Dit is de title van een Jaarverslag nieuwe brochure2015 Vluchtelingen en Nieuwkomers Zuid-Gelderland
Inhoud Voorwoord
3
1.
Het jaar van de vluchteling
4
2.
Belangenbehartiging
6
Asiel
6
Integratie
8
Internationaal programma
10
3.
Expertise
11
Asiel
12
Integratie
13
Landeninformatie
14
4.
Begeleiding regionale stichtingen
15
Asiel
15
Integratie
17
Projecten
18
5.
Communicatie en draagvlak
20
6.
Financiën en organisatie
23
Financiën
23
Organisatie
26
7.
Bestuur en toezicht
28
8.
VluchtelingenWerk Nederland in cijfers 31
Colofon Het Jaarverslag 2015 is een uitgave van VluchtelingenWerk Nederland Tekst Brigitta van den Berg Eindredactie Onno Yska Ontwerp Tangerine Vormgeving Studio Stennis Foto voorpagina U. Pedersen / Corbis HH © VluchtelingenWerk Nederland, april 2016 2 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Foto: Emilie Hudig
Voorwoord Aanvankelijk lijkt 2015 een normaal jaar, maar vanaf april groeit het aantal mensen dat vlucht naar de Griekse eilanden Kos en Lesbos enorm. Toeristen op het strand worden geconfronteerd met bange mensen in overvolle rubberbootjes. In augustus ben ik zelf op Lesbos getuige van de eerste opvang op dat eiland. Deze mensen hebben weliswaar Europa bereikt, maar ik zie de hoop in hun ogen al snel veranderen in wanhoop. Dorine Manson
Begin september verschijnt de afschuwelijke foto van het jongetje Aylan Kurdi, verdronken aangespoeld op een Turks strand. Deze iconische foto laat niemand onberoerd en maakt het beste in veel mensen los. Bij ons staat de telefoon roodgloeiend. Even neemt de menselijkheid de overhand in een discussie die tot dan toe vooral gaat over logistiek en aantallen. Er ontstaat een golf aan nieuwe maatschappelijke initiatieven, speciale televisie-uitzendingen en Facebookpagina’s als Ontmoet een vluchteling of Meet & Eat mét een vluchteling. Een grote groep bekende Nederlanders plaatst een advertentie in de Telegraaf. Duizenden mensen melden zich aan als vrijwilliger bij VluchtelingenWerk. Giften voor ons werk verdubbelen ten opzichte van 2014. Maar enkele weken later gaat het in de politiek alweer over het scheiden van asielzoekers naar religie en nationaliteit, en over de angst voor terroristen onder vluchtelingen. Met de aanslagen op 13 november in Parijs is die angst alleen maar groter geworden. Ondertussen lijken de Europese lidstaten onvoldoende bereid dit grote vraagstuk samen op te lossen. Een eerlijker verdeling van vluchtelingen in Europa komt maar niet tot stand. Voor VluchtelingenWerk is 2015 het jaar van balanceren. We worden geconfronteerd met allerlei dilemma’s. Accepteren we de uiterst sobere leefomstandigheden (gebrek aan privacy, onderwijs, matige gezondheidszorg) in de noodopvang omdat de eerste zorg is dat mensen niet op straat hoeven te slapen? Werken we mee aan het versnellen van de asielprocedure? En hoe kun je ervoor instaan dat deze versnelling voldoende zorgvuldig is? We hebben begrip voor de problemen van de overheid, maar maken ons zorgen dat de tijdelijke veranderingen definitieve verslechteringen betekenen. Wat heeft 2016 voor VluchtelingenWerk in petto? Wereldwijd zijn er na de Tweede Wereldoorlog nog nooit zoveel mensen op de vlucht geweest. Ook nu wagen velen de oversteek naar Europa. Verreweg de meeste mensen die in Nederland asiel aanvragen, komen uit landen als Syrië en Eritrea en krijgen een verblijfsvergunning omdat bescherming nodig is. Terugkeer op korte termijn lijkt uitgesloten. We moeten onder ogen zien dat de kans zeer groot is dat deze vluchtelingen deel gáán uitmaken van onze samenleving. Laten we er samen voor zorgen dat vluchtelingen met al hun veerkracht in vrijheid en veiligheid zo snel mogelijk mee kunnen doen. Met elkaar staan we voor een enorme uitdaging die vraagt om creativiteit en innovatiekracht. Vluchtelingen, burgers, overheden, bedrijven, media en maatschappelijke organisaties: iedereen moet aan de slag. Laten we de nieuwe realiteit onder ogen zien en kansen creëren voor vluchtelingen. Laten we in 2016 het verschil maken. Dorine Manson, directeur
3 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
1. Het jaar van de vluchteling In 2015 zoeken meer dan één miljoen mensen bescherming in Europa tegen oorlog en geweld. De Europese Unie worstelt met het vluchtelingenvraagstuk. In Duitsland roept een vastberaden bondskanselier Angela Merkel: ‘Wir schaffen das’. Andere landen reageren door de grenzen dicht te doen. In Nederland vragen bijna 60.000 mensen asiel aan. De komst van deze grote aantallen vluchtelingen maakt veel los. De overheid is nauwelijks in staat om iedereen onderdak te bieden. Tijdelijke opvang in sporthallen is noodzakelijk. Veel Nederlanders zetten zich in voor vluchtelingen in hun directe omgeving. Ook VluchtelingenWerk moet alle zeilen bijzetten om de vluchtelingen de ondersteuning te bieden die nodig is. Tegelijkertijd is er ook weerstand. Veel mensen maken zich zorgen en vragen zich af of de komst van zoveel vluchtelingen niet ten koste gaat van hun eigen vrijheden en verworvenheden Al in het voorjaar ontwikkelt VluchtelingenWerk een plan om te voorkomen dat mensen de gevaarlijke overtocht van Afrika en Turkije naar Europa maken. In het najaar, als de problemen in Europa steeds groter worden, doen we samen met tientallen Europese vluchtelingenorganisaties een oproep aan de Europese lidstaten en Nederland. We willen dat er meer wordt geïnvesteerd in beschermingscapaciteit in de regio zodat vluchtelingen daar volwaardige bescherming krijgen, inclusief zorg, onderwijs en toegang tot werk. Ook pleiten we ervoor om meer vluchtelingen uit Syrië uit te nodigen zodat ze niet in gammele bootjes hoeven te stappen. In de media wijzen we op het belang van legale en dus veilige vluchtroutes. Tenslotte stellen we voor om verantwoordelijkheid voor de behandeling van asielaanvragen in Europa eerlijk te verdelen via een EU-aanmeldcentrum in elke lidstaat. Vooralsnog lukt het Europa niet om met oplossingen te komen en blijven mensen hun leven wagen om in Europa bescherming te kunnen vinden.
Zichtbaarder dan ooit In 2015 zijn we meer dan ooit zichtbaar in de media. We krijgen veel gelegenheid om onze visie te delen op radio en tv, bijvoorbeeld in het NOS Journaal, RTL Nieuws en Nieuwsuur. Opvallend hierbij is dat we vaker een podium krijgen bij media waar we voorheen minder zichtbaar waren. Op televisie zijn we zichtbaar in programma’s zoals studio PowNed, Hallo Nederland en Pauw. Op de radio zijn we veel te horen op NPO Radio 1 en BNR Nieuwsradio, maar óók op Radio Veronica, Qmusic, Radio 538 en 3FM. Ook landelijke en regionale dagbladen besteden regelmatig aandacht aan VluchtelingenWerk. Samen met onze campagne, waarin we voor het eerst tv-spots inzetten, zorgt dit voor een forse toename van de bekendheid van de organisatie (van 51% naar 63% van de Nederlanders).
Forse uitdaging Overheden en maatschappelijke organisaties in Nederland doen er alles aan om vluchtelingen de nodige basisvoorzieningen te bieden. Ook voor VluchtelingenWerk vormt de komst van deze vluchtelingen een forse uitdaging. We willen ook de mensen in de noodvoorzieningen van advies dienen. Daarom zetten we alle zeilen bij om op al deze plekken vrijwilligers en medewerkers aan het werk te krijgen. Hals over kop moeten we nieuwe kantoren creëren of extra werkplekken. Bovendien geven we alle nieuwe vrijwilligers eerst de juiste scholing omdat we dezelfde kwaliteit en expertise willen blijven bieden als voorheen. Ook kost het veel tijd en menskracht zicht te houden op alle nieuwe locaties en op wie waar verblijft in welke fase van de asielprocedure.
4 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
In Nieuwsuur vertelt directeur Dorine Manson over de ervaringen van VluchtelingenWerk met de begeleiding van Syriërs in Nederland.
Foto: Goedele Monnens
Kleinschalige opvang
Clemy Balvers van VluchtelingenWerk heeft goed nieuws voor de Syrische Ghaleb (25). Het interview van zijn broertje met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) ging goed. ‘Het duurde maar twintig minuten en dat is meestal een goed
De keuze van grote asielzoekerscentra in kleine gemeentes zet het draagvlak verder onder druk. We pleiten, met succes, voor kleinschalige opvang binnen de gemeente zodat er makkelijker contact is tussen asielzoekers en bewoners. Dit komt de integratie en het draagvlak ten goede. De Tweede Kamer neemt in het najaar een motie aan waarin zij de staatssecretaris verzoekt om meer kleinschalige opvanglocaties. Wij maken ons grote zorgen over de fors oplopende wachttijden, zowel in de asielprocedure als bij het aanvragen van gezinshereniging. Ook zien we dat bestaande waarborgen in de asielprocedure onder druk komen te staan, bijvoorbeeld doordat asielzoekers niet in alle gevallen beroep kunnen doen op rechtsbijstand.
teken.’
Steun groeit ongekend Maar ook de daadwerkelijke steun in de samenleving vertoont een ongekende groei. Binnen een paar maanden melden zich 11.000 nieuwe vrijwilligers. Ruim 150 bedrijven bellen ons op omdat ze graag vluchtelingen in dienst willen nemen of anderszins willen bijdragen. Particulieren, scholen en sportclubs benaderen ons met ideeën en initiatieven of geven geld. We nemen tijdelijk extra medewerkers aan om iedereen te woord te kunnen staan. In 2015 verdubbelen onze opbrengsten uit de particuliere fondsenwerving en stijgt het aantal donateurs met 30%. Dit laat zien dat er in Nederland niet alleen weerstand is tegen de opvang van vluchtelingen, maar ook heel veel steun. Simpelweg omdat het mensen zijn in nood, op zoek naar veiligheid.
Komst vluchtelingen ontmoedigd Tegelijkertijd zien we in de politiek, en in sommige media, de toon van mededogen snel omslaan in zorg over de vraag hoe Nederland om moet gaan met de stijgende aantallen vluchtelingen. Na de zomer gaat het politieke debat vooral over de wijze waarop de komst van vluchtelingen kan worden ontmoedigd. De overheid benadrukt dat het verblijf van vluchtelingen in Nederland tijdelijk is en dat de geboden voorzieningen zo sober mogelijk zullen zijn. Het effect van deze ontmoediging is dat vluchtelingen die Nederland wel veilig weten te bereiken, worden opgevangen op plekken die niet altijd voorzien in de noodzakelijke veiligheid en privacy. Bovendien helpt deze houding niet om de zorgen en angstgevoelens weg te nemen die bij een deel van de bevolking leven.
5 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Snel aan de slag Aan de andere kant ziet de overheid meer dan voorheen dat het belangrijk is (voor vluchtelingen én voor de samenleving) om zo snel mogelijk een zelfstandig bestaan op te bouwen. Alleen door mensen kansen te bieden, kunnen we voorkomen dat vluchtelingen in de marge van de samenleving terechtkomen. Zo wil de overheid bijvoorbeeld meer investeren in de arbeidsparticipatie van vluchtelingen. We geven het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op verzoek advies en krijgen een plek in de Taskforce die het ministerie hiervoor opstart.
2. Belangenbehartiging In 2015 zien we dat onze consistente lobby op een aantal terreinen zijn vruchten begint af te werpen. Zo vindt ons jarenlange pleidooi voor kleinschalige opvang in het licht van de actualiteit nu meer gehoor bij de politiek. Ook boeken we resultaten met onze meerjarige campagne voor gezinshereniging. De nareistermijn, die vaak zorgt voor grote individuele drama’s, wordt mede op ons aandringen verlengd. Ook mogen meerderjarige kinderen weer herenigd worden met hun familie. Met de verhoging van het budget voor maatschappelijke begeleiding wordt ook met dit pleidooi -dat wij al jaren voeren- succes geboekt. Bovendien vraagt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ons om advies over de arbeidsmarktparticipatie van vluchtelingen, ook een thema waarover we al jarenlang publiceren en projecten voor ontwikkelen.
ASIEL Oproep voor veilige routes naar Europa Meer dan drieduizend vluchtelingen komen in 2015 om het leven tijdens de gevaarlijke overtocht op de Middellandse Zee. Dat is onacceptabel. Gedurende het hele jaar dringen we er bij de politiek op aan om vluchtelingen legale kanalen te bieden voor toegang tot Europa. Helaas nemen Europese regeringen vooral maatregelen gericht op het weren van vluchtelingen, zoals strengere grensbewaking. Ook roepen we de Europese lidstaten en Nederland op om meer te investeren in opvang in de regio en om meer vluchtelingen uit Syrië uit te nodigen.
