Digitalisering en Europeanisering inzake het collectief beheer van muziekauteursrechten

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2011-12

Digitalisering en Europeanisering inzake het collectief beheer van muziekauteursrechten Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ Ingediend door

Ward Verwaeren studentennr. 00602408

Promotor: Prof. Dr. Hendrik Vanhees Commissaris: Delphine Goens

Woord vooraf Deze masterproef vormt het sluitstuk van mijn opleiding Rechten, een leerrijke periode waarin ik mezelf (in goede en in kwade dagen) toch iets beter heb leren kennen. Het doet me plezier dat ik deze jaren kan afsluiten met een onderwerp dat me nauw aan het hart ligt en waar ik met veel enthousiasme aan heb gewerkt. Ik zou graag een aantal personen bedanken, niet omdat de traditie dit verlangt, maar omdat ik besef dat de kwade dagen anders tot kwade jaren hadden kunnen leiden. In de eerste plaats Sielke, voor de onvoorwaardelijke steun en begrip voor mijn vreemde leergewoontes. In de tweede plaats mijn ouders, voor al de energie die ze in mij, het nakomertje, hebben gestoken en de druk die ze vooral niet op mijn schouders hebben gelegd. Daarnaast dank ik ook mijn broer, zus en vrienden, omdat ze altijd voor me hebben klaargestaan. Ook mijn rechten-vriendinnen vermeld ik graag: de steun tijdens examens, de soepjes en de interessante inkijk in de vrouwelijke psyche. Ten slotte had ik ook heel graag mijn dank uitgedragen aan enkele professoren, die door de passie voor hun vak en de wijze woorden mijn denken hebben veranderd. In het bijzonder denk ik aan Reinhard Steennot, mijn mentor als student-ondernemer, en uiteraard aan mijn promotor Hendrik Vanhees, voor de boeiende lessen, de steun in de keuze van een eigen onderwerp en de begeleiding tijdens mijn masterproef. Ik hoop dat ik bij u, als lezer, eenzelfde interesse kan opwekken als degene die ik voor dit onderwerp voel. Het is een thema dat weinig personen onbewogen laat, iets wat ik zeker voel binnen mijn eigen generatie. Het zou me veel plezier doen mocht ik ergens binnen de discussie een objectief beeld kunnen schetsen, zonder partij te kiezen, maar ook zonder kritiek te schuwen.

Ward Verwaeren 8 mei 2012

Inhoudstafel Inleiding ................................................................................................................................................ 1 Uitgebreide probleemstelling .......................................................................................................... 2 I.

Collectief beheer van muziekauteursrecht .................................................................................. 5 A.

Inleiding .................................................................................................................................... 5

B.

Muziekauteursrecht ................................................................................................................. 5 1.

Wat is auteursrecht? ............................................................................................................ 5

2.

Aanvallen op het auteursrecht ............................................................................................ 6

C.

Collectief beheer ...................................................................................................................... 7 1.

Inleiding ................................................................................................................................ 7 a) De geschiedenis van de collectieve beheersvennootschap voor muziekauteursrechten ............................................................................................................. 8 De beginjaren: de belangen van de auteur primeren ................................................ 8

(2)

De opkomst van de naburige rechten ...................................................................... 10

(3)

De periode van economische belangen ................................................................... 11

b)

Het monopolie van de auteur ...................................................................................... 12

c)

De paradox van het muziekauteursrecht..................................................................... 13

d)

Fragmentatie van rechten............................................................................................ 14

2.

II.

(1)

Doel, taken en organisatie van collectieve beheersvennootschappen ............................. 14 a)

Doel .............................................................................................................................. 15

b)

Taken ............................................................................................................................ 16

c)

Organisatie ................................................................................................................... 17

3.

Collectief beheer in België ................................................................................................. 17

4.

Collectief beheer en het internet....................................................................................... 18

5.

Concurrentie van nieuwe spelers ...................................................................................... 19

6.

Individuele uitoefening van rechten .................................................................................. 20

7.

Gecentraliseerde licentiebureaus ...................................................................................... 20

Digitalisering............................................................................................................................... 22 A.

Wat is digitalisering? .............................................................................................................. 22

B.

Problematiek .......................................................................................................................... 22 1.

Inleiding .............................................................................................................................. 22 iii

2.

Free culture-beweging ....................................................................................................... 24 a)

Wat is de Free culture-beweging? ............................................................................... 24

b)

Creative Commons: een leerrijke oplossing ................................................................ 25

c)

De andere zijde van Copyright: Copyleft ..................................................................... 27

3.

Piraterij ............................................................................................................................... 28

4.

The analog hole .................................................................................................................. 29

5.

Verplichtingen van Internet Service Providers en Internet Access providers ................... 30

6.

Verweesde werken ............................................................................................................ 31

C.

De zoektocht naar de juiste oplossing ................................................................................... 33 1.

De huidige Collectieve Beheersvennootschap als basis? .................................................. 33

2.

Verschuiving van business modellen ................................................................................. 34

3.

Technological Protection Measures (TPMs) ...................................................................... 35 a)

Definitie, werking en kader .......................................................................................... 35

b)

Vrije stroom van informatie ......................................................................................... 37

c)

TPM/DRM & Audio CD’s: mislukkingen uit het verleden ............................................ 37

4.

Systemen van Digital Rights Management ........................................................................ 38 a)

Algemeen ..................................................................................................................... 38

b)

Copyright Management Systems ................................................................................. 40

c)

Werking DRM-systemen .............................................................................................. 41

d)

DRM & online muziek .................................................................................................. 42

e)

Tekortkomingen ........................................................................................................... 43

f) Tegenbeweging ................................................................................................................ 45 g)

D. III.

Kan een DRM-systeem een collectieve beheersvennootschap vervangen? ............... 47

5.

Centrale digitale administratie en allesomvattende licenties ........................................... 48

6.

Mogelijke voorbeelden ...................................................................................................... 49 a)

Het OLA-model ............................................................................................................. 49

b)

Het Common Information System (CIS) door CISAC .................................................... 50

c)

The Extended Repertoire System ................................................................................ 52

Conclusie ................................................................................................................................ 53 Europeanisering ......................................................................................................................... 55

A.

Inleiding .................................................................................................................................. 55

B.

Europese definitie van collectief beheer ............................................................................... 56 iv

C.

De nationale werking van Collectieve Beheersvennootschappen ........................................ 57

D.

Wederkerigheidscontracten .................................................................................................. 58 1.

Algemeen ........................................................................................................................... 58

2.

De CISAC-zaken .................................................................................................................. 61

E.

a)

De wederkerigheidsovereenkomsten van CISAC ......................................................... 61

b)

State of Objections van 2004 ....................................................................................... 62

c)

De CISAC-Beschikking van 2008 ................................................................................... 62

Het gevaar voor gebrek aan concurrentie en vrij verkeer van goederen.............................. 64 1.

De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun leden ............................. 66

2.

De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun gebruikers ..................... 66

3.

De wederkerige relatie tussen verschillende collectieve beheersvennootschappen ....... 67

F.

Liberalisering van de markt .................................................................................................... 68 1.

De offline-wereld ............................................................................................................... 69

2.

Resultaat ............................................................................................................................ 70

3.

Bijwerkingen....................................................................................................................... 71

G.

a)

Verlies culturele diversiteit .......................................................................................... 72

b)

Offline-rechtenbeheer na faillissement onduidelijk .................................................... 73

c)

Controle vanuit Europa moeilijker ............................................................................... 74

d)

Problemen met betrekking tot handhaving................................................................. 74

Internationale samenwerking tussen collectieve beheersvennootschappen ....................... 76 1.

Algemeen ........................................................................................................................... 76

2.

Overeenkomsten tussen collectieve beheersvennootschappen ....................................... 76 a)

De overeenkomst van Cannes ..................................................................................... 76

b)

IFPI Simulcasting Agreement en de overeenkomst van Santiago ............................... 77

c) 3. H.

(1)

Algemeen.................................................................................................................. 77

(2)

Het antwoord van de Commissie op de IFPI Simulcasting agreement .................... 78

(3)

Het antwoord van de Commissie op de overeenkomst van Santiago ..................... 79 Het OLA-model als voorbeeld ...................................................................................... 80

Belangrijkste koepelorganisaties ....................................................................................... 80 Europees beleid en richtlijnen ............................................................................................... 81

1.

Het beleid ........................................................................................................................... 81 a)

Voor november 2004 ................................................................................................... 82 v

b)

Na november 2004....................................................................................................... 84 (1)

Comprehensive Study en Impact Assessment ......................................................... 85

(2)

Online Music Recommendation ............................................................................... 87

(a)

Kritiek van het Parlement op de Aanbeveling ...................................................... 88

(b)

Effecten van de Online Music Recommendation ................................................. 89

(c)

Neveneffecten van de Aanbeveling ...................................................................... 90

(3)

Strategie voor Creative Content Online .................................................................... 92

(4)

Single Digital Market ................................................................................................ 94

c) 2.

De evolutie in het beleid van de Commissie van 2004 naar de toekomst toe ............ 95 Bestaande richtlijnen met betrekking tot het collectief beheer ....................................... 96

a)

Richtlijn betreffende het verhuur en het uitleenrecht ................................................ 96

b)

Richtlijn betreffende satellietomroep en doorgifte via kabel ..................................... 96

c)

Richtlijn betreffende de informatiemaatschappij ....................................................... 97

d)

Richtlijn betreffende handhaving ................................................................................ 98

3.

Resultaat ............................................................................................................................ 99

4.

Toekomst: richtlijn op het collectief beheer van rechten?................................................ 99

I.

a)

Rapport van het Europees Parlement ....................................................................... 100

b)

Mededeling van de Commissie .................................................................................. 101

c)

Reacties op het Rapport en de Mededeling .............................................................. 102

Conclusie .............................................................................................................................. 103

IV. Mogelijke oplossingen ............................................................................................................. 104 A.

Voorgestelde oplossingen .................................................................................................... 105 1.

Het Centraal Licentiebureau: de complexe oplossing ..................................................... 105 a)

Uitgangspunt .............................................................................................................. 105

b)

Uitwerking .................................................................................................................. 106

c) 2.

(1)

Online ..................................................................................................................... 106

(2)

Offline ..................................................................................................................... 107 Voordelen versus nadelen ......................................................................................... 108

Het CISAC-systeem: de eenvoudige oplossing ................................................................. 109 a)

Uitgangspunt .............................................................................................................. 109

b)

Uitwerking .................................................................................................................. 109

c)

Voordelen versus nadelen ......................................................................................... 110 vi

Conclusie .......................................................................................................................................... 111 Bibliografie ....................................................................................................................................... 113

vii

Inleiding Collectieve beheersvennootschappen zijn de laatste jaren steeds meer in de actualiteit gekomen, meestal echter niet op positieve wijze. Als jurist vind ik het een onrustwekkende evolutie dat vaak enkel inefficiënties worden aangekaart, zonder een structureel debat te voeren over het beheer van auteursrechten. Deze discussie interesseert me niet enkel vanuit juridisch oogpunt, maar raakt me, als muzikant en rechtenhouder, ook persoonlijk. Ten slotte ben ik gebruiker van muziekwerken, die ik vaak op digitale wijze verkrijg. Dit alles stelt me in staat om een goed beeld te vormen van het onderwerp dat zal onderzocht worden in deze masterproef en me er met veel interesse in te verdiepen. De maatschappij staat niet stil. In de laatste decennia is er op sommige vlakken meer dan ooit beweging geweest, de opkomst van het internet als grootste factor. Het is duidelijk dat een van de grootste uitdagingen waarvoor de beheersvennootschappen staan deze groeiende digitalisering van de maatschappij is. De technologische vooruitgang is niet te stoppen en waar deze op vele vlakken de oplossingen biedt, heeft zij op het vlak van het muziekauteursrecht en het collectief beheer van deze rechten echter fundamentele pijnpunten naar bovengebracht. In Europa lijken er ook grote veranderingen op til. Het werkterrein van beheersvennootschappen is doorheen de geschiedenis van het collectief beheer steeds erg gebonden geweest aan het nationale territorium, de eigen landsgrenzen. Het is deze territoriale werking die men vanuit Europa, vaak met de Europese Commissie op kop, wil doorbreken. Dit onderzoekswerk beoogt een overzicht te geven van en een bijdrage aan de discussie over de plaats die Europese Collectieve Beheersvennootschappen voor muziekauteursrechten moeten innemen in de hedendaagse maatschappij en de mogelijke toekomst die ze tegemoet gaan. Vooreerst zal ik als verdere inleiding de probleemstelling van mijn masterproef uitgebreider stellen. De uitdagingen die hierin worden geschetst worden vervolgens doorheen het onderzoekswerk behandeld. Eerst zal worden ingegaan op het ‘collectief beheer van muziekauteursrecht’ an sich. In het tweede deel wordt de thematiek van de ‘digitalisering’ behandeld, in het derde deel de ‘Europeanisering’. Doorheen het tweede en vooral doorheen het derde hoofdstuk zal men kunnen opmerken dat de Europeanisering en de digitalisering elkaar op vele vlakken raken. Het is ook voor Europa immers niet mogelijk om naast de digitale revolutie te kijken. Voor deze studie werd in hoofdzaak gebruik gemaakt van primaire en secundaire Europese rechtsbronnen en Engelstalige rechtsleer. Ten slotte worden twee mogelijke oplossingen uitgewerkt waarin een antwoord wordt gegeven op de uitdagingen die voorheen worden behandeld, om zo tot een nieuw soort Europese beheersvennootschap te komen. Dit is uiteraard een persoonlijke visie, een antwoord op vele vragen, maar daarom niet meer of minder juist dan andere mogelijke, werkbare oplossingen. 1

Uitgebreide probleemstelling Van alle problemen binnen het auteursrecht vinden de meeste hun oorsprong in de opkomst van het digitale tijdperk, van louter technische elementen zoals het kopiëren en downloaden zonder verlies in kwaliteit 1 , tot het verdedigen van kunstenaars, tot de problemen met wederkerigheidscontracten.2 Een van de grootste uitdagingen die het digitale tijdperk naar de oppervlakte heeft gebracht, is het gebrek aan bescherming voor houders van rechten, meestal door verouderde maatregelen. Er is veel onenigheid over hoe men hun rechten moet verdedigen en toepassen. Een voorbeeld hiervan is het debat over de Systemen van Digitaal Collectief Beheer (Digital Rights Management Systems, DRM-systemen), die volgens sommigen de Collectieve Beheersvennootschappen (collecting societies of collective (rights) management organizations3, CBV's) zouden kunnen vervangen. De brede toepassing van DRM-systemen zou zorgen voor een meer faire en correctere vergoeding door het registreren van het individueel gebruik van alle werken. 4 Dit wordt dan weer tegengesproken door andere partijen. Het internet heeft ook een ander gebrek in de werking van het beheer van muziekauteursrecht aan het licht gebracht. Door de wereldwijde toegang tot beschermde werken is er een vraag ontstaan tot het verlenen van wereldwijde licenties voor het gebruik ervan. De werking van CBV's is hier echter helemaal niet aan aangepast en er is een grote nood aan het loslaten van de nationale werking5 en het werken binnen een groter geheel, ondersteund door een duidelijk juridisch kader. In deze thematiek kan men ook het optreden vanuit Europa zien. De Europese Commissie is zich bewust van verschillende problemen binnen het collectief beheer, die vaak te wijten zijn aan de sterke nationale werking van de collectieve beheersvennootschappen. Waar de digitalisering in de maatschappij toeslaat, volgt ook de internationalisering - accessorium sequitur principale – en het

1

Op louter technische problemen wordt niet verder ingegaan.

2

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 173.

3

Doorheen de tekst wordt zowel “organization” als “organisations” gebruikt. De spelling is afhankelijk van de bron. De Amerikaanse spelling aanvaardt enkel “organizations”. De Britse spelling aanvaardt beiden. Internationaal wordt meestal de eerste spellingsvorm gebruikt.

4


5


2

is bijgevolg voor Europa van belang dat zij de nodige ondersteuning biedt om deze internationalisering te begeleiden. Ook binnen de CBV's zelf loopt alles niets steeds van een leien dakje. In Europese landen werden deze organisaties immers vaak opgericht door partijen met onderscheiden belangen. Wrijvingen binnen de CBV's voor muziekauteursrechten zouden een grote economische impact kunnen hebben. Uitgevers die vele werken in hun bezit hebben, zouden kunnen proberen om uit het bestaande systeem te breken en op directe wijze met broadcasters kunnen onderhandelen.6 Het systeem van het collectieve beheer van rechten is nog steeds een proces van herdefiniëring aan het doorgaan, maar op deze interne problematiek zal slechts kort worden ingegaan. Wat zijn alternatieven voor het collectief beheer? Is het mogelijk dat met digitale hulpmiddelen het individueel beheer een opmars maakt? Initieel ontstonden CBV's uit noodzaak. Het was immers niet mogelijk voor auteurs en uitgevers om een directe relatie te onderhouden met de gebruikers van hun werken. Met de opkomst van nieuwe technologieën, wordt het echter steeds vaker mogelijk om dit wel te doen. Het belang van CBV's is hierdoor echter niet onbestaand geworden, doch het geeft wel de nood aan voor CBV's om zich te hervormen, willen zij de facto hun bestaan rechtvaardigen.7 De problematiek betreffende het auteursrecht en de opkomst van nieuwe technologieën wordt door Steve Greenfield en Guy Osborn samengevat als volgt: While technology creates exciting new possibilities of production, dissemination and consumption, a perhaps unwelcome byproduct is that a raft of new legal problems new needs to be considered. Indeed, it is the ability to use musical material in different ways with a far greater degree of accessibility that is leading to many of the disputes. Perhaps the key issue for the music business and for legal scholars is whether copyright remains a functional tool to deal with these new problems, but for artists currently within the music industry the immediate question is a more practical one: how can they best use copyright an contract law to protect their musical output and retain their freedom of musical expression?8 Men kan zich inderdaad de vraag stellen of auteursrecht het juist antwoord is op deze nieuwe technologische uitdagingen. Dit is echter een probleemveld dat in deze thesis minder aan de orde zal zijn. Eerder dan het scheppen van een ideaal- of droombeeld, mooi in theorie maar irrealistisch,

6


7

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 35.

8

S. GREENFIELD & G. OSBORN, “Copyright Law and Power in the Music Industry” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (89) 89-90.

3

beoogt deze thesis de praktische moeilijkheden en mogelijkheden na te gaan. Dit staat uiteraard los van het feit dat er op filosofisch, economisch en juridisch vlak wel moet nagedacht worden over aanpassingen die eventueel op lange termijn moeten gebeuren.9 Men mag immers niet bang zijn om het debat over de plaats van het auteursrecht in de hedendaagse maatschappij te voeren.

9

Zohar Efroni maakt een zeer interessante studie over een nieuwe invulling van het auteursrecht op digital vlak in Z. EFRONI, Access-right: the future of digital copyright law, Oxford, Oxford University Press, 2011.

4

I.

Collectief beheer van muziekauteursrecht A.

Inleiding

Dit hoofdstuk bespreekt wat het muziekauteursrecht en het collectief beheer inhouden. Een grondig inzicht van deze twee begrippen is immers noodzakelijk, wil men de discussie betreffende de digitalisering en de Europeanisering goed begrijpen. Er wordt besproken wat het muziekauteursrecht inhoudt en welke plaats zij inneemt in de hedendaagse samenleving. Copyright staat immers meer dan ooit onder druk. Vervolgens wordt het collectief beheer besproken. Het doel, de taken en de structuur van collectieve beheersvennootschappen liggen vaak al decennia en soms zelfs eeuwen vast. De laatste jaren hebben hier verandering in gebracht. Er wordt kort overlopen wat het collectief beheer was, is en wat de alternatieven zijn.

B.

Muziekauteursrecht

1. Wat is auteursrecht? We spreken over auteursrecht alsof het een enkel recht zou zijn, doch in het recht verstaat men onder het auteursrecht een ‘bundle of rights’. Als een werk auteursrechtelijke beschermd is, is het voor de houder van het recht mogelijk om verschillende handelingen te stellen met betrekking tot zijn werk, die voor een andere persoon, die deze rechten niet bezit, niet mogelijk zijn. In de meeste gevallen, met mogelijke afwijkingen land per land, voorziet het Copyright de rechtshouder met volgende exclusieve10 rechten11: 

Het verveelvoudigen van het werk



Aanpassingen maken aan het werk en het maken van afgeleide werken12 (derivative works) Een afgeleid werk is een nieuw werk dat elementen incorporeert van een ander bestaand werk. Voorbeelden hiervan zijn vertalingen en dramaturgische werken op basis van een literair werk. Een nieuwe creatie kan eveneens een afgeleid werk zijn. Wanneer men bijvoorbeeld een snor schildert op een afbeelding van de Mona Lisa ontstaat een nieuw werk, dat echter wel afgeleid is van een eerder werk. Ook een muzieknummer waarin gewerkt wordt met samples valt hieronder, men kan bijvoorbeeld denken aan wereldhit Somebody that I used to know van BelgischeAustralische artiest Gotye, dat gebaseerd is op 2 seconden van een muzieknummer

10

Infra p12, Het monopolie van de auteur.

11

S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 6-7.

12

S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 17, voetnoot 8.

5

van de Braziliaan Luiz Bonfá.13 Het gebruik van samples is tevens een van de eerste grote strijdpunten geweest binnen de muziekindustrie.14 

Verveelvuldigingen van het werk uitgeven naar publiek toe



Publieke uitvoeringen geven van het werk



Het werk uitzenden of via kabeltransmissie uitgeven15

Muzikale werken worden momenteel, onder andere beschermd door de nationale wetten en door de conventie van Berne (art 1.2 en 13). Copyright werd al in 1710 voor de eerste maal opgenomen in een wet. Deze wet, beter bekend als the Statute of Anne, beschermde literaire werken. Auteursrechtelijke bescherming voor muzikale werken, ontstond pas later, in 1831 in de Verenigde Staten en in 1842 in het Verenigd Koninkrijk. Initieel was het enkel de partituur die onder de bescherming van het auteursrecht viel.16 2. Aanvallen op het auteursrecht Ruth Towse schrijft met betrekking tot Copyright and Economics het volgende: The current debate about copyright law, however, is not whether or not it should exist but if, in the digital era, it can possibly work.

