DIT WORDT JOUW JAAR!
Lezers over Ben Tiggelaar “Ben Tiggelaar is in staat om mensen daadwerkelijk te inspireren. Hij combineert theorie en praktijk op een hoog niveau tot één geheel.” “Ben Tiggelaar weet mensen in beweging te krijgen.” “Tiggelaars methode is een eye-opener.” “Eindelijk enkele stappen verder dan de Amerikaanse goeroes... Ben Tiggelaar legt op een leuke manier keihard de pijnpunten bloot van persoonlijke gedragsverandering.” “Enkele simpel te onthouden regels leiden al gauw tot aantoonbare resultaten.” “Ik heb me heel vaak afgevraagd waarom wij, mensen in het algemeen, vaak precies weten wat we zouden moeten veranderen, en dat ook wíllen, maar toch niet doen. Tiggelaar was een openbaring: ik sport nu vier dagen per week, werk gedisciplineerd en kan me veel beter ontspannen.”
Recensenten over Ben Tiggelaar “Ik heb (…) Tiggelaar met erg veel genoegen gelezen. Je ontkomt bij de treffende voorbeelden van de schrijver niet aan de vraag: hoe is dat nu bij mij?” “De kracht (…) is de toegankelijkheid van Tiggelaars visie en de onderliggende theorie, en zijn gestructureerde en pragmatische werkwijze.” “Onderbouwd, onderhoudend, concreet, gevuld met concrete voorbeelden en tips.” “Zoals altijd weet Ben Tiggelaar ook hier weer de wetenschappelijke onderbouwing voor iedereen inzichtelijk te maken.” “Geeft je de moed en de inspiratie om eindelijk te gaan doen wat je écht wilt.”
Tyler Roland Press BV, Soest Omslagontwerp en opmaak: Studio Vuurdoorn Foto auteur: Marcel Bakker / HiRez Images Eerste druk september 2011 Tweede druk oktober 2011 Derde druk november 2011 Vierde druk februari 2012 © 2011 Tekst Ben Tiggelaar Nederlandstalige uitgave © 2011 Tyler Roland Press BV, Soest Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 Auteurswet 1912, juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB, Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden. www.tylerrolandpress.nl www.tiggelaar.nl ISBN 978 90 794 4550 9 NUR 770, 801
Inhoudsopgave
Voorwoord................................................................................................11
1
Geluk is een kwestie van doen.................................................... 15
2
Richting + Actie = Succes............................................................... 23
3
Waar geloof je in?................................................................................31
4
Wat zijn je sterke punten?............................................................. 39
5
Wat waarderen je dierbaren?....................................................... 47
6
Jouw richting bepalen....................................................................55
7
Concrete actiedoelen formuleren............................................. 63
8
Het stimuleren van nieuw gedrag.............................................71
9
Het doorbreken van oud gedrag................................................ 79
10 Actieresultaten slim evalueren................................................... 87 11 Waarom je nooit echt ‘klaar’ bent.............................................95 12 Anderen helpen zichzelf te leiden..........................................103
12 krachtige lessen in persoonlijke verandering............111
Het richting + actie-model.......................................................... 113
Bronnen.................................................................................................. 115
Over Ben Tiggelaar............................................................................ 121
Anderen over Ben Tiggelaar als trainer en spreker............123
Voor onze dochters
Dit wordt jouw jaar!