Dit om te voorkomen dat zij de gevaarlijke overtocht maken. Dat doen we niet alleen. Tijdens de jaarlijkse conferentie van European Council on Refugees and Exiles (ECRE), een alliantie van negentig Europese vluchtelingenorganisaties, herinneren we de EU-lidstaten eraan dat zij solidariteit en verantwoordelijkheid moeten tonen. Niet alleen binnen Europa, maar vooral met de landen die de grootste aantallen vluchtelingen opvangen, zoals Jordanië, Libanon en Turkije. Ook in de media wijzen we regelmatig op het belang van legale kanalen om naar Europa te komen en van de noodzaak tot investeren in opvang in de regio.
Foto: Maarten Boersema/HH
Alleen al in oktober vluchten ruim 200.000 mensen naar de Griekse eilanden, vaak in gammele bootjes.
6 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Foto: Hollandse Hoogte
In de noodopvanglocatie Heumensoord in de bossen van Nijmegen worden drieduizend vluchtelingen opgevangen.
Nieuw toelatingsbeleid voor Irak
Pleidooi voor kleinschalige opvang
Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Dijkhoff maakt in december nieuw beleid bekend voor de beoordeling van asielaanvragen van Iraakse asielzoekers. De staatssecretaris wijst zes gevaarlijke provincies in Irak aan als zogenaamde ‘15c-gebieden’. In deze gebieden is sprake van ‘ernstig willekeurig geweld’ waardoor alle inwoners gevaar lopen. Nederland stuurt Iraakse asielzoekers uit deze provincies daarom niet terug. VluchtelingenWerk pleitte hier al langere tijd voor. We maken ons wel zorgen over het feit dat Bagdad, in tegenstelling tot de rest van de provincie Bagdad, niet als 15c-gebied is aangemerkt. In 2016 gaan we nauwkeurig monitoren wat het nieuwe beleid betekent voor Iraakse asielzoekers die bescherming zoeken in Nederland.
In 2015 pleiten we, evenals het College voor de Rechten van de Mens, voor een verbetering van de opvang, vooral van de noodopvanglocaties. Vanwege de achterstand bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) wonen asielzoekers langdurig in locaties met beperkte voorzieningen, weinig privacy en beperkte medische zorg. Ook worden op deze locaties geen activiteiten georganiseerd, behalve soms door vrijwilligers uit de buurt.
7 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Door deze moeilijke omstandigheden, de lange wachttijd en de onzekerheid ontstaan er spanningen en vinden er incidenten plaats waar kwetsbare vluchtelingen het slachtoffer van worden. Vooralsnog vindt ons pleidooi weinig gehoor. Wel vindt de Tweede Kamer dat er meer moet worden gedaan om incidenten te voorkomen. VluchtelingenWerk pleit al langer voor kleinschalige opvang binnen de bebouwde kom. Deze opvang biedt meer privacy en veiligheid en bovendien krijgen vluchtelingen zo sneller contact met lokale bewoners.
INTEGRATIE
Visie op opvang In het voorjaar schrijven we Visie op opvang van asielzoekers die we onder andere bespreken met het COA, het ministerie van Veiligheid en Justitie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Ook de werkgroep Kind in AZC, waar VluchtelingenWerk deel van uitmaakt, zet zich in voor kleinschaliger opvang, naast andere maatregelen specifiek voor kinderen.
Visie op opvang
Ons pleidooi vindt gehoor in de Tweede Kamer. Kamerlid Voortman van GroenLinks dient een motie in om de staatssecretaris te verzoeken asielzoekers vooral in kleinschalige accommodaties op te vangen. Die motie wordt door een meerderheid van de Tweede Kamer gesteund. De staatssecretaris zegt toe dat opvang organisatie COA zich meer op kleinschalige opvang moet richten. Er is in 2015 veel media-aandacht voor de veranderingen in de opvang. Een voorbeeld is de aandacht voor het gebrek aan opvang voor mensen die ‘s avonds aankomen op Amsterdam Centraal. We becommentariëren de verschillende vormen van opvang in de media en wijzen op het belang van een snelle doorstroming. Later in het jaar benadrukken we ook vaker het belang van vroegtijdige communicatie met omwonenden over de komst van een nieuwe opvanglocatie. Wij pleiten hier onder andere voor tijdens een studiogesprek bij Nieuwsuur.
INTEGRATIE
Verlenging nareistermijn voor gezinshereniging Gezinshereniging is in 2015 een belangrijk speerpunt en daarom net als voorgaand jaar weer een campagnethema. Via consistente politieke lobby boeken we belangrijke resultaten voor de regels van de nareistermijn en het toelatingsbeleid voor meerderjarige kinderen. Om in aanmerking te komen voor hereniging met hun gezinsleden moeten vluchtelingen binnen drie maanden na statusverlening een aanvraag doen. Een enkele keer lukt dit niet, bijvoorbeeld omdat de gezinsleden vermist zijn of door een misverstand. De gevolgen daarvan zijn desastreus. Bij een aanvraag na drie maanden moet de vluchteling voldoen aan andere voorwaarden, zoals een zware inkomenseis. Daardoor kan de gezinshereniging heel lang duren of zelfs niet doorgaan. De Tweede Kamer stelt aan de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie vragen over dit probleem. Nadat de staatssecretaris hierop een mogelijke oplossing toezegt, sturen we hem een rapport met 38 zaken waarbij de nareistermijn is overschreden. Hiermee willen we laten zien tot welke dramatische situaties dit kan leiden. Eind 2015 laat de staatssecretaris weten dat de wettelijke termijn van drie maanden wordt verlengd naar zes maanden. VluchtelingenWerk is hier blij mee, al zouden we nog liever zien dat de nareistermijn helemaal uit de wet verdwijnt. De staatssecretaris bekijkt nog hoe hij zal omgaan met de huidige zaken waarin de nareistermijn is overschreden. In de eerst helft van het jaar vragen we, met succes, aandacht voor gezinshereniging in bladen en magazines. Het onderwerp krijgt aandacht in Margriet, Libelle, Fabulous Mama, Plus Magazine, Het Parool, Trouw en de Volkskrant.
Meerderjarige kinderen Sinds 2013 is het beleid voor meerderjarige vluchtelingenkinderen zó aangescherpt dat deze kinderen in vrijwel alle gevallen niet meer konden worden herenigd met hun familie, ook al waren ze nog maar net 19 jaar. Zij blijven gedwongen achter in het land van herkomst, vaak in gevaarlijke omstandigheden. We vragen, net als UNHCR en asieladvocaten, regelmatig aandacht voor de schrijnende situaties die deze aanscherping tot gevolg heeft. Ook oordelen enkele rechtbanken dat een meerderjarig kind wel moet worden toegelaten. In de Tweede Kamer pleiten verschillende fracties voor een oplossing. Uiteindelijk besluit de staatssecretaris in juli de eerdere aanscherping ongedaan te maken.
8 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Foto: Mona van den Berg
Na tien maanden gescheiden te zijn geweest, is eind juli 2015 de opluchting voelbaar wanneer de vrouw en kinderen van de Syrische Mohamad aankomen op Schiphol. Dochter Sarah kijkt stralend naar de omhelzing van haar ouders.
Achterstanden
Sobere huisvesting alleen op korte termijn
In 2015 ondersteunen we zo’n 12.000 vluchtelingen bij een aanvraag voor gezinshereniging. Een zorgelijke ontwikkeling is het oplopen van achterstanden bij de behandeling ervan. Deze achterstand ontstaat onder andere doordat een deel van het IND-personeel dat verantwoordelijk is voor de gezinsherenigingsprocedure, nu ingezet wordt om te werken aan het toegenomen aantal asielverzoeken. Vrijwel alle achtergebleven gezinsleden verblijven in moeilijke en vaak zelfs gevaarlijke omstandigheden. Vluchtelingen zijn daar vanzelfsprekend zeer ongerust over. VluchtelingenWerk vraagt hier herhaaldelijk aandacht voor bij het ministerie en de politiek. Tegen het einde van het jaar wordt een deel van het IND-personeel weer ingezet voor gezinshereniging, maar vluchtelingen moeten nog steeds lang wachten op hun hereniging.
In het najaar komt Minister voor Wonen, Stef Blok, met een voorstel om de huisvesting van vluchtelingen te versnellen. Het plan voorziet in sobere huisvesting in bijvoorbeeld verbouwde kantoorpanden, verzorgingshuizen of prefab-woningen. VluchtelingenWerk formuleert hiervoor noodzakelijke randvoorwaarden. Deze dienen als uitgangspunt voor de belangenbehartiging. We vinden de voorgestelde versobering van de huisvesting op de lange termijn onwenselijk en slecht voor de integratie van vluchtelingen. Dit standpunt brengen we ook naar voren tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer over de plannen. We pleiten voor de realisatie van meer betaalbare huurwoningen voor alle woningzoekenden. Alleen zo kun je voorkomen dat de rechten van vluchtelingen blijvend worden uitgehold en zij vanaf nu structureel slechter worden gehuisvest dan andere mensen.
Huisvesting vluchtelingen in gemeenten moeizaam Als gevolg van het grote aantal erkende vluchtelingen is de gemeentelijke taakstelling zwaarder dan ooit. In 2015 moeten 29.000 vluchtelingen worden gehuisvest; bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014. Steeds meer gemeenten hebben moeite om aan hun taakstelling te voldoen. Eind 2015 wachten 16.000 vluchtelingen op een huis. Het landelijk platform Opnieuw thuis heeft als taak de plaatsing van vluchtelingen in gemeenten te verbeteren en te versnellen. We dringen bij het platform aan op het intensiveren van hun activiteiten en werken samen door oplossingen te bieden voor administratieve zaken die de verhuizing kunnen vertragen.
9 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Liever geen particuliere opvang
Meer aandacht voor werk en integratie
We worden in 2015 van verschillende kanten benaderd om vluchtelingen onder te brengen bij particulieren. Ook krijgen we veel publieksvragen over de mogelijkheden om vluchtelingen thuis op te vangen. Vanwege slechte ervaringen met de opvang bij particulieren in de jaren negentig, raden we dit af. Veel mensen bleken destijds met name de inbreuk op hun privacy te onderschatten, met allerlei problemen tot gevolg. Ondanks de sympathieke bedoelingen is VluchtelingenWerk daarom geen voorstander van opvang bij particulieren. Dit standpunt brengen we naar voren in diverse media. Wel blijven we in gesprek met mensen die dit soort initiatieven hebben ontwikkeld.
De grote aantallen vluchtelingen brengen ook een andere zaak waar VluchtelingenWerk al lang voor pleit in een stroomversnelling: investeren in een betere arbeidsmarktpositie van vluchtelingen. Vanwege onze kennis en ervaring op dit gebied vraagt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ons advies. Onze suggestie om een breed samengestelde Taskforce in te stellen neemt het ministerie over. Bovendien kunnen wij aan deze Taskforce deelnemen. Na jaren waarin afstand werd genomen van expliciet integratiebeleid voor vluchtelingen, zet de overheid nu in op versnelde integratie waarbij werk voorop komt te staan. We zien veel adviezen en voorstellen om tot een effectiever proces te komen. Onder meer van de Adviescommissie voor Vreemdelingenz aken (ACVZ) en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). We zijn verheugd dat in korte tijd een grote mate van overeenstemming ontstaat die veel mogelijkheden biedt om deze problematiek aan te pakken.
Informatie over inburgering in meer talen beschikbaar Veel inburgeringsplichtige vluchtelingen halen zeer waarschijnlijk niet op tijd hun inburgeringsexamen. Dat blijkt uit de eerste landelijke resultaten van de gewijzigde Wet inburgering die rond de zomer bekend worden. Wat de reden hiervoor is, wordt nog onderzocht. Volgens ons is een van de mogelijke oorzaken dat de informatie over inburgering alleen in het Nederlands beschikbaar is, terwijl vluchtelingen hun inburgering zelf moeten regelen. Inmiddels heeft minister Asscher, mede op aandringen van VluchtelingenWerk, toegezegd dat de informatie over inburgering in vijftien talen beschikbaar komt. De wetswijziging wordt medio 2016 geëvalueerd.
Bijdrage maatschappelijke begeleiding verhoogd In het bestuursakkoord van het kabinet en de VNG staat dat het bedrag voor maatschappelijke begeleiding wordt verhoogd van € 1.000 naar € 2.370 per volwassen vluchteling. Dat is goed nieuws, want sinds de halvering van het budget in 2014 pleiten we samen met de VNG voor een verhoging van dit bedrag om de noodzakelijke kwaliteit en de duur van maatschappelijke begeleiding te kunnen waarborgen. De besteding van dit budget, inclusief de uitbreiding met een participatieverklaring, wordt in 2016 nader uitgewerkt door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de VNG. VluchtelingenWerk, die de maatschappelijke begeleiding uitvoert in het merendeel van de gemeenten, is bij deze uitwerking betrokken.