Dit is een mening die echter niet gedeeld wordt door alle auteurs. Claims that “copyright does not work” in the digital age are often the result of the inability of users to use protected material lawfully.17

Uiteraard kan enerzijds gewezen worden op de gebruikers die de bestanden wel legaal willen gebruiken. Anderzijds moet men natuurlijk ook kijken naar personen en organisaties die niet wijzen op de praktische moeilijkheden, maar eerder op de principiële. Hieromtrent kan bijvoorbeeld verwezen worden naar organisaties zoals the Pirate Party, die een radicale aanpassing vragen van het auteursrecht. Zij ijveren onder andere voor een veel kortere duur van het auteursrecht, het verdwijnen van patenten op software en het bannen van Digital Right

13

“Brazilianen danken fortuin aan Gotye”, de Standaard Online 24 www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=UB3P13CQ&word=gotye (consultatie 26 april).

april

2012,

14

Voor meer informatie over de problemen met betrekking tot sampling, zie S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 2-4.

15

Deze lijst komt van de Copyright Designs and Patents Act uit 1998, die later uitgestrekt is om eveneens digitale- en internettransmissie te overkoepelen.

16

S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 7.

17

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, xx, 19.

6

Management18 technologieën.19 De vraag stelt zich of dit geen louter ideologische gedachte is, die op het eerste zicht zou zorgen voor een maatschappij waarin het handelen met voordien beschermde kennis en werken vrijer kan plaatsvinden, maar die zou afglijden naar een situatie waarin er minder aandacht wordt besteed aan het creëren van nieuwe werken, aangezien men minder beschermd wordt. Men kan hierbij een voorbeeld aanhalen met betrekking tot geneesmiddelen. Bepaalde beschermde geneesmiddelen kunnen slechts door één enkel bedrijf geproduceerd worden, omdat zij hierop de rechten bezitten. Wanneer om het even welk farmaceutisch bedrijf ‘witte merken’ op de markt zou mogen brengen, zal de prijs uiteraard gedrukt worden en zal dit de maatschappij op het eerste zicht ten goede komen. Wat men echter niet mag vergeten is dat het bedrijf dat het geneesmiddel uitgevonden heeft hier jarenlang kosten voor heeft gemaakt inzake research & development en vervolgens jarenlang tests heeft moeten uitvoeren. Wanneer men vervolgens in een situatie komt waarin men geen bescherming geniet en men de gemaakte kosten misschien niet zal terugkrijgen, zal het bedrijf het ook nalaten om in de toekomst financieel zwaar onderzoek te doen naar nieuwe middelen. Hierdoor zouden de effecten voor de maatschappij veel nadeliger kunnen worden, dan ze waren in de oorspronkelijke situatie. Hetzelfde kan gezegd worden voor muziekauteursrechten. Men kan verwachten dat de kwaliteit van nieuwe werken lager komt te liggen als de oorspronkelijke auteur van het werk geen bescherming geniet. De invloed van organisaties zoals de Piratenpartij is echter niet te onderschatten. In een peiling van het Duitse weekblad Stern kwam de Duitse Piratenpartij, na de CDU en de SPD, naar voor als de derde grootste partij met 13% va de stemmen.20 In 2009 behaalde de Zweedse Piratpartiet 7,13% van de stemmen bij de Europese Parlementsverkiezingen Zweden. Hierdoor verkregen ze twee zetels in het Europees Parlement.21

C.

Collectief beheer

1. Inleiding ‘Collectief beheer’ verwijst naar het geven van licenties door collectieve beheersvennootschappen voor rekening van een meerderheid van rechtshouders. Het houdt in dat een groep rechtshouders

18

Infra p38, Systemen van Digital Rights Management.

19

In 2009 werd door de Europese piratenpartijen de verklaring van Uppsula gesloten, die de gemeenschappelijke doelen naar buiten bracht voor de verkiezingen voor het Europees Parlement, de verklaring is te lezen op http://en.wikipedia.org/wiki/Pirate_Party.

20

21

“Duitse Piratenpartij is de derde grootste”, De Standaard Online 10 www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120410_085 (constultatie 15 april 2012).

april

2012,

Kiesresultaten per land zijn te raadplegen op www.europarl.europa.eu/aboutparliament/en/00082fcd21/Resultsby-country-%282009%29.html?tab=26.

7

een deel van of hun rechten in het geheel hebben verzameld zodat gebruikers slechts één persoon moeten aanspreken, zijnde de collectieve beheersvennootschap.22 a) De geschiedenis van de collectieve beheersvennootschap voor muziekauteursrechten In 1849 zitten enkele componisten samen iets te drinken in een café in Parijs wanneer ze op een gegeven moment merken dat hun eigen muziek wordt gespeeld door het orkest in het café. Wanneer duidelijk wordt dat deze hier niet het recht toe hadden en ook geen vergoeding voor betaalden, weigerden de ontzette componisten hun rekening te betalen en gingen met hun zaak naar de rechtbank. De uitspraak in het voordeel van de componisten bevestigde het bestaan van “rechten van uitvoering” voor auteurs van muziekwerken en vestigde het legale principe dat deze een vergoeding moeten krijgen wanneer hun compositie publiek wordt uitgevoerd.23 Componisten en uitgevers van muziekwerken ondervonden al langer moeilijkheden met het controleren van de publieke uitvoering van hun werken, maar deze rechtspraak had als directe oorzaak dat de oudste, nog steeds actieve collectieve beheersvennootschap voor muziekauteursrecht werd opgericht, het Franse, in 1851 opgerichte SACEM (société des auteurs, compositeurs et éditeurs musicales). Een aantal jaren eerder, in 1837, werd eveneens in Frankrijk reeds de allereerste collectieve beheersvennootschap opgericht, zijnde SACD (société des auteurs et compositeurs dramatiques). De oudste collectieve beheersvennootschap. 24 Dit alles luidt de start in van de geschiedenis van de collectieve beheersvennootschappen. Ruim geschetst kan deze periode tot nu ingedeeld worden in 3 periodes: 1. Beginjaren: de belangen van de auteur primeren. 2. De opkomst van de naburige rechten. 3. De periode van economische belangen.

(1) De beginjaren: de belangen van de auteur primeren Na het ontstaan van SACD en SACEM beginnen zich elders in Europa ook andere auteursvennootschappen te ontwikkelen. Voor 1914 komt het totaal echter maar op 7 te staan, waar de teller nu reeds op meer dan 100 staat. Het valt op dat het ontstaan van nationale organisaties een trage start kende. Dit kan verklaard worden door het feit dat men binnen de

22

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, vx.

23

D. LAING, “Copyright, Politics and the International Music Industry” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (70) 71.

24


8

muziekindustrie niet overal een gelijkaardige visie had met betrekking tot het belang van het verkrijging van betaling voor de uitvoering van muziek. Voor SACEM was dit bijvoorbeeld van even groot belang als de verkoop van partituren, doch voor Britse muziekuitgevers was dit niet het geval. Zij waren de mening toegedaan dat het doel van publieke uitvoeringen het opdrijven van de verkoop van partituren was. 25 Dit is een argument dat later nog vaak zou terugkomen met betrekking tot andere media, zoals het uitzenden van popnummers, muziekvideo’s en het online downloaden via peer-to-peer netwerken. Deze verschillen in visie en wetgeving tussen de landen in Europa en ook op wereldwijd blak kwam grensoverschrijdende geschillen uiteraard niet ten goede. In de tweede helft van de 19 de eeuw werden om die reden enkele bilaterale verdragen gesloten. Daar een bredere regeling nodig was werd op 9 september 1886 de Conventie van Berne26 ondertekend door negen landen, waaronder België en 6 andere Europese landen, om de erkenning van auteursrechten te regelen. Sinds de ondertekening van de eerste versie werd de conventie zes maal aangepast. Op 13 januari 2012 was ze in 165 landen van kracht.27 De conventie berust op drie basisprincipes en bevat een reeks minimumwaarborgen voor de bescherming en de duurtijd die verleend dient te worden door de onderschrijvende staten. Er werden ook extra regels bepaald voor landen in ontwikkeling. Die drie basisprincipes zijn:28 1. Principle of national treatment Werken die ontstaan in een van de contracterende staten (werken uit de staat waar de auteur onderdaan van is of werken die in een contracterende staat voor het eerst gepubliceerd zijn) moeten in elke andere contracterende staat eenzelfde bescherming krijgen als de bescherming die men verleent aan zijn eigen onderdanen. 2. Principle of automatic protection Het voldoen aan formaliteiten mag geen voorwaarde zijn voor het verlenen van deze bescherming. 3. Principle of the independence of protection

25

D. LAING, “Copyright, Politics and the International Music Industry” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (70) 71-72.

26

Convention de Berne du 9 Septembre 1886 concernant la création d'une Union internationale pour la protection des oeuvres littéraires et artistiques.

27

Een lijst met de landen die lid zijn van de Conventie van Bern kan men terugvinden op www.wipo.int/export/sites/www/treaties/en/documents/pdf/berne.pdf.

28

WIPO website, Summary of the Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (1886), http://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/summary_berne.html.

9

De bescherming is onafhankelijk van het bestaan van bescherming in het land van afkomst van het werk. In de hypothese dat een contracterende staat een langere termijn van bescherming voorziet dan de minimale termijn die door de conventie wordt bepaald en het werk niet langer bescherming geniet in het land van afkomst, kan men ook in het contracterende land de bescherming weigeren. De recentste revisie is de WIPO Copyright Treaty uit 1996 dat de status “special agreement” onder artikel 20 van de Berne Conventie heeft gekregen. Dit verdrag voorziet aanvullende bescherming voor auteurs wanneer hun werken medegedeeld worden aan het publiek per draad of langs draadloze weg, met inbegrip van het op zodanige wijze voor het publiek beschikbaar stellen van hun werken dat deze voor leden van het publiek toegankelijk zijn van op de plaats die, en op het tijdstip dat, elk van hun verkiest (artikel 8). Het ter beschikking stellen op internet valt hier uiteraard onder.29 (2) De opkomst van de naburige rechten Wanneer de Berne Conventie opgemaakt werd, bestond de enige wijze waarop muziek te gelde kon worden gemaakt erin live uitvoeringen ervan te brengen of partituren ervan te verkopen. Dit zou echter niet blijven duren. De muziekindustrie stond aan het beginpunt van een heuse technologische en commerciële evolutie. Twintig jaar na het ondertekenen van de Berne Conventie zouden geluidsopnames al een belangrijk nieuw medium zijn en reeds veertig jaar later zou radio de grootste gebruiker worden van muzikale werken.30 Dit bracht naast de aanpassing van de nationale wetten en de Berne Conventie aan de technologische ontwikkelingen ook andere veranderingen teweeg. De opname- en radio-industrie brachten immers ook steeds vaker hun eigen belangen naar voor. Zo erkende reeds in 1911 in de Copyright Act in het Verenigd Koninkrijk dat record producers geluidsopnames in eigendom konden hebben.31 De komst van radio en zeker de opkomst van elektronische opnames32 midden jaren 1920 bracht met zich mee dat commerciële opnames steeds vaker geschikt waren voor en gebruikt werden op publieke plaatsen. Dit liet de muziekindustrie niet zomaar aan zich voorbij gaan. In de jaren 1930 werden er in Europa enkele succesvolle proefprojecten opgestart die nieuwe organisaties van

29


30

D. LAING, “Copyright, Politics and the International Music Industry” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University press, 2004, (70) 75.

31


32

Tot de jaren 1920 was de opname van geluid een mechanisch proces. Dit veranderde begin de jaren 1920 door enkele grote uitvindingen op het vlak van elektronica, waaronder de microfoon, luidsprekers en het mengpaneel.

10

collectief beheer leven inbliezen. Deze collectieve beheersorganisaties werden opgericht met het doel licenties verlenen voor de deze nieuwe vormen van gebruik aan onder andere restauranthouders, radiozenders en andere gebruikers van opgenomen muziek.33 Het is in deze sfeer dat ook de oprichting van The International Federation of Phonographic Industry (IFPI) plaatsvindt. IFPI is een internationale organisatie die in het leven werd geblazen om de belangen van de platenindustrie te vertegenwoordigen, en dit met veel succes. Binnen de Internationale Arbeidsorganisatie (International Labour Organization), binnen de UNESCO, binnen the World Intellectual Property Organisation (WIPO) en binnen de Europese Commissie heeft IFPI een raadgevende status verkregen. Een van de grote doelen van het IFPI was om een verdrag te sluiten, gelijkaardig aan de Berne Conventie, specifiek voor eigenaars van naburige rechten, zoals producers van platen. Het zou echter nog tot 1961 duren vooraleer dit verdrag realiteit wordt, met als resultaat de conventie van Rome uit 1961 for the Protection of Performers, Producers of Phonograms and Broadcasting Organisations. 34 (3) De periode van economische belangen In de 20ste eeuw ontstonden nieuwe technologieën, waardoor ook nieuwe gebruiken van auteursrechtelijke beschermde werken hun opmars maakten. Indien mogelijk, werden deze automatisch deel van het reeds bestaande recht van de auteurs. Daar dit niet steeds het geval was, werden eveneens nieuwe wetgevende initiatieven genomen. Een ander gevolg was dat er steeds meer CBV's ontstonden voor verschillende sectoren.35 Het verlenen van licenties en het uitbetalen van royalty’s, niettegenstaande nog steeds van groot belang, zijn niet de enige bezigheden van de beheersvennootschappen. In de loop van de geschiedenis is hun rol geëvolueerd naar onder andere de controle op het nakomen van auteursrechten, het gevecht tegen piraterij en het uitoefenen verschillende sociale en culturele functies.36 Collectieve beheersvennootschappen werden initieel gepromoot als een efficiënte wijze om gelden te innen en te verdelen. Meer recent rezen er echter steeds meer vragen, zowel op nationaal als op internationaal vlak, over de efficiëntie van de beheersvennootschappen.37

33


34


35


36


37


11

Hiervoor kan onder andere verwezen worden naar de verdeling van geïnde bedragen in België. De beheersmaatschappijen voor de auditieve en audiovisuele rechten moeten voor de periode van 1998 tot 2010 nog 465 miljoen euro uitkeren aan artiesten, wat neerkomt op 30% van het rechtmatige loon van de artiesten.38 Een hallucinant hoog bedrag, dat er op wijst dat er met betrekking tot de verdeling van de gelden heel wat misloopt in sommige beheersvennootschappen. Zo keerde Playright (voorheen Uradex) in de periode 1998-2010 slechts 22% uit van de 121 miljoen euro die geïnd werd. Gelukkig zijn er ook betere leerlingen in de klas, zoals Imagia met 92%. Sabam zit met een kleine 70% rond het gemiddelde.39 Ook aan de veranderende markt en business trends moet men zich aanpassen. The system must adapt to remain both efficient and relevant.40 Er kan gesteld worden dat we binnen de periode van de economische belangen aanbeland zijn in subperiode van het “digitale tijdperk”, waarin economische en efficiëntiebelangen meer dan ooit een belangrijke rol spelen, maar waarin collectieve beheersvennootschappen ook meer dan ooit in vraag worden gesteld. b) Het monopolie van de auteur De wetgever in België had in 1886 de bedoeling om de auteur sterk te beschermen, om hem het recht te geven om te genieten en beschikken over zijn werk op de meest absolute manier. Dit principe werd in de wet van 199441 behouden. Deze verwantschap wordt ook duidelijk gemaakt door de overname van het oude artikel 1 in het nieuwe artikel 1.42 Het bundelen van de auteursrechten in een CBV, die vaak geen concurrentie kent in het eigen territorium, leidt bijgevolg tot monopolistische structuren. Dit wordt vaak versterkt door het toekennen van exclusieve rechten (bv het innen van vergoedingen) aan het collectieve beheer van rechten, zoals in artikel 9(1) van de Satellite and Cable Directive.43

38

P. VANTYGHEM, “Artiesten wachten op bijna half miljard euro”, De Standaard Online 29 februari 2012, http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=1K3MQLK1 (consultatie 12 april 2012).

39

P. VANTYGHEM, “Artiesten wachten op bijna half miljard euro”, De Standaard Online 29 februari 2012, http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=1K3MQLK1 (consultatie 12 april 2012).

40


41

Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten, BS 27 juli 1994, 19.297.

42

A. BERENBOOM, Le nouveau droit d’auteur et les droits voisins, Brussel, Larcier, 2008, 39.

43


12

In hoofdzaak zetten twee zaken dit principe momenteel echter op de helling, namelijk de evolutie van het rechtsmisbruik en de evolutie van de creatieve technieken en de industrialisering van de cultuur.44 Aangezien collectief beheer, en vooral wanneer het resulteert in het collectieveren van de verscheidene beheerselementen, in het opzicht van de rechtshouder kan leiden tot een behoorlijke beperking van hun exclusieve rechten, is het noodzakelijk om te kijken wanneer deze beperkingen te rechtvaardigen en toegelaten zijn.45 Dit zal afhangen van de wijze waarop de rechten worden verzameld. Gaat het om vrijwillige overdracht van rechten of onvrijwillig collectief beheer van rechten. In de laatste hypothese kan er nog een onderscheid gemaakt worden tussen:46 1. Verplicht collectief beheer 2. Vermoeden van collectief beheer 3. Uitgebreid collectief beheer (extended collective management)47 Het rechtsmisbruik wordt in deze thesis niet verder behandeld, aangezien dit ons te ver zou leiden van de essentie. De evolutie van de creatieve technieken en de industrialisering van de cultuur zal uiteraard wel uitgebreid aan bod komen. c) De paradox van het muziekauteursrecht Om de creatie en verspreiding van nieuwe werken van kunst en intellect te maximaliseren (en de houders van rechten hiervoor te vergoeden), creëert het recht schaarste door eigenaars van auteursrechten een recht te geven waardoor men andere personen kan verbieden te kopiëren uit, uit te voeren van of soms ook te communiceren over deze werken.48 Dit lijkt op het eerste zicht paradoxaal. Deze “paradox” wordt ook aangevochten door de Free Culture-beweging.49 Steeds vaker wordt gevraagd om een breder debat dat niet enkel gaat over de plaats van collectieve beheersvennootschappen, maar ook over het auteursrecht. Het zou verrassend zijn indien er in de nabije toekomst in grote mate aan de essentie van het auteursrecht zou gesleuteld worden. Dit zou tevens op veel tegenwerking kunnen rekenen van grote, machtige spelers in de entertainmentindustrie. 44


45


46


47

Infra p52, the Extended Repertoire System.

48

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, xxii.

49

Infra p24, Free culture-beweging.

13

d) Fragmentatie van rechten In fact, regardless of whether digital technology is involved, the standardization of practices amongst CMOs would lead to greater efficiencies and would alleviate some of the fragmentation under the current system.50 Een van de grootste uitdagingen waar collectieve beheersvennootschappen voor worden gesteld is de fragmentatie. Met fragmentatie wordt het gebrek aan cohesie, standaardisatie en effectieve organisatie van auteursrechten en het collectief beheer aangeduid. 51 Het auteursrecht is geëvolueerd van een “copy”-right naar een recht waarin ook publieke uitvoering, verhuur, ... in opgenomen worden. In principe is slechts één toestemming nodig, doch dit kan verschillen wanneer het gaat over verschillende auteurs of wanneer rechten werden verdeeld op grond van territorium, taal, medium, ... Dit zorgt voor een fragmentatie van de rechten op verschillende niveaus. Men kan bijgevolg zeggen dat het collectief beheer van rechten een van de hoofdredenen is waarom het auteursrecht nog steeds behoorlijk werkt.52 Recenter wordt dit echter nog lastiger gemaakt door uitdagingen die voortkomen uit technologische ontwikkelingen en ontwikkelingen van de markt, met op kop de heerschappij van het internet. 53 Deze ontwikkelingen zorgen onder andere voor een internationalisering, waardoor men vaker te kampen krijgt met fragmentatie die steunt op verschillende territoria. 2. Doel, taken en organisatie van collectieve beheersvennootschappen Men kan twee verschillende markten identificeren met betrekking tot het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal54: 1. De primaire markt van verkoop: de verkoop van partituren en geluidsopnames 2. De secundaire markt waarin men het beschermde werk gebruikt bij uitzendingen, publieke mededelingen in winkels, cafés, clubs en andere publieke plaatsen waar muziek wordt gespeeld.

50


51

C.B. GRABER, C. GOVONI, M. GIRSBERGER, M. NENOVA (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 27.

52

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, xxii-xxiii.

53

C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 27.

54

R. TOWSE, “Copyright and Economics” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (54) 63.

14

Het is in deze secundaire markt dat de houder van rechten meer hulp nodig heeft, aangezien hij heel wat speciale regelingen moet treffen voor de distributie en de inning van de vergoedingen die hieruit voortvloeien. Het is immers niet mogelijk voor de maker van het werk om elk individueel gebruik na te gaan en op individuele basis overeenkomsten te sluiten met de gebruikers. De transactiekosten zouden op deze manier veel te hoog komen te liggen. Het is op deze problematiek dat collectieve beheersvennootschappen een antwoord geven. Zij hebben hoofdzakelijk hetzelfde doel, doch hun structuur kan wel verschillen van land tot land.55 a) Doel Collectieve beheersvennootschappen hebben een driedubbele functie.56 1.