Ieder jaar nemen alleen al in Nederland miljoenen mensen zich voor om iets te veranderen in hun leven. Na een vakantie, na een bijzondere ervaring of bij de start van een nieuw werk-, studie of kalenderjaar, willen we massaal ons leven een positieve impuls geven. Een stap vooruit in onze loopbaan; je beter voelen in je lijf; een betere balans tussen werk en thuis. De meeste pogingen falen echter jammerlijk. Voor de meerderheid van de mensen geldt dat hun wensen niet uitkomen. En ook in bedrijven lopen de meeste veranderinspanningen op niets uit. Hoe kan dat toch? De belangrijkste reden: we weten te weinig over de werking van ons eigen gedrag. Zo denkt de meerderheid van de mensen dat veranderen Gedragsonderzoekers weten draait om ‘wilskracht’ of ‘doorhoe je tot voornemens komt die zettingsvermogen’. Dat klinkt wél kans van slagen hebben misschien aannemelijk, maar ‘iets willen’ is in vrijwel alle gevallen onvoldoende om de stap naar gedrag en resultaten te maken. En ‘doorzettingsvermogen’ is helemaal niet één specifiek vermogen, maar eerder de optelsom van een groot aantal vaardigheden. Aan de andere kant is er een grote hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek naar het verband tussen doelen en resultaten. Gedragsonderzoekers weten vrij goed hoe je tot voornemens komt die wél
kans van slagen hebben. Ook weten we welke verandertechnieken het meest effectief zijn. In dit boek wil ik je helpen om deze kennis op een leuke en praktische manier in te zetten bij het formuleren van jouw doelen, het ondernemen van actie en het bereiken van resultaten. Anders dan in mijn vorige boek over dit onderwerp -Dromen, Durven, Doen- besteed ik nu ook uitgebreid aandacht aan het bepalen van je koers. Welke dromen en wensen zijn voor jou écht de moeite waard? Wie hierin zorgvuldig kiest, vergroot meteen al zijn kans op een succesvolle uitvoering van zijn voornemens. Ook is er nu aandacht voor het effectief helpen van andere mensen die -privé of professioneel- leiding moeten geven aan zichzelf. Daarnaast bevat dit boek tal van nieuwe voorbeelden, inzichten en adviezen op het gebied van verandering en groei. Goed. De meeste mensen hebben er grote moeite mee om hun wensen in resultaten om te zetten. Maar een klein deel slaagt wél. Wat doen deze mensen anders dan de rest? Wat zeggen onderzoekers hierover? En welke praktische tips kunnen we hieruit afleiden? Dit boek bevat de antwoorden op deze vragen. Zodat je van de komende twaalf maanden jouw jaar kunt maken. Ben Tiggelaar
1
Geluk is een kwestie van doen Wat maakt ons -bewezen- gelukkig? Kun je je eigen geluk vergroten? De opmerkelijke rol van geld
“Wat zou jij doen met 27,5 miljoen euro? Belastingvrij...” Ik praat met een collega over het krantenbericht dat we vanmorgen beiden lazen. Tien medewerkers van een bedrijf in Zeeland wonnen samen de ‘jackpot’ in de Nederlandse Staatsloterij. “Wees nou eens eerlijk, Ben. Wanneer jij 27,5 miljoen op de bank had, zou jij dan nog teruggaan naar je werk? Volgens mij zouden de meeste mensen meteen stoppen.” Een paar dagen later verschaft Paul, de oudste van de tien jackpotwinnaars, opStél dat er geen wetten heldering. Aan een journalist van de en praktische bezwaren Provinciale Zeeuwse Courant vertelt hij in de weg stonden dat hij iets eerder met pensioen zal gaan, maar dat de negen collega’s gewoon blijven werken bij het bedrijf. “Ik ben de oudste van het stel. De rest is allemaal een stuk jonger, met opgroeiende kinderen. Die zeggen: wat moeten we dan? Een beetje thuiszitten of zo?” De kern Dit hoofdstuk gaat over de vraag wat ons gelukkig maakt. Stél dat er in de komende twaalf maanden een paar dromen gegarandeerd zouden uitkomen, wat is dan verstandig om te kiezen? De vraag van mijn collega, over wat ik zou doen met een prijs van
16
Dit wordt jouw jaar!
27,5 miljoen, is overigens zo gek nog niet. Ook al winnen jij en ik waarschijnlijk nooit zo’n geldbedrag (de kans dat je in het verkeer verongelukt is helaas al veel groter dan dat je de ‘gewone’ hoofdprijs wint in de Staatsloterij), toch heeft zo’n prijs ook waarde voor ons... Dit soort astronomische bedragen zet je namelijk ook astronomisch aan het dromen. Stél dat alles kon. Stél dat er geen wetten en praktische bezwaren in de weg stonden. Wat zou jij dan willen? Wat zou je veranderen? Wie zou je willen ontmoeten? Waar zou je naartoe willen? Welke dingen zou je eindelijk eens willen uitproberen? Ferrari of paard-en-wagen? Grote geldprijzen zijn handig bij het prikkelen van onze fantasie, maar echt belangrijk zijn ze niet. Allereerst omdat het wetenschappelijk bewezen is dat mijn grootmoeder gelijk had: geld maakt niet gelukkig. Om het wat nauwkeuriger te formuleren: meer geld maakt niet gelukkiger. Onderzoeker Edward Diener en collega’s vergeleken bijvoorbeeld de geluksbeleving van superrijke Amerikanen, de mensen uit de Forbes 400-lijst, met die van de Amish, een orthodox-christelijke gemeenschap die zeer eenvoudig en traditioneel leeft. Op een schaal van nul tot zeven scoorden beide groepen gemiddeld een 5,8. Het maakt blijkbaar voor je geluk niets uit of je je in een Ferrari voortbeweegt of met paard-en-wagen. Daarnaast is de hoofdprijs in de loterij ook om een andere reden volkomen onbelangrijk. We hebben namelijk allemaal de mogelijkheid om -ook zonder grote hoeveelheden geld- belangrijke dingen in ons leven te veranderen. Om het even mooi te zeggen: we beschikken allemaal over een schat die veel waardevoller is dan de jackpot in de loterij. Mensen zijn de enige levende wezens op deze aarde die bewust plannen kunnen maken voor hun toekomst en vervolgens via hun gedrag deze plannen kunnen verwezenlijken. Dat is niet gemakkelijk en het gaat niet vanzelf, maar we kunnen het wel.
