nu alvast de EMSA-workshops aan het volgen. Dat zijn lessen georganiseerd door de studentenvereniging geneeskunde ter voorbereiding van het toelatingsexamen.” “Het aanbod voor leerlingen is vandaag enorm”, vindt Van Tilburg. “Toen ik mijn universitaire studie aanvatte, moest ik op basis van enkele foldertjes mijn keuze maken. Ik heb biomedische wetenschappen gestudeerd en heb daar nooit spijt van gehad, maar eigenlijk ben ik daar zonder de juiste vooropleiding aan gestart. In het middelbaar had ik Economie-Wiskunde gevolgd, maar ik was enorm geboeid door genetica en wilde het proberen. Het heeft uiteindelijk zes in plaats van vier jaar geduurd, omdat ik een

heel zwakke basis wetenschappen had.” “Ik vind nadenken over je studiekeuze heel belangrijk. Daar beginnen we eigenlijk al in het tweede jaar mee. Onze tweedejaars maken onder meer kennis met de website www.onderwijskiezer.be. Ook in het vierde en het zesde jaar is deze website een belangrijke tool in de studiekeuzebegeleiding. De leerlingen vinden daar het hele onderwijsaanbod. Ze kunnen er ook een eerste interessetest afleggen: waar liggen mijn competenties? Wat kan ik goed? Wat doe ik graag? Eigenlijk is het de bedoeling dat ze evolueren van een brede basis in de eerste graad naar een eindpunt in het zesde jaar. Hun studiekeuze moet een bewuste, maar vooral een positieve keuze zijn.” n

STUDIEKEUZE DOSSIER

E Study choice and student counselling

P

upils do not spend enough time exploring their study options and pupils from lower socioeconomic backgrounds tend not to follow their dreams when it comes to choosing a study programme. These are just a few of the striking conclusions of a recent education report published by the University of Antwerp. And yet our university offers plenty of activities to help students start their hunt for a programme in plenty of time. It all starts in January with the SID-in fairs held in every Flemish province, which are attended by all of the university colleges, universities and other major stakeholders in the labour market. During the spring and autumn half-term holidays, pupils are invited to attend classes during the open course days at the university. In March and April, the open campus days are the perfect opportunity to get to know the university. Finally, in September, there is an info fair for those who haven’t yet made a decision. The University of Antwerp tries to pique young children’s interest in science by inviting them to take part in the Science Week and Children’s University. Every two years the Faculty of Science even organises a fusion show about nuclear fusion, which is very popular with schools. We also try to reach out to pupils who are thought to be at risk of dropping out. The Klimop project sees students sharing their experiences, serving as role models and demonstrating that studying at university can be done. In addition, the Tutoraat project involves university students giving individual tutoring to secondary school pupils who need it. Finally, in the Wegwijzer project, students who are training to become teachers provide year-long guidance to pupils, helping them to develop good study methods and choose the right study programme.

“Leerlingen vinden de labosessies op de universiteit altijd erg leerrijk”, vertelt Joachim Van Tilburg.

Bepaal mee de toekomst Als leerkracht, begeleider of directeur speel je een belangrijke rol in de studiekeuze en de toekomstplannen van je leerlingen. Op een studiedag willen we concrete handvatten aanreiken die je kan inzetten bij de begeleiding van jouw leerlingen. We bieden good practices uit secundaire scholen aan. Tegelijkertijd krijg je meer inzicht in de manier van werken en de verwachtingen in het hoger onderwijs. Onderwijsminister Hilde Crevits geeft duiding bij haar beleid voor een betere studiekeuzebegeleiding. Ben je betrokken bij de studiekeuzebegeleiding van je leerlingen of ligt het onderwerp je nauw aan het hart? Wees welkom. Wanneer? Dinsdag 5 mei 2015 van 9 tot 15.30 uur. www.uantwerpen.be/studieLorem ipsum es ta dag-studiekeuzebegeleiders

mor nientes fort

Bore veliqua mconsequi er etum ip et la con verilis idu ipit vel eu facin volor duipit nulla T. Vanauguerit Daal, L. Coertjens, digna onsed E. dunt Delvaux, laorer V. Donche aessissectet & P. Van lore Te Petegem te vulla (2014). faccummy num quat, Klaar voor velithoger ametonderwijs nibh esedof dolorpe arbeidsmarkt? raesseLongitudinaal enis. Rud ea vullaorting onderzoek bijerit, laatstejaarsleerquis eugiam inci lingen tiesecundair min ut elit onderwijs. iureet, cor tat Antwerpen: irit aut vullut Garant. aliquisi. Mede Dunt gefinancierd lam veniam, door develenit provincie lamconse Antwerpen.eugiam velit lut llum veliquat non velisi. MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 15.2015

39

DOSSIER STUDIEKEUZE 32 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN

Recommend Documents