Dit is onze geschiedenis!

TENTOONSTELLING TER GELEGENHEID VAN DE VIJFTIGSTE VERJAARDAG VAN DE VERDRAGEN VAN ROME

Dit is onze geschiedenis! Een 50-jarig Europees avontuur

Persconferentie Dinsdag 20 maart 2007 om 12u15 Koninklijk pakhuis Tour & Taxis Havenlaan 86 1000 BRUSSEL

Inhoudstafel Inleiding: Rome 1957-Brussel 2007 Europa, onze geschiedenis! Het tentoonstellingsparcours Interscholenwedstrijd – Nevenactiviteiten De makers van de tentoonstelling Praktische informatie

Inleiding: Rome 1957- Brussel 2007 2007: het gouden jubileum van de Verdragen van Rome. Als culturele instelling die de Europeanen kennis wil laten maken met de wortels van hun gemeenschappelijke beschaving, moet het Museum van Europa deze mijlpaal vieren. Dit geldt ook voor de Europese Instellingen, die de uitdrukking zijn van een Europees staatsburgerschap in wording. En tot slot geldt dit ook voor alle Belgische overheden. De Belgische burgers hebben de Europese Instellingen te lang beschouwd als een soort van obscuur, vijandig eiland, als een ingezet stuk dat slecht geïntegreerd is in het stedelijk weefsel. Brussel haalt echter heel wat voordeel uit haar statuut van Europese hoofdstad – en België ook. Het is dus belangrijk dat zij dit statuut openlijk aanvaardt door dit eiland in zich op te nemen. Hiervoor moeten bruggen gebouwd worden tussen de stad en de Instellingen. De tentoonstelling Dit is onze geschiedenis! moet een van deze bruggen zijn. Ze zal aantonen dat Europa iedereen aanbelangt door de mensen in eenvoudige termen, met empathie en emotie aan te spreken, door de Geschiedenis en de geschiedenis te mengen. We zijn niet zo naïef dat we geloven dat een tentoonstelling zal volstaan om de Brusselaars en de Belgen te enthousiasmeren voor Europa. Maar – en hier twijfelen we niet aan – het zal een uitstekend begin zijn. In 2007 – 2008 is de tentoonstelling Dit is onze geschiedenis! dé referentie in Brussel voor de vijftigste verjaardag van de ondertekening van de Verdragen van Rome. Ze is de officiële tentoonstelling van de Europese Commissie, de Belgische federale Regering en de Belgische deelstaten. Dat de tentoonstelling ‘officieel’ is, betekent echter niet dat de Europese Instellingen het parcours hebben gedicteerd of dat wij ons opstellen als woordvoerder van de Commissie. Het betekent alleen dat het project van het Museum van Europa geselecteerd werd in het kader van een Europese openbare aanbesteding, waardoor het heel wat geld kreeg van deze drie bestuursniveaus. Ook de privé-sector heeft dit initiatief gesteund en steunt het Museum trouwens al van bij het begin.

Europa, onze geschiedenis! Het doel van de tentoonstelling Een grotendeels jong publiek gevoelig maken voor de Europese geschiedenis. Dit publiek interesseert zich over het algemeen nauwelijks of heel weinig voor deze geschiedenis en men moet op de emoties inspelen om het te laten voelen dat deze geschiedenis hem aangaat, dat het over hem gaat: over zijn verleden en zijn toekomst. De basisprincipes van de tentoonstelling 1. De geschiedenis van de Europese eenmaking na de Tweede Wereldoorlog en de conflicten rond deze eenmaking vormen de leidraad voor het historische gedeelte. 2. De volledige tentoonstelling is georganiseerd volgens het principe van de chronologie. 3. De ruimten met de artistieke installaties komen tussen de ruimten over de geschiedenis te liggen. 4. De geschiedenis van de Europese eenmaking is geïntegreerd in de geschiedenis van de koude oorlog en de geschiedenis van de politieke, economische, technische, culturele en morele veranderingen in de hele wereld. 5. De ‘grote’ geschiedenis wordt afgewisseld met de ‘kleine’ geschiedenis, de verschillende dimensies van de Europese geschiedenis tussen 1945 en 2007 worden afgewisseld met de geschiedenis van het dagelijks leven in deze periode. Zo wordt aangetoond hoeveel invloed zij op elkaar hebben gehad. 6. Door de hele tentoonstelling loopt een redelijk compacte tijdslijn in verschillende vormen zodat de bezoeker overal in het parcours weet waar hij zich bevindt in de geschiedenis. We zijn ervan overtuigd dat Dit is onze geschiedenis! de Europeanen een nieuw, origineel overzicht geeft van de Europese eenmaking. We geven hen wel degelijk een beeld van hun geschiedenis – zonder enige institutionele clichés.