Geluk is een kwestie van doen
17
Hoe maakbaar is geluk? Laat ik meteen even iets ophelderen voordat je me verdenkt van een al te blije, naïeve insteek. Ik geloof niet in 100% maakbaarheid. Gedragswetenschappelijk onderzoek laat de laatste jaren steeds duidelijker zien dat een flink deel van de dingen die we doen en meemaken in ons leven, genetisch bepaald is. Daarnaast worden we in behoorlijke mate gestuurd door de dagelijkse omstandigheden waarin we verkeren. Maar tegelijk kunnen mensen doelen stellen en die doelen realiseren. Ik ben in de loop van de jaren gefascineerd geraakt door dit fenomeen. Veel wensen komen misschien nooit uit, maar bij sommige mensen lukt het wel. Is dat alleen een kwestie van geluk? Of hebben deze mensen een andere aanpak, waarmee ze de kans verhogen dat hun dromen uitkomen? Onderzoek laat zien dat dit laatste het geval De manier waarop is. De manier waarop je je koers bepaalt en je je koers bepaalt en de manier waarop je vervolgens je gedrag je gedrag bestuurt, bestuurt, maken het verschil. Sommige manieren om je wensen te formuleren, blijmaken het verschil ken effectiever dan andere. Ze leiden tot een grotere kans dat je wensen ook echt uitkomen. Ook sommige manieren om je gedrag te managen, werken beter dan andere. Ze zorgen voor grotere veranderingen die langer standhouden. Irritatie en verbazing Nu we het toch over onderzoek hebben. De aanbevelingen in dit boek zijn gebaseerd op controleerbaar wetenschappelijk onderzoek. Twee redenen daarvoor. Reden één. Sociologe Christine Whelan ontdekte dat ‘zelfhulpboeken’ vooral worden gelezen door mensen die al enige handigheid hebben in zelfsturing en dit graag willen uitbreiden. Verstandige mensen die actief willen werken aan hun gezondheid, hun loopbaan, hun werk/privé-balans en andere doelen. Die moet je dus niet voor de gek proberen te houden.
18
Dit wordt jouw jaar!
Reden twee is dat ik met irritatie en verbazing kijk naar de grote hoeveelheid onbewezen claims die je in veel populaire boeken vindt. Variërend van “als je ergens in gelooft, zal het ook gebeuren”, tot “synchroniseer je hersengolven, waardoor je ‘verlichting’ bereikt én beter slaapt”. Dit type claims is eerder bedoeld om de uitgever aan een hogere oplage te helpen, dan de lezer aan een hoger welbevinden. Onderzoek is vaak veel leuker en praktischer dan je denkt. In dit boek komen onder meer de volgende bevindingen aan de orde: Het leeuwendeel van ons dagelijkse gedrag komt onbewust, automatisch tot stand. De beste schoonmakers zien hun werk als een roeping. Je kunt je eigen motivatie en die van anderen eenvoudig met een factor acht verhogen. Wie verandering ziet als een leerproces heeft een grotere kans op succes dan wie vooral wil presteren. Verreweg de meeste mensen in bedrijven worden ineffectief geleid. Wat is geluk? Vertelt onderzoek ons ook iets over wat mensen gelukkig maakt? Gelukkig wel. Een paar actuele inzichten op dit gebied. Volgens onderzoeker Martin Seligman en zijn collega’s uit de stroming van de ‘positieve psychologie’, kunnen we drie soorten van geluk onderscheiden. Allereerst is er ‘het plezierige leven’. Daarbij gaat het erom zoveel mogelijk fijne momenten te beleven. Een leuke avond met vrienden, een fijne vakantie. Geluk is lol in het leven. Jammer alleen dat een groot deel van het vermogen tot ongecompliceerd genieten aangeboren is en niet veranderbaar. Ten tweede is er ‘het goede leven’. Daarbij gaat het erom je talenten en je sterke punten te gebruiken in werk- en privéactiviteiten. Zodat je niet meer op de klok kijkt, maar opgaat in de dingen die je doet: ‘flow’ in het positieve psychologie-idioom. De een ervaart dat bij het
Geluk is een kwestie van doen
19