10 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
INTERNATIONAAL PROGRAMMA Versterken van partners De grote asiel- en migratievraagstukken zijn per definitie grensoverschrijdend. Naast ons werk in Nederland vinden we het daarom belangrijk om in het buitenland actief te zijn. Via ons internationale programma delen we kennis en ervaring met zusterorganisaties in het buitenland, met name aan de binnen- en buitengrenzen van de Europese Unie. In 2015 ligt de focus op het versterken van onze partners in Griekenland, Italië, Turkije, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Servië en Montenegro. We werken hierbij samen met verschillende partners zoals bijvoorbeeld UNHCR, maar ook de IND. Hierbij dringen wij aan op structurele oplossingen, zoals het versterken van de nationale asielsystemen en de rol van vluchtelingen organisaties in bijvoorbeeld de lobby, bij asielprocedures en integratie. In Italië en Griekenland richten we ons specifiek op de rol van NGO’s bij de ‘hotspots’, de nieuwe Europese aanmeldcentra.
Jaarcongres ECRE In oktober 2015 organiseert VluchtelingenWerk het jaarcongres van de European Council on Refugees and Exiles (ECRE) in Den Haag. Ruim honderd vertegenwoordigers van vluchtelingenorganisaties uit alle delen van Europa nemen deel aan het congres. ECRE herinnert de EU-lidstaten eraan dat Europa nu solidariteit en verantwoordelijkheid moet tonen, niet alleen binnen Europa, maar vooral met de landen die de grootste aantallen vluchtelingen opvangen. Het congres roept Europa op om veilige en legale kanalen mogelijk te maken voor mensen die onze bescherming nodig hebben, door onder andere een stevig hervestigingsprogramma neer te zetten, ‘humanitaire visa’ uit te geven en voor vlotte familiehereniging.
3. Expertise De afdeling Expertise voorziet medewerkers, vrijwilligers en advocaten van actuele informatie over de asielprocedure, de veiligheidssituatie in herkomstlanden en de materiële rechtspositie van statushouders. De regelgeving is complex en voortdurend in beweging door ontwikkelingen op nationaal en Europees niveau. Het grote aantal vluchtelingen, veel meer gezinsherenigingen en niet in de laatste plaats een grootscheepse verandering van de asielprocedure zijn de belangrijkste redenen voor een grote behoefte aan ondersteuning door de afdeling Expertise in 2015. Ook overheden doen een beroep op ons. We voeren overleg en delen onze kennis. Foto: Casper Koster
Signaleren van problemen Onze medewerkers zijn bij de vluchtelingen betrokken gedurende de hele beginfase van hun verblijf in Nederland. Daarom is VluchtelingenWerk de ideale organisatie om namens asielzoekers en vluchtelingen problemen te signaleren waarmee zij worden geconfronteerd tijdens hun asielprocedure en hun integratie in onze samenleving. Wat niet goed gaat, brengen we onder de aandacht van de betreffende partijen. In 2015 verbeteren we onze werkwijze voor het signaleren van problemen. We ontvangen veel signalen over de procedure voor gezins hereniging. Deze hebben te maken met de overschrijding van de beslistermijn door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) op de aanvraag van een Machtiging tot Voorlopig Verblijf (MVV), met de reisroutes en met achtergebleven meerderjarige kinderen. We kaarten dit aan bij de IND, de betreffende ambassades en het ministerie van Buitenlandse Zaken.
WRV dertig jaar Ieder jaar organiseert VluchtelingenWerk twee bijeenkomsten ten behoeve van de Werkgroep Rechtshulp aan Vluchtelingen (WRV) waarbij aandacht wordt besteed aan de huidige actuele ontwikkelingen in het asiel- en vluchtelingenbeleid. In mei is er een bijzondere bijeenkomst die in het teken staat van het 30-jarig bestaan van de WRV. Naast het reguliere programma met lezingen over de Europese Gezinsherenigingsrichtlijn en de integrale beoordeling van de geloofwaardigheid van een asielrelaas, worden de bijna tweehonderd deelnemers verrast met een deel uit de toneelvoorstelling Nobody Home. In deze voorstelling vertellen de theatermakers die zelf hun land zijn ontvlucht over hun ervaringen als asielzoeker in Nederland. Later in het jaar organiseert VluchtelingenWerk, naast een reguliere bijeenkomst, in samenwerking met de IND ook drie zogenoemde mini-WRV’s over de eerste ervaringen met de implementatie van de Procedurerichtlijn. Aan deze mini-WRV’s nemen 130 advocaten deel.
Het fragment uit de theatervoorstelling Nobody Home maakt diepe indruk op de deelnemers aan de jubileumbijeenkomst van de Werkgroep Rechtshulp aan Vluchtelingen.
Helpdesk VluchtelingenWerk heeft op het Landelijk Bureau een Helpdesk waar medewerkers, vrijwilligers en asieladvocaten terecht kunnen met vragen. De vragen komen binnen via de email en de telefoon. In 2015 ontvangt de Helpdesk in totaal 7.344 vragen: • 1.850 vragen over de asielprocedure en internationale regelgeving; • 1.395 vragen over landen van herkomst; • 2.926 vragen over integratie, waarvan bijna twee derde over gezinshereniging; • 1.173 overige vragen. In onderstaande illustratie staat het totaal aantal vragen aan de Helpdesk in de afgelopen jaren (asiel, intergratie en landen).
6.706
Aantal vragen 2013
11 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
6.460
Aantal vragen 2014
7.344
Aantal vragen 2015
ASIEL Informatie over de nieuwe asielprocedure In 2015 verandert de wet- en regelgeving over de asielprocedure en de opvang van asielzoekers op belangrijke onderdelen. Dit is het gevolg van de implementatie van twee EU-richtlijnen. VluchtelingenWerk is blij met deze nieuwe richtlijnen, met name voor de asielprocedure betekent dit een verbetering. Zo wordt het medisch onderzoek in het Vreemdelingenbesluit opgenomen. Verder krijgen rechters de mogelijkheid om de geloofwaardigheid van een asielrelaas vol en niet meer, zoals eerder, terughoudend te beoordelen. Vooruitlopend op deze laatste wijziging gaat de IND begin 2015 al over tot een meer integrale beoordeling van de geloofwaardigheid van het asielrelaas. Via notities en introducties op Vluchtweb lichten we asieladvocaten en medewerkers van VluchtelingenWerk in over deze wijzigingen. Ook organiseren we, in samenwerking met de IND, drie bijeen komsten op de aanmeldcentra over de aangepaste procedure.
Consultatie Wet Terugkeer en Vreemdelingenbewaring In 2015 consulteert het ministerie van Veiligheid en Justitie onze specialisten over de Wet Terugkeer en Vreemdelingenbewaring, met name over het regime voor asielzoekers in detentie. Wij maken een analyse en leveren punten aan ter verbetering.
Alternatief voor Dublin In 2015 blijkt dat het Europees systeem voor de verdeling van asielzoekers, dat is vastgelegd in de Dublinverordening, totaal niet meer werkt. Het leidt ertoe dat de grenslanden, zoals Griekenland en Italië, veel meer asielzoekers moeten opvangen dan andere EU-landen. VluchtelingenWerk ontwikkelt een alternatief voor het falende Dublinsysteem: het CARA-model. CARA staat voor Criteria for Allocation of Responsibility for Asylum-Seekers. In dit model is het belangrijk in welke lidstaat de asielzoeker een asielaanvraag wil indienen. Die speelt namelijk een rol bij de bepaling welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van die asielaanvraag. Het CARA-model kan als basis dienen voor onze inzet bij de discussie die de Europese Commissie vanaf 2016 over het huidige Dublinsysteem gaat voeren.
Advies over actuele ontwikkelingen In 2015 volgen nieuwe Europese maatregelen elkaar in rap tempo op. Een aantal van die maatregelen moeten 160.000 vluchtelingen vanuit Italië en Griekenland over de rest van de EU verspreiden. Ook maakt de EU een begin met het opstellen van een lijst van veilige landen van herkomst. Dit is bedoeld om personen, die volgens de autoriteiten geen bescherming nodig hebben, sneller te kunnen terugsturen. Bij al deze ontwikkelingen levert de afdeling Expertise juridisch advies aan onze eigen beleidsmedewerkers, medewerkers van regionale stichtingen en advocaten.
12 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Strategisch Procederen Het project Strategisch Procederen om internationaal recht te halen heeft als doel Nederlandse regelgeving op het terrein van vluchtelingschap en bewijslastverdeling te toetsen aan het Europees recht. Dit doen we via het ondersteunen van procedures bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Hof van Justitie van de EU. De Commissie Strategisch Procederen verzorgt namens asielzoekers de schriftelijke inbreng voor deze procedure. Hierin geeft de commissie aan dat zij de huidige Nederlandse praktijk in strijd acht met het Europees recht. Op 15 december houdt een advocaat van de commissie een pleidooi voor de Grote Kamer van het Hof van Justitie. Naar verwachting doet het Hof in de zomer van 2016 uitspraak.
Onderzoek naar geloofwaardigheid asielrelaas Ook schrijft de Commissie Strategisch Procederen een notitie over de eisen die voortvloeien uit het Europees recht ten aanzien van het onderzoek naar het asielrelaas door de beroepsrechter. Als gevolg van een nieuwe Europese richtlijn (de herziene Procedurerichtlijn) die in juli in werking treedt, speelt de rechter een grotere rol bij het onderzoek naar de geloofwaardigheid van het asielrelaas. Terwijl de regering meent dat de rechter nog steeds geen eigen oordeel mag geven over de geloofwaardigheid van het relaas, betoogt de Commissie Strategisch Procederen dat de rechter daartoe nu verplicht is. Het asielrelaas bepaalt in veel zaken of iemand recht heeft op bescherming. Het maakt dus een groot verschil of de rechter een eigen oordeel mag geven of niet. Op 15 december 2015 is hiervoor in twee zaken een zitting geweest bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, de hoogste rechter in asielzaken. De Commissie Strategisch Procederen ondersteunt deze zaken. De commissie stelt in de zaak voor om prejudiciële vragen aan het Europese Hof van Justitie te stellen, tenzij de Raad van State de inhoudelijke visie van de Commissie Strategisch Procederen ondersteunt. De uitspraak wordt in maart 2016 verwacht.
Foto: Klaas Fopma
Steven Ammeraal, één van de consulenten van de Helpdesk op het Landelijk Bureau van VluchtelingenWerk beantwoordt vragen van advocaten en vrijwilligers.
INTEGRATIE Bijdragen Vluchtelingenfonds Het Landelijk Bureau van VluchtelingenWerk draagt jaarlijks bij aan de regionale vluchtelingenfondsen. Verreweg het meeste geld uit deze fondsen komt ten goede aan het ondersteunen van gezinshereniging. Overige doelen waaraan het fonds bijdraagt zijn vergoeding van legeskosten, bijzondere noden en daggeldvergoedingen. Door de grote toename van het aantal gezinsherenigingen zijn de fondsen bij sommige regionale stichtingen in het laatste kwartaal van 2015 bijna of helemaal uitgeput. Dankzij de extra inkomsten via fondsenwerving kunnen we aan de betreffende stichtingen een aanvullend bedrag overmaken. In totaal wordt € 786.010 bijgedragen aan de regionale vluchtelingenfondsen. Onze donateurs krijgen in december een mailing over dit onderwerp. Samen met extra giften ontvangen we in 2015 voor gezinshereniging in totaal € 513.650. Uit de fors gestegen reguliere inkomsten betalen we het ontbrekende bedrag.
13 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Advies en informatie Vanwege het grote aantal vragen over de gezinsherenigings procedure, bieden wij extra informatie en advies hierover. We publiceren regelmatig nieuws op Intranet en Vluchtweb en zorgen dat deze informatie goed vindbaar is. Ook werken we samen met trainers om de inhoud van het cursusmateriaal actueel te houden. Verder organiseren we meerdere themadagen over gezins hereniging, dit met een grotere frequentie dan in eerdere jaren. Vanwege de vele vragen over de mogelijkheden om vluchtelingen in dienst te nemen, schrijven we een handreiking voor werkgevers. Dit doen we in samenwerking met adviesbureau Raad en Respons. De handreiking staat op onze website. Tenslotte geven we intern advies over nieuwe regelingen op het gebied van huisvesting en publiceren deze ook op Vluchtweb en Intranet.
LANDENINFORMATIE
Besluit- en vertrekmoratorium Al-Shabaabgebied
In 2015 beantwoordt de eenheid Landeninformatie 1.395 vragen van advocaten en medewerkers van VluchtelingenWerk. De vragen gaan over de situatie in landen waar asielzoekers vandaan komen. Deze informatie wordt gebruikt in de asielprocedure. Een voorbeeld hiervan is de asielaanvraag van een mensenrechten activist uit Afghanistan. De IND vindt het ongeloofwaardig dat de Taliban informanten heeft bij een bijeenkomst over vrouwenrechten. Via de eenheid Landeninformatie schrijft een Afghanistan-expert dat dit wel degelijk aannemelijk is en dat mensenrechtenactivisten gevaar lopen. De mensenrechtenactivist krijgt op basis van deze informatie alsnog een asielvergunning.