Onderhandelingskracht verhogen van de individuele houder van rechten

In theorie laat het collectief beheer van rechten de makers toe om hun rechten op een eerlijke, efficiënte en toegankelijke manier uit te oefenen. In sommige gevallen wordt het individueel beheer immers moeilijk en vaak zelfs quasi onhaalbaar vanuit economisch standpunt, en dit niet enkel uit hoofde van de houder van rechten. Het is voor de tienduizenden radiozenders, zowel online als offline, ook niet mogelijk om individueel rechten met auteurs, componisten, uitvoerders en producenten voor de verschillende muziekwerken te regelen. Voor de rechthebbenden zelf zou het ook absoluut geen efficiënte werkwijze zijn. 57 Collectief beheer laat toe dat auteurs meer macht hebben om collectieve onderhandelingen te voeren om zo meer te krijgen in ruil voor het gebruik van hun werk en dit op een minder onevenwichtige basis met grote groepen van gebruikers.58 Het innen, verdelen en administreren van de auteursrechten kan ook binnen dit doel gezien worden. Deze functie is vanuit historisch perspectief de basis voor de collectieve beheersvennootschappen en is nog steeds de kernfunctie. 2.

De gebruiker beter dienen

55


56


57

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 17-18.

58


15

Waar vroeger CBV's vooral dienden om het voor auteurs en uitgevers makkelijker te maken om hun rechten te beheren, dient de beheersvennootschap heden ten dage eerder als instrument om toegang tot auteursrechtelijk beschermde werken te faciliteren.59 3.

Sociale en culturele functies

In vele Europese landen hebben collectieve beheersvennootschappen ook een sociale en culturele functie. Hiermee wil men de eigen leden beschermen en beginnende artiesten ondersteunen. CBV’s dragen zowel op nationaal als internationaal vlak bij aan de culturele diversiteit. 60 Dit gebeurt onder andere door de kruissubsidiëring, een vorm van financiële solidariteit die momenteel geboden wordt onder de leden. Hierdoor worden kleinere rechthebbenden, zoals auteurs binnen niche-repertoires, beter ondersteund.61 b) Taken Vaak is het niet mogelijk om op individuele basis zijn rechten te beheren. Een CBV kan contracten sluiten zowel met individuele gebruikers, organisaties, licenties geven voor de werken in zijn repertoire, vergoedingen innen en verdelen onder zijn leden. De hoofdtaak van CBV's bestaat erin de geïnde vergoedingen te verdelen onder de leden. De meeste vennootschappen hebben een complex systeem dat het gebruik controleert en de standaarden hanteert voor de verdeling. 62 Het ideale zou zijn om rekening te houden met het daadwerkelijke gebruik en enkel indien nodig het hypothetisch gebruik in overweging te nemen. De oplossing hiervoor kunnen digitale systemen voor het beheer van rechten (digital rights management systems) zijn63. Deze zorgen voor een betere kennis van het effectieve gebruik. Naast deze hoofdtaak voeren zij ook andere taken uit, vooral om hun sociale en culturele doelen uit te oefenen. Het gaat onder andere om het financieel ondersteunen van projecten en nicherepertoires.

59


60


61

L.W.P. PESSERS, “Marktwerking in het collectief beheer voor muziekauteursrecht: doelmatig of dwangmatig?”, AMI 2010, 116.

62


63

Infra p38, Systemen van Digital Rights Management.

16

c) Organisatie CBV's gebruiken standaardcontracten die bepaalde rechten van individuele personen overdragen aan de vennootschap. Een CBV is pas echt efficiënt wanneer deze een substantieel aandeel van de rechten in een bepaald territorium in handen heeft. Pas dan kunnen de rechten en belangen van de leden het beste worden verdedigd.64 Men heeft immers meer macht en bijgevolg meer onderhandelingskracht. Pas dan kan men ook de gebruikers een degelijk aanbod, legale zekerheid bieden en functioneren als een one-stop-shop.65 Een belangrijk kenmerk van de CBV is de territoriale werking. Omwille van de verschillen in nationale wetgeving en rechtscultuur, werken CBV's traditioneel binnen de grenzen van hun eigen nationale recht. Daarom werkt men met wederkerigheidscontracten met buitenlandse zusterorganisaties.66 3. Collectief beheer in België In België wordt het collectief beheer geregeld door hoofdstuk VII van de Wet van 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten.67 Hierin worden de vennootschappen voor het beheer van rechten behandeld. Zoals reeds vermeld beschikken auteurs, vertolkers en soms producenten niet over de praktische mogelijkheden om zelf de volledige verspreiding van het werken en prestaties te controleren en hun rechten te innen zonder interventie van collectieve beheersvennootschappen. De wet van 1994 verplicht zelfs hun tussenkomst om bepaalde vergoedingen te innen.68 De groeiende rol en financiële sterkte van collectieve beheersvennootschappen zorgde er tevens voor dat controle op hun ontstaan en werking essentieel werd, vooral omdat velen van hen, elk in het eigen domein, zich in een monopoliepositie bevonden. De wet heeft daarom een streng systeem ingevoerd dat de vergunning en de controle op de activiteiten van de collectieve beheersvennootschappen regelt.69

64


65


66

Infra p54, Europeanisering.

67


68


69


17

In de praktijk bestaan 3 soorten beheersvennootschappen, om belangenconflicten tussen de verschillende hoedanigheden te vermijden, namelijk beheersvennootschappen die auteurs en uitgevers vertegenwoordigen, vennootschappen van uitvoerende kunstenaars en ten slotte vennootschappen voor het beheer van de rechten van de producenten. Daarnaast bestaan ook overkoepelende beheersvennootschappen. 70 Voor muziekauteursrechten zijn de belangrijkste beheersvennootschappen en auteursverenigingen SABAM, PLAYRIGHT (voorheen URADEX), SIMIM en SEMU. Arthena is een overkoepelende beheersvennootschap, de belangenvereniging van de titularissen van auteursrecht en de naburige rechten. 4. Collectief beheer en het internet [S]ome form of centralization and standardization is an absolute prerequisite to efficiency, particularly in the context of the digital era.71 Een grote hoeveelheid auteursrechtelijk beschermd materiaal is beschikbaar via digitale netwerken. Deze markt zal niet slinken en moet op een of andere wijze georganiseerd zien te worden, op een manier waarop gebruikers op een eenvoudige en efficiënte manier toegang verleend kunnen worden hiertoe.72 Voor auteurs is het van belang om vergoed te worden voor het gebruik en het gebruik in bepaalde omstandigheden te limiteren. Collectieve beheersvennootschappen zijn waarschijnlijk het best geplaatst om dit allemaal te regelen, ze hebben immers de expertise en de kennis van het auteursrecht en het beheer ervan. Dit kan essentieel zijn om auteursrecht degelijk te laten werken in het digitale tijdperk73 De huidige structuur en werkwijze van vele Europese collectieve beheersvennootschappen laat echter niet toe om goed om te gaan met de uitdagingen die het internet scheppen. Dit wordt uitgebreid behandeld bij de “Digitalisering”. Het is ook mogelijk dat er door de toepassing van moderne middelen, zoals het Digitaal Rechtenbeheer74 (Digital Rights Management), wordt overgegaan naar een meer individuele uitoefening van de rechten, op zijn minst in bepaalde gevallen.75

70

F. BRISON, H. VANHEES (eds.), Huldeboek Jan Corbet: de Belgische auteurswet. Artikelsgewijze commentaar, Gent, Larcier, 2008, 364.

71


72


73


74

Infra p18, Technological Protection Measures.

75


18

De verdere uitwerking van een goede structuur zal echter niet enkel vanuit de CBV’s moeten komen. Ook voor de wetgever is optreden onafwendbaar. Naast de vele mogelijkheden, vormt het internet immers tegelijkertijd een reële bedreiging voor auteursrechthebbenden.76 Wil men als CBV zowel aan de noden van auteurs als gebruikers voldoen, zal men moeten werken aan de interne werking en de omkadering van de CBV om zo de verdere fragmentering van rechten tegen te gaan. Niet alleen de vennootschappen zullen zich vragen moeten stellen, ook landen zelf. Wetten en structuren moeten aangepast worden om tegemoet te komen aan de uitdagingen die worden gesteld door de digitale technologie en de multimediale producten stellen.77 Een fragment over Copyright in Canada, dat evenzeer heel toepasselijk is in België en Europa. The advent of the digital age has allowed for new technologies to put the power of creation in the hands of the masses as never before. Similarly, digital technologies have allowed works of compilation (especially those that are in multimedia format) to develop at an unprecedented rate. For both creators of works, especially those that require licensed rights from a large number of rights holders, the Copyright Act creates a formidable hurdle. Transaction costs in clearing rights (i.e., getting appropriate licenses78 and authorizations) are often extremely high relative to the value of the work being created and certainly as compared to the value of the work being cleared. Rights clearance is undoubtly one of the central copyright issues for the first half of the 21st century.79

Ook op andere vlakken zijn er nog steeds problemen. Men ervaart bijvoorbeeld nog moeilijkheden met betrekking tot het bepalen van het toepasselijke recht en de bescherming van de morele rechten.80 Hier wordt echter niet verder op ingegaan, daar dit ons te ver zou leiden. 5. Concurrentie van nieuwe spelers De kans bestaat dat beheersvennootschappen steeds vaker concurrentie zullen krijgen van nieuwe spelers op de markt. Het zou voor commerciële entiteiten die muziek aanbieden op het internet, via streaming81, individuele downloads (bv iTunes) of via een abonnement (bv Spotify), mogelijk 76

F. GOTZEN, MC. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 63.

77


78

Doorheen de tekst wordt zowel “license” als “license” gebruikt. De spelling is afhankelijk van de bron. “License” wordt enkel gebruikt in de Amerikaans-Engelse spellingsvorm. 79

S. Handa, Copyright Law in Canada (Markham: Butterworths, 2002), 490 at 354.

80


81

Streamen of streaming media is een term die wordt gebruikt voor digitale audio- en/of videobestanden die via een netwerk worden verzonden. In plaats van eerst het volledige bestand te downloaden kan de server vanaf elk

19

kunnen worden om hun diensten te combineren met het beheer van rechten om beheersvennootschappen te vermijden.82 6. Individuele uitoefening van rechten Naast de opkomst van nieuwe spelers op de markt, moet er ook rekening gehouden worden met oude spelers die zich aanpassen aan de nieuwe regels. Het is immers geen ondenkbaar idee dat, met behulp van nieuwe technologieën, houders van rechten zullen overschakelen op individuele uitoefening van rechten, daar dit in sommige gevallen een meer efficiënte oplossing kan bieden. 83 Het lijkt onwaarschijnlijk dat dit kans op slagen heeft voor individuele auteurs (eventueel met uitzondering van de grote internationale spelers in de muziekwereld), maar het zou wel toegepast kunnen worden op andere houders van rechten, vooral uitgevers en producenten. Door middel van een goed uitgewerkt digitaal systeem zouden ze erin kunnen slagen hun transactiekosten sterk te drukken. Deze nieuwe entiteiten, die de facto aangezien kunnen worden als collectieve beheersvennootschappen zouden kunnen functioneren op een transnationale basis, wat natuurlijk weer vragen met betrekking tot territorialiteit zal opwerpen.84 7. Gecentraliseerde licentiebureaus Gecentraliseerde licentiebureaus kunnen onderscheiden worden van de instanties die collectief licentiëren. Waar de collectieve licentiëring inhoudt dat er wordt overgegaan tot de oprichting van een organisatie van collectief beheer voor de administratie van bepaalde rechten, kan men centralized licensing zien als de samenvoeging van verschillende collectieve beheersvennootschappen onder een koepelorganisatie, een umbrella society, met als enig doel te dienen als centraal punt voor informatie en diensten. Dit centrale punt wordt vaak een one-stopshop genoemd, ook gekend als guichet unique. Dit één-loket-systeem handelt als informatie- of dienstenpunt waar gebruikers alle benodigde licenties kunnen verkrijgen op een enkele plaats, op hetzelfde moment. Dit heeft als voordeel dat gebruikers eenvoudiger de rechthebbenden kunnen

tijdsmoment beginnen te spelen. Video en audio worden daarbij gecomprimeerd voor verzending en gedecomprimeerd bij het afspelen. Bepaalde geluids- en beeldinformatie wordt weggegooid om de bestanden zo klein te maken dat ze zonder vertraging via internet gedistribueerd kunnen worden. Op die manier kan bijvoorbeeld radio en televisie via internet worden verzonden. (definitie van lexicon e-cultuur, departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media Vlaanderen, www.cjsm.vlaanderen.be/ecultuur/beleidskader/bouwstenen/lexicon/) 82


83


84

C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 36; D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 22.

20

identificeren en de rechten kunnen verkrijgen. Idealiter wordt deze techniek van gecentraliseerde licentiebureaus gecombineerd met een electronic of digital rights management system.85 The “one-stop-shop” clearance centers greatly facilitate rights clearing with multimedia products and are seen as a solution originating with the market. (…) Central licensing however is not a solution free of criticism.86 In de eerste plaats blijft het centraal licentiëren op Europees niveau in grote mate onbekend terrein. Dit zorgt voor meer onzekerheid. De kostprijs en moeilijkheden betreffende uitbouw van een central clearance center van dergelijke grote zou bijvoorbeeld verkeerd geschat kunnen worden. Het uitwerken van een central clearance center op Europees niveau zou ongetwijfeld een complex, lang een duur proces inhouden. Een centraal orgaan, een central clearance center, voor heel Europa moet nog ontstaan. Op nationaal niveau beginnen deze wel hun opgang te vinden, doch niet steeds met evenveel succes.87 Op nationaal vlak gaat het onder andere over: 

Frankrijk: SESAM, opgericht in 1995, bestaande uit 5 collectieve beheersvennootschappen.



Duitsland: CMMV, opgericht in 1996, bestaande uit 9 collectieve beheersvennootschappen.



Nederland:

CEDAR,

opgericht

in

1995,

bestaande

uit

5

collectieve

beheersvennootschappen. Op het einde van de jaren ’90 van de vorige eeuw en het begin van de 20 ste eeuw heeft ook de Europese Commissie een tiental pilootprojecten met betrekking tot multimedia rights clearance systems opgericht: INDECS, EFRIS, TV FILES, PRISAM, ORS, BONA FIDE, b©-fore copyright, COMPAS, RCTRIDW, en VERDI.88

85

C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 48-49.

86


87


88

Voor uitleg over deze projecten, zie D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 25-26.

21

II.

Digitalisering A.

Wat is digitalisering?

De digitalisering sensu stricto is een van de meest verreikende aspecten van de computerrevolutie. Voor het computertijdperk werd informatie overgebracht op grafische wijze, zoals brieven en tekeningen, of in analoge vorm, zoals geluidsgolven en elektromagnetische signalen.89 Computers kunnen echter enkel werken met binaire nummers, dus analoge informatie moet overgebracht worden naar digitale vorm, wil men deze gebruiken en manipuleren via computers. Zo heeft men de digitale CD ontwikkeld, die de vinylplaat grotendeels vervangen heeft, en meer recent de techniek van het downloaden van muziek , waardoor de digitale CD eveneens sterk onder druk is komen te staan.90 Met het onderwerp “digitalisering van collectieve beheersvennootschappen”, dat in dit proefschrift wordt behandeld, wordt verwezen naar een bredere definitie. Digitalisering sensu lato houdt de aanpassingen in die worden doorgevoerd in de maatschappij en de economie, hier specifiek met betrekking tot de collectieve beheersvennootschappen, als gevolg van het toenemend belang van informatie- en communicatietechnologie.

B.

Problematiek

1. Inleiding [T]he music business was the first sector of the entertainment industry to experience the ‘threat’ of digital technology, and has therefore been at the forefront of the campaign for new legislation to deal with it.91 De uitvinding van de televisie, de grammofoon of het fotokopieerapparaat heeft de principes en de filosofie van de auteurswet niet fundamenteel veranderd. Deze evoluties werden in België gebundeld in de Wet van 30 juni 199492.93 Sindsdien heeft er echter een heuse digitale revolutie plaatsgevonden die de hele bestaande regeling op vele vlakken op de helling zet. Met de uitvinding van het internet op kop is er een beweging in gang gezet die meer teweeg brengt dan alle technologische ontwikkelingen die aan de Wet van 1994 voorafgaan. In zijn geschiedenis van 300 jaar heeft het auteursrecht zich aangepast aan de verschillende technologische veranderingen,

89

G.J.H. SMITH, Internet Law and Regulation, Londen, Sweet & Maxwell, 16.

90

G.J.H. SMITH, Internet Law and Regulation, Londen, Sweet & Maxwell, 17.

91

S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 3.

92


93


22

doch steeds met dezelfde juridische en economische principes. Tot de digitalisering waren die illegale kopieën van muzikale werken echter van inferieure kwaliteit (opnames op cassettes, bootleg recordings, …). De kopie was geen volwaardig substituut voor het origineel. Hierin kwam verandering met de komst van het digitale tijdperk. 94 Het valt niet te ontkennen dat de maatschappij met betrekking tot het auteursrecht drastisch veranderd is sinds de komst van het internet als massacommunicatiemiddel. Sinds de uitvinding van de peer-to-peer software is deze beweging nog sneller gegaan.95 Ook al wordt er een harde strijd gevoerd tegen deze music file-sharing sites, dit blijkt eerder dweilen met de kraan open, aangezien de groei van het illegaal uitwisselen van muziekbestanden nog steeds niet in grote mate lijkt te minderen. De laatste jaren wordt echter vaak gekozen voor een andere aanpak. Er worden steeds vaker initiatieven genomen om het legaal beluisteren en aankopen van muziek populairder te maken. Deze initiatieven komen echter quasi nooit uit hoek van de collectieve beheersvennootschappen, maar uit hoek van de zaken- en muziekwereld. Programma's zoals iTunes en Spotify kunnen een stevige groei weergeven. In 2011 streamden in België reeds 300 000 mensen muziek via Spotify en er werden 25 procent meer albums gedownload dan in 2010. Daarnaast was een andere opmerkelijke stijging de verkoop van vinyl, deze ging met maar liefst 39 procent omhoog.96 De oude principes van het auteursrecht kunnen wel nog steeds grotendeels toegepast worden op dezelfde wijze. De rechten zijn niet veranderd, maar de plaats van de auteur binnen de samenleving echter wel.97 Het auteursrecht staat voor een grote uitdaging, nu op enkele jaren tijd het respect voor de creatie plaats heeft gemaakt voor een consumptiemaatschappij.98 Waar de maatschappij op kruissnelheid vooruit raast, blijven beheersvennootschappen vaak tergend traag met aanpassingen.

94


95


96

M. BYTTEBIER, “Muziek is horen, zien en voelen”, De Standaard Online www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=643M4SMH (consultatie 10 april 2012).

97

A. BERENBOOM, Le nouveau droit d’auteur et les droits voisins, Brussel, Larcier, 2008, 5-6.

98


23

18

februari

2012,

[O]ne basic fact remains: a large amount of copyright material is (and more will be) available through digital networks and that “market” will need to be organized in some way.99 De digitalisering brengt tevens problemen met betrekking tot internationalisering mee. Deze materie zal behandeld worden in het hoofdstuk met betrekking tot de ‘Europeanisering’. Het internet heeft vele obstakels aan het licht gebracht. Het zou echter wel verkeerd zijn om de opgang van digitale technologieën als enige probleem van collectieve beheersvennootschappen te beschouwen. 2. Free culture-beweging Een van de meest onrustwekkende evoluties voor vele auteurs en collectieve beheersvennootschappen is dat sinds de opkomst van het internet, en zeker sinds opkomst van peer-to-peer netwerken, het uitgangspunt dat cultuur steeds minder mag kosten aan belang blijft winnen en dat het voor velen een evidentie is geworden dat men muziek gratis van het internet kan halen, zonder dat de auteur hiervoor enige vergoeding ontvangt. Het auteursrecht wordt gezien als een obstakel, een hindernis voor twee principes die het internet verkondigt: de kosteloosheid en de vrije toegang. Le droit d’auteur, comme le copyright, correspond à une compromis social qui a abouti à un certain équilibre entre les interest des utilisateurs, des créateurs et des producteurs. Cet équilibre est remis en cause par la confrontation des règles établies acec deux principes fondateurs d’Internet, celui de la gratuité et celui du libre accès.100 De kosteloosheid is niet langer een droombeeld of ideologie van een kleine groep internetgebruikers, maar is geëvolueerd naar een beweging van vele miljoenen personen, die de ideologie delen en actief meewerken aan nieuwe structuren of actief nieuwe materiaal kosteloos verspreiden. Deze aanhangers van het no copyright- of copyleft-principe streven, tot groot ongenoegen van auteurs, producenten en collectieve beheersvennootschappen, naar de afwezigheid van intellectuele rechten in de digitale omgeving.101 a) Wat is de Free culture-beweging? Free Culture Movement is een sociale beweging die de vrijheid promoot om creatieve werken aan te passen en te verdelen in de vorm van free content, inhoud waar geen legale beperkingen aan vasthangen, of het verspreiden van werken met een minder restrictieve licentie dan het normale 99

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, xxii.

100

FARCY, J., Internet et le droit d’auteur: la culture Napster, Parijs, CNRS éditions, 2003, 41.

101

FARCY, J., Internet et le droit d’auteur: la culture Napster, Parijs, CNRS éditions, 2003, 41-42.