Het tentoonstellingsparcours Een tentoonstelling maken over de geschiedenis van de Europese eenmaking is niet eenvoudig. Heel wat van onze tijdgenoten zijn inderdaad ‘uit de geschiedenis gestapt’. Ze hebben het gevoel niet meer aan de geschiedenis deel te nemen. Bovendien wordt de geschiedenis van de Europese eenmaking vaak gelijkgesteld aan een opsomming van de ondertekening van onbegrijpelijke verdragen. Daarom moet de bezoeker een reeks museografische middelen voorgeschoteld krijgen die hem helpen de eenmaking van ons continent te begrijpen zonder dat het gaat vervelen. De volgende ruimten ritmeren het parcours: - Preambule: Nog voor de ingang van de tentoonstelling benadrukt een installatie het historische belang van het Verdrag van Rome. Op een 12 meter lange, koperen band worden alle vredesverdragen opgesomd die in de loop van de eeuwen werden afgesloten in Europa. Alleen al het aantal verdragen toont aan hoe ondoeltreffendheid ze waren. Dit is een werk van de Duitse kunstenaar Günter Demnig (1985). Daarnaast wordt het Verdrag van Rome getoond zoals het is neergelegd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken: een bescheiden typoscript dat Europa de langste periode van vrede heeft geschonken. - Ik was: Een grote foto waarop 27 mensen staan, van de cineast Danilo Catti. Een officiële foto tijdens een Europese top? Nee: deze foto komt tot leven. 27 Europese burgers vertellen in het kort welke gebeurtenissen zij in hun land hebben meegemaakt, situaties die vandaag onmogelijk zijn geworden dankzij de Europese eenmaking. Deze Europese burgers nemen het woord in de hele tentoonstelling. Ze gaan meer in detail in op hun eigen verhaal. - Europa, jaar 0: in de installatie van Dominique Blain, een kunstenaar uit Québec, loopt de bezoeker door een sobere ruimte. Alleen door de lichtgevende vloer heeft hij de indruk dat hij in een verwoeste stad rondloopt. Over de zwarte muren lopen eenvoudige teksten als eindgenerieken van films. Ze maken de balans op van de oorlog. We zijn in 1945, het jaar nul van Europa.

- De Europese Revolutie en de koude oorlog, 1945-1951: deze ruimte zal zo ontworpen worden dat de bezoeker begrijpt dat Europa ontstaan is dankzij het werk van twee reeksen ‘buitengewone’ mensen. Eerst ziet hij inderdaad de zeven ‘Vaders van Europa’ (Spaak, Schuman, Monnet, enz.) gebogen over de staaf waarop ‘EUROP’ staat gedrukt, het resultaat van het EGKS-Verdrag (1951). Onder deze vaders bevindt zich Konrad Adenauer. Zijn aanwezigheid drukt de revolutie uit: dit keer hebben de overwinnaars zonder wraakgevoelens de hand uitgestoken naar de verliezer. Rond de vaders staan verschillende andere belangrijke figuren: Churchill, Truman en Marshall, Stalin, Beveridge. Via deze ‘schaduw’-figuren van de Europese constructie ontdekt de bezoeker alle gebeurtenissen rond het prille begin van de Unie: de ontmoetingen in Londen tijdens de oorlog, het Marshallplan, de blokkade van Berlijn, enz. Het decor van deze ruimte verwijst naar Les Constructeurs van Fernand Léger: stalen balken maken duidelijk dat dit een periode is waarin de heropbouw centraal staat. - Europa tussen Moskou en Washington, 1951-1989: Een heel grote ruimte – de grootste in de tentoonstelling – waarin een centrale travee via een speciale belichting wordt afgescheiden van de rest van de ruimte. Tussen het midden van de ruimte en de muur staan zeven hokjes en op de muur worden beelden geprojecteerd. Deze hokjes stellen de belangrijkste gebeurtenissen voor in de relaties tussen de Verenigde Staten en de NAVO-landen aan de ene kant en de USSR en het communistische blok aan de andere kant. De centrale travee scheidt zich via zijn belichting af van deze ruimte met beelden over het conflict tussen de twee blokken en de hoogte- en laagtepunten van dat conflict. De langwerpige ruimte in de travee is uitsluitend gewijd aan de Europese eenmaking vanaf het Verdrag van Rome tot de Europese Akte. We beginnen inderdaad wat vroeger met het bondgenootschap dat later de Europese Raad voor Kernonderzoek zal worden en vooral met de mislukking van de EDG – twee feiten die duidelijk maken hoe de Verdragen van Rome zijn ontstaan bij de oprichting van de gemeenschappelijke markt en Euratom. Aan beide kanten van de centrale travee staan zeven thematische hokjes die elk een van de grote onderwerpen van de bewuste periode behandelen (de dekolonisatie en de relaties tussen Europa en de Derde Wereld, het Oostblok, de Verenigde Staten, de val van de dictaturen, de grote economische en sociale veranderingen, mentaliteiten en zeden, revolutionaire dromen en nachtmerries). In de hokjes worden de onderwerpen chronologisch behandeld.