In april 2015 besluit de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie tot het invoeren van een besluit- en vertrekmoratorium voor personen afkomstig uit gebieden in Somalië die onder controle staan van Al-Shabaab. Dit besluit komt tot stand naar aanleiding van informatie in het ambtsbericht uit 2014, waarvoor VluchtelingenWerk informatie aanlevert. De informatie gaat in op het gevaar dat mensen die terugkeren naar Somalië mogelijk lopen. Bij herkenning bestaat de kans op beschuldiging van verraad of spionage en zelfs een risico op executie. Op grond hiervan is de staatssecretaris niet zeker of het bestaande beleid, waarbij per individu wordt gekeken of teruggekeerde Somaliërs risico lopen door Al-Shabaab te worden herkend, stand kan houden.
Erkenning Oeigoeren als risicogroep
Start samenwerking UNHCR
In 2015 wordt de noodzaak tot bescherming van Oeigoerse asielzoekers uit China eindelijk erkend. De Raad van State oordeelt in juni dat Oeigoeren die in Nederland om bescherming vragen bij gedwongen terugkeer naar China gevaar lopen. VluchtelingenWerk heeft zich, samen met Amnesty International, jarenlang ingezet voor deze Oeigoerse vluchtelingen. In haar uitspraak verwijst de Raad van State naar het rapport dat we in 2013 samen met Amnesty International publiceerden: ‘Geen weg terug – risico’s bij gedwongen terugkeer van Oeigoeren’. In dit rapport laten we zien dat Oeigoerse asielzoekers die worden teruggestuurd een reëel risico lopen. Het is goed nieuws dat onze jarenlange lobby voor deze vervolgde minderheidsgroep zijn vruchten afwerpt en de hoogste rechter onze argumenten erkent. Het beleid ten aanzien van Oeigoeren zal in 2016 waarschijnlijk worden aangepast. Het Ministerie van Dit is de title van een Geen weg terug nieuwe brochure Buitenlandse Zaken heeft dan een onderzoek afgerond waarvoor ook VluchtelingenWerk informatie aanlevert.
In september 2015 gaat de eenheid Landeninformatie een contract aan met de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). Dit is de uitkomst van een internationale aanbestedings procedure. De komende jaren schrijven wij onafhankelijke landenrapporten voor de Protection Unit van UNCHR in Genève. Het gaat om openbare rapporten die soms uit naam van UNHCR en soms uit onze naam worden gepubliceerd. In 2015 starten we met een landenrapport Ethiopië. Met deze onafhankelijke rapporten levert VluchtelingenWerk een bijdrage aan de kwaliteit van de informatie op basis waarvan overheden wereldwijd beslissingen nemen over hun asiel- en landenbeleid. De rapporten zijn ook een belangrijke informatiebron voor rechtshulpverleners en medewerkers van VluchtelingenWerk in de aanmeld- en asielzoekerscentra.
Risico’s bij gedwongen terugkeer van Oeigoeren Vluchtelingen en Nieuwkomers Zuid-Gelderland
14 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Internationale samenwerking bij landenrapporten De eenheid Landeninformatie levert al jaren een bijdrage aan de kwaliteit van landeninformatie in de asielprocedure in Europese context. Dit doen wij door gevraagd en ongevraagd te adviseren aan het European Asylum Support Office (EASO). In februari 2015 geven wij in een notitie commentaar op het landenrapport Libië van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken, de IND en de migratiediensten van België, Zweden en Noorwegen. De notitie komt tot stand in samenwerking met de Britse NGO Asylum Research Consultancy (ARC). Dit doen we in navolging van eerder commentaar dat ARC en VluchtelingenWerk schreven op rapporten van het European Asylum Support Office (EASO).
4. B egeleiding regionale stichtingen In 2015 werken we samen met de regionale stichtingen keihard om de asielzoekers op alle nieuwe opvanglocaties en in gemeenten de juiste ondersteuning te kunnen bieden, en tegelijkertijd duizenden nieuw aangemelde vrijwilligers op een goede manier te kunnen matchen met ons aanbod. Hoe doen we recht aan al die aanmeldingen en vinden we de tijd om iedereen te spreken? En hoe zorgen we ervoor dat de nieuwe vrijwilligers de juiste kennis en vaardigheden krijgen om asielzoekers en vluchtelingen goed te begeleiden? Ook bedrijven en organisaties melden zich. Soms met een concreet plan, soms met de vraag ‘wat kunnen wij doen?’. Behalve dat we voortdurend moeten inspelen op de actualiteit, lopen onze projecten en reguliere activiteiten ook door. We zorgen voor taalkoppels en starten nieuwe projecten gericht op begeleiding bij terugkeer en op financiële zelfredzaamheid. Ook vieren we 25 jaar kindervakantieweken.
ASIEL Ondersteuning bij asielprocedure
Foto: Arie Kievit/HH
Het aantal asielzoekers dat begeleiding krijgt van VluchtelingenWerk tijdens de asielprocedure stijgt in 2015 fors: van 42.585 naar 77.284. Het percentage asielzoekers dat door VluchtelingenWerk wordt begeleid, daalt licht van 94% naar 91% (van het totaal aantal asielzoekers). Die daling wordt onder andere veroorzaakt doordat de overheid een tijdlang moeite heeft om alle asielzoekers tijdig te registreren. Ook zijn er door de oplopende wachttijden soms minder contacten met asielzoekers. Het lukt ternauwernood om alle asielzoekers de ondersteuning te bieden die ze nodig hebben. Daar komt nog eens bij dat het grote aantal asielaanvragen vooral in de tweede helft van 2015 leidt tot allerlei noodoplossingen, zoals onderdak in evenementenhallen en sportcomplexen. We willen ook daar aanwezig zijn en asielzoekers van advies dienen. Soms begint het met alleen het bieden van een luisterend oor, maar daarna gaat het al snel om de juiste juridische informatie, gespreksvaardigheden en doorverwijzen. We moeten alle zeilen bijzetten om op al deze plekken mensen aan het werk te krijgen en hen hiervoor de juiste scholing te geven. Ook houden we – soms met moeite – zicht op alle nieuwe locaties en op wie waar verblijft in welke fase van de asielprocedure.
Als het gaat om de kwaliteit van de opvang moeten we lastige keuzes maken. We kiezen ervoor om alleen binnenskamers bezwaar te maken tegen de keuze van onder meer voormalige gevangenissen en het grote tentenkamp Heumensoord als opvanglocatie. We zijn immers ook blij dat alle asielzoekers in ieder geval een vorm van onderdak hebben. Bovendien ontstaan rond de noodlocaties zoals de gevangenissen veel burgerinitiatieven die de asielzoekers de wijk in halen.
Om het tekort in reguliere asielzoekerscentra op te vangen, worden door het hele land crisisnoodopvanglocaties ingericht, zoals de sporthal in Berkel en Rodenrijs, waar 80 vluchtelingen voor 72 uur worden opgevangen.
11.000 nieuwe vrijwilligers melden zich aan Een extra complicatie vormt het loslaten van de vaste koppeling tussen de verblijfslocatie en de fase van de asielprocedure door de IND. Dit betekent dat wij niet alleen op nieuwe locaties werken met nieuwe mensen, maar dat onze vrijwilligers op bestaande locaties opeens ander, gespecialiseerd werk moeten uitvoeren. Ook deze mensen bieden we de juiste training en ondersteuning aan. De situatie in een centrum kan in korte tijd veranderen van lang wachten op de start van de asielprocedure, naar een korte intensieve asielprocedure, gevolgd door een lange taaie procedure voor gezinshereniging of weer wachten op uitplaatsing. Dit brengt verschillende werkzaamheden met zich mee. 15 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Vanaf begin september melden ca. 11.000 mensen zich aan als vrijwilliger. We zijn heel blij met deze enorme blijk van betrokkenheid en de grote bereidheid van velen om zich in te zetten voor asielzoekers en vluchtelingen. We willen hier dan ook zo zorgvuldig mogelijk mee omgaan. Het feit dat zoveel mensen zich in korte tijd bij ons aanmelden zorgt wel voor een enorme uitdaging. Op sommige dagen melden zich meer dan honderd mensen per dag. De regionale stichtingen krijgen geld voor extra personeel om dit in goede banen te leiden.
Niet iedereen kan meteen aan de slag. In sommige (vooral grote) steden ontstaat een wachtlijst. Soms blijken de verwachtingen van mensen ook niet aan te sluiten bij de mogelijkheden die VluchtelingenWerk biedt voor vrijwilligerswerk. Daarnaast vinden we het belangrijk om iedereen die voor ons aan de slag gaat goed voor te bereiden en op te leiden. Dit kost tijd. In november bereiken we de mijlpaal van de 10.000ste aanmelding. Het bericht hierover pakt de media breed op. We dragen bij aan voorpaginanieuws in de Volkskrant en Trouw en hebben onder meer een studio-interview bij BNR Nieuwsradio, Radio 1, 3FM, en NOS op 3. Een aantal van onze nieuwe vrijwilligers wordt ook geïnterviewd. Hierop komen hartverwarmende reacties. Ook in het nieuwe jaar blijven we veel aanmeldingen ontvangen, hoewel minder dan in het najaar van 2015.
In 2015 organiseren we ook twintig actualiteiten-, landen- en themadagen, onder andere over Eritrea, Syrië, Irak, Iran, de Procedure richtlijn, Gezinshereniging, Begeleiden naar zelfredzaamheid en de invloed van cultuur. De behoefte aan informatie over Eritrea en Syrië blijft groot. De landendagen hierover worden onverminderd goed bezocht. Ook komen er veel bezoekers naar de themadagen, zoals die over de invloed van cultuur op het leven van vluchtelingen in Nederland.
Deskundigheidsbevordering In 2015 volgen 6.357 medewerkers en vrijwilligers een programma voor deskundigheidsbevordering, uitgevoerd door trainers van het Landelijk Bureau. Dat zijn er ten opzichte van 2014 bijna 1.600 meer. Ten opzichte van 2013 is het bijna een verdubbeling. De trainingen gaan onder andere over de asielprocedure, over de procedure van gezinshereniging, omgaan met psychosociale problemen, interculturele communicatie, conflicthantering en coachingsv aardigheden. Daarnaast zijn er basiscursussen voor nieuwe vrijwilligers, uitgevoerd door de regionale stichtingen.
2013: 3.643 deelnemers
2014: 4.761 deelnemers
2015: 6.357 deelnemers
Aantal deelnemers vanuit regionale stichtingen aan opleidingen, cursussen en trainingen
Foto: Goedele Monnens
Veel Nederlanders zijn bereid om zich in hun vrije tijd in te zetten voor vluchtelingen.
16 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Kinderprojecten in centra afgerond
Projecten voor ondersteuning bij terugkeer
In 2015 ronden we twee projecten af voor kinderen in asielzoekerscentra. In Samenspel bieden we kinderen op de basisscholen in de centra een lesprogramma waarin zij in een korte periode toewerken naar een uitvoering met een heus symfonieorkest. Ruim 2.200 kinderen hebben vanaf 2013 aan dit programma mee kunnen doen, verspreid over 22 scholen. Samenspel biedt deze kinderen de mogelijkheid gevoelens te uiten via muziek en de prachtige ervaring van een optreden in een echte concertzaal. Via het project Tell me more! geven we kinderen uitleg over de asielprocedure van henzelf en hun ouders. Veel kinderen hebben vragen over hun situatie en het verblijf in het asielzoekerscentrum. We bieden informatie via een website met chatfunctie. Vanaf oktober 2013 tot juni 2015 geven we negentig keer groepsgewijs voorlichting en houden we in vijftien asielzoekerscentra spreekuren samen met De Kindertelefoon. Ook organiseren we twee workshops met vertegenwoordigers van kinderrechtenorganisaties, de advocatuur, de IND en de rechterlijke macht over de mogelijkheden om de rechten van het kind beter te verankeren in de Nederlandse asielprocedure. Beide projecten zijn tot stand gekomen dankzij subsidie van het Europees Vluchtelingen Fonds (EVF). In 2015 krijgen we van het nieuwe Europese fonds AMIF (Asiel Migratie en Integratie Fonds) subsidie om de belangrijkste elementen uit beide projecten in een nieuw project, genaamd Eigen-Wijs, voort te zetten en te bouwen aan een nog betere aanpak.