24

auteursrecht via het internet en andere media. De term free culture is afkomstig van een boek uit 2004 van Lawrence Lessig, een van de grondleggers van de free culture-beweging. Vandaag de dag omvat de term echter een scala aan andere bewegingen, waaronder hacker computering, access to knowledge movement en de copyleft-beweging.102 Waar deze strekkingen elkaar in vinden is het feit dat ze er van overtuigd zijn dat de wetten op het auteursrecht te streng zijn en niet meer passen zijn in de hedendaagse digitale samenleving. Zij zouden immers het creatieve proces afremmen. Jimmy Wales, oprichter van Wikipedia, die het grootste free culture-project genoemd kan worden, pleitte in 2005 op het Wikimania-congres voor de vrije toegang van onder andere muziek in het komende decennium.103 b) Creative Commons: een leerrijke oplossing The idea of universal access to research, education, and culture is made possible by the Internet, but our legal and social systems don’t always allow that idea to be realized. Copyright was created long before the emergence of the Internet, and can make it hard to legally perform actions we take for granted on the network […]. To achieve the vision of universal access, someone needed to provide a free, public, and standardized infrastructure that creates a balance between the reality of the Internet and the reality of copyright laws. That someone is Creative Commons.104 Creative Commons is een non-profit organisatie die in 2001 werd opgericht in Amerika, onder andere door Lawrence Lessig, en is een organisatie die streeft naar het bevorderen van “open inhoud”. Via Creative Commons wil men de mogelijkheid bieden om creatieve werken op een meer vrije wijze ter beschikking te stellen dan mogelijk is binnen de traditionele werking van het auteursrecht. Hierdoor kunnen werken eenvoudiger gekopieerd en verspreid worden en wordt het mogelijk voor andere personen om er verder op te bouwen.105 Creative Commons biedt 6 verschillende licenties aan, die de mogelijkheid bieden aan de auteur om te kiezen hoe zijn werk wordt gebruikt. De sterke punten van de licenties bevinden zich op drie vlakken: 106 1. Voor de mens: de licenties zijn heel duidelijk en begrijpelijk voor zowel auteur als gebruiker. 2. Voor de machines: licenties zijn via metadata duidelijk te “begrijpen” voor computers, wat van belang is in het kader van Digital Right Management.

102

Wikipedia, Free Culture Movement, http://en.wikipedia.org/wiki/Free_culture_movement (consultatie 3 mei 2012); Wikipedia, Free Culture-beweging, http://nl.wikipedia.org/wiki/Free_Culture-beweging (consultatie 3 mei 2012).

103

Wikipedia, Free Culture-beweging, http://nl.wikipedia.org/wiki/Free_Culture-beweging (consultatie 3 mei 2012).

104

Website Creative Commons, About Creative Commons, http://creativecommons.org/about.

105

Wikipedia, Creative Commons, http://nl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons (consultatie 10 april 2012).

106

Wikipedia, Creative Commons, http://nl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons (consultatie 10 april 2012).

25

3. De licenties zijn afdwingbaar voor de rechtbank Met de Creative Commons-licentie (CC-licentie) geef je je auteursrechten niet op. Door middel van de licenties maak je gebruik van je rechten door op voorhand bepaalde gebruiksrechten te verlenen, die indien je geen CC-licentie had gesloten enkel op expliciete aanvraag van de gebruiker en met toestemming konden uitgeoefend worden. De gebruiker dient zich uiteraard strikt aan de in de licentie bepaalde voorwaarden houden. Indien hij dit niet doet, schendt hij zowel de voorwaarden van de licentie als je auteursrecht.107 Er bestaat echter ook de CC0 of CC-zero verklaring. Hierbij verklaar je volledig afstand te doen van je auteursrecht. Het is echter wel nodig dat men rekening houdt met het feit dat dit in sommige rechtssystemen niet volledig mogelijk is, aangezien men rekening moet houden met de morele rechten, die soms niet overdraagbaar zijn. Het zou dus kunnen dat de gebruiker problemen kent wanneer hij de CC0-verklaring wil afdwingen.108 Het werken met licenties met meer keuzemogelijkheden, die echter nog steeds duidelijk en overzichtelijk blijven, is een systeem waar vele collectieve beheersvennootschappen een voorbeeld aan kunnen nemen. De verschillende licenties, van de meest restrictieve licentie, naar de minst restrictieve:

Legende:109 Naamsvermelding Hiermee sta je anderen toe om het werk te kopiëren, distribueren en op te voeren. De gebruiker mag daarnaast afgeleid materiaal produceren dat op het werk gebaseerd is, doch dit enkel op voorwaarde van het vermelden van de naam van de auteur van het onderliggende werk. Niet-Commercieel Op voorwaarde dat de gebruiker geen commerciële doeleinde heeft, krijgen anderen de toestemming om het werk te kopiëren, vertonen, distribueren en op te voeren. Dit geldt eveneens voor materiaal dat op het werk gebaseerd is.

107

MC. JANSSENS, H. VANHEES, Auteursrecht @ internet, Kortrijk-Heule, Uitgeverij UGA, 2012, 95.

108


109


26

Geen Afgeleide Werken Het werk mag gekopieerd, gedistribueerd en opgevoerd worden, mits het in de originele staat blijft. Anderen krijgen geen toelating om het werk te gebruiken als basis voor nieuw materiaal. Gelijk Delen Anderen krijgen de toestemming om afgeleid materiaal te maken van het originele werk, doch op voorwaarde dat zij het nieuwe werk onder dezelfde licentie vrijgeven als de originele licentie. c) De andere zijde van Copyright: Copyleft De Copyleft-beweging kan men situeren binnen de bredere free culture-beweging. Waar sommige strekkingen zich eerder pragmatisch opstellen, zoals Creative Commons, kiest de Copyleftbeweging voor een uiterste en predikt ze, zoals de naam doet vermoeden, het tegenovergestelde van aanhangers van copyright.110 Door het gebruik van Copyleft wil men een werk “vrij” maken, evenals gemodificeerde versies hiervan. Er dient echter wel op gewezen worden dat het gaat om “vrij” maken, niet om gratis maken. Dit wordt in Engelstalige landen aangeduid als gratis versus libre, omdat de term free beiden kan betekenen. Richard Stallman, een bekend activist, vatte dit met betrekking tot intellectuele rechten ludiek samen als “Think free as in free speech, not free beer”.111 Het verrassende is dat men wel vaak met licenties werkt, zij het eerder specifieke. Men zou immers kunnen verwachten dat men binnen Copyleft eerder op anarchistische wijze te werk zou durven gaan. Deze licenties zijn eigenlijk gebaseerd op normale auteursrechtelijke licenties, maar dienen om een werk zo vrij mogelijk te houden en personen die de licentie verkrijgen dezelfde rechten te geven als de originele auteur, zijnde:112

110



Freedom 0 – the freedom to use the work113,



Freedom 1 – the freedom to study the work,



Freedom 2 – the freedom to copy and share the work with others,



Freedom 3 – the freedom to modify the work, and the freedom to distribute modified and therefore derivative works.

Wikipedia, Copyleft, http://nl.wikipedia.org/wiki/Copyleft (Nederlandstalig http://en.wikipedia.org/wiki/Copyleft (Engelstalig artikel) (consultatie 5 april 2012).

111

Wikipedia, Gratis versus libre, http://en.wikipedia.org/wiki/Gratis_versus_libre (consultatie 5 april2012).

112

Wikipedia, Copyleft, http://en.wikipedia.org/wiki/Copyleft (consultatie 5 april 2012).

113

Het beginnen van een lijst bij 0 is een traditie binnen de codeertaal.

27

artikel),

Copyleft komt zeer sterk aan bod binnen de computerwereld, waar heel wat freeware en open source programma’s in circuleren. De eerste Copyleft-licentie die uitgebreid gebruikt werd, de GNU General Public License, origineel uitgewerkt door Richard Stallman, had ook betrekking op software. Deze licentie liet toe dat de vrije software verder aangepast en verspreid werd, zij het enkel onder de originele licentievoorwaarden. Creative Commons biedt een gelijkaardige licentie aan met de naam ShareAlike.114 3. Piraterij Piraterij is een vaak gecontesteerd en zwaarbeladen label dat men toekent aan activiteiten die een ongeautoriseerde reproductie uitmaken van auteursrechtelijk beschermd materiaal. De term omvat een breed gamma aan handelingen met verschillende karakteristieken en effecten.115 Het is van belang om binnen deze inbreuken 2 verschillende variabelen de bekijken: 1. De schaal en commercialiteit van de inbreuk. 2. Graad van vergelijkbaarheid met het originele werk. Wanneer men met deze variabelen rekening houdt, kan men 6 verschillende types van piraterij sensu lato onderscheiden:116 1. Namaak (counterfeiting): het kopiëren vanuit commercieel oogpunt van legitiem uitgebrachte albums, inclusief het uiterlijk van het album. De kopie heeft de bedoeling om er exact uit te zien als het officiële album en als substituut te dienen. 2. Piraterij sensu stricto: het kopiëren vanuit commercieel oogpunt van het geluid van een of meerdere officieel uitgebrachte muziekwerken. De kopie heeft in tegenstelling tot namaak niet de intentie om eruit te zien als het originele werk. 3. Bootlegging: een opname, reproductie en distributie, gemaakt vanuit commercieel oogpunt, van een muziekwerk dat nooit uitgegeven werd. Vaak is dit materiaal afkomstig van optredens en niet-gebruikte studio-opnames. Bootlegging gebeurt op een kleine schaal en heeft tevens niet de bedoeling over te komen als een officieel product. 4. Tape trading: een term die gebruikt wordt voor het uitwisselen van cassettes en CDr’s met hetzelfde type inhoud als bootleg-opnames. Dit is een non-commerciële activiteit waarbij verzamelaars opnames ruilen op individuele basis.

114

Wikipedia, Copyleft, http://en.wikipedia.org/wiki/Copyleft (consultatie 5 april 2012).

115

L. Marshall, “The effects of piracy upon the music industry: a case study of bootlegging”, in Media Culture and Society 26(2), 2004, 163-81; L. MARSHALL, “Infringers” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (189) 190.

116

L. MARSHALL, “Infringers” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (189) 191.

28

5. CDr burning/home taping: op individuele basis, op non-commerciële wijze officieel beschikbare muziek kopiëren op een CDr of (nu enigszins uit de mode) analoge cassettes. Dit kan zowel gaan om een compleet album, zoals bij namaak, of een collectie van aparte nummers, zoals bij een piraatopname sensu stricto. 6. File sharing: het ‘delen’ van muziek (zowel officiële uitgaves als bootleg-uitgaves) via het internet, vooral via peer-to-peer netwerken. Het gaat in dit geval meestal om individuele nummers die afzonderlijk gedownload worden. Naarmate de lijst vordert, wordt het moeilijker om duidelijkheid te scheppen. Hoe commercieel is het branden van een CDr of het delen van bestanden? Men voelt immers aan dat er binnen de categorie ook grote verschillen kunnen bestaan en grenzen trekken wordt moeilijker. In het laatste decennium van de twintigste eeuw maakten drie technologieën een grote opgang, die piraterij sterker dan ooit naar voor brachten op de agenda van de muziekindustrie en de collectieve beheersvennootschappen. De CDr (recordable CD), het compressie-algoritme ‘Mp3’ en Peer-to-Peer (P2P) protocollen117 stuwden piraterij immers naar nieuwe hoogten en zorgden er tevens voor dat het onderscheid tussen piraterij op commerciële of individuele basis heel wat minder duidelijk werd.118 Vandaag de dag zijn het vooral de laatste twee die voor collectieve beheersvennootschappen nog steeds voor grote moeilijkheden zorgen. Muziekwerken worden immers steeds minder vaak gebrand naar CDr’s, maar worden vaker op Mp3-spelers geplaatst wanneer men deze op mobiele wijze ter beschikking wil hebben of op USB-sticks wil men deze verplaatsen van computer naar computer. Het downloaden, online uitwisselen en het streamen van muziek blijft in grootte toenemen. In deze problematiek moet men ook het gebruik van Technological Protection Measures zien.119 4. The analog hole De collectieve beheersvennootschappen kennen een aantal problemen, waarvan zij sommige op digitale wijze zouden kunnen beantwoorden. Waar echter geen sluitende oplossing voor te vinden is, is the analog hole. Uit technisch standpunt is het theoretisch gezien immers onmogelijk om gebruikers compleet te weerhouden van het kopiëren zolang er een writer, een schrijver, beschikbaar is die op blanco media kan schrijven. Media in al hun vormen hebben een player

117

Een protocol is een set van regels die de communicatie tussen computers in een netwerk coördineert.

118

L. MARSHALL, “Infringers” in S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (189) 192.

119


29

nodig, een speler die het medium kan lezen, zo zijn er cd-spelers, dvd-spelers, computers, spelconsoles, … Deze speler is nodig om het medium kenbaar te maken aan een mens.120 Tegen het analoge gat is digitale kopieerbeveiliging bij niet-interactieve werken niet bestand. Als muziek door een mens gehoord kan worden, kan het ook opgenomen worden; als een film door een mens bekeken kan worden, kan men deze ook opnemen met een camera, … In de praktijk kunnen zelfs quasi perfecte kopieën worden gemaakt door een writer aan te sluiten op de analoge uitgang van de player, bv een hoofdtelefoonuitgang. Vervolgens kan men deze versie weer digitaliseren in een onbeschermde vorm en onbeperkt dupliceren. Met de nodige tijd en middelen is het dus de facto mogelijk om het even welk medium te kopiëren. Beveiliging tegen het kopiëren van werken wordt bijgevolg eerder gebruikt tegen het casual copying, en niet tegen ongeautoriseerde massa duplicatie, waartegen ook uitgevers van media weten dat het vaak moeilijk optreden is. Dit heeft het verleden ook uitgewezen. De plaats van Technological Protection Measures in de hedendaagse maatschappij is heikel punt.121 Men gaat zich daarom vaak richten op het online plaatsen en het downloaden van werken. De werken die men kan downloaden kunnen eenvoudig aangepast worden voor elke download, door middel van encrypties die uniek zijn voor de computer van de gebruiker. Hierdoor kan men effectiever optreden. Dit proces het traitor tracing.122 5. Verplichtingen van Internet Service Providers en Internet Access providers Is het de plicht van Internet Service Providers (ISP’s) en Internet Acces Providers (IAP’s) om de toegang te blokkeren tot binnenlandse en buitenlandse websites die toegang verlenen tot illegale downloads? Dit is een discussie die momenteel sterk wordt gevoerd in de Verenigde Staten van Amerika. Ook in Europa is dit een gevoelig punt.123 ISP’s spelen immers een belangrijke rol bij de doorgifte van beschermd materiaal en in het bijzonder bij peer-to-peer platformen. Alles verloopt immers via hun infrastructuur. Het is wel van belang dat men de “gewone” internet service provider niet gelijk stelt met providers van de peer-to-peer technologie zoals Kazaa, Grokster,

120

Wikipedia, “Analog hole” in Digital Rights Management, http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_rights_management#Analog_hole (consultatie 20 april 2012); Wikipedia, Analog hole, http://en.wikipedia.org/wiki/Analog_hole (consultatie 20 april 2012).

121


122

Wikipedia, “Analog hole” in Digital Rights Management, http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_rights_management#Analog_hole (consultatie 20 april 2012); Wikipedia, Analog hole, http://en.wikipedia.org/wiki/Analog_hole (consultatie 20 april 2012).

123

Zie onder andere DE VRIES, C.F.M., “Subjectieve verwijtbaarheid: een toets om de aansprakelijkheid van internettussenpersonen voor het faciliteren van auteursrechtinbreuken te beoordelen”, in AMI 2012, 1-12.

30

BitTorrent, ed.124 De Europese wetgever heeft deze problematiek willen regelen via de Richtlijn “betreffende bepaalde juridische aspecten van de elektronische handel in de interne markt”. Deze richtlijn werd in België geïmplementeerd door de Wet op de elektronische handel.125 Als rode draad kan men opmerken dat service providers geen algemene toezichtsverplichting hebben. Hun aansprakelijkheid varieert naargelang de dienst die wordt aangeboden: doorgifte, caching of hosting126.127 Er lijkt weinig beterschap te komen in het illigaal filesharen. Rechthebbenden, collectieve beheersvennootschappen en overheden gaan de laatste jaren steeds vaker een streng optreden vragen van de ISP’s. Het gaat onder andere om de “three strikes and you’re out”- regel128, waarbij men bij de derde inbreuk, na twee verwittigingen, de toegang tot de dienst van de ISP’s/IAP’s wordt afgesloten. Het is echter wel opvallend dat in steeds meer landen internetintermediairs steeds meer en verder strekkende verplichtingen krijgen opgelegd om inbreuken te voorkomen of te verhelpen en soms zelfs vormen van bestraffing uit te voeren.129 Voorbeelden hiervan zijn de HADOPI-wetgeving in Frankrijk en de Britse Digital Economy Act. De Three Strikes-regel is echter een sanctie die voor het Europees parlement een te verregaande inmenging in de privacy van de internetgebruiker meebrengt.130 Men kan zich inderdaad de vraag stellen of deze Graduated Response-wetgeving131 wel echt wenselijk is. 6. Verweesde werken Verweesde werken zijn auteursrechtelijk beschermde werken waarvan de rechthebbenden niet kunnen worden geïdentificeerd of opgespoord. Omdat deze rechthebbenden onvindbaar zijn, wordt het vaak onmogelijk om het betreffende werk op een rechtmatige manier te gebruiken in

124

F. GOTZEN, MC. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 69-71.

125

Wet van 11 maart 2003 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, BS 17 maart 2003, 12.962.

126

Cashing verwijst naar het reserveren van geheugen van een zoekmachine of browser voor eerder geladen websites. Hierdoor is het mogelijk om de inhoud van deze pagina’s sneller te laten verschijnen wanneer ze opnieuw worden opgevraagd door de gebruiker. Bij hosting installeert de Internet Service Provider of Internet Acces Provider de website van de informatieleverancier op een van zijn servers die permanent met het internet verbonden is.

127


128

Men ontleent deze term aan het honkbal, waarbij een speler die 3 fouten maakt terug naar de bank moet.

129

B. VAN DER SLOOT, “Three Strikes You’re Out: de bescherming van auteursrecht op het internet”, AMI 2011, (84) 84.

130


131

Men gebruikt de term “Graduated Response” omdat de gebruiker eerst een aantal maal wordt gewaarschuwd, vooraleer hij wordt bestraft.

31

auteursrechtelijke zin.132 Om deze situatie tegen te gaan heeft de Europese Commissie op 24 mei 2011 een voorstel ingediend voor een richtlijn inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken.133 Het doel van de Commissie is om hierdoor rechtszekerheid te creëren met betrekking tot het digitaliseren en online toegankelijk maken van verweesde werken, en dit te laten gebeuren door specifiek aangewezen culturele organisaties.134 Het resultaat van dit richtlijnvoorstel schiet echter op meerdere vlakken tekort. Ten eerste is de doelstelling en het toepassingsgebied te beperkt. Het voorstel houdt zich bijvoorbeeld enkel bezig met de problematiek voor zover het de digitalisering en online ter beschikking stellen betreft van werken in bepaalde culturele instellingen. Andere gebruikers vallen buiten het ratione personae. Vervolgens bevat het richtlijnvoorstel nog een grotere tekortkoming, namelijk dat het de problematiek voor culturele instellingen niet echt oplost. Veel van deze culturele instellingen bezitten een immense verzameling werken. Als men deze wil digitaliseren en online beschikbaar wil maken, lijkt een collectieve oplossing logischer, dan een oplossing die erfgoedinstellingen de verplichting oplegt om per individueel werk naar de rechthebbenden te zoeken en over een licentie te onderhandelen.135 Dit zou de efficiëntie zeker ten goede komen. In de zomer van 2011 vond er in Nederland een internetconsultatie plaats, die werd georganiseerd door het Ministerie van Justitie.136 Deze consultatie wees uit dat zowel erfgoedinstellingen als rechthebbenden de voorkeur geven aan uitgebreide licenties of een systeem waarbij culturele instellingen overeenkomsten zouden kunnen sluiten met collectieve beheersorganisaties.137 Ten slotte is ook de uitwerking van het richtlijnvoorstel matig en laat het te veel vragen onbeantwoord.138 De toekomst zal moeten uitwijzen of dit voorstel op een efficiënte wijze het digitaliseren en online toegankelijk maken van digitale werken zal mogelijk maken, doch valt sterk te betwijfelen. Eventueel zouden collectieve beheersvennootschappen hier in de toekomst een grotere rol kunnen spelen. Dit valt echter af te wachten.

132

S.J. VAN GOMPEL, “Het richtlijnvoorstel verweesde werken, een kritische beschouwing”, AMI 2011, (205) 205.

133

Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken, COM (2011) 289 def., Brussel, 24 mei 2011.

134


135


136

Reacties via de consultatie op het richtlijnvoorstel verweesde werken zijn terug te vinden op www.internetconsultatie.nl/verweesde_werken/reacties.

137


138


32

C.