bespelen van een muziekinstrument, de ander bij het werken aan een computerprogramma. Ten derde is er ‘het betekenisvolle leven’, waarbij je jezelf in dienst stelt van iets dat groter is dan jijzelf. Dat kun je bijvoorbeeld ervaren in vrijwilligerswerk, maar ook in het ouderschap of het lidmaatschap van een maatschappelijke beweging. Interessant is dat er bij de tweede en derde vorm van geluk geen sprake hoeft te zijn van doorlopende blijheid. Maar er is wel sprake van tevredenheid met het leven als geheel. Ik ben zelf wel blij met deze driedeling. De eerste soort geluk kan ik namelijk maar een tijdje verdragen wanneer de overige twee ontbreken. De hoogste kunst is volgens mij het op één lijn brengen van de drie vormen van geluk. Met plezier die dingen doen waar je goed in bent en daarmee bijdragen aan een betere wereld. Geluk is wat je doet Hoe vaak hoor je niet mensen verzuchten: “Ik heb alles wat m’n hart begeert en toch ben ik niet gelukkig.” Eigenlijk is dat niet zo vreemd. Een van de belangrijkste, steeds weer terugkerende elementen in “Ik heb alles wat m’n het geluksonderzoek dat ik ken, is dat het hart begeert en toch bijzonder onbelangrijk is wat je hebt, maar ben ik niet gelukkig” vooral veel uitmaakt wat je dagelijks doet. Je wordt gelukkig van je gedrag. Als je wel allerlei dingen hebt, maar nooit iets doet dat je echt relevant vindt, waar je goed in bent of waar je plezier in hebt, blijf je toch ongelukkig. Dat is misschien een open deur, maar daarom niet minder waar. Sonja Lyubomirsky, een van de leidende geluksonderzoekers in de wereld, komt tot een vergelijkbare conclusie. Zij stelt dat de verschillen in geluk die mensen ervaren voor 50% kunnen worden verklaard uit erfelijke factoren; voor 10% uit omstandigheden; en voor 40% uit de activiteiten die we ondernemen.
20
Dit wordt jouw jaar!
Je kunt jezelf dus gelukkiger maken door veranderingen aan te brengen in je dagelijkse gedrag. Om wat voor soort dingen gaat het dan? Drie voorbeelden... Dankbaarheid tonen: tel dagelijks je zegeningen en spreek je dankbaarheid uit naar andere mensen. Vriendelijk zijn: doe aardige dingen voor andere mensen, spontaan of gepland. Voor je lijf zorgen: sporten, lachen, mediteren, het helpt allemaal. Onderzoeksinstituut Gallup deed wereldwijd onderzoek naar menselijk welbevinden. Ook hier speelt ons gedrag een hoofdrol. Ter illustratie, de enige vraag over werk die volgens Gallup relevant is voor ons welbevinden, luidt: vind je leuk wat je dagelijks doet? Gedrag centraal Ons gedrag speelt een essentiële rol. Wat we doen draagt in belangrijke mate bij aan resultaten die we relevant vinden, zoals een fijne relatie, een gezond lijf en succes in ons werk. Typisch dingen die niet voor geld te koop zijn. Maar gedrag levert ook onderweg naar dat resultaat al een bijdrage aan ons geluk. Met name wanneer we dingen doen die we plezierig vinden, waar we goed in zijn en waarmee we bijdragen aan dingen die groter zijn dan wijzelf. Kijk, dat is mooi meegenomen. Menselijk gedrag is volgens mij daarom een fenomeen waarin we ons wat nader zouden moeten verdiepen. Dat zullen we dan ook in het volgende hoofdstuk doen. Nog even over geld. Mocht je in het komende jaar je financiële positie willen verbeteren, dan is het volgende aardig om te weten. Mensen die meer geld verdienen, worden daar misschien niet gelukkiger van. Maar Lyubomirsky ontdekte wel een ander opmerkelijk verband: mensen die gelukkig zijn, blijken gemakkelijker meer geld te ver dienen. Dus: eerst werken aan je geluk, dan pas aan je geld.
Geluk is een kwestie van doen
21
Dit wordt jouw jaar! Als je van de komende twaalf maanden jouw jaar wilt maken, houd dan rekening met de volgende drie zaken... 1. Je kunt drie niveaus van geluk onderscheiden: het plezierige leven (fijne momenten beleven), het goede leven (je talenten gebruiken) en het betekenisvolle leven (deel uitmaken van iets dat groter is dan jijzelf ). 2. Je geluk en je gedrag zijn nauw met elkaar verbonden. Niet wat je hebt, maar wat je doet, bepaalt je geluk. Geluk kun je gedeeltelijk ‘maken’ met je gedrag. 3. Geld en geluk staan op een interessante manier met elkaar in verband. Geld leidt niet tot geluk, maar geluk leidt wel tot geld.