Halverwege 2015 wordt duidelijk dat bureau Maatwerk bij Terugkeer ophoudt te bestaan. VluchtelingenWerk is één van de organisaties die samenwerkt met deze NGO. De organisatie is te klein om goed met de fluctuaties in projectfinanciering om te kunnen gaan. Het bestuur van Maatwerk bij Terugkeer trekt de conclusie dat samenwerking met een grotere NGO noodzakelijk is. VluchtelingenWerk besluit daarom om begeleiding bij zelfstandige terugkeer als onderdeel van de dienstverlening op te nemen. We hebben er vertrouwen in dat persoonlijke begeleiding en informatie leidt tot een gedragen en weloverwogen beslissing over terugkeer. Als een cliënt besluit om terug te gaan, verwijzen we door naar onze eigen re-integratieactiviteiten of naar andere partners die terugkeerprojecten uitvoeren. Dankzij financiering vanuit het Europese fonds AMIF en fondsen van de Nederlandse overheid kunnen we de komende twee jaar via het project Een nieuw hoofdstuk 750 mensen een toekomstoriëntatie bieden. Zelfstandige terugkeer is daarbij een optie. Daarnaast kunnen tweehonderd mensen, met steun van een lokale partnerorganisatie, een nieuw leven opbouwen in het land van herkomst via het project Met opgeheven hoofd.
Foto: Goedele Monnens
Door het project Samenspel kunnen kinderen in asielzoekerscentra even alle spanning vergeten en weer echt kind zijn.
17 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
INTEGRATIE Actief in gemeenten De afgelopen jaren liep het aantal gemeenten waarin VluchtelingenWerk actief is, licht terug. In 2015 zet de daling niet verder door. Het aantal gemeenten stijgt licht, van 294 naar 295. Dat is 75% van het totaal aantal gemeenten. De grote instroom van asielzoekers en van vluchtelingen met een status zorgt ervoor dat veel gemeenten (opnieuw) het belang inzien van een organisatie die kennis en ervaring heeft met deze groep. De contracten die we aan het begin van het jaar afsluiten met gemeenten over de begeleiding, voorzagen niet in de grote aantallen waarmee we gedurende het jaar worden geconfronteerd. We zijn er trots op dat in veel gevallen de regionale stichtingen in staat waren met een achterblijvend budget vanuit de gemeenten meer mensen te begeleiden dan voorzien. Het aantal vluchtelingen dat maatschappelijke begeleiding krijgt van VluchtelingenWerk stijgt met 37% van 21.264 naar 29.233. We verwachten dat deze stijging zich ook in 2016 voortzet. VluchtelingenWerk handhaaft de regionale steunpunten rechtsbescherming in 2015 om ook in de gemeenten waar we niet actief zijn vluchtelingen te kunnen ondersteunen.
Foto: Olga Simonenko
Taalcoach Sabine en de Eritrese Tsrha oefenen vooral in de praktijk. ‘We gaan samen boodschappen doen, naar het strand, picknicken met onze kinderen of samen op een terrasje zitten: ik probeer elke keer weer iets anders te verzinnen’, vertelt Sabine.
Uitbreiding aanbod inburgering Het inburgeringsaanbod dat we in 2013 zijn gestart is een succes. Eind 2015 hebben we 4.387 klanten op 95 locaties. Hiermee voorzien we in ongeveer 20% van het totale aanbod van inburgering. VluchtelingenWerk wil de cursussen op zoveel mogelijk locaties aanbieden om te voorkomen dat vluchtelingen ver moeten reizen om de lessen te volgen. Dit met name omdat gemeenten steeds minder bereid zijn om de reiskosten en de kinderopvang te betalen. Inmiddels biedt elke regionale stichting een inburgeringscursus aan. Taalcoaching is bij VluchtelingenWerk onderdeel van de inburgering. De werving van taalcoaches is na de enorme toestroom van vrijwilligers in de tweede helft van 2015 geen probleem meer. Dankzij de taalcoaches hebben de cursisten extra gelegenheid om het Nederlands te oefenen. In totaal ondersteunen we in 2015 via de inburgeringscursussen ongeveer 4.400 vluchtelingen met taalcoaching. De werving van gekwalificeerde docenten is eind 2015 wel een knelpunt. Het tekort aan docenten ontstaat onder meer door een toename van aanbieders van taal- en inburgeringscursussen.
18 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
PROJECTEN Begeleiding naar werk Via het project Startbaan, gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij, helpen we vluchtelingen aan een stage- of werkervaringsplaats. We werken hierin samen met de Stichting voor vluchtelingstudenten UAF. In 2015 breiden we met succes ons werkgeversnetwerk uit, vooral bij grotere bedrijven. In samenwerking met Manpower Nederland maken we hiervoor een propositie. In het najaar van 2015 zien we een stijgende interesse vanuit allerlei sectoren en grote bedrijven om vluchtelingen in dienst te nemen. Vooral de IT, transport, logistiek en de technische sector tonen belangstelling. We hopen hiermee in 2016 goede resultaten te behalen. Omdat Startbaan begin 2016 wordt afgerond, bereiden we een nieuw project voor. We kiezen op basis van de ervaringen met project Startbaan voor een andere aanpak. In het nieuwe project Vluchtelingen Investeren in Participatie (VIP), dat in 2016 van start gaat, gaan we in twee jaar ruim 1.500 vluchtelingen intensief begeleiden om de overgang tussen afsluiting van de inburgering en de daadwerkelijke toetreding tot de arbeidsmarkt te verkleinen. Het project wordt gefinancierd vanuit het Europese fonds AMIF en de Rabobank Foundation.
25 jaar kindervakantieweken
In het project Werk-Woorden worden vluchtelingen gekoppeld aan een taalcoach. Deze taaltrainingen worden aangeboden aan vluchtelingen die hun inburgeringscursus bij een andere organisatie volgen of die hun inburgering al achter de rug hebben en verder willen oefenen met de taal. Naast het oefenen van de taal staan zelfredzaamheid en participatie centraal. De koppels trekken minstens een half jaar lang anderhalf uur per week met elkaar op. Inmiddels zijn al 700 koppels actief. VSBfonds en Rabobank Foundation zijn medefinanciers van Werk-Woorden. Het project is gestart op 1 december 2014 en loopt tot 1 maart 2016.
In 2015 organiseren we voor de vijfentwintigste keer de kindervakantieweken. Dankzij de vakantieweken kunnen ouders en kinderen even loskomen van alle moeilijkheden, de onzekerheid en de stress van de asielprocedure. Ruim tienduizend kinderen zijn in de afgelopen 25 jaar met ons op vakantie geweest. In 2015 organiseren we 41 vakantieweken, waaraan in totaal 643 vluchtelingen deelnemen: 304 kinderen gaan op kinder- of jongerenkamp en circa 227 kinderen en 112 volwassenen nemen deel aan een vakantie voor éénoudergezinnen. De kindervakantieweken worden mede mogelijk gemaakt met financiële steun van onze donateurs, de Nationale Postcode Loterij en bijdragen van Kerk in Actie, Stichting RC Maagdenhuis, Stichting Boschuysen, Fundatie Van den Santheuvel Sobbe en de Achmea Foundation.
Foto: Goedele Monnens
Werk-Woorden; taalcoaches
Euro-Wijzer biedt financiële zelfredzaamheid Als vluchtelingen in Nederland aankomen, hebben ze vaak geen enkel financieel vangnet. Dat maakt hen kwetsbaar. Met het project Euro-Wijzer helpen we vluchtelingen financieel zelfredzaam te worden en (verdere) schulden te voorkomen. Euro-Wijzer voorziet in voorlichting, de inzet van budgetcoaches en een financieel spreekuur. In 2015 begeleiden we 768 vluchtelingen en trainen we 266 vrijwilligers op dit terrein. In het project werken we nauw samen met andere instanties die zich bezighouden met schuldpreventie zoals gemeenten, nutsbedrijven, Humanitas en het Nibud. Euro-Wijzer wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Pilot toeslagen belastingen
Jessy en Zahra kwamen hand in hand de bus uit lopen die hen naar de vakantieweek in Oisterwijk bracht. Ze hebben de hele week flink gespeeld. Jessy: ‘Het is hier heel leuk. We zijn naar het zwembad geweest, we gingen van de glijbaan en we hebben chips gegeten. O ja, en we hebben gedanst.’
19 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
De Belastingdienst concludeert dat de pilot waarbij VluchtelingenWerk, als erkend toeslagenservicepunt, de eerste aanvraag doet voor huur- en/of zorgtoeslag heel succesvol is. De pilot is gestart in 2013 en eindigt in het voorjaar van 2015. Aangezien VluchtelingenWerk niet in alle gemeenten actief is, besluit de Belastingdienst de pilot vanaf november voort te zetten met het COA. We blijven wel toeslagenservicepunt zodat we bijvoorbeeld aanvragen kunnen blijven doen voor gezinsleden. Helaas doen zich bij correct ingevulde aanvragen nog regelmatig technische complicaties voor. VluchtelingenWerk zoekt in die gevallen samen met de Belastingdienst naar oplossingen.
5. Communicatie en draagvlak De grote aandacht voor vluchtelingen in 2015 leidt ook tot veel aandacht voor VluchtelingenWerk. Naast steun van particulieren krijgen we steun van bedrijven en organisaties vanuit het hele land. Het laat duidelijk zien dat er in Nederland een grote groep mensen is die zich solidair toont met vluchtelingen en zich voor hen wil inzetten. We merken ook veel enthousiasme bij de duizenden bezoekers van de eerste Open azc dag. Daarom krijgt die in 2016 een vervolg. Kleinere campagne gezinshereniging Net als in 2014 is gezinshereniging ons belangrijkste campagnethema. Dat betekent dat gezinshereniging van vluchtelingen centraal staat in onze communicatie, fondsenwerving en lobby. Vanwege de voorbereiding op de eerste Open azc dag houden we de campagne tot de zomer op een laag pitje. Rond Moederdag en Vaderdag voeren we een korte onlinecampagne. Als in september het vluchtelingenvraagstuk enorme publieke aandacht krijgt, besluiten we om op zeer korte termijn de campagne Vluchtelingen kunnen op ons rekenen te voeren. Zie meer hierover verderop in dit hoofdstuk. De geplande campagne over gezinshereniging in december komt daardoor te vervallen. Dankzij de opbrengsten van een mailing aan onze donateurs en de extra algemene inkomsten die we ontvangen, is er voor de ondersteuning van gezinshereniging wel voldoende geld beschikbaar.
Veel steun voor vluchtelingen en VluchtelingenWerk
20 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Nog veel meer voorbeelden van mooie initiatieven zijn te vinden op de website van VluchtelingenWerk. Foto: ISN
Als begin september de foto van het verdronken jongetje Aylan in de media verschijnt, staan de telefoons bij VluchtelingenWerk roodgloeiend en raken de mailboxen overvol. Iedereen wil iets doen voor vluchtelingen. Hals over kop trekken we extra telefonisten en communicatiemedewerkers aan om iedereen te woord te kunnen staan. Wij zijn heel blij met de betrokkenheid van zoveel mensen die vluchtelingen een hart onder de riem willen steken. Een kleine greep uit de mooie initiatieven en financiële steun: • TV-actie RTL Late Night. Humberto Tan voert actie voor vluchtelingen in een extra lange uitzending. De opbrengst gaat naar organisaties die zich inzetten voor vluchtelingen, zoals het Rode Kruis, Stichting Vluchteling en Unicef. VluchtelingenWerk ontvangt ook een deel van de opbrengst: € 135.000. • Opbrengst boekje eurocommissaris Timmermans. Eurocommissaris Frans Timmermans schenkt de opbrengst van zijn pamflet ‘Broederschap – Een pleidooi voor verbondenheid’ aan VluchtelingenWerk. De opbrengst bedraagt € 20.000. • Speciaal benefiet van theaters Amsterdam. Theaters aan en rond het Leidseplein slaan de handen ineen om geld op te halen voor VluchtelingenWerk. Op woensdag 21 oktober 2015 stellen zij de opbrengst van hun programmering ter beschikking om vluchtelingen te helpen. Een aantal podia ontwikkelt voor deze gelegenheid een speciaal programma, terwijl anderen bijdragen met hun reguliere programmering.
Deelnemende podia zijn onder andere het DeLaMar Theater, Paradiso, Pathé City en de Stadsschouwburg. De opbrengst van de voorstellingen bedraagt: € 34.498. • Doe-het-zelf vluchtelingenhandboek. ‘Koop een fiets, vertel iedereen over je talenten en behandel vrouwen als gelijke, niet als prinses.’ Het zijn een paar voorbeelden van de 45 tips en adviezen die vluchtelingen aan elkaar geven en die zijn gebundeld in een vluchtelingenhandboek. Het boek wordt als katern verspreid in Vrij Nederland (oplage 27.000). De ASN Bank maakt een vertaling mogelijk en zorgt ervoor dat er duizend extra exemplaren van deze boekjes worden gedrukt en verspreid onder vluchtelingen. • De Islamitische Stichting Nederland zamelt € 44.000 in tijdens een collecte in de aangesloten moskeeën en gaat hun achterban enthousiasmeren om zich in te zetten als vrijwilliger. Deze bijdrage wordt besteed aan gezinshereniging.
In alle 144 vestigingen (moskeeën) die verbonden zijn aan de Islamitische Stichting Nederland (ISN) werd in september 2015 geld ingezameld voor VluchtelingenWerk. Tijdens de collecte na het vrijdaggebed werd een totaalbedrag van maar liefst 44.000 euro opgehaald. Onze directeur Dorine Manson ontving de cheque uit handen van Deniz Özkanlı en Cengiz Özdemir, bestuursleden van ISN.