De zoektocht naar de juiste oplossing

Met de opkomst van de informatiemaatschappij is het beheer van rechten heel wat moeilijker geworden. De nieuwe uitdagingen waarvoor de beheersvennootschappen gesteld worden, vragen nieuwe oplossingen. In de offline wereld was het voor een collectieve beheersvennootschap eenvoudiger om te functioneren. Door het internet gaat de distributie van werken veel sneller en efficiënter dan voordien. Hierdoor wordt ook de nood aan een betere identificatie van werken en het bekendmaken van de voorwaarden voor het gebruikmaken van een werk heel wat groter. Men wil immers weten wat, waar, door wie en hoeveel maal een werk gebruikt wordt.139 De nood aan nieuwe oplossingen leidde tot de ontwikkeling van nieuwe systemen, zoals de Digital Rights Management-systemen, die doorgaans gecombineerd worden met één of meerdere Technological Protection Measures. De Belgische wetgever heeft hier ook proberen helpen, door het invoeren van artikel 79ter AW dat het omzeilen, verwijderen of wijzigen van informatie die op werken en prestaties is aangebracht te bestraffen. Het verspreiden van materiaal waaruit de informatie is verwijderd is eveneens strafbaar.140 1. De huidige Collectieve Beheersvennootschap als basis? Door heel wat auteurs wordt geargumenteerd dat het collectief beheer de meest werkbare oplossingen biedt en dat de collectieve beheersvennootschappen nog steeds het beste de basisprincipes van de intellectuele eigendom vertegenwoordigen te midden van de snelle technologische verandering.141 Collectieve beheersorganisaties kunnen van belang zijn in het faciliteren van de relaties tussen de houders van auteursrechten en de gebruikers, dit echter op voorwaarde dat ze efficiënt blijven. Door hun expertise en kennis van het auteursrecht en het beheer ervan zouden ze een essentiële rol kunnen spelen in de werking van het auteursrecht in het digitale tijdperk.142 Het lijkt eerder onwaarschijnlijk dat de rol van de collectieve beheersvennootschappen in de nabije toekomst sterk zal afnemen. Wat men wel kan verwachten, is dat men dat men op sommige domeinen de kaart van de concurrentie zal trekken, waardoor er uiteindelijk minder beheersvennootschappen op de Europese markt actief zouden zijn, die wel efficiënter zouden werken. Men moet er echter wel rekening mee houden dat wanneer men de concurrentie laat spelen zonder veel bijkomende regels, dat het moeilijker zal worden om de collectieve

139


140


141


142


33

beheersvennootschappen te bestraffen wanneer zij misbruik maken van hun positie. Dit wordt verder behandeld bij de bijwerkingen van de liberale markt.143 Naast deze beweging van liberalisering, die verder wordt behandeld bij het onderdeel Europeanisering, kan men verwachten dat deze ‘vernieuwde’ collectieve beheersvennootschappen als basis zullen dienen voor de verdere digitalisering. Het lijkt eerder onwaarschijnlijk dat men vanuit Europa of uit nationale hoek zou overgaan tot de oprichting van nieuwe digitale entiteiten die de collectieve beheersvennootschappen volledig aan de kant zouden schuiven. Het vermogen van collectieve beheersvennootschappen om tegemoet te komen aan de noden van auteurs en gebruikers is afhankelijk van de evolutie van zowel hun interne werking, als het kader waarin collectieve beheersvennootschappen werken. Slechts dan zal men ook een antwoord kunnen bieden op de vele problemen met betrekking tot de fragmentering. Ze kunnen hun rol als intermediair slechts ten volle en efficiënt uitoefenen wanneer ze met betrekking tot de nieuwe digitale uitdagingen, ook op aangepaste wijze kunnen licentiëren en wanneer ze informatie- en beheersystemen ontwerpen die hiermee om kunnen gaan.144 2. Verschuiving van business modellen De muziekindustrie bevindt zich momenteel in een fase die gekenmerkt wordt door een hoog experimenteergehalte met betrekking tot business modellen. Door de dalende albumverkoop is men op zoek moeten gaan naar nieuwe gediversifieerde methoden om inkomsten te genereren.145 Dit voorbeeld moet tevens gevolgd worden door vennootschappen van collectief beheer. Door hun monopolistische positie hebben vele van hen geen efficiënte werking en passen ze zich veel trager aan aan wisselende marktomstandigheden. De consument heeft immers vaak geen alternatief. Platenmaatschappijen voelden eveneens de druk van de digitale wereld en zij hebben zich zo snel en zo goed mogelijk proberen aanpassen aan de veranderende markt. Die verandering is nu nog volop bezig en het zal door de onvoorspelbare markt en technologische vooruitgang nog even duren voor deze veranderingen tot een standstill komen. De muziekindustrie is zich meer gaan richten op à-la-carte downloads, die ook volgens IFPI het dominante digitale business model zijn 146 , en op abonnementsdiensten. 147 Door het stijgend aantal internetgebruikers en de

143

Infra p68, Liberalisering van de markt.

144


145

P. DELARUELLE, Onderzoek naar het verschuivend businessmodel in de muziekindustrie: het 360 gradencontract, ook voor artiesten een redding?, onuitg. Masterproef Communicatiewetenschappen, V.U.Brussel, 2008-2009, 84-85

146

IFPI digital music report 2008 (24 januari 2008), 5, www.ifpi.org/content/library/DMR2008.pdf (consultatie 10 mei 2012).

34

makkelijke hanteerbaarheid van programma’s zoals iTunes en Spotify, blijven de inkomsten van digitale downloads stijgen. Als collectieve beheersvennootschappen eenzelfde beweging zouden maken en hun business model zouden optimaliseren voor digitaal gebruik, zou dit hun werking en inkomsten zeker ten goede komen. Om dit te realiseren is het van belang dat de collectieve beheersvennootschappen samen met leden en commerciële gebruikers overleggen over nieuwe modellen die zich meer toeleggen op het digitale vlak. Een voorbeeld hiervan is het licentiesysteem voor dj’s dat door SABAM in 2007 werd ingevoerd in België als antwoord op de digitalisering van de dj-cultuur (het draaien via softwarepakketten of via digitale downloads die naar de dj-apparatuur verzonden worden). Deze nieuwe licentievorm kwam er volgens SABAM op vraag van de sector. Momenteel stuit deze regeling echter op veel verzet en krijgt ze het verwijt “achterhaalde en contraproductieve schriklicenties” te zijn.148 De evolutie binnen de dj-cultuur is niet gestopt in 2007. Het zou voor SABAM leerrijk geweest zijn had men sindsdien vaker samengezeten met de sector om ook de licentie mee te laten evolueren. Het collectieve beheer van rechten is geen neutrale dienst. Wanneer men kijkt naar de kwetsbaarheid van internet-based business modellen voor de levering van auteursrechtelijk beschermde inhoud op het internet, kan men zich de vraag stellen of deze invloed positief is. Wat er nog bijkomt is dat veel van de regels en juridische systemen die nu ingeroepen worden helemaal geen rekening hielden met een technologie zoals het internet.149 3.

Technological Protection Measures (TPMs)

a) Definitie, werking en kader Bescherming via technologische beschermingsmaatregelen houdt het gebruik in van technologische handelingen die het gebruik van of toegang tot een werk trachten te beperken. De introductie van dit nieuwe beschermingssysteem is een van de belangrijkste wijzigingen die de Belgische auteurswet in 2005 heeft doorgevoerd, in het nieuwe art. 79bis AW. Dit nieuwe artikel

147

P. DELARUELLE, Onderzoek naar het verschuivend businessmodel in de muziekindustrie: het 360 gradencontract, ook voor artiesten een redding?, onuitg. Masterproef Communicatiewetenschappen, V.U.Brussel, 2008-2009, 84-85.

148

“Sabam wijst dj’s op licentieplicht”, De Standaard Online 7 mei 2012, http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120507_184&word=sabam; T. MAST, “SABAM wil digitalisering controleren met dj-licenties”, Het Laatste Nieuws, http://www.hln.be/hln/nl/9092/Nieuws/article/detail/1434779/2012/05/07/SABAM-wil-digitaliseringcontroleren-met-dj-licenties.dhtml; “Dj’s zijn boos op Sabam (en Sabam op zichzelf)”, De Standaard Online 9 mei 2012, http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=HJ3PRAI4.

149


35

laat rechthebbenden toe Technological Protections Measures (TPM) toe te passen om de toegang tot en het gebruik van materiaal te controleren.150 De wet geeft volgende definitie: Technologie, inrichtingen of onderdelen die in het kader van hun normale werking dienen voor het voorkomen of beperken van handelingen ten aanzien van werken of prestaties, die door de houders van auteursrechten of naburige rechten niet zijn toegestaan. Deze maatregelen, die kaderen in de bredere context van Dgital Rights Management, zijn onder andere systemen om te vergrendelen, te coderen of paswoorden te plaatsen. Er werd ook getracht om via ingewikkelde technische systemen zoals SCMS (Serial Copyright Management System) en SDMI (Secure Digital Music Initiative) muziekcd’s te beveiligen.151 Dit echter met wisselend succes. Deze systemen zijn immers zelden sluitend en men wordt steeds blootgesteld aan het analoge gat. Door de nieuwe regeling die het omzeilen van deze maatregelen bestraft, hoopt men op nationaal en internationaal vlak hier verandering in te brengen. 152 De maatregelen worden wel enkel beschermd in de mate dat ze doeltreffend zijn. Dit is het geval wanneer het gebruik van een werk of prestatie wordt beheerst door de rechthebbende, door toepassing van een controle op de toegang of een beschermingsprocedé zoals encryptie, versluiering of andere transformatie van het werk of prestatie of een kopieerbeveiliging die de beoogde bescherming bereikt.153 In de Belgische en tevens in de Europese context moet daarnaast rekening gehouden worden met de uitzonderingen die worden voorzien door de wet.154 Deze uitzonderingen hebben tevens een uitwerking op de problemen die zich stellen met betrekking tot de digitalisering, bijvoorbeeld de reprografische productie voor privégebruik en de rol die deze speelt in de discussie rond het

150


151


152


153

Art 79bis Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten.; F. GOTZEN, MC. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 64.

154

Op Europees vlak zijn de uitzonderingen opgenomen in de Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij. De uitzonderingen moeten tevens de driestappentoets doorstaan (reeds opgenomen in de Berner Conventie van 9 september 1886 en art. 13 van het de TRIPS-overeenkomst van 15 april 1994). Artikel 5.5 van de Richtlijn auteursrecht in de informatiemaatschappij neemt deze driestappentoets over. Deze toets werd niet opgenomen in de Belgische wetgeving. Het is echter wel nodig dat de uitzonderingen deze doorstaan. Een uitzondering mag in Europa bijgevolg slechts mogen worden toegepast: in bijzondere gevallen, mits daarbij geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van werken of ander materiaal en de wettige belangen van de rechthebbende niet onredelijk worden geschaad.

36

illegaal downloaden of de onmogelijkheid van het nemen van deze kopie door technologische beschermingsmaatregelen die genomen werden om het origineel te beveiligen. In België voert men een soort gedoogbeleid, een tussenoplossing voor het probleem van de thuiskopie. Als voorwaarde voor inbreuk vereist men eveneens dat de handeling van het omzeilen wordt gepleegd door iemand die weet dat hij daarbij het plegen van een inbreuk zal vergemakkelijken.155 Wanneer men de beveiliging omzeilt of kraakt enkel met het doel gebruik te maken van een uitzondering, zal men niet gesanctioneerd worden. b) Vrije stroom van informatie Er is vaak gezegd dat technologische beschermingsmaatregelen in conflict zouden komen met het principe van de vrije stroom van informatie. In het verleden hebben auteurs en hun uitgevers altijd getracht hun werken zo wijd mogelijk te publiceren. De voorvechters van de free flow of information hebben op hun beurt het auteursrecht gerespecteerd als een van de essentiële factoren om culturele ontwikkeling en diversiteit te bereiken. Copyright and free flow of information could indeed co-exist quite peacefully.156 In de laatste jaren leeft men vaak op meer gespannen voet. Onder andere door de pogingen om CD’s en downloads te beveiligen door middelen van TPM. Deze maatregelen raakten vaak gebruikers te goeder trouw. Hierdoor verloor het systeem van TPM veel van de sympathie die het nog kreeg van bepaalde gebruikers(groepen). Het is niet duidelijk welke taak TPM zal uitoefenen in de toekomst. Zij kunnen een eerder ondersteunende rol spelen binnen het geheel van het Digital Rights Management of ze kunnen grotendeels verdwijnen. Ten slotte stelt de vraag zich of het auteursrecht de juiste plaats is om te stellen welke vormen van technologische beschermingsmaatregelen men wil toelaten en welke niet. Dit zou eerder een taak kunnen zijn voor het mededingingsrecht, contractenrecht, en anderen.157 c) TPM/DRM & Audio CD’s: mislukkingen uit het verleden Wanneer men Technological Protection Measures gebruikte in het kader van Digital Right management om Compact Disks (CD’s) te beveiligen, was dit meestal geen groot succes. Toch kan het leerrijk zijn om met betrekking tot de uitwerking van de nieuwe systemen van digitaal rechtenbeheer de gemaakte fouten onder de loep te nemen. Veel problemen die men kende bij de CD’s blijken immers nu terug te komen bij de beveiliging van recentere audiovormen, zoals bij

155


156


157


37

downloads of bij muzieknummers die gestreamd worden. Een van de problemen waar naar verwezen kan worden is het gebrek aan interoperabiliteit. Een van de grootste problemen bij het gebruik van TPM om CD’s te beveiligen was dat door het toevoegen van de digitale informatie de Compact Disc niet meer aan de standaarden van een cd, gekend als Red Book, voldeed. Ze werden eerder aanzien als CD-ROM. Hierdoor waren deze CD’s vaak niet afspeelbaar op CD-spelers en ook computers weigerden dienst of leden er zelfs schade onder.158 In 2005 introduceerde Sony BMG een nieuwe TPM/DRM-technologie die zich installeerde op de computers van gebruikers zonder deze duidelijk te waarschuwen. De software installeerde ook een rootkit die ernstige beveiligingsrisico’s met zich meebracht. Dit alles resulteerde in class action lawsuits, minnelijke schikkingen en terugroeping van miljoenen CD’s.159 4.

Systemen van Digital Rights Management

a) Algemeen In de eerste plaats moet het onderscheid gemaakt worden tussen DRM sensu stricto, hoe DRM vaak door gebruikers en literatuur wordt aanzien, en de systemen van DRM die verder worden behandeld in dit hoofdstuk. DRM sensu stricto is eigenlijk een verkeerde benaming, daar het wel een deel van het DRM belichaamt, doch niet de kern. In de literatuur wordt er vaak gesproken over DRM als quasi-synoniem voor Technological Protection Measures. Dit is echter een te enge visie. TPM komen vaak voor bij systemen van Digital Rights Mangement, zij zijn echter niet het enige onderdeel en maken geen deel uit van de kern van een DRM-systeem.160 Wanneer verwezen wordt naar het falen van Digital Rights Management verwijst dit meestal naar de betekenis sensu stricto, naar gefaalde pogingen om door middel van technologische bescherming het gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken te beperken of tegen te gaan. Dit laatste is inderdaad een systeem dat de nodige mislukkingen heeft gekend en dat vaak net de personen raakte die de werken op een legale wijze hadden gekocht of gebruikt. Dit betekent echter niet dat men geen lessen kan trekken uit deze gefaalde pogingen om werken te beschermen. Met betrekking tot CD’s werd dit al toegelicht. Digital Rights Management System (systeem van digitaal rechtenbeheer, electronic rights management system), breder gezien, is een systeem of een geheel van instrumenten die toelaten

158

Wikipedia, Digital Rights management http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_rights_management#cite_note-16 (consultatie 12 april 2012).

systems,

159

Wikipedia, Digital Rights Management, http://nl.wikipedia.org/wiki/Digital_Rights_Management (consultatie 12 april 2012).

160

Z. EFRONI, Access-right: the future of digital copyright law, Oxford, Oxford University Press, 2011, 192-196.

38

dat de digitale (vaak online) transmissie van auteursrechtelijk materiaal relatief veilig kan verlopen.161 Door het gebruik van Digital Rights Management (DRM) kunnen rechthebbenden de omvang en wijze van het gebruik ook bepalen of beperken. Om dit mogelijk te maken worden er beveiligingstechnieken gekoppeld aan het DRM, de eerder besproken Technical Protection Measures. Omdat het hierdoor mogelijk wordt gemaakt de wettelijke rechten van gebruikers in te perken, wordt er gebruik gemaakt van gebruiksovereenkomsten waarop het contracten- en consumentenrecht van toepassing zijn.162 Hierin worden de modaliteiten bepaald met betrekking tot de toegelaten en verboden handelingen. Gebruikers zijn vaak niet op de hoogte van de beperkingen die volgen uit de overeenkomst. Wil men vanuit Europa werken met een goed uitgebouwd DRM-systeem of een kader voor deze systemen zal voorlichting van de gebruiker van belang zijn. Deze ruimere betekenis van de DRM-systemen wordt mooi verwoord door Dr. Miháli Ficsor, voormalig Assistent Director General bij de World International Property Organization in charge of copyright, als volgt: Digital technology, and in particular the ever more widespread use of the Internet, on the one hand, has raised complex challenges to the rightsholders, and on the other hand, individual exercise of rights – through the application of technological protection measures (TPMs), electronic rights management information (RMI), and their combination as complex digital rights management systems (DRMs) – has become possible and practical in a broadening field.163 Technologie, en dan in hoofdzaak het gebruik van Digital Rights Management Systems, is een handig werkmiddel voor de verrekening van auteursrechten, zeker in de digitale omgeving. Het globaal beheer van rechten wordt heel wat eenvoudiger gemaakt door computers, die zowel kunnen fungeren als databank en als geautomatiseerde engine om licenties te verdelen. Dit kan gebeuren zonder tussenkomst van menselijke handelingen, wat het voordeel heeft dat het de transactiekosten laag houdt en het verlenen van rechten efficiënter en sneller kan maken.164 Een DRM-systeem zou fungeren als een soort joystick van een videogame. De joystick is een

161


162


163


164


39

controlemechanisme, dat het sturen naar de juiste identificatie van rechtshouders en naar de gewenste rechten eenvoudiger zou maken. De joystick kan het succes van de speler of aanvrager niet verzekeren, maar zal wel de kans dat de aanvrager met succes doorheen de ingewikkelde matrix raakt sterk verhogen.165 Het zou mogelijk worden om met een duidelijker en eenvoudiger vergoedingstarief te werken. Het is belangrijk om discrepanties en onduidelijkheden tegen te gaan binnen de verschillende soorten werken en soorten gebruik. Het is nefast om te veel verschillende onderhandelingen aan te gaan met verschillende gebruikers en rechtenhouders. Een eenvoudige, eenmalige tarifering voor het gebruik van het digital rights management system zou de werking heel wat eenvoudiger maken. Dit zou neerkomen op een soort admission fee.166 Ook om rechten te handhaven zouden DRM een goede invloed te hebben. Hierdoor wordt het immers eenvoudiger om termijnen af te dwingen door op digitale wijze het gebruik te beperken en gebruik te tracken.167 Hierdoor komt men wel in troebeler water. Fouten in het verleden, met betrekking tot CD’s en downloads hebben immers uitgewezen dat dit een moeilijk punt kan zijn. b) Copyright Management Systems Te onderscheiden van de Digital Rights Management Systems zijn de Copyright Management Systems (CMS), in het leven geroepen door collectieve beheersvennootschappen. Een CMS is niet ontwikkeld voor de online of digitale overdracht van werken, maar wel voor de digitale en/of online transmissie van informatie die essentieel is voor het beheer van de rechten. Men kan stellen dat DRM-systemen zich eerder richten op het front-end gedeelte (consument provider/beheersvennootschap), waar CM-systemen zich eerder richten op het back-office onderdeel (beheersvennootschap - houders van rechten) van het beheer van rechten.168 Both these technologies would facilitate the management of rights, whether individual or by collecting societies.169

165


166


167


168


169


40

Vaak zal men met een systeem van Digital Rights Management echter ook het CMS-gedeelte aanduiden, dat hier sterk aan verbonden is. In de literatuur worden de twee termen geregeld als synoniem gebruikt. Zo wordt een DRM-systeem soms ook beschreven als een database waarin informatie over de werken, zoals de identiteit van auteur en andere houders van rechten, in vervat is.170 Het bekendste voorbeeld van een Copyright Management System is het Common Information System van CISAC. c) Werking DRM-systemen Een DRM-systeem bestaat gewoonlijk uit twee modules, een voor de identificatie van inhoud en rechtshouders en een andere voor het verlenen van licenties. Dit is de kern van het DRM-systeem. Binnen de eerste module van een Electronic Copyright Management-systeem zijn databanken aanwezig waarin informatie is opgenomen over de werken en hun inhoud, en in de meeste gevallen ook de auteur en andere rechtshouders. Deze informatie is nodig als ondersteuning voor de degelijke werking van het systeem. Meestal zullen aanvullende modules het systeem ondersteunen. Deze zorgen onder andere voor de uitbetaling en inning van gelden.171 Willen Collectieve beheersvennootschappen een efficiënt systeem op te bouwen, waardoor het eenvoudig is om werken te registreren, transacties uit te voeren, verzoeken van gebruikers te behandelen, is het belangrijk dat men zowel een goed werkend back-end systeem, als een gebruikersvriendelijke front-end online interface heeft.172 Gebruikers moeten eenvoudig hun weg kunnen vinden op de online interface, die in contact staat met de verschillende databanken. Het hoeft geen betoog dat de functies van het rechtenbeheer veel eenvoudiger kunnen worden gemaakt door middel van een computer, die enerzijds als grote database functioneren en anderzijds als automatische verdeler van licenties. Door middel van gedigitaliseerde systemen kunnen rechtshouders automatisch licenties toekennen aan gebruikers, zonder menselijke tussenkomst. Hierdoor blijven de transactiekosten laag en kan het proces van licenties verlenen

170


171


172

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 24; C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 43-44.