- De val van de Muur, 1989: een sleutelmoment, de prelude van de hereniging van de twee Europa’s. Een intens, emotioneel moment dat alleen kan worden uitgebeeld door kunstenaars. De bezoeker krijgt eerst foto’s te zien die geselecteerd en becommentarieerd werden door een beroemde cineast en worden ingeleid door een auteurstekst. Daarna maakt hij de val van de muur mee dankzij een origineel werk van de jonge Belgische componist Cédric Dambrain. - Eindelijk de eenmaking? 1990-2007: De ruimte vol karikaturen uit de verschillende landen van de Unie is opgedeeld in vier afdelingen waarin de vier grote Europese gebeurtenissen worden behandeld. Deze gebeurtenissen worden in hun context geplaatst en voorgesteld als antwoorden op specifieke problemen: het verdrag van Maastricht als antwoord op de oorlog in Joegoslavië, de euro als antwoord op de muntspeculatie, de twee uitbreidingen (van 1995 en van 2004/7) die mogelijk gemaakt werden door de verdwijning van de USSR en de constitutionele crisis door het ‘nee’ van de Fransen en de Nederlanders. Deze ruimte eindigt met een afdeling die ‘Het atelier van Europa’ heet. Hier worden de verwezenlijkingen en de uitdagingen van de Unie uitgebeeld. Elke burger heeft vragen over Europa. Dankzij de tentoonstelling kan hij deze vragen stellen en er een antwoord op vinden. Een heel genuanceerd antwoord. Dit spel van vraag en antwoord krijgt vorm in een reeks interactieven. De bezoeker kan naar eigen believen van de ene naar de andere interventie wandelen en zo de waarden ontdekken die aan de basis van de Unie liggen. - De beeldenregen: Volgens het Museum van Europa, de organisator van de tentoonstelling, is de huidige eenmaking alleen mogelijk geweest dankzij de gemeenschappelijke geschiedenis van de Europeanen. Het is deze gemeenschappelijke geschiedenis die we willen afspelen voor de bezoeker: tien minuten lang worden beelden getoond die stuk voor stuk – vaak onbewuste – symbolen zijn die verstopt zitten in onze collectieve herinnering. Deze artistieke installatie zal gemaakt worden door een vooraanstaande cineast. - Tussenruimten: Het hierboven beschreven parcours zal afgewisseld worden door ‘rust’-ruimten waarin de bezoekers kunstwerken kunnen bewonderen uit de behandelde periode.

Interscholenwedstrijd en nevenactiviteiten Het Museum van Europa gaat een grote Europese interscholenwedstrijd organiseren. Deze wedstrijd wordt samen met het European Schoolnet (EUN) opgezet, een Europees netwerk van ministers van onderwijs, onderwijzend personeel en scholen uit alle Lidstaten van de EU. Dit netwerk krijgt steun van de Stichting Ryckevelde, de Europese Vereniging van Onderwijzend personeel en de European Parents Association. Zo kunnen we een gezonde rivaliteit creëren tussen de scholen in de EU, de belangstelling voor de Europese Unie en de geschiedenis van de Unie opwekken en stimuleren en een heel wat scholen en leraars aansporen deel te nemen aan de wedstrijd. De winnaars worden uitgenodigd voor een bezoek aan de tentoonstelling en mogen deelnemen aan een Jongerenparlement in het Europees Parlement in Brussel.

Buiten het rechtstreekse kader van de tentoonstelling worden conferenties (groot publiek) georganiseerd. En er worden een bezoekersgids van de tentoonstelling, een pedagogisch dossier en een historisch essay over de Europese constructie gepubliceerd.

De tentoonstellingsmakers Het bedrijf Tempora heeft de tentoonstelling ontworpen en zal haar ook maken, op vraag van het Museum van Europa. De tentoonstelling is de prefiguratieve tentoonstelling van het toekomstige permanente parcours van het Museum van Europa. Het Museum van Europa Het Museum van Europa is een project. Het werd nu acht jaar geleden opgericht door een klein groepje historici en culturele projectontwikkelaars uit de burgermaatschappij en heeft als ambitie de Europeanen de wortels van hun gemeenschappelijke beschaving te doen ontdekken. In de loop der jaren heeft de vzw die het project draagt, verschillende organen opgericht – een pan-Europese Oriëntatieraad, een degelijk Wetenschappelijk comité, een Financieel comité – en nauwe relaties gecreëerd met andere Europese musea voor geschiedenis. Op initiatief van de vzw ontstond trouwens een Netwerk voor musea van geschiedenis van Europa. Het Museum van Europa krijgt steun van de Belgische overheden, de Europese Instellingen en een aantal ‘stichtende leden’ uit de privé-sector. Tot op heden heeft het Museum van Europa twee internationale colloquia (De grenzen van Europa in 1999 en Van Europa-wereld tot Europa in de wereld in 2002) en twee zogenaamde prefiguratieve tentoonstellingen georganiseerd: ‘Europa in euforie’ (oktober 2001 – maart 2002) en ‘God(en), gebruikswijze. De religieuze ervaring’ (oktober 2006 – mei 2007), die ook getoond zal worden in Madrid (2007), Parijs (2008), en waarschijnlijk elders in Europa.