Open azc dag
Campagne Vluchtelingen kunnen op ons rekenen
Op zaterdag 13 juni organiseert VluchtelingenWerk samen met het COA de eerste landelijke open dag op de azc’s. Door het hele land openen 38 centra hun poorten. In totaal bezoeken 15.000 mensen de centra. Zij maken zo gebruik van de mogelijkheid om vluchtelingen te ontmoeten en kennis te maken met het leven op een azc. Binnen en buiten VluchtelingenWerk zijn veel positieve geluiden over de dag te horen. Men roemt de goede en ontspannen sfeer, de hoge opkomst, de vele vragen van de bezoekers en de aardige bewoners. De populairste onderdelen zijn de rondleidingen en de hapjes die op veel centra door bewoners zelf zijn gemaakt. Veel bezoekers geven na afloop aan meer begrip te hebben voor asielzoekers. Op drie locaties (Almere, Utrecht, Alkmaar) werken we samen met KRO-NCRV. Deze omroep biedt een podium en presentatoren die het programma aankondigen. Ook het COA is enthousiast. In 2016 volgt daarom de tweede Open azc dag, op 24 september. Het streven is dat alle locaties te bezoeken zijn. Nationale media doen verslag van deze dag, waaronder het NOS Journaal, het Radio 1 Journaal, het ANP (twee berichten) en het Nederlands Dagblad (voorpagina). Daarnaast is er veel aandacht in lokale media. Samen bereiken deze media minstens drie miljoen mensen.
De ontwikkelingen in het najaar zijn voor VluchtelingenWerk aanleiding om in allerijl een campagne te starten. We willen met deze campagne aan een breed publiek duidelijk maken dat VluchtelingenWerk dé organisatie is die vluchtelingen in Nederland ondersteunt en zo onze zichtbaarheid vergroten. De boodschap van de campagne is: Wij kunnen de vluchtelingencrisis niet oplossen. Maar vluchtelingen die in Nederland komen, kunnen wel op ons rekenen! We besluiten voor het eerst om tv-reclame in te zetten in een campagne. In recordtijd wordt het tv-spotje opgenomen. Daarnaast bestaat de campagne uit radiospots, abriposters, online bannering, advertenties en stoppers, posters, folders en een Facebookcampagne. De campagne loopt in twee perioden: half september en eind oktober. Veel media plaatsen de campagne gratis of tegen forse kortingen. Zo is de campagne in november en december bijvoorbeeld zichtbaar op en in de taxi’s van het bedrijf Capture.
Goede resultaten
Foto: Martijn Schruijer
We slagen erin om veel sympathisanten en donateurs aan ons te binden. De inkomsten stijgen in 2015 van 3,5 naar 7 miljoen euro (zie ook pag. 22). De bekendheid van de organisatie neemt fors toe. Uit een jaarlijks onderzoek blijkt dat onze bekendheid stijgt van 51% naar 63%. Dat betekent dat 63% van de Nederlanders zegt VluchtelingenWerk te kennen. De waardering voor de organisatie daalt licht van 63 naar 62 (op een schaal van 0 – 100) (bron: Charibarometer 2015). Natuurlijk zijn al deze resultaten niet één op één te koppelen aan de campagne, maar alle campagne-uitingen hebben daar zeker positief aan bijgedragen. Ook het aantal mensen dat ons volgt op Facebook en Twitter neemt toe. Aantal volgers op Facebook en Twitter 2013 8.485 2014 13.977 2015 27.546
2013 6.331 2014 7.633 2015 10.517
Bekendheid VluchtelingenWerk 2013 48% 2014 51% Op 13 juni openen asielzoekerscentra in het hele land de deuren. Bezoekers krijgen rondleidingen, proeven van internationale gerechten en gaan in gesprek met bewoners.
21 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
2015 63%
Extra uitkering Draagvlakfonds
VluchtelingenWerk wint de NRC Charity Award
VluchtelingenWerk heeft een klein fonds waaruit we jaarlijks activiteiten en initiatieven ondersteunen die bijdragen aan het draagvlak voor vluchtelingen in Nederland. Het gaat daarbij om initiatieven van personen en organisaties buiten de eigen organisatie. Vanwege het grote aantal aanvragen stellen we dit jaar € 100.000 euro beschikbaar voor het draagvlakfonds, een verdubbeling ten opzichte van 2014. In totaal geven we € 350.000 uit aan draagvlak bevorderende activiteiten.
De advertentie die we dit jaar insturen voor de NRC Charity Award is bekroond met een eervolle vermelding. De NRC Charity Award is een prijs voor de beste, meest impactvolle advertentie van een goed doel. De prijs bestaat uit advertentieruimte ter waarde van € 75.000 in NRC of NRC Next. We besteden het gewonnen bedrag aan advertenties voor de campagne ‘Vluchtelingen kunnen op ons rekenen’. We zijn er trots op dat we voor de derde keer een winnende advertentie hebben. Alle drie de advertenties zijn ontwikkeld door ons reclamebureau WWAV.
Projecten die we in 2015 ondersteunen zijn onder meer: • Rot op naar je eigen land. We dragen bij aan dit spraakmakende EO-programma. Zes Nederlanders met een uitgesproken mening over het vluchtelingenvraagstuk worden bijna drie weken ondergedompeld in het leven van een vluchteling. • Bitterzoete thee. Zahed Nurin schrijft een prachtig en gevoelig boek over het wel en wee van zijn familie in Afghanistan en de vlucht naar Nederland. Met een mooie rol voor de vrijwilligers van VluchtelingenWerk. Lees een interview met Zahed op onze website. • Boot en debatten tijdens Gay Pride. Aan de botenparade tijdens de Amsterdam Gay Pride doet ook een boot met LHBT-vluchtelingen mee. Zo vragen zij aandacht voor mensen die moeten vluchten vanwege hun geaardheid.
VluchtelingenWerk Awards Door alle drukte in de laatste maanden van 2015 ontbreekt het aan tijd voor de organisatie van de VluchtelingenWerk Awards. Met deze awards zet VluchtelingenWerk gemeenten en bedrijven in het zonnetje die zich extra inzetten voor de integratie en arbeidsparticipatie van vluchtelingen. We streven er naar om de Awards in 2016 wel weer uit te reiken.
Foto: Amaury Miller/HH
In augustus 2015 vaart een vluchtelingenboot mee tijdens de Gay Pride in Amsterdam. Op de boot vieren zeventig vluchtelingen uit vijfentwintig verschillende landen dat ze in Nederland eindelijk zichzelf kunnen zijn.
22 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
6. Financiën en organisatie In 2015 verdubbelen de opbrengsten uit de particuliere fondsenwerving. Het aantal donateurs groeit flink, net als het aantal bedrijven dat zich aanmeldt om ons werk te steunen, met expertise of financieel. We ontwikkelen een nieuw intranet voor de hele vereniging. De afdeling bedrijfsvoering zorgt ervoor dat alle nieuwe kantoren - vast of tijdelijk - kunnen beschikken over computers en telefoons. Ondanks de bijzondere situatie in 2015, gaan we door met de organisatieverandering, van twaalf naar vijf stichtingen.
FINANCIËN Jaarrekening Voor informatie over de financiën van VluchtelingenWerk Nederland verwijzen we naar de Jaarrekening 2015. Daarin vindt u een uitgebreide onderbouwing en toelichting op de jaarcijfers. Daaruit blijkt dat we er ondanks de drukte goed in zijn geslaagd om het bestedingspercentage ten behoeve van onze doelstellingen hoog te houden. Ook blijkt dat we efficiënter hebben gewerkt.
Particuliere opbrengst groeit sterk
Overzicht eigen fondsenwerving Jaar
Aantal donateurs
Totaal
Bijdrage per donateur
2010
43.869
¤ 2.743.961
¤ 62,55
2011
46.766
¤ 2.895.238
¤ 61,91
2012
46.883
¤ 2.961.809
¤ 63,17
2013
48.070
¤ 3.065.085
¤ 63,76
2014
50.137
¤ 3.501.437
¤ 69,84
2015
64.999
¤ 7.455.000
¤ 110,83 Foto: Myrthe
Donateurs zijn onmisbaar voor VluchtelingenWerk. Niet alleen vanwege hun financiële bijdrage, maar ook omdat zij het draagvlak voor vluchtelingen aantoonbaar maken. De maatschappelijke betrokkenheid vanuit de samenleving is terug te zien in de stijging van het aantal donateurs in 2015. Dit groeit met 29,6 % naar 64.999 mensen. Bovendien doneert men meer dan in 2014. De gemiddelde gift van een donateur stijgt in 2015 van € 69,84 naar € 110,83. De totale opbrengst vanuit particuliere fondsenwerving verdubbelt. We ontvangen in totaal € 7.455.000. Deze inkomsten zorgen ervoor dat we een onafhankelijke positie kunnen behouden bij de belangenbehartiging van vluchtelingen. De wervingskosten bedragen € 768.000, wat 10,3% is van de totale baten. Dat percentage is lager dan in 2014, toen dit percentage op 16,4% uitkwam. Deze percentages liggen ruim onder de norm van 25% die het Centraal Bureau Fondsenwerving hanteert voor haar keurmerk. De groei van het aantal donateurs en de opbrengsten is enerzijds te verklaren door de beelden in de media. Die zorgen dat een groot deel van de bevolking iets wil doen voor de vluchtelingen die naar Nederland zijn gekomen. Anderzijds is VluchtelingenWerk goed zichtbaar als dé organisatie die opkomt voor de belangen van vluchtelingen in Nederland, mede door de campagne Vluchtelingen kunnen op ons rekenen. Donateur Myrte: ‘Is er wel plek voor vluchtelingen in Nederland? Die vraag zie je vaak terugkomen in de media. Ook lees je berichten over ‘wat kost een vluchteling’ en ‘hoeveel moslims komen er?’ Volgens mij zijn die vragen helemaal niet relevant. We zijn verplicht mensen in nood te helpen. Die plicht moet niet, juist nu de nood zo hoog is, ter discussie worden gesteld.’
23 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Nalatenschappen De baten uit nalatenschappen in 2015 zijn € 585.007,-. Dat is 391% hoger dan in 2014 (€ 149.590). Hier is geen trend te zien. Al jaren schommelen de baten uit nalatenschappen. De opbrengsten zijn dit keer wel substantieel hoger dan andere jaren. De meeste nalatenschappen zijn bestemd voor het totale werk van VluchtelingenWerk. We worden echter ook steeds vaker benaderd door mensen die hun erfenis een speciale bestemming willen geven. We zoeken dan naar mogelijkheden om dit te realiseren.
Steun van de Nationale Postcode Loterij De Nationale Postcode Loterij keert in 2015 een recordbedrag van € 312 miljoen uit aan bijna honderd goede doelen, waaronder VluchtelingenWerk. VluchtelingenWerk ontvangt naast de structurele bijdrage van € 9 miljoen, een extra gift van € 1 miljoen. Dit om de vele vluchtelingen in Nederland de hulp te bieden die zij nodig hebben. Naast de financiële bijdrage steunt de Postcode Loterij ons werk door aandacht te besteden aan vluchtelingen en VluchtelingenWerk in haar televisieprogramma’s, zoals in Miljoenenjacht, Eén tegen 100 en Koffietijd. Een voorbeeld hiervan is het filmpje van de Syrische Mohamad. Hij vertelt over het geweld in Syrië, zijn vlucht en hoe VluchtelingenWerk hem helpt.
Steun van de Nationale Postcode Loterij De Nationale Postcode Loterij is in 1989 opgericht om goede doelen te steunen. Inmiddels spelen 2,5 miljoen Nederlanders mee met de loterij. Zij maken elke maand kans op honderdduizenden prijzen. De helft van ieder lot van de Nationale Postcode Loterij gaat rechtstreeks naar goede doelen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, natuurbescherming en projecten gericht op mensenrechten en sociale cohesie. Sinds de oprichting van de Nationale Postcode Loterij is er ruim € 4 miljard aan goede doelen gegeven. VluchtelingenWerk is al sinds het begin in 1989 beneficiënt van deze loterij en besteedt de gift aan de lobby en het behartigen van de belangen van vluchtelingen tijdens hun asielprocedure en hun integratie in Nederland. VluchtelingenWerk bedankt de Nationale Postcode Loterij en alle deelnemers voor hun steun.
Foto: Nationale Postcode Loterij
Dorine Manson, directeur van VluchtelingenWerk, ontvangt cheques uit handen van Daan Peters van de Nationale Postcode Loterij. De Postcode Loterij steunt het werk van VluchtelingenWerk. Uit de opbrengst van de loterij uit 2014 ontvangt VluchtelingenWerk in 2015 in totaal 10 miljoen euro. Met deze bijdrage geeft VluchtelingenWerk vluchtelingen professionele begeleiding, vanaf het moment van binnenkomst tot en met de inburgering in de samenleving.