41

sneller en efficiënter gebeuren. Optimaal gezien laat het DRM-systeem gebruikers toe om deze licentie te verkrijgen op maat van het voorgenomen gebruik.173 Zolang er geen echte technologische revolutie komt met intelligent agents (‘bots’) die de rechten geheel automatiseren en de transactiekosten en vertragingen kunnen uitsluiten, zullen collectieve beheersvennootschappen noodzakelijk blijven om de toekomst van het auteursrecht en de eigenaars van rechten te beschermen. 174 Dit verduidelijkt ook enigszins waarom collectieve beheersvennootschappen zelf niet al te happig zijn wanneer het aankomt op het gebruik van bots. Zij zien hun rol dan immers aanzienlijk slinken. Deze bots of spiders zijn programma’s die het Web afzoeken op zoek naar materiaal dat zonder toestemming verspreid of gebruikt wordt. Door deze technologie van metering en monitoring (automatisch meten en controleren), is het mogelijk voor het DRM-systeem om op de hoogte te blijven van het legaal en illegaal gebruik van beschermde werken op het internet.175 Indien intelligent agents de taak van beheersvennootschappen zouden overnemen op het vlak van online gebruik en gegevenstransmissie, zouden zij wel nog steeds vele taken op offline-vlak te vervullen hebben. d) DRM & online muziek Veel platformen die online muziek aanbieden werken met een DRM-systeem. Dit wordt vaak aangewend om het gebruik van aangekochte en gedownloade nummers te beperken. iTunes, het muziekplatform van Apple werkte voor 2009 met het DRM-systeem Fairplay. Daar dit systeem niet werd vrijgegeven of gelicencieerd aan andere bedrijven was het enkel voor Apple-producten mogelijk om de aangekocht muzieknummers afspelen. Dit was uiteraard nadelig voor de gebruikers die ook met producten werkten die niet van Apple waren. In 2007 werd het mogelijk om voor een hogere prijs nummers DRM-vrij te kopen en sinds april 2009 is muziek die wordt aangekocht via iTunes volledig DRM-vrij.176 Een beslissing die de online verkoop van muziek zeker ten goede is gekomen, daar het marktaandeel van Apple in 2009 in de VS de grens van de 10% nog niet had overschreden en er bijgevolg meer dan 90% van de computers en andere digitale

173


174

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, xxiii.

175


176


42

muziekspelers de muziekbestanden die gebruikers hadden verkregen via iTunes niet kon afspelen.177 Zowel Kazaa als Napster bieden abonnementsdiensten aan. Sinds 2009 biedt Napster ook bestanden aan die DRM-vrij zijn, maar voordien boden zij beiden enkel muziekbestanden aan die afspeelbaar waren op toestellen waar Windows Media Audio (Napster) of Windows Media Player (Kazaa) op geïnstalleerd was. Dit sluit bijvoorbeeld Apple-producten uit. Daarnaast wordt alle gedownloade muziek onbruikbaar van zodra het abonnement ten einde loopt. 178 Het is echter niet logisch dat wanneer men een werk legaal online heeft verkregen en vervolgens van DRM verandert, men voor hetzelfde werk opnieuw een licentie zou moeten verkrijgen. Willen de collectieve beheersvennootschappen tevens met DRM-systemen werken, dan is het belangrijk dat ze werk maken van een goede interoperabiliteit. Sommige online muziekwinkels bieden muzieknummers wel TPM/DRM-vrij aan. Ook grote labels beginnen steeds vaker muziek online te verdelen zonder aanwezigheid van DRM. Wil men als online muziekwinkel of groot label de aangeboden muziek zoveel mogelijk verspreiden is het immers van belang dat de muziek afspeelbaar is op om het even welke digitale muziekspeler. Dit is ook de strategie die wordt toegepast door de online muziekwinkel eMusic, die momenteel na Apple, reeds het grootste marktaandeel heeft. Ook Musicload.de, een van de grootste verdelers van online muziek in Europa, drukte zich in 2007 in een open brief sterk uit tegen het gebruik van DRM. Maar liefst 75% van de klachten die de klantendienst van Musicload.de ontving, hadden betrekking op DRM-systemen.179 e) Tekortkomingen Het hoeft niet te verbazen dat vele tekortkomingen waarmee het digitaal rechtenbeheer vandaag te kampen heeft gelijkaardig zijn aan deze die eerder vermeld werden onder de algemene problemen van de digitalisering van collectieve beheersvennootschappen. Er kan onder andere gewezen worden op piraterij of op the analog hole, waardoor de gebruiker de bestanden DRM-vrij kan overnemen op een blank medium. Naast het overnemen van bestanden via het analoge gat,

177

E. SLIVKA, “Apple’s Share of U.S. PC Market Leaps to 12,9% in 3Q 2011”, Macrumors 12 oktober 2011, http://www.macrumors.com/2011/10/12/apples-share-of-u-s-pc-market-leaps-to-12-9-in-3q-2011/ (consultiatie 2 mei 2012)

178


179


43

wordt er momenteel gebruik gemaakt van heel wat andere technieken DRM te omzeilen, gaande van zeer eenvoudige technieken, tot complexe softwareprogramma’s.180 Het DRM-systeem moet eerder gezien worden als een manier waarop het heel wat makkelijker is om werken aan te melden, licenties te verkrijgen, vergoedingen uit te betalen, bedragen te innen, dan een systeem dat een antwoord zal bieden op de piraterij-kwestie. Het lijkt een eerder onverstandige zet om heel zwaar in te zetten op de beveiliging van muziek die digitaal verspreid wordt. Om het even welke techniek zal achterhaald worden, zoals men nu al merkt bij CD’s en DVD’s. Wanneer men minder inzet op kopieerbeveiliging, zou dit budget vrijmaken dat kan dienen voor andere gebieden, die auteurs beter ondersteunen dan een dure, te kraken beveiliging van hun werken. Daarnaast brengen deze DRM-beveiligingstechnieken ook problemen mee voor gebruikers die de bestanden legaal in hun bezit hebben. Wanneer besturingssystemen veranderen, er nieuwe standaarden komen, formaten wijzigen, is het mogelijk dat er grote moeilijkheden ontstaan om door DRM beschermde inhoud verder te gebruiken op oude of nieuwe media. Daarenboven kan opgemerkt worden dat elk systeem dat in contact staat met een authentication server, een server die de het bestand identificeert en de legaliteit controleert, kwetsbaar is, aangezien de mogelijkheid steeds bestaat dat de server onbereikbaar wordt.181 Het is dus van groot belang dat men een betrouwbaar systeem opbouwt, dat mee evolueert en compatibel blijft. Daarnaast kan men ook opmerken dat niet voor elke houder van rechten elke vorm van inbreuk ongewenst is. Een inbreuk kan voor een houder van rechten soms positieve effecten meebrengen, denkt men bijvoorbeeld aan het illegaal gebruik van een sample uit een nummer waardoor het originele werk sterk aan bekendheid wint. Ook Microsoft liet op een conferentie 2007 weten dat ze liever hadden dat hun software illegaal gedownload werd dan deze van hun concurrenten, omdat dit voor een binding zorgt aan het product, waardoor er een grote kans bestaat dat men op een later tijdstip een legitieme versie koopt.182 Dit argument kan men ook naar analogie toepassen op de muziekalbums. Wanneer men enkele nummers van de eerste plaat download wanneer men jong is en over minder budget beschikt, is het mogelijk dat men op een later tijdstip een nieuw album van dezelfde band legaal aankoopt. Dit argument heeft echter veel van zijn waarde verloren, aangezien het in de laatste jaren mogelijk is geworden om eenvoudig en op legale wijze nummers gratis te beluisteren op het internet via streaming. Wil men het nummer beluisteren wanneer men

180


181


182

M MONDOK, “Microsoft executive: Pirating software? Choose Microsoft!”, Arstechnica 13 maart 2007, http://arstechnica.com/information-technology/2007/03/microsoft-executive-pirating-software-choosemicrosoft/ (consultatie 10 april 2012).

44

geen toegang heeft tot het internet, is het echter wel nog steeds nodig om over te gaan tot het downloaden van het nummer. Een groot nadeel van het uitwerken van een degelijk DRM-systeem is de kostprijs. Het is economisch niet interessant om een systeem van digitaal rechtenbeheer te bouwen voor elke collectieve beheersvennootschap. Wil men een efficiënt digitaal systeem uitwerken dat informatie kan opslaan, online diensten kan aanbieden en gebruiksvriendelijk is voor leden en gebruikers, dan is een heel efficiënt, modern systeem nodig, dat uiteraard de nodige complexiteit met zich meebrengt. Wil men tevens controle uitoefenen op het gebruik van de verleende rechten, ligt de moeilijkheidsgraad nog veel hoger.183 De uitbouw van een DRM-systeem zal bijgevolg de nodige kosten met zich meebrengen. Het is niet enkel economisch oninteressant om vele DRM-systemen op te zetten. Het zou voor de gebruikers en houders van rechten ook nefast zijn als er te veel verschillende systemen zijn. Dit zou het voor hen minder eenvoudig maken, het is immers onwaarschijnlijk dat al deze systemen op eenzelfde wijze zouden werken. Ook bij de interoperabiliteit van de systemen kan men zich vragen stellen. In order to implement an efficient system, collectives should cooperate within appropriate groupings […] to limit the number of rights management systems to be developed and they should develop compatible systems to ensure that the exchange of data will be possible.184 Het is belangrijk om te streven naar een of meerdere loketten die het hele repertoire aanbieden (one-stop-shops) of slechts een beperkt aantal loketten. Er lijken bijgevolg twee mogelijkheden open te staan, wanneer men toch wil overgaan tot de uitbouw van een DRM-systeem: 1. Collectieve Beheersvennootschappen moeten samenwerken en een enkel of een paar interoperabele DRM-systemen uitbouwen. 2. Men moet overgaan tot de vrije markt, waardoor er uiteindelijk slechts een paar grotere collectieve beheersvennootschappen overblijven die over meer middelen beschikken en de mogelijkheid hebben een DRM-systeem uit te bouwen. f) Tegenbeweging Er bestaat een grote beweging die strijdt tegen het gebruik van Digital Rights Management. Vaak richt de strijd zich op de TPM-maatregelen die vasthangen aan de DRM-systemen. De

183


184


45

tegenbeweging haalt niet enkel de tekortkomingen aan die hierboven geschetst worden, maar ook andere punten, die vaak eerder ideologisch van aard zijn. De kritiek wordt quasi altijd ontwikkeld vanuit het standpunt van de gebruiker. De punten van kritiek zijn:185 1. Gebrekkige interoperabiliteit en het veranderen van DRM Deze twee situaties zijn reeds hoger behandeld. Gebrekkige interoperabiliteit verwijst enerzijds naar het feit dat gekochte muziek slechts afgespeeld kan worden op toestellen die het DRMsysteem ondersteunen, en anderzijds naar de interoperabiliteit tussen de verschillende DRMsystemen die collectieve beheersvennootschappen hanteren. Hiermee verbonden kan men ook wijzen op de veranderende DRM-systemen. DRM-systemen zullen evolueren. Wanneer er nieuwe systemen komen is het echter belangrijk dat nog steeds ondersteuning wordt geboden voor legaal aangekochte muziek via oudere DRM-systemen. 2. Misleidende term DRM Volgens bepaalde personen en organisaties, zoals de GNU 186 , is de term Digital Rights Management misleidend aangezien het niet gaat over rechten, maar over beperkingen. Dit is een opmerking die reeds aangehaald werd met betrekking tot de inhoud van de term ‘DRM’. De naam die GNU voorstelt, namelijk Digital Restrictions Management is te eng en duidt enkel op het gebruik van de Technological Protections Measures in het kader van het digitaal rechtenbeheer. In de eerste plaats is het DRM-systeem een manager, een beheerder van rechten. De kritiek dat de term ‘DRM’ misleidend zou zijn, gaat voorbij aan de kerngedachte en het kerndoel van de Digital Rights Management Systems. 3. Controleverlies door de gebruiker: Wanneer gebruikers nummers ontvangen die worden verdeeld door een DRM-systeem, zullen er vaak beperkingen vasthangen aan het gebruik ervan. Wil men controleren of deze beperkingen worden nagekomen, dan moet men een technologische voorziening installeren op de computer of mediaspeler van de gebruiker. Hierdoor is deze niet langer 100% onder de controle van de gebruiker. 4. Beperkingen van rechten en ondoelmatigheid

185


186

GNU staat voor GNU’s Not Unix en werd in 1984 door Richard Stallman opgericht met als oogmerk een compleet vrij besturingssysteem te ontwikkelen voor computers.

46

Zowel de nationale als de Europese wetgever hebben uitzonderingen op de auteurswet uitgewerkt. 187 Door toepassing van DRM-systemen is het mogelijk dat de bijbehorende technologische beschermingsmaatregelen rechten die worden afgeleid uit de wettelijke uitzonderingen kunnen inperken. Het is voor een DRM-systeem immers niet mogelijk om rekening te houden met de reden waarom sommige handelingen worden gesteld. DRM-systemen krijgen soms het verwijt ‘ondoelmatig’ te zijn. DRM-systemen zouden vooral beperkingen inhouden voor gebruikers die te goeder trouw zijn en werken legitiem gebruiken. Het illegaal gebruik en de illegale verspreiding van beschermde werken zou er echter niet of nauwelijks hinder ondervinden van de DRM-systemen. Dit zou inderdaad kunnen wijzen op een vorm van ondoelmatigheid van de technologische beschermingsmaatregelen. Dit is minder van toepassing op de DRM-systemen zelf, aangezien, zoals hierboven vermeld, hun doel in de eerste plaats het beheer is van rechten. 5. Onbeschermde werken Ten eerste kan er gewezen worden op de onzekerheid betreffende de werken die auteursrechtelijk beschermd zijn, maar waarvan de rechten van de makers verlopen. Dit werd immers niet vastgelegd in vroegere DRM-systemen. De kopieerbeveiliging blijft vaak actief, ook al zou dit niet meer mogen. Ten tweede kan men ook wijzen op werken die al tot het publieke domein behoren. Het is mogelijk dat men deze opneemt in de databank en weer van DRM/TPM voorzien. Hierdoor zou het publieke domein ten onrechte kunnen ingeperkt worden. g) Kan een DRM-systeem een collectieve beheersvennootschap vervangen? Het lijkt onwaarschijnlijk dat een digitaal systeem van rechtenbeheer de plaats van collectieve beheersvennootschappen kan innemen. Ten eerste moet men de offline-wereld in beschouwing nemen. Hier zal een digitaal systeem slechts op beperkte vlakken taken kunnen overnemen. Dit zou eventueel mogelijk zijn wanneer hardware en software wordt geïnstalleerd in cafés, restaurants, … waardoor automatisch informatie wordt verstuurd naar het digitale beheersysteem. Dit offline-deel neemt nog steeds het grootste deel van de inkomsten van collectieve beheersvennootschappen in beslag. Het zou bijgevolg verkeerd zijn om de discussie over het bestaan van CBV’s louter te laten afhangen van hun aandeel in de online-wereld. Bijgevolg kan er worden overgegaan tot een tweede vraag: “Kan een DRM-systeem een collectieve beheersvennootschap vervangen in de online-wereld?”. Dit zou theoretisch gezien wel mogelijk kunnen zijn. Of het in de praktijk haalbaar is, lijkt eerder onwaarschijnlijk. DRM-systemen zullen in ieder geval ondersteuning nodig hebben. Hoe wil men anders onderhandelen over tarieven,

187

De Belgische uitzonderingen kan men terugvinden in Afdeling 5 van de Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten.

47

juridisch advies geven of de muziekmarkt opvolgen?188 Deze ondersteuning gebeurt bij voorkeur door een instelling die de waarden van het auteursrecht kan verdedigen. De collectieve beheersvennootschappen die momenteel actief zijn, zijn vaak niet geheel efficiënt of gemoderniseerd. Zij hebben echter wel de nodige expertise en belichamen de juiste waarden. Een realistischer toekomstbeeld zijn DRM-systemen die ondersteund worden door collectieve beheersvennootschappen of collectieve beheersvennootschappen ondersteund door DRMsystemen. Er zijn ook taken die een DRM-systeem niet kan overnemen. Een CBV vervult immers ook sociale en culturele functies. Deze zouden in het gedrang komen. De vraag stelt zich wel of een beheersvennootschap de meest geschikte organisatie is voor deze taken. De CBV’s hebben deze taken in de loop van hun geschiedenis verkregen, dit hoeft echter niet te betekenen dat een andere organisatie deze op minder kwalitatieve wijze zou uitvoeren. 5. Centrale digitale administratie en allesomvattende licenties Het collectief beheer vereenvoudigt de moeilijkheden met betrekking tot het verlenen van rechten, maar vaak is er ook sprake van advanced clearance, waarbij het verlenen van rechten heel wat moeilijker is. Hierbij zijn rechten van werken verdeeld tussen vele personen, bij verschillende vennootschappen en in verschillende landen. Door de lastige procedure waarbij voor een bepaald multimediaal werk op vele niveaus en plaatsen de rechten moeten worden geregeld, hebben sommige belangrijke gebruikers al te kennen gegeven dat ze liever werken van het publieke domein gebruiken of personen inhuren om nieuwe werken te maken.189 Een oplossing hiervoor zouden blanket licenses, allesomvattende licenties, kunnen zijn. Vergoedingen voor het gebruik van een werk zouden dan in het begin geïnd worden, gebaseerd op het daadwerkelijk voorgenomen gebruik. De vergoeding die geïnd wordt, kan vervolgens uitgekeerd worden aan de verscheidene rechthebbende beheersvennootschappen. Dit zou betekenen dat er geen grote aanpassingen zouden moeten gebeuren in de nationale rechtssystemen, doch wel dat er bij voorkeur een centraal administratief orgaan in het leven wordt geroepen, dat het geld int en uitkeert. Men zou dit orgaan grotendeels kunnen digitaliseren, waardoor de inning en verdeling van vergoedingen nog efficiënter kan gebeuren. Dit zou natuurlijk ook een grotere financiële inspanning vereisen van de deelnemende beheersvennootschappen. De uitbouw van een centraal orgaan is niet noodzakelijk, maar het zou wel essentieel kunnen zijn voor het welslagen. 190

188

C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 66. 189


190


48

Dit systeem lijkt vele voordelen te hebben, doch moet er rekening gehouden worden met het feit dat niet alle collectieve beheersvennootschappen vrijwillig zouden willen deelnemen aan dit systeem. Daarnaast is het ook mogelijk dat de uitbouw van het centrale orgaan gepaard gaat met zware financiële inspanningen, inefficiënties en discussies tussen de verschillende vennootschappen.191 6.

Mogelijke voorbeelden

a) Het OLA-model OnLineArt is a one-stop-shop which offers worldwide licenses on works of 30 000 artists for online uses. Any entity or individual person which aims to create and publish a site on the World Wide Web with protected works of art will need such licenses.192 Het OLA-model is een oplossing geboden door vennootschappen die het beheer regelen van rechten van schone kunsten. Zij richtten samen een gemeenschappelijke vennootschap op in Brussel, OnlineArt, waaraan vennootschappen die lid zijn hun nationale rechten overdragen. De kern van dit model is een gemeenschappelijke server die toegankelijk is voor de leden en waar het gebruik van de werken en de toegestane licenties worden bijgehouden en gecontroleerd. Tarieven worden uniform toegepast door de vennootschappen. Dit zorgt voor een efficiënt systeem. Participerende vennootschappen kunnen het hele web scannen en eventueel misbruik melden, waarna de server de vennootschap op wiens grondgebied het misbruik doorgaat waarschuwt. Deze kan vervolgens overgaan tot het aanbieden van een legale licentie of er kunnen legale stappen ondernomen worden.193 Deze gemeenschappelijke server waar leden werken kunnen aanmelden en waar het gebruik van werken en licenties wordt bijgehouden en gecontroleerd wordt, kan gezien worden als een DRMsysteem in zijn kernbetekenis. In de eerste plaats gaat het om een systeem dat de werken beheert, een ‘management’ system, niet om een verzameling van technological protection measures. Er wordt gewerkt met een overzichtelijke front-end systeem dat duidelijk weergeeft wat de tarieven en voorwaarden zijn, wat essentieel is om het OLA-model efficiënt te laten werken. Zou het mogelijk zijn om een vergelijkbaar platform te ontwikkelen voor muzieklicenties? Dit zou een project zijn van een heel ander kaliber. OnLineArt.info biedt werken aan van 30.000 artiesten. iTunes, de online winkel voor digitale media van Apple, heeft meer dan 28 miljoen

191


192

OnLineArt website, About OnLineArt, http://www.onlineart.info/.

193

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1175-1176.

49

muzieknummers in de aanbieding.194 De grootte van de databank, de ondersteuning en de financiële inspanning zou bijgevolg veel groter zijn. De vraag zal zich dan stellen wie er zou instaan voor de kost van een gemeenschappelijke server, een DRM-systeem dat wordt uitgewerkt op Europees niveau? Het valt te betwijfelen of de nationale collectieve beheersvennootschappen voor deze kosten zouden willen instaan. Het is echter zeker een interessante oefening om deze hypothese verder uit te werken voor de muziekindustrie. De theoretische uitwerking van deze mogelijkheid wordt uitgebreid behandeld in het laatste hoofdstuk. b) Het Common Information System (CIS) door CISAC In 1994 introduceerde CISAC (Confédération International des Sociétés d’Auteurs et Compositeurs) het CIS-project (Common Information System) met als doel een antwoord te bieden aan de uitdagingen die het internet en digitale technologieën stelden. 195 Binnen het technologisch ontwikkelingsplan van CISAC is een groot deel voorbehouden voor het aannemen en implementeren van professionele regels en technische standaarden om de kwaliteit van het collectief beheer van rechten te verbeteren, om het uitwissel van informatie te faciliteren en de efficiëntie tussen vennootschappen te maximaliseren. Het Common Information System is een van de kernpunten van deze activiteiten.196 Het doel van CIS is een wereldwijd digitaal systeem voor rechtenbeheer te creëren, enerzijds gebaseerd op gestandaardiseerde identificatie van creatieve werken en anderzijds op netwerken van data-uitwisseling tussen de CISAC-leden. Het CIS-systeem brengt het voordeel mee dat royalty’s accurater en sneller verdeeld kunnen worden en dat de transacties automatisch kunnen verlopen. Het Common Information System bestaat uit twee onderdelen die de bouwstenen moeten voorzien voor de globale digitale administratie van auteursrechten:197 

194

De integratie van unieke, ISO-gecertificeerde 198 , gestandaardiseerde internationale identificator voor werken en partijen die onderdeel uitmaken van het creatief proces

OnLineArt website, The author’s list, http://www.onlineart.info/index.php?cat=12; Wikipedia, iTunes, http://en.wikipedia.org/wiki/ITunes (consultatie 5 april 2012).