Vandaag bestaat ons project uit vier luiken: 1. De grote tentoonstelling voor de Vijftigste verjaardag van de Verdragen van Rome. 2. Het Europees Parlement gaat een Onthaalcentrum voor bezoekers openen. Het Museum hoopt hierbij betrokken te worden om er een parcours te creëren dat het parcours van het Museum aanvult. 3. Het eigenlijke Museum zal in de stad komen te liggen. Het zal de ‘herinneringsplek’ worden die Europa nodig heeft. In dat Museum kunnen de burgers terecht voor het permanente parcours en tijdelijke tentoonstellingen, die een beargumenteerde geschiedenis van de Unie geven, die benaderd

wordt als een unieke beschaving. We zijn bezig met de realisatie van dit permanente parcours. De tentoonstelling voor de Vijftigste verjaardag van de Verdragen die we nu voorbereiden, zal inderdaad als basis dienen voor het permanente parcours van het Museum van Europa (wat trouwens een grote besparing betekent). 4. Een Museum van Europa in Brussel is volgens ons echter slechts een van de eilandjes van de museale archipel in heel Europa. We zijn al begonnen met de realisatie van deze archipel: het Netwerk van Musea van Europa. Bij de start van dit project hebben wij het initiatief genomen voor de oprichting van dit netwerk, dat regelmatig samenkomt. Een aantal Europese musea heroriënteert hun activiteit namelijk vanuit een Europese invalshoek. Tempora n.v. Tempora is de Belgische specialist in het ontwerp en de realisatie van tentoonstellingen en parcours van wetenschappelijke vulgarisatie en werd in 1998 opgericht door Benoît Remiche en de ‘De Boeck Groep’. Enkele voorbeelden van wat Tempora gerealiseerd heeft: - Tentoonstelling ‘Europa in Euforie’ (eerste prefiguratieve tentoonstelling van het Museum van Europa, Brussel, herfst 2001 – lente 2002). - Herdenkingsplek en Waals industriemuseum in het Bois du Cazier in Marcinelle. - ‘Espace communications’ in het Centre des Sciences in Parentville. - ‘Espace biotechnologies’ in het Centre des Sciences in Parentville. - ‘Spirit of Europe’ in Brussel. - Maison de l’eau in Verviers. - Het Archeoforum van het place Saint-Lambert in Luik. - Parcours in het Heizelstadion in Brussel - De tentoonstelling ‘Einstein, anders bekeken’ (Brussel, december 2005 – april 2006). - Tentoonstelling voor de 50ste verjaardag van de ramp in Marcinelle (augustus – december 2006). - Tentoonstelling God(en), een handleiding. De religieuze beleving vandaag (tweede prefiguratieve tentoonstelling van het Museum van Europa, Brussel, oktober 2006 – mei 2007) Tempora is ook geselecteerd, samen met Franco Dragone, voor de openbare aanbesteding voor de scenografie van het memoriaal van Waterloo (opening in 2009).

Tempora is gevestigd in Brussel en stelt 15 mensen tewerk.

Praktische informatie Wanneer? Van 25 oktober 2007 tot 09 mei 2008. Waar? Brussel, Tour & Taxis Havenlaan 86 1000 Brussel. Informatie voor de pers: Pieter Van Damme en Benoît Remiche [email protected] Tel: 02/549.60.69 Fax: 02/549.60.41 Websites:

www.expo-europe.be www.museu.be

Het Museum van Europa wordt gesteund door : SN Brussels Airlines Nationale Loterij Koning Boudewijnstichting Paul-Henri Spaak Stichting Stichting Bernheim De Europese Commissie Het Europees Parlement De Belgische federale regering De Vlaamse Gemeenschap La Communauté française De Vlaamse Gemeenschapscommissie La Commission communautaire française

La Région wallonne Le cgri Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Die Deutschsprachige Gemeinschaft

De huidige stichtende leden van het Museum van Europa zijn :

A. M. Conseil

Fortis

Nationale Bank van België

KBC

Lazard Bank

Lhoist

basf Belgacom biac Corelio D’Ieteren Ethias

Solvay Suez Total ucb Union financière Boël