24 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Grote uitbreiding samenwerking bedrijfsleven In de tweede helft van 2015 zien we een overweldigende belangstelling van bedrijven en organisaties die VluchtelingenWerk en vluchtelingen willen steunen. Ruim 150 bedrijven en organisaties nemen contact met ons op. Het aanbod varieert van organisatieadvies en deskundigheid tot het aanbieden van banen en stages, cofinanciering van een van onze projecten of het organiseren van grote evenementen. We koppelen deze aanbiedingen zoveel mogelijk aan bestaande activiteiten of projecten, zoals de kindervakantieweken en onze werkbemiddelingsprojecten Startbaan en VIP. Bij de arbeidsparticipatieprojecten werken we aan verduurzaming van de samenwerking met gemeenten en bedrijven. In totaal ontvangen we bijna € 700.000 aan financiële steun van bedrijven. Een greep uit de vele initiatieven: • T-Mobile stelt 10.000 simkaarten van € 10,- beschikbaar, zodat asielzoekers contact op kunnen nemen met hun familie in het land van herkomst; in december worden de eerste 500 kaarten uitgedeeld in Utrecht, de rest volgt in 2016.
• Met VUE Bioscopen ontwikkelen we samen het plan om vluchtelingen in 2016 vanuit diverse centra met de bus naar de dichtstbijzijnde VUE bioscoop te laten komen. Een groot deel van hen gaat samen met hun taalcoaches naar de film, om op die manier de taal te oefenen. Daarnaast vertoont VUE voorafgaand aan alle reguliere films in alle vestigingen een filmpje van VluchtelingenWerk. • Het ensemble van het Koninklijk Concertgebouw Orkest voert in het seizoen 2015/2016 iedere zes weken een kamermuziekconcert uit op één van de asielzoekerscentra in Nederland; het eerste vindt plaats in Zaandam (oktober) en het tweede in Zeist (december). • Eredivisie en Jupiler League organiseren op 11 november verspreid over het hele land voetbalmiddagen voor kinderen uit asielzoekerscentra. Alle 34 betaald voetbalorganisaties namen deel. Ongeveer 2.000 kinderen hebben een geweldige middag. • Reclamebureau Grey ontwikkelt een app om werkgevers en werkzoekende vluchtelingen elkaar te laten vinden.
Foto: Frank Zilver
Daarnaast hebben ruim 70 bedrijven contact met ons opgenomen omdat zij een rol willen spelen bij de arbeidsparticipatie van vluchtelingen, bijvoorbeeld door het aanbieden van stageplaatsen. We koppelen deze bedrijven aan onze projecten.
Effectieve inzet van middelen
Tijdens de wedstrijd tegen Vitesse op 13 september speelt FC Utrecht met het logo van VluchtelingenWerk op de shirts. Telecommunicatiebedrijf Tele2 staat die dag haar plek op het shirt en alle sponsorrechten af, om aandacht te vragen voor de situatie van vluchtelingen. Utrecht wint de wedstrijd met 2-1.
25 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
De planning- en controlcyclus start met de opstelling van jaarplannen waarin gestelde doelen zo concreet mogelijk staan beschreven. In het jaarplan worden de strategische doelstellingen uit het meerjarig beleidsplan vertaald naar concrete activiteiten. Per activiteit wordt de inzet van medewerkers begroot met de daarbij behorende financiële middelen. Gegeven de beschikbare baten streven we naar een financieel resultaat van circa nihil. Het bestuur bespreekt de begroting die onder verantwoordelijkheid van de directeur is opgesteld. Na advies van de financiële adviescommissie keurt de Verenigingsraad de begroting goed. Op deze wijze worden de beschikbare middelen effectief ingezet voor de doelstelling van VluchtelingenWerk. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in: • Belangenbehartiging; deze sector maakt zich sterk voor een ruimhartig beleid voor asielzoekers en vluchtelingen en draagvlak voor hun bescherming in de samenleving. • Begeleiding; waardoor asielzoekers tijdens en na de asielprocedure in staat worden gesteld de regie over hun leven te houden en zo stappen kunnen zetten op de participatieladder. • Expertise; de deskundigheid van VluchtelingenWerk draagt bij aan een goede (rechts)positie van asielzoekers en vluchtelingen. • Diensten; gericht op een effectieve en efficiënte organisatie. • Verenigingsstaf; gericht op het ontwikkelen van visie, strategie en verenigingsbeleid op alle onderdelen van de missie, inclusief het toezicht op en de begeleiding van de uitvoering daarvan. Eens per vier maanden worden de realisatie van de inhoudelijke doelen en de financiële uitputting bezien. Zowel op inhoudelijk als op financieel terrein wordt zo nodig bijgestuurd.
ORGANISATIE Visie 2020 van start De ontwikkeling van Visie 2020 met als doel een meerjarig kader te ontwikkelen voor onze inzet en activiteiten, krijgt een minder vliegende start dan verwacht. Dit is onder meer het gevolg van de verhoogde druk op de organisatie door de grote aantallen asielzoekers en vluchtelingen. Wel leggen we in 2015 visies vast op onderdelen van de missie van VluchtelingenWerk, zoals opvang en terugkeer. Meer dan voorzien investeren we dit jaar in visie- en strategieontwikkeling met betrekking tot de Europese vluchtelingenagenda. Onze strategisch adviseur draagt samen met de European Council on Refugees and Exiles (ECRE) bij aan visieontwikkeling op vluchtelingenbescherming in de regio van de landen van herkomst en in Europa. De adviseur neemt deel aan diverse denktanks en fora in Brussel en Nederland over dit onderwerp. Ook publiceren we artikelen waarmee we bijdragen aan het brede debat over vluchtelingenbescherming. In 2016 werken we verder aan Visie 2020.
Nieuw intranet In 2015 maken we de interne communicatie efficiënter en effectiever dankzij een nieuw verenigingsbreed intranet. Onderdeel daarvan is een smoelenboek met daarin de contactgegevens van alle medewerkers en vrijwilligers. Alle belangrijke informatie voor medewerkers bieden we nu centraal aan. Daarnaast ontvangen medewerkers het relevante landelijke nieuws en het nieuws van de betreffende regio. Met de komst van het intranet brengen we het aantal mails en interne nieuwsbrieven sterk terug.
Veranderingsproces Om de organisatie slagvaardiger te maken, kiest de Verenigingsraad er in 2014 voor de organisatie op te schalen van twaalf naar vijf regionale stichtingen. De vereniging en de vijf lidstichtingen gaan werken met een raad van toezicht. De vijf stichtingen worden bestuurd door directeur-bestuurders. Deze vijf directeur-bestuurders zijn samen met de directeur-bestuurder van het Landelijk Bureau verantwoordelijk voor het bestuur van de vereniging. De Verenigingsraad keurt in oktober 2015 de wijziging van de verenigingsstatuten goed om de nieuwe verenigingsstructuur te verankeren. De gewijzigde statuten worden van kracht nadat ook de laatste fusies afgerond zijn. Per 1 januari 2016 fuseren vier stichtingen naar één regionale stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland. Daarmee komt het aantal opgeschaalde regionale stichtingen op drie. Het streven is dat in de loop van 2016 nog een aantal stichtingen fuseert zodat er uiteindelijk vijf regionale stichtingen zijn.
Verbeterde uitstraling kantoren VluchtelingenWerk beschikt over kantoren in alle asielzoekerscentra en in veel gemeenten. Om deze kantoren een warmere en professionelere uitstraling te geven, maken we aankledingspakketten. Ongeveer 215 kantoren ontvangen onder meer canvassen en rolbanieren met daarop karakteristieke foto’s van ons werk. Daarmee zijn vrijwel alle locaties met een regulier kantoor van deze pakketten voorzien. Ook de nieuwe kantoren die eind 2015 en in 2016 worden geopend, ontvangen te zijner tijd een pakket.
26 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
In 2015 lanceren we een nieuw verenigingsbreed intranet, met een smoelenboek.
Vrijwilligersbeleid In 2015 richten we ons op de continuïteit, diversiteit en kwaliteit van vrijwilligersinzet met als resultaat uniforme vrijwilligersregelingen en één functieboek voor alle vrijwilligers. Bovendien nemen alle stichtingen initiatieven om de vrijwilligersinzet te verstevigen. Zo verbeteren de stichtingen de inwerkprogramma’s en de planmatige begeleiding van vrijwilligers. Ook geven enkele regio’s trainingen die vrijwilligers helpen om te gaan met negatieve reacties op vluchtelingen. Het voornemen om een adviseur vrijwilligersbeleid bij een van de regionale stichtingen aan te stellen, houden we aan tot de schaalvergroting is afgerond. In hoofdstuk 4, Begeleiding van regionale stichtingen, op pagina 14 leest u over het grote aantal nieuwe vrijwilligers dat zich in 2015 bij VluchtelingenWerk aanmeldt. Eind 2015 zijn er ongeveer 11.000 vrijwilligers actief bij VluchtelingenWerk. Op dat moment hebben we dus nog niet iedereen die zich in 2015 heeft aangemeld een passende vrijwilligersfunctie kunnen bieden. We verwachten dat het aantal vrijwilligers in 2016 verder zal groeien.
Foto: Goedele Monnens
Ali Abdulrahman (20) bespreekt via een telefonische tolk zijn zorgen over zijn zwangere vrouw Adiba (19) met een vrijwilliger van VluchtelingenWerk. Ali’s vrouw is vijf maanden zwanger en moet door een blaasontsteking steeds door de kou naar de wc op de noodopvanglocatie Heumensoord.
Klachtenafhandeling
ICT: meer capaciteit en veiligheid
VluchtelingenWerk kent een klachtenregeling. In 2015 wijzigt de samenstelling van de landelijke klachtencommissie. Er is een nieuwe voorzitter en één nieuw lid. In 2015 ontvangt de vereniging 26 meldingen van ontevreden cliënten, vrijwilligers en mensen die met VluchtelingenWerk te maken hebben gehad. In zestien gevallen vindt succesvolle bemiddeling plaats. In zes gevallen leidt het uiteindelijk tot een klacht waarvan er één deels gegrond is verklaard; drie van deze zes klachten zijn nog in behandeling. In vier gevallen is de klacht niet doorgezet.
Het aantal ICT-gebruikers verdubbelt ten opzichte van vorig jaar, het aantal werkplekken neemt met een derde toe. Aan het eind van het jaar zijn er 2.350 werkplekken met 11.500 gebruikers. De ICT-helpdesk verwerkt 17.500 vragen van medewerkers in 2015. Onze kantoren op de tijdelijke opvanglocaties voorzien we van mobiele ICT-kits: pakketten van mobiele telefoons, laptops en hotspots. Intussen werken we aan digitale veiligheid. Dit doen we door scherpe ICT-richtlijnen op te stellen en het aantal beveiligingstokens uit te breiden. In 2015 volgen 4.500 medewerkers een online cursus over privacy. In het kader van bewustwording is dat verplicht voor iedereen die met het Vluchteling-Volg-Systeem (VVS) werkt. Het VVS is een administratief systeem waarin alle gegevens van cliënten worden bijgehouden. In 2015 bereiden we de bouw van een nieuwe versie van het VVS voor. We doen een nulmeting en voeren een aanbestedingstraject uit. In 2016 kunnen we het VVS3 implementeren.
Bedrijfsvoering onder druk De centrale receptie ontvangt in 2015 meer telefoontjes dan ooit, vooral na de zomer. Het aantal gesprekken neemt dan ook met de helft toe. De financiële administratie heeft een derde meer aan rekeningen verwerkt. Ook ontvangen we veel meer donaties. Zowel programma- als projectgelden zijn in omvang verdubbeld. Dit vereist vervolgens extra verantwoording naar de subsidieverstrekkers. De verhoogde werkdruk als gevolg hiervan vangen we zo goed mogelijk op met tijdelijke krachten.
27 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
Minder verzuim Het percentage ziekteverzuim, exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof, is 2,5%. Dat is wederom een verdere daling ten opzichte van 2014 (met 0,7%). In 2015 heeft VluchtelingenWerk bijna duizend betaalde medewerkers. Hiervan werken er 102 (88 fte) op het Landelijk Bureau. In 2014 waren dit er 104 (86 fte).
7. Bestuur en toezicht In dit hoofdstuk legt VluchtelingenWerk verantwoording af over hoe het bestuur en toezicht zijn geregeld. Naast een overzicht van activiteiten geven we inzicht in de governance: scheiding van toezicht en bestuur, bestuursbesluiten en een overzicht van nevenfuncties van bestuurs- en directieleden. Scheiding toezicht en bestuur
Het bestuur van de vereniging
De Vereniging VluchtelingenWerk Nederland bestaat per 31 december 2015 uit twaalf regionale stichtingen en het Landelijk Bureau. In hoofdstuk 6, Financiën en Organisatie, leest u op pagina 25 meer over het veranderingsproces in de vereniging.
Het bestuur van de vereniging bestaat eind 2015 uit vijf leden. De leden van het bestuur worden benoemd voor een periode van vier jaar en kunnen maximaal één keer worden herbenoemd. Tussen bestuursleden onderling en met leden van de directie bestaan geen nauwe familierelaties of vergelijkbare banden.