195

D.K. MENDIS, Universities and Copyright Collecting Societies, Den Haag, Asser Press, 2009, 151.

196

CISAC website, Information networks, www.cisac.org/CisacPortal/afficherArticles.do?numRubrique=43 (consultatie 4 mei 2012).

197

CISAC website, Information networks, www.cisac.org/CisacPortal/afficherArticles.do?numRubrique=43 (consultatie 4 mei 2012).

198

De ISO is de Internationale Organisatie voor Standaardisatie. ISO is een samenwerkingsverband van nationale standaardisatieorganisaties in 156 landen.

50



Een netwerk van wereldwijde databanken of andere subsystemen die zullen dienen als opslagplaats voor informatie betreffende het creatief proces van alle deelnemende beheersvennootschappen.

De implementatie van dit systeem was niet eenvoudig. Er waren reeds enkele jaren verstreken eer de code die een compositie kon identificeren werd goedgekeurd door de Internationale Organisatie voor Standaardisatie als een formele International Standard Musical Work Code (ISWC). Daarnaast wou ook niet elke beheersvennootschap werken met dit nieuwe systeem en tot op vandaag blijven zij vasthouden aan de eigen systemen.199 De unieke identificatiecode wordt aangeduid als de Interested Party Identifiers (IPI). Deze code identificeert wie de verschillende rechten bezit binnen de verschillende categorieën (online rechten, rechten van uitvoering). Daarnaast krijgt het werk ook een ISWC-nummer. Muziekwerken kunnen opgezocht worden via de ISWCNet-databank van CISAC.200 Eind 2009 waren er reeds 3 miljoen interested parties en 18 miljoen werken opgenomen in de databank.201 Wanneer men het nummer Somebody that I used to know van Gotye opzoekt, komt men bijvoorbeeld te weten dat de houders van de rechten Luiz Bonfa (IPI: 00063562479) en Walter De Backer (IPI: 00277564132) zijn. Zij worden beiden aangeduid met CA (Composer/Author)202. Het nummer zelf wordt aangeduid met de ISWC-code T-906.893.654-9. Verder zijn de namen terug te vinden van de uitvoerders, de taal, alternatieve titels en de lengte van het nummer. De volgende stap die CISAC wil doorvoeren, is het verbetering van de doorgifte van deze informatie. Hiervoor is het van belang dat de data gestandaardiseerd wordt. Het gaat onder andere om het CWR, the Common Works Registration, een formaat dat gevolgd moet worden door uitgevers wanneer zij nieuwe composities registreren bij een beheersvennootschap. Dit formaat wordt reeds door 65 uitgevers en 40 beheersvennootschappen gevolgd. Een ander belangrijk formaat is het CRD, the Common Royalty Distribution. Dit formaat moet aangewend

199

200

S. BUTLER, “CISAC: Creating Standards”, Music Confidential 4 maart 2010, http://www.cisac.org/CisacPortal/listeArticle.do?numArticle=1114&method=afficherArticleInPortlet (consultatie 4 mei 2012). De databank is te raadplegen op http://iswcnet.cisac.org/.

201

S. BUTLER, “CISAC: Creating Standards”, Music Confidential 4 maart 2010, http://www.cisac.org/CisacPortal/listeArticle.do?numArticle=1114&method=afficherArticleInPortlet (consultatie 4 mei 2012).

202

De verschillende codes zijn A (Auteur), C (Componist), CA (Componist/Auteur), AR (schrijver van het arrangement), E (Uitgever), AM (Administrator), SE (sub-uitgever).

51

worden bij de rapportage van een beheersvennootschap naar een zustervennootschap betreffende de internationale verdeling van vergoedingen. Dit formaat is recenter ingevoerd. 203 Ten slotte wil CISAC ook sharing tools voorzien, middelen om gegevens te delen. CISAC stelt verscheidene middelen ter beschikken, waaronder databanken en middelen om de interoperabiliteit tussen databanken te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is CISNet, gelanceerd in 2004, een middel gebruikt door CISAC om databanken met elkaar te verbinden. In 2007 werd CISNet samengebracht met FastTrack, een technologie die wordt gebruikt om CISNet te laten draaien. CISNet is het eerste centrale toegangspunt waar tientallen collectieve beheersvennootschappen elkaars databank kunnen raadplegen.204 c) The Extended Repertoire System The Extended Repertoire System (ERS, ook bekend als Extended Collective Licensing) wordt gebruikt in alle Noordelijke landen en verspreid zich verder in de wereld, onder andere in Centraal- en Oost-Europa en Afrika.205 ERS houdt een vrijwillige toekenning of overdracht van rechten in van rechtshouders naar de beheersvennootschap met de juridische uitbreiding van het repertoire om rechtshouders die geen lid zijn ook te omvatten. Het ER-systeem werkt als volgt: van zodra er een ‘substantieel’ aantal rechtshouders in een bepaalde categorie samenkomen in een vennootschap, wordt het repertoire van de deze vennootschap automatisch uitgebreid, niet alleen naar andere nationale rechtshouders in dezelfde categorie, maar eveneens naar alle relevante buitenlandse rechtshouders. De licentie breidt zich ook uit naar overleden rechtshouders. De invulling van het begrip ‘substantieel’ is een feitenkwestie.206 Door de toepassing van het ER-systeem is het makkelijker om de rechten te verzamelen. Vaak is het moeilijk en tijdrovend om toestemming te krijgen voor het gebruik van buitenlands materiaal. Het Extended Repertoire systeem biedt hier een legale oplossing voor. Een opt-out is mogelijk voor

203


204


205


206

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 28; C.B. GRABER et al. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 44-45.

52

rechtshouders die hun rechten niet onder het systeem willen vallen. 207 Door de versnelde verwerving van rechten, wordt eveneens de efficiëntie verhoogd en de snelheid waarmee royalty’s geïnd kunnen worden. Hierdoor kunnen ook rechtshouders sneller uitbetaald worden. Extended Collective Licensing kan echter slechts beperkt toegepast worden. Het is een specifieke oplossing gericht op een specifiek probleem en gaat enigszins voorbij aan het ruimere beeld. Ze geeft bijvoorbeeld geen echte oplossing voor het probleem van de fragmentatie.208

D.

Conclusie

Een eenduidig antwoord geven op de problemen die de digitalisering met zich meebrengt, is niet mogelijk. Er zijn echter wel enkele bestaande systemen, zoals het OLA-model en het CIS-model, die als voorbeeld zouden kunnen dienen voor de uitwerking van een ruimer digitaal kader voor het collectief beheer van muziekauteursrechten. Aan de spil van de oplossing lijkt het gebruik van DRM-systemen te staan. Deze zijn echter sterk gecontesteerd. Het verleden heeft immers uitgewezen dat Digital Rights Mangement en de hiermee samenhangende Technological Protection Measures enkel in de praktijk kunnen werken wanneer zij goed geïmplementeerd worden. Het is daarbij van belang dat het DRM-systeem niet enkel een efficiënt platform op zich is, maar dat er ook een goede interoperabiliteit is tussen de verschillende DRM-platformen. De achterliggende gedachte moet steeds zijn dat het systeem zowel gebruikers als auteurs ten goede moet komen. Het lijkt in de eerste plaats belangrijk om een degelijk DRM-systeem in te voeren dat de rechten beheert, zonder te veel te concentreren op de Technological Protection Measures. Het zijn immers vaak deze strenge, automatische handhavingsmechanismen die in het verleden problemen naar boven hebben gebracht, ook al kunnen zij niet aanzien worden als de kern van het digitale beheersysteem. De kans dat een volledig geautomatiseerd systeem alle taken van het collectief beheer op zich zal nemen is eerder klein. Collectieve beheersvennootschappen beschikken over de expertise en ervaring om de om moderne systemen te ondersteunen en hen efficiënter te implementeren in de maatschappij. Het is echter van belang dat zij de wil tonen om mee te evolueren met de muziekindustrie en hun business modellen ook aanpassen aan de nieuwe noden van leden en gebruikers. Het nodige overleg met alle belanghouders is hiervoor essentieel. Indien ze weigeren deze evolutie door te maken, zijn zij gedoemd te mislukken, en zullen nieuwe spelers trachten hun plaats in te nemen. Hiermee verbonden kan men de mogelijke komst van nieuwe spelers zien. Zij zouden de digitalisering in hun voordeel kunnen gebruiken. Hierbij kan gedacht worden aan grote

207


208


53

internationale rechtshouders die hun rechten individueel zouden kunnen beheren of nieuwe commerciële spelers, die momenteel online muziek aanbieden, maar hun werking zouden kunnen uitbreiden. In de nabije toekomst zal het collectief beheer door de huidige collectieve beheersvennootschappen echter niet in het gedrang komen.

54

III.

Europeanisering A.

Inleiding

De problematiek van de internationalisering, en bijgevolg Europeanisering, is niet zoals de digitalisering, slechts in de laatste decennia op het toneel verschenen. Al in het begin van de 19de eeuw werd het evident dat een internationaal kader nodig was voor het auteursrecht. De markt begon sterk te internationaliseren en om te verzekeren dat men inkomsten uit het buitenland kon innen, werden componisten en hun uitgevers in se verplicht om licenties op hun werk te geven aan buitenlandse uitgevers.209 Dit bleek echter vaak inefficiënt te zijn. In het laatste decennium van de 19de eeuw was de groei van de muziekindustrie in Europa en Noord-Amerika zo groot geworden dat de druk om een internationale regeling rond auteursrecht uit te werken niet te houden was. De activiteiten van de internationale muziekindustrie kan me opsplitsen in drie fases:210 1. Fase 1: Proces van hervorming ingegeven door de belangen van componisten en songwriters (jaren 1880 – jaren 1930). Het belangrijkste instrument op internationaal vlak was de Conventie van Berne (1886). 2. Fase 2: Naburige rechten krijgen een plaats in de internationale dimensie, ingegeven door de groei van mechanische en elektronische media, zoals de cinema en de fonograaf en belangengroepen zoals muzikanten, zangers, radiostations, platenmaatschappijen, … 3. Fase 3: Commercieel aspect van de cultuurindustrie, hun rol in de handel. Deze fase werd ingegeven door de opkomst van computer software, het belang van de muziek- en filmindustrie, en wint sterk aan momentum in de jaren 1880. Deze fase wordt tevens gekarakteriseerd door de nadruk op auteursrechtelijke bescherming door middel van directe tussenkomst op nationaal gouvernementeel vlak om een level playing field te creëren. De focus ligt in tegenstelling tot de eerste twee fases niet op het sluiten en versterken van internationale copyright conventions, maar eerder op bilaterale relaties tussen overheden en op internationale handelsovereenkomsten. In die laatste categorie is vooral het TRIPS-verdrag (Trade-Related Aspacts of Intellectual Property Rights, Including Trade in Counterfeit Goods) van groot belang, dat een onderdeel uitmaakt van het WTOverdrag (World Trade Organisation). Door de opkomst van de digitalisering is deze evolutie in een hogere versnelling geschakeld. Deze beweging heeft het gebrek aan supranationale regels duidelijk gemaakt en heeft de nood aan een

209

D. LAING, “Copyright, Politics and the International Music Industry” in S. F RITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, (70) 70.

210


55

degelijk juridisch kader op Europees niveau aangetoond. Het verdelen van muziek en het gebruik door commerciële gebruikers vindt immers steeds grensoverschrijdend plaats. Doorheen dit hoofdstuk wordt de huidige territoriale werking besproken, het systeem van de wederkerigheidsovereenkomsten en het beleid op Europees niveau. De Europese Commissie stuurt sterk aan op een liberalisering van de markt, maar is zich niet steeds bewust van de gevolgen. Het is bijgevolg interessant om de liberalisering extra te belichten.

B.

Europese definitie van collectief beheer

Sommige wetgevende documenten verwijzen naar het collectieve beheer van rechten, maar geven geen definitie. Ze beschouwen het bestaan van beheersvennootschappen eerder als vanzelfsprekend. Dit kan verklaard worden door het reeds lange bestaan van collectieve beheersvennootschappen. Ze worden beschouwd als natural market players.211 Een eerste brede definitie wordt gegeven in de Satellite and cable directive uit 1993. In deze richtlijn wordt verstaan onder "maatschappij voor collectieve belangenbehartiging": een organisatie die auteursrechten of naburige rechten als enig doel of als een van haar voornaamste doelstellingen waarneemt of administreert.212 De reden voor deze brede definitie zijn de uiteenlopende tradities in de verschillende Europese landen. Met betrekking tot het collectief beheer van muziekauteursrechten werden deze in continentaal Europa grotendeels opgericht door auteurs en uitgevers, en zijn er inzake teksten, visuele werken, ... andere tradities ontstaan.213 In Noordelijke landen wordt het beheer van naburige rechten bijvoorbeeld vaak door professionele organisaties beheerd.214 In Duitsland is er geen algemeen collectief beheer op het vlak van audiovisuele werken. Een meer precieze definitie wordt gegeven de Mededeling van 2004 van de Commissie over het beheer van auteursrechten en naburige rechten in de interne markt215. Hierin wordt het collectief

211


212

De commissie refereert ook naar deze definitie in de Mededeling van de Commissie van 16 april 2004 on the management of copyright and related rights in the internal market, COM (2004), art 5.

213


214

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1150;

215

Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economische en Sociaal Comité over het beheer van auteursrechten en naburige rechten in de interne markt, COM/2004/0261 def., 16 april 2004, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004DC0261:NL:HTML (consultatie 9 mei 2012).

56

beheer van rechten beschouwd als “het systeem waarbij een collectieve rechtenbeheersorganisatie als gevolmachtigde namens verscheidene rechthebbenden rechten gezamenlijk beheert, toezicht houdt op de betaling van vergoedingen en de vergoedingen int en verdeelt”. Dit is een vergelijkbare definitie als deze gegeven in artikel 1(1) van de Duitse wet op de auteursrechten.216 In tegenstelling tot de brede definitie uit de Satellite and cable directive kunnen uitgevers en producers niet onder de enge definitie vallen. Zij beheren de rechten immers niet “namens verscheidene rechthebbenden”, maar uit eigen hoofde.217

C.

De nationale werking van Collectieve Beheersvennootschappen

The multi-territorial licensing of online music is but one illustration of the difficulties caused by the lack of a coherent system of cross-border licensing of copyright protected works in Europe. For this reason alone, the role and functioning of collective management societies in the exploitation of copyright protected works in Europe should be re-examined in order to develop innovative and effective solutions for the licensing of the aggregate repertoire of works administered by all European societies.218 In de praktijk houden de verschillende regelingen in de lidstaten van de EU in grote verschillen in, zowel in omvang als efficiëntie. Waar sommige landen kiezen voor een heel strikte controle, kiezen andere voor de minimis supervisie. De meeste landen kiezen voor een tussenweg.219 Het gebrek aan cohesie tussen de verschillende landen zorgt voor heel wat problemen met betrekking tot de online werking van de collectieve beheersvennootschappen, onder andere met betrekking tot de licentiëring. Het feit dat de werkterreinen nationaal worden afgebakend, wordt vanuit de mededingingsrechtelijke optiek reeds geruime tijd beschouwd als problematisch. Hoewel er reeds in de jaren tachtig rechtspraak was van het Europese Hof van Justitie hieromtrent, veranderde er desondanks weinig binnen het opgedeelde rechtenbeheer.220

216


217


218


219


220


57

De nood aan degelijke multi-territoriale licenties over de grenzen van de EU heen, is nu echter groter dan ooit, sinds online muziekdiensten beschikbaar zijn die werken over alle EU-grenzen heen. Om aansprakelijkheid te vermijden voor inbreuken op het auteursrecht moeten online aanbieders licenties aanvragen in alle verschillende landen, bij de nationale collectieve beheersvennootschappen.221 Hoe de invulling van deze leemte moet gebeuren, is een ander heikel punt. Waar sommigen eerder zouden gaan naar een liberalisering van de markt, streven anderen naar het uitbouwen van een enkele one-stop-shop. Er dient eveneens op gewezen te worden dat naast de problemen die nationale overheden kennen met betrekking tot hun nationale regelingen die in contact komen met internationale vraagstukken, ze binnen hun eigen rechtsgebied uiteraard ook met problemen kampen. Dit maakt de hele kwestie er uiteraard niet eenvoudiger op. Vaak hebben overheden te lang gewacht met ingrijpen in de laatste decennia. Dit hangt vanzelfsprekend sterk samen met de problematiek van de ‘digitalisering’. Reeds in 1997 komen Greenfield en Osborn tot de volgende bevinding: The law is notoriously slow to respond to technological advance and often by the time that it does act events have been superseded or overtaken. Such problems have been exacerbated in the recent past as the pace of change has become more pronounced creating a number of problems regarding exploitation of rights within the context of changing cultural, geographical, philosophical and electronic boundaries. 222 Men kan alleen maar hopen dat alle nationale overheden de grote uitdagingen zien waar hun bestaande systemen voor staan en dat zij efficiënt handelen in de komende jaren.

D.

Wederkerigheidscontracten

1. Algemeen In order to be able to offer international representation of their members' rights, on the one hand, and to allow users to obtain licenses for an international repertoire, on the other hand, CRMs conclude reciprocal agreements with foreign 'sister organizations’ [...].223

221


222

S. Greenfield en G. Osborn, “Good technology? Music and the challenge of technology towards the fin de siècle” in Information and Communication Technology Law 6, 1997, 80.

223


58

Aangezien Collectieve beheersvennootschappen werken vanuit hun eigen landsgrenzen, is er nood aan een dicht web van wederkerigheidscontracten die de behandeling van een buitenlandse auteur onder het nationaal recht mogelijk maakt224 en de mogelijkheid geeft om gebruikers ‘onestop-shop’-licenties voor een internationaal repertoire te geven.225 Deze wederkerigheidsovereenkomsten zijn standaardcontracten waarbij de ene vennootschap aan de andere het recht geeft om het repertoire van de mandaterende vennootschap te vertegenwoordigen.226 In deze contracten wordt onder andere opgenomen dat:227 

Er een nationale behandeling wordt voorzien (geen discriminatie van buitenlandse werken);



De licenties kunnen worden verleend zonder toestemming van de rechtshouder en de licenties waarvoor er wel voorafgaande toestemming moet gevraagd worden;



De percentages die mogen afgetrokken worden van de opgehaalde vergoedingen.

Over het doel van deze wederkerigheidscontracten met betrekking tot het muzikale repertoire schrijft het Hof van Justitie het volgende: Consequently, it is apparent that reciprocal representation contracts between copyright-management societies have a twofold purpose : first, they are intended to make all protected musical works, whatever their origin, subject to the same conditions for all users in the same Member State, in accordance with the principle laid down in the international provisions; secondly, they enable copyright-management societies to rely, for the protection of their repertoires in another State, on the organization established by the copyright-management society operating there, without being obliged to add to that organization their own network of contracts with users and their own local monitoring arrangements.228 Het Hof ziet het doel van de beheersvennootschappen tweeledig: ten eerste heeft men de bedoeling alle werken onder dezelfde condities te behandelen en ten tweede hebben deze

224

De nationale behandeling is een van de basisprincipes van internationale verdragen, zie art. 5(1) van de Conventie van Bern.

225


226


227


228

HvJ 395/87, Ministère Public v Jean Louis Tournier, Jur. 1989, I, 2521, overweging 19; HvJ 110/88, SACEM v Lucazeau, Jur. 1989, I, 2811, overweging 13.

59

contracten tot doel de taken van de beheersvennootschappen te verlichten, omdat de buitenlandse partij de taken overneemt in zijn territorium. Het grootste probleem bevindt zich op het vlak van digitalisering. Het netwerk van wederkerigheidscontracten tussen CBV's werd immers opgericht voor het analoog gebruik, wat meestal territoriaal geregeld wordt. Deze regeling faalt wanneer een gebruiker een licentie wil nemen voor het gebruik op internet, aangezien dit gebruik over de landsgrenzen heen gaat. 229 Ook de beslissingen van de Commissie en het Europees Hof van Justitie over de toepassing van Europees recht gingen meestal over activiteiten van CBV's in de analoge wereld. Vragen over auteursrecht en concurrentie worden meer complex door de eigenheid van het internet, aangezien de werken wereldwijd beschikbaar worden gemaakt en het gebruik ervan niet binnen de territoriale grenzen kan worden geregeld. De Commissie is op de hoogte van de nood om commerciële gebruikers en online service providers op eenvoudige manier toegang te bieden tot de beschermde werken. 230 Bijgevolg kijkt men met toegenomen aandacht naar oplossingen voorgesteld door de CBV's.231 Een CBV kan, indien dit niet uitgesloten is door een overeenkomst, het multi-territoriaal gebruik van het repertoire van zijn eigen leden toestaan. Men blijft echter gebonden aan het feit dat men enkel binnen het eigen territorium het gebruik van het repertoire van partnerorganisaties kan regelen.232 Door het gebruik van wederkerigheidsovereenkomsten is het bijgevolg niet mogelijk voor een online bedrijf uit België dat wereldwijd actief is om enkel een lokale CBV aan te spreken voor het gebruik van meerdere repertoires in meerdere territoria. Dit blijft een van de grootste pijnpunten in de huidige werking van het collectief beheer en de wederkerigheidscontracten. Verder worden de mogelijke oplossingen hiervoor besproken.

229


230

Overweging 8 Aanbev. Comm. 2005/737/EG, 18 mei 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54, hierna Online Music Recommendation; Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 16, online te consulteren op http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/management/sec_2005_1254_en.pdf.

231

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1163-1164

232


60

2.