De regionale stichtingen zijn zelfstandig. Het Landelijk Bureau voert een aantal landelijke taken uit en faciliteert de regionale stichtingen. Het bestuur van de vereniging legt verantwoording af aan de Verenigingsraad. De Verenigingsraad bestaande uit de afgevaardigden van de regionale stichtingen (de leden), keurt de jaarrekening en de begroting voor het volgende jaar goed. Daarnaast benoemt de Verenigingsraad de bestuursleden. Voor de dagelijkse leiding heeft het bestuur een directeur aangesteld.
Besluiten van de Verenigingsraad In 2015 vergadert de Verenigingsraad twee keer. In de vergadering van juni stelt de raad de jaarstukken voor 2014 vast. In oktober keurt de raad de begroting voor 2016 en een statutenwijziging goed (zie hoofdstuk 6).
Financiële adviescommissie De financiële adviescommissie – ingesteld door de Verenigings raad – bestaat uit drie onafhankelijke deskundigen. Deze commissie adviseert de Verenigingsraad over de jaarstukken en de begroting. De commissie komt in 2015 twee keer bijeen met de penningmeester en de (financiële) leiding van de werkorganisatie. De jaarstukken 2014 en begroting 2016 worden met een positief advies van de commissie aan de Verenigingsraad voorgelegd. De financiële adviescommissie vraagt aandacht voor twee zaken: • een risicoanalyse naar de gewenste omvang van de continuïteitsreserve; • een onderscheid tussen structurele en incidentele activiteiten en de financiële gevolgen daarvan. De adviezen van de financiële adviescommissie worden overgenomen door de Verenigingsraad.
28 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
De bestuursleden ontvangen geen beloning. Wel ontvangen ze een vrijwilligersvergoeding van € 1.500 op jaarbasis. Indien de inzet buitenproportioneel is geweest, kan een hogere vergoeding worden uitgekeerd. De voorzitter bepaalt of dat het geval is en wat de hoogte van de vergoeding kan zijn. De ontvangen vergoedingen staan in de jaarrekening 2015 per persoon verantwoord. In 2015 is geen hogere vergoeding aan een van de bestuursleden verstrekt. Het bestuur vergadert in 2015 acht keer. Onder meer over de vaststelling van de begroting en de jaarrekening en het besluit over het beleggingsbeleid. Het bestuur adviseert de directeur over de aanpak van de explosieve ontwikkelingen in 2015. Daarnaast is er veel aandacht voor de voorgenomen aanpassing van de verenigingsstructuur (zie pagina 25).
Benoeming Voor herbenoeming van bestaande en de benoeming van nieuwe bestuursleden bestaat een reglement. Een van de regels is dat een commissie de beoordeling en de selectie voorbereidt. Deze commissie is samengesteld voor de duur van vier jaar en bestaat uit twee bestuursleden (voorzitter en secretaris) en twee leden van de Verenigingsraad. In 2015 zijn er geen bestuursbenoemingen.
Samenstelling bestuur met hoofd- en nevenfuncties Jan van Zijl, voorzitter • Benoeming in 2005, voorzitter sinds 1 februari 2012 • Hoofdfunctie: voorzitter MBO Raad • Relevante nevenfuncties: voorzitter Platform Beroepsonderwijs voorzitter Commissie Ruim Baan voor Oost-Groningen voorzitter NGO Leren van Elkaar voorzitter Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven voorzitter Stichting van het Onderwijs lid Raad van Toezicht Platform Bèta Techniek lid Raad van Advies Stichting GAK Fonds lid Raad van Toezicht Oxfam Novib
Frank Rövekamp, vicevoorzitter • Benoeming in 2011, vicevoorzitter sinds oktober 2012 • Relevante nevenfuncties: voorzitter Raad van Commissarissen SimonsVoss Technologies voorzitter Raad van Commissarissen Vodafone Duitsland lid Raad van Commissarissen van Unit 4 lid Raad van Commissarissen van PostNL lid Raad van Commissarissen Koninklijk Theater Carré lid bestuur van Kasteel de Haar lid board van Refugees United
Directie Het bestuur delegeert de dagelijkse leiding van de vereniging aan een algemeen directeur. Gedurende heel 2015 is dat Dorine Manson. De voorzitter van het bestuur heeft twee keer een functioneringsgesprek gevoerd met de directeur. Het directiesalaris valt binnen de norm volgens de Adviesregeling beloning directeuren van goede doelen, vastgesteld door de Vereniging Goede Doelen Nederland. De totale arbeidsbeloning van de directie staat vermeld in de jaarrekening.
Dorine Manson, algemeen directeur • Nevenfuncties: lid bestuur JINC lid Raad van Toezicht Museum Het Rembrandthuis lid bestuur Museumnacht Amsterdam lid Raad van Commissarissen Stadsherstel Amsterdam NV Geen van deze nevenfuncties is verbonden aan haar hoofdfunctie, maar ze geven uitdrukking aan haar maatschappelijke betrokkenheid in brede zin.
Regionale stichtingen en directeurenoverleg Op 31 december 2015 zijn er twaalf regionale stichtingen lid van VluchtelingenWerk Nederland. Deze fungeren als regionale dienstverlener aan vluchtelingen en als regionale belangenbehartiger voor vluchtelingen in de gemeenten. Negen van de regionale stichtingen hebben een bestuursmodel met een titulaire directeur conform de landelijke vereniging. Drie regionale stichtingen kennen een directeur-bestuurder en een Raad van Toezicht.
Zakia Guernina, bestuurslid • • •
Benoeming in 2013 Hoofdfunctie: interim executive digitalisering Relevante nevenfuncties: lid Raad van Toezicht Hogeschool Utrecht lid Raad van Toezicht Resto van Harte lid Raad van Commissarissen van Woonzorg Nederland
Dagmar Oudshoorn-Tinga, bestuurslid • • •
Benoeming in 2013 Hoofdfunctie: burgemeester Uithoorn Relevante nevenfuncties: lid Raad van Toezicht Nederlandse Adoptie Stichting
Dirk-Jan de Bruijn, penningmeester • • •
Benoeming in 2010 Hoofdfunctie: programmadirecteur bij Rijkswaterstaat Relevante nevenfuncties: lid Raad van Toezicht Dock docent Verandermanagement AOG School of Management lid redactieraad Managementsite.nl
29 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
De twaalf regionale directeuren vormen samen, onder leiding van de algemeen directeur, het directeurenoverleg. In het directeurenoverleg wordt het beleid voorbereid en de uitvoering gecoördineerd. Alle voorstellen over beleid en uitvoering passeren het directeurenoverleg. Dit overleg brengt advies uit aan het bestuur van de vereniging, dat (op basis van dat advies) een besluit neemt. Het bestuur legt verantwoording af aan de Verenigingsraad.
Interne beheersing Ter controle neemt de externe accountant kennis van de jaarstukken van de administratieve organisatie en systemen van interne beheersing bij VluchtelingenWerk. De accountant rapporteert zijn bevindingen aan het bestuur en de directie via een managementletter. De opmerkingen van de accountant zijn met name gericht op: • verbeteringen bij het gebruik van de begroting als sturingsinstrument; • verbeteringen bij het consolidatieproces; • een betere onderbouwing van de omvang van het vrij besteedbaar vermogen.
Voor het laatste element wordt verwezen naar de tekst elders op deze pagina. Voor de eerste twee elementen is in 2015 een aanzet gegeven. In 2016 worden de verbeteringen voltooid. Tenslotte stelt de accountant vast of de administratieve organisatie en interne beheersing ten behoeve van de jaarrekeningcontrole over het geheel genomen toereikend is.
Betrokkenen, belanghebbenden en stakeholders VluchtelingenWerk vindt het belangrijk om vrijwilligers, medewerkers, advocaten, politici, subsidiënten, donateurs en andere stakeholders bij het werk te betrekken. In 2015 is hiertoe onder meer een nieuwjaarsbijeenkomst georganiseerd en zijn regionale stichtingen in staat gesteld om regionale bijeenkomsten voor stakeholders te organiseren.
Risicoanalyse, omvang vrij besteedbaar vermogen De Vereniging Goede Doelen Nederland (voorheen VFI) en de toezichthouder Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) hebben bepaald dat het vrij besteedbaar vermogen of de continuïteitsreserve een maximum omvang mag hebben van 150% van de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Voor VluchtelingenWerk betekent dit een bedrag van maximaal € 11.734.000.
Het vrij besteedbaar vermogen of de continuïteitsreserve dient voor het voortbestaan van VluchtelingenWerk Nederland en de missie waarvoor zij staat. De continuïteitsreserve is gevormd voor de dekking van risico’s op korte termijn en om zeker te stellen dat VluchtelingenWerk ook in de toekomst aan haar verplichtingen kan voldoen. VluchtelingenWerk blijft met een continuïteitsreserve ultimo 2015 van € 9.576.000 ruim binnen deze norm. Toch wil VluchtelingenWerk op basis van een risicoanalyse tot een betere onderbouwing van de omvang van het vrij besteedbaar vermogen komen. In 2014 werd voor het eerst een risicoanalyse uitgevoerd. Deze is in 2015 herhaald en verfijnd. Belangrijke elementen in de risicoanalyse zijn: • de volatiliteit bij de instroom van vluchtelingen en de gevolgen daarvan op onze organisatieactiviteiten; • politieke ontwikkelingen op gemeentelijk en rijksniveau in relatie tot het financieel draagvlak van VluchtelingenWerk. Het vrij besteedbaar eigen vermogen dient naast de dekking voor onderkende risico’s voor de financiering van de activa en als buffer voor schommelingen in de liquiditeit van de vereniging. Het huidige niveau van het vrij besteedbaar vermogen representeert 29% van het totaal van de lasten in 2015. VluchtelingenWerk is van mening dat dit percentage de 30% niet mag overschrijden. Beleid is dat het vrij besteedbaar vermogen niet verder toe neemt.
Foto: Goedele Monnens
Toen de Iraanse Damon als 17-jarige jongen met zijn familie uit een asielzoekcentrum naar Brielle verhuisde, stond vrijwilliger Joke hem op te wachten bij de bus. Jaren later komt hij terug naar het Zuid-Hollandse plaatsje om Joke te bedanken. ‘Werken zonder ervoor betaald te krijgen, daar had ik nog nooit van gehoord. Ik besef steeds meer hoe bijzonder Joke is.’
30 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
8. VluchtelingenWerk Nederland in cijfers 2015
2014
Begeleiding asielzoekers Aantal asielaanvragen (eerste aanvraag)1
43.090
21.810
Totaal aantal asielzoekers in de opvang gedurende het jaar (potentieel bereik)
84.893
45.164
Bereikt aantal asielzoekers in opvang
77.284
42.585
91%
94%
12
12
Aantal gemeenten waar VluchtelingenWerk Nederland aanwezig is
295
294
Dekkingsgraad bij totaal aantal gemeenten
75%
75%
11.000
7.000
Beschikbaar in mei 2016
663 (487 fte)
102 (88 fte)
104 (86 fte)
34.827.000
26.196.000
Beschikbaar in mei 2016
51.702.000
64.999
50.137
€ 110,83
€ 69,84
€ 7.455.000
€ 3.733.000
6.357
4.761
41
40
643
570
63%
51%
62
63
1.030.742
414.000
Oplage VluchtelingenWerk Magazine
28.558
24.000
Aantal volgers op Facebook
27.546
13.977
Aantal volgers op Twitter
10.517
7.633
150.191
79.405
7.533
6.460
Begeleide asielzoekers als percentage van het potentieel bereik
Regionale stichtingen VluchtelingenWerk Nederland Aantal regionale stichtingen tevens lid van de vereniging
Aantal vrijwilligers (indicatie) Aantal medewerkers (Inclusief Landelijk Bureau) Aantal medewerkers Landelijk Bureau
Financiën VluchtelingenWerk VluchtelingenWerk Nederland Landelijk Bureau totale baten (omzet) VluchtelingenWerk Nederland Vereniging totaal baten (omzet)
Eigen fondsenwerving Aantal donateurs Gemiddelde bijdrage per jaar Totaal fondsenwerving (incl. legaten en vermogensfondsen) Landelijk Bureau
Trainingen, Opleiding, Cursussen Aantal deelnemers vanuit regionale stichtingen aan cursussen en trainingen
Kindervakantieweken Aantal weken Totaal aantal deelnemers kindervakantieweken
Bekendheid en waardering (Charibarometer) Bekendheid VluchtelingenWerk Nederland bij Nederlandse bevolking Waardering door Nederlandse bevolking
Communicatie Aantal unieke bezoekers website
Helpdesk en VluchtWeb Aantal inlogacties VluchtWeb (indicatie) Aantal vragen aan de Helpdesk
1
D it zijn het aantal eerste aanvragen. Het totaal aantal aanvragen in 2015, bestaande uit eerste asielaanvragen, herhaalde asielaanvragen en ingereisde nareizigers, was 58.880.
31 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2015
VluchtelingenWerk Nederland Postbus 2894 1000 CW Amsterdam T (020) 346 72 00 F (020) 617 81 55
[email protected] www.vluchtelingenwerk.nl