De CISAC-zaken

a) De wederkerigheidsovereenkomsten van CISAC Alle Europese collectieve beheersvennootschappen voor muziekauteursrechten zijn lid van de Confédération International des Sociétés d’Auteurs et Compositeurs (CISAC). Een van de grootste objectieven van CISAC is om wederkerigheidsovereenkomsten te promoten tussen CBV’s door middel van modelovereenkomsten.233 Door het sluiten van deze CISAC-modelovereenkomsten kan elk van de collectieve beheersvennootschappen op zijn eigen territorium het repertoire aanbieden van alle artiesten die vertegenwoordigd worden door de andere beheersvennootschappen die participeren in het CISAC-systeem. De CBV int vergoedingen in zijn eigen land, niet enkel voor de eigen leden, maar ook voor leden van beheersvennootschappen waarmee het een bilaterale overeenkomst heeft.234 Het CISAC-model bevatte enkele restrictieve clausules, onder andere een clausule betreffende het lidmaatschap van auteurs en een exclusiviteitsclausule. Dit waren twee clausules die men niet graag zag vanuit Europees perspectief. De lidmaatschapsclausule had tot doel concurrentie te beperken tussen de collectieve beheersvennootschappen op het gebied van het aanbieden van administratieve diensten aan auteurs. Het was voor een auteur niet mogelijk om lid te worden bij verschillende collectieve beheersvennootschappen binnen de Europese Economische Ruimte voor het beheer van zijn rechten binnen verschillende territoria. De exclusiviteitsclausule, die nog steeds te terug te vinden is in veel wederkerigheidsovereenkomsten, zorgt ervoor dat een CBV niet aan direct licensing kan doen, het licentiëren van het eigen repertoire rechtstreeks in een ander territorium. Het aanstellen van een andere vennootschap om het repertoire te vertegenwoordigen in een ander territorium is eveneens niet mogelijk volgens de exclusiviteitsclausule. Het gevolg hiervan is dat beheersvennootschappen op wederkerige wijze de garantie verkrijgen dat ze het monopolie kunnen bezitten in hun binnenlandse markt. 235

233


234

A. ANDRIES, B. JULIEN-MALVY, “The CISAC decision — creating competition between collecting societies for music rights”, Competition Policy Newsletter 2008, (53) 53, online te consulteren op http://ec.europa.eu/competition/publications/cpn/2008_3_53.pdf (consultatie 24 april 2012).

235

A. ANDRIES, B. JULIEN-MALVY, “The CISAC decision — creating competition between collecting societies for music rights”, Competition Policy Newsletter 2008, (53) 53-54, online te consulteren op http://ec.europa.eu/competition/publications/cpn/2008_3_53.pdf (consultatie 24 april 2012).

61

The exclusivity clause therefore restricts competition between collecting societies on the market for licensing public performance rights to commercial users.236 b) State of Objections van 2004 Op 31 januari 2006 vaardigde de Commissie een Statement of Objections (SO) uit, die gericht was tegen de wederkerigheidscontracten die werden aanbevolen door de Conféderation Internationale des Sociétés des Auteurs et Compositeurs (CISAC). Het modelcontract dat aangevochten werd in de SO is een uniform model voor wederkerige bilaterale contracten, dat de contracterende vennootschappen genoeg vrijheid laat om aanpassingen te maken, specifiek aan hun noden. 237 De Commissie achtte echter bepaalde exclusiviteitsbedingen in het model in conflict met art. 81 van het EG-verdrag238. CISAC had echter in de jaren voordien al bepaalde bedingen uit het model gehaald die territoriale exclusiviteit en nationale beperkingen inhielden.239 CISAC wou nog bepaalde toegevingen doen, maar wou het gebruik van wederkerigheidsovereenkomsten niet laten varen. Hiermee kwam zij in aanvaring met broadcasters en internet service providers, die de door de Commissie voorgestelde aanpassingen verwierpen. Deze voorstellen hielden toegevingen in langs beide zijden, maar deze minnelijke oplossing werd niet aanvaard.240 c) De CISAC-Beschikking van 2008 Met de Aanbeveling van 18 mei 2005 wou de Commissie het multi-territoriaal rechtenbeheer in de online-omgeving door middel van liberalisering op Europees vlak vergemakkelijken. De oplossing die men hiervoor naar voor schoof oogde enigszins eenvoudig: wanneer rechthebbenden mogen kiezen bij welke beheersvennootschap ze zich aansluiten voor het exploiteren van hun rechten,

236

A. ANDRIES, B. JULIEN-MALVY, “The CISAC decision — creating competition between collecting societies for music rights”, Competition Policy Newsletter 2008, (53) 54, online te consulteren op http://ec.europa.eu/competition/publications/cpn/2008_3_53.pdf (consultatie 24 april 2012).

237


238

Vervangen door art. 101 VWEU.

239

Overweging 3.1.i en 3.1.ii Voorlopige conclusies van CISAC SG05-0726, 28 juli 2005 on European Commission staff working document “Study on a community initiative on the cross-border collective management of copyright”, 4, online te consulteren op https://circabc.europa.eu/d/d/workspace/SpacesStore/268ab1bc-537d-4200-b74b1ffae3258c2e/CISAC_en.pdf.

240

A. ANDRIES, B. JULIEN-MALVY, “The CISAC decision — creating competition between collecting societies for music rights”,

Competition

Policy

Newsletter

2008,

(53)

53,

online

te

consulteren

op

http://ec.europa.eu/competition/publications/cpn/2008_3_53.pdf (consultatie 24 april 2012).; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1181.

62

zou de competitie automatisch op gang komen. Hierdoor zouden uiteindelijk enkele efficiënte beheersorganisaties overblijven. Aangezien de Aanbeveling geen bindende maatregelen met zich meebracht, bleven de gewenste effecten uit.241 Het zou dus een kwestie van tijd zijn eer het vraagstuk met betrekking tot de grensoverschrijdende online-licenties zich zou stellen. Dit gebeurde in de CISAC-zaak. In deze zaak wou de RTL-groep uit Duitsland en de Britse Music Choice een pan-Europese licentie bemachtigen. Zij merkten echter dat de wederkerigheidsovereenkomsten tussen de verschillende beheersvennootschappen, gebaseerd op de modelovereenkomst van CISAC, hier geen ruimte voor lieten.242 Op 16 juli 2008 vaardigde de Commissie een nieuwe Beschikking uit waarmee men een nieuwe inrichting van het collectief beheer voor muziekauteursrecht heeft proberen afdwingen. 243 Collectieve beheersvennootschappen kregen de opdracht om de systematische verdeling van hun leden en klanten te herzien. De afbakening van leden moest worden afgeschaft en voor de afbakening van klanten moest een objectieve rechtvaardiging bestaan en de beperking moet op bilaterale wijze worden genegotieerd.244 Wanneer SABAM zou weigeren om een licentie te verlenen aan een restaurant in Rome, dan is dit objectief te rechtvaardigen. Controle ter plaatse zou immers de facto onhaalbaar zijn. Als het echter gaat om een online radiostation uit Napels, zou dit wel aangezien kunnen worden als een ‘onderling afgestemde feitelijke gedraging’ die in strijd is met art. 101 VWEU (oud artikel 81 EG). Het medium is bijgevolg van bepalend belang. 245 In de CISAC-beschikking wordt duidelijk deze onderverdeling gemaakt die gelijk loopt met de online en offline-omgeving. De online-omgeving leent zich immers bij uitstek voor liberalisering. In de offline-wereld zijn er te veel efficiëntieproblemen, doch lijkt het niet onmogelijk dat in de toekomst gebruik zou kunnen worden gemaakt van technologische mogelijkheden waarmee men

241

L.W.P. PESSERS, “Marktwerking in het collectief beheer voor muziekauteursrecht: doelmatig of dwangmatig?”, AMI 2010, 114-115.

242


243

Besch.Comm. COMP/C2/38.698 - CISAC, van 16 juli 2008 betreffende een procedure op grond van artikel 81 EG en artikel 53 EER, O.J.C. 18/12/2008, 323, 12-13.

244

F. BRISON, H. VANHEES (eds.), Huldeboek Jan Corbet: de Belgische auteurswet. Artikelsgewijze commentaar, Gent, Larcier, 2008, 362; L.W.P. PESSERS, “Marktwerking in het collectief beheer voor muziekauteursrecht: doelmatig of dwangmatig?”, AMI 2010, 113-115.

245


63

op afstand de offline-locatie kan controleren. Op dit moment heeft dit echter nog een te hoog theoretische gehalte.246 Het merendeel van de beheersvennootschappen aan wie de beslissing gericht was ging in beroep bij het Gerecht van Eerste aanleg van de Europese Gemeenschappen.247 Deze zaak is hangende sinds augustus. De vraag stelt zich echter of de Beschikking zijn doel daadwerkelijk zal bereiken, zijnde het creëren van een efficiënte, competitieve markt voor diensten van collectief beheer.

E. Het gevaar voor gebrek aan concurrentie en vrij verkeer van goederen Reeds vele jaren hebben de Commissie en het Europese Hof van Justitie de activiteiten van de collectieve beheersvennootschappen tegen het licht van de bepalingen op de concurrentie en indirect, de bepalingen van het vrij verkeer van goederen, gehouden.248 In een van de eerste zaken inzake auteursrecht en European copyright law werd de vraag gesteld of de ‘territorialiteit’ van het auteursrecht niet leidt tot een onrechtmatige verdeling van de markt. Het Hof van Justitie besliste dat een verbod op parallelimport van geluidsopnamen uit een andere EG-lidstaat niet toegelaten kon worden op grond van het naburig recht van een producent of territoriale distributielicenties.249 Deze beslissingen zorgden voor een volledige uitputting van het distributierecht in de Gemeenschap. De Commissie zag echter geen nood aan om de wetgeving hieromtrent te harmoniseren. Aangezien de CBV's bijna altijd een monopolistische positie innemen hebben ze steeds de aandacht getrokken van de Commissie op het vlak van de concurrentiebedingen. De Commissie lijkt echter geaccepteerd te hebben dat de essentiële elementen van het collectieve beheer niet in strijd zijn met de concurrentieregels van de Gemeenschap, zo lang zij de “normale activiteit” niet overschrijden.250 In de zaak tussen de BRT en SABAM251 lijkt men zelfs nog verder te gaan. Hierbij

246


247

Beroep ingesteld op 3 oktober 2008, zaak T-442/08 (CISAC/Commissie).

248


249

HvJ 78/70, Deutsche Grammophon v Metro, 1971, ECR 487.

250

D.K. MENDIS, Universities and Copyright Collecting Societies, Den Haag, Asser Press, 2009, 153; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1158.

251

HvJ 127/73, Belgische Radio en Televisie v SABAM, Jur. 1974, I, 313, nr 10.

64

bevestigt het Hof de monopolistische trekken van gemeenschappelijk beheer, waardoor het voor een CBV mogelijk wordt om voor de belangrijke massa aan werken die ze bezit de rechten effectiever te beheren. Het Hof focust enkel op de vraag of de CBV zijn positie al dan niet misbruikt. Het monopolie is bijgevolg in se niet problematisch, maar wel het misbruik van deze positie, waardoor de markt kan verstoord worden. 252 De beheersvennootschappen kwamen vooral in aanraking met artikel 82 van het EG-verdrag253 met betrekking tot misbruik van hun dominante marktpositie. In the Court’s opinion, the decisive factor when examining the statutes of a collective management society in the light of the European competition rules, is whether the statutes exceed the limits absolutely necessary for effective protection (the “indispensability” test) and whether they limit the individual copyright holder’s freedom to dispose of his work no more than necessary (the “equity” test).254 Met betrekking tot de tarifering observeerde het Hof van Justitie dat er tussen de verschillende beheersvennootschappen in de lidstaten grote verschillen bestonden. De werkingskost die werd aangerekend aan leden en gebruikers kon sterk afwijken. Het Hof geeft toe dat dit wordt veroorzaakt door het gebrek aan competitie in de betreffende markt, wat hogere administratieve kosten en een hoge inning van royalty’s met zich meebrengt. Deze hoge werkingskost houdt echter niet automatisch een schending in van artikel 82 EU-verdrag (nu artikel 102 VWEU), daar er niet automatisch misbruik wordt gemaakt van hun dominante positie.255 De tussenkomst van het Europees Hof van Justitie en van de Commissie richtte zich traditioneel op 3 vlakken256: 1. De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun leden; 2. De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun gebruikers; 3. De wederkerige relatie tussen verschillende collectieve beheersvennootschappen.

252


253

Nieuw artikel 102 VWEU.

254

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 121; HvJ 45/71R, Gesellschaft für Musikalische Aufführungs- und Mechanische Vervielfältigungsrechte (GEMA) v. Commission of the European Communitites, O.J. 1971, I, L134/15, ook gekend als GEMA-I.

255


256

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 120; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1158.

65

1. De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun leden De basis hiervan ligt nog steeds in beslissingen van de Europese Commissie met betrekking tot de Duitse beheervennootschap GEMA, de GEMA I-zaak257. Hierin werd onder andere beslist dat GEMA zijn dominante positie misbruikt had door bepaalde leden die langer lid waren meer uit te keren. De Commissie ging nog verder en besliste dat collectieve beheersvennootschappen geen leden uit andere EU-lidstaten mogen weigeren of discriminatoire voorwaarden mogen opleggen betreffende de rechten van hun lidmaatschap, bijvoorbeeld door hen het stemrecht te ontnemen. Het lidmaatschap weigeren aan burgers van een andere lidstaat maakt automatisch een inbreuk op het specifieke verbod zoals vervat in het oude artikel 82(c) van het EG-verdrag. In de Phil Collins-zaak258 werd tevens beslist dat men niet kan steunen op wederkerigheidsclausules om burgers van andere lidstaat rechten te ontzeggen die nationale auteurs wel krijgen. 259 Men moet deze uitspraken echter enigszins sensu stricto bekijken. De niet-discriminatie die men naar voor schuift in de uitspraken mag men immers niet verwarren met het toepassen van regels die door collectieve beheersvennootschappen worden uitgevaardigd, en die het dubbel lidmaatschap tegengaan. Dubbel lidmaatschap houdt in dat voor de zelfde rechten voor identieke territoria worden toegekend aan verschillende organisaties die instaan voor het collectief beheer.260 Het komt de efficiëntie van internationaal beheer van rechten immers absoluut niet ten goede wanneer het niet duidelijk is of de rechten van een rechtshouder vertegenwoordigd worden door een nationale CBV of door een andere CBV op basis van een wederkerigheidscontract. 261 2. De relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun gebruikers In de relatie tussen organisaties van collectief beheer en hun gebruikers is de rechtspraak met betrekking tot de zaak Tournier262 van groot belang. Deze uitspraak eveneens niet onbelangrijk wanneer men naar de groeiende Europeanisering kijkt van de collectieve

257

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 121; HvJ 45/71R, Gesellschaft für Musikalische Aufführungs- und Mechanische Vervielfältigungsrechte (GEMA) v. Commission of the European Communitites, O.J. 1971, I, L134/15, ook gekend als GEMA-I.

258

HvJ Joined cases C-92/92 and C-326/92, Phil Collins v. Imtrat Handelsgesellschaft Gmbh, E.C.R. 1993, I, 5145.

259


260


261


262

HvJ 395/87, Ministère Public v Jean Louis Tournier, Jur. 1989, I, 2521.

66

beheersvennootschappen. Het EHJ besliste dat een nationale collectieve beheersvennootschap enkel de directe toegang tot zijn nationale repertoire mag weigeren aan gebruikers uit andere EUlidstaten omwille van redenen van efficiëntie. Is deze weigering echter gegrond op overeenkomsten of gebruiken tussen de verschillende nationale CBV’s, dan is dit in strijd met het oude artikel 81 van het EG-verdrag, aangezien hierdoor de concurrentie binnen de interne markt beperkt wordt.263 3. De wederkerige relatie tussen verschillende collectieve beheersvennootschappen Reeds enkele decennia lang maakt de Europese Commissie duidelijk dat collectieve beheersvennootschappen in de verschillende lidstaten, op zijn minst op enkele vlakken, met elkaar moeten concurreren. In 1985 oordeelde de Europese Commissie bijvoorbeeld dat de praktijken van GEMA met betrekking tot het innen van royalty’s voor rechten die een beheersvennootschap in een andere lidstaat had verleend in strijd waren met het EG-recht. Men stelde dat van zodra een mechanische licentie verleend werd in een land dat lid was van de EG, dit het recht uitput van CBV’s uit andere lidstaten waar de geluidsopnames worden geïmporteerd om een nieuwe vergoeding te vragen. Hierdoor is er op dit vlak concurrentie opgetreden tussen de verschillende collectieve beheersvennootschappen.264 In de zaken Tournier en Lucazeau oordeelde het Hof van Justitie dat wederkerigheidsovereenkomsten niet automatisch onder het oude artikel 81(1) van het EGverdrag vallen. Men verantwoorde dit door te stellen dat op dat moment de wederkerige vertegenwoordigingsovereenkomsten economisch te rechtvaardigen waren. De beslissingen van het Europees Hof van Justitie en de Commissie zijn echter vooral gericht op de toepassing van Europees recht in de analoge wereld. Vragen over auteursrecht en concurrentie worden een stuk complexer wanneer deze gaan over gebruik op het internet “because, by the very nature of internet, works are available worldwide and the related uses are no longer confined to a certain territory”.265

263


264


265


67

Recenter werden ook de Santiago Overeenkomst en de BIEM 261 overeenkomst gesloten.266 Door deze overeenkomsten kan elk van de participerende collectieve beheersvennootschappen multiterritoriale licenties verlenen voor het online gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken die zich in het repertoire bevinden van een van de aangesloten collectieve beheersvennootschappen, en dit aan online gebruikers die zich bevinden in het eigen territorium.267 Deze overeenkomsten en het antwoord van de Commissie worden verder in extenso behandeld.

F.

Liberalisering van de markt

Is een liberalisering van de markt, zowel voor houders van rechten als gebruikers, de oplossing voor vele problemen? Voorstanders werpen op dat dit het meest effectieve model zou zijn om multi-territoriale licenties te verdelen voor online muziek. Hierdoor zouden houders van rechten vrij een collectieve beheersvennootschap in de EU kunnen kiezen voor het beheer van hun werken. Ook gebruikers zouden om het even welke vennootschap in de EU kunnen aanspreken. 268 Dit zou uiteraard een grote impact hebben op de vennootschappen van collectief beheer die nu vaak een monopolistische plaats innemen. Concurrentie zou toenemen en zou uiteindelijk een goede zaak zijn voor de werking van de vennootschappen. Als houder van rechten wil men immers liever niet aangesloten zijn bij een CBV die steevast een grote betalingsachterstand heeft, of als gebruiker wil men zo weinig mogelijk administratieve kosten betalen. Wil de beheersvennootschap economisch interessant blijven, moet zij aan kostoptimalisatie doen. De Commissie pleit echter wel voor een gedeeltelijke liberalisatie van de markt. Dit werd onder andere duidelijk door de Simulcasting-beschikking van 2002.269 Ook de Aanbeveling betreffende

266

Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/58, kennisgeving onder C(2002)3639, O.J.C 2001, 231/18; Aanmelding bij de Commissie COMP/C2/38.126, 17 mei 2001 van de samenwerkingsovereenkomsten, O.J.C. 2001, 145/02; Aanmelding bij de Commissie COMP/C2/38.377, 4 juni 2002 van BIEM Barcelona overeenkomst, PbEG 2002, C 132/10.

267


268


269

Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/58.

68

het grensoverschrijdende collectieve beheer van auteursrechten uit 2005 270 en de CISACBeschikking uit 2008271 wijzen op eenzelfde intentie, zij het in een enigszins gewijzigde vorm.272 Of een gehele liberalisering de grote oplossing is, lijkt eerder twijfelachtig. Een aantal grote problemen blijven immers bestaan en een aantal nieuwe problemen rijzen op. Hieronder worden achtereenvolgens de liberalisering met betrekking tot de ‘offline-wereld’, de mogelijke resultaten van liberalisering op het online-vlak en de eventuele bijwerkingen hiervan besproken. 1. De offline-wereld De inkomsten voor collectieve beheersvennootschappen blijven stijgen en steeds meer spelers gaan zich actief mengen op de online-markt. Offline-locaties zullen echter niet verdwijnen en de vennootschappen zullen zeker in de nabije toekomst het grootste deel van hun inkomsten halen uit licenties verleend aan cafés, winkels, festivals, fuiven, enz. Ook nationale radio- en tv-zenders vallen hieronder, doch deze hebben een speciale plaats, aangezien ze eenvoudiger te controleren zijn door buitenlandse vennootschappen. Een kleine lokale radiozender zal dit niet zijn. Men kan echter wel verwachten dat de inkomsten uit online-bronnen verder zullen stijgen, enerzijds omdat het aantal online-gebruikers blijft stijgen, en anderzijds omdat collectieve beheersvennootschappen hun business modellen nog meer op het online gebruik zullen afstemmen. Volgens BUMA, de auteursrechtenorganisatie van muziekauteurs in Nederland, zou het aandeel van hun de online-inkomsten kunnen stijgen tot 60 à 70% van de totale omzet.273 Men moet er rekening mee houden dat de liberalisering van de markt veel moeilijker zal zijn met betrekking tot offline-locaties. Een buitenlandse beheersvennootschap zou al een bijkantoor moeten hebben in het betrokken land om efficiënt controle te kunnen uitvoeren. Vanuit de Europese Commissie en het Hof wordt ook aangegeven dat de liberalisering van de offline-wereld niet efficiënt zou kunnen werken. Men kan bijgevolg verwachten dat in de nabije toekomst de mededinging slechts op een beperkt aantal vlakken van de offline-wereld zal spelen. Het is wel mogelijk dat in de toekomst technologische middelen worden ontwikkeld waardoor het mogelijk zou zijn om ook voor deze offline-locaties een degelijke controle op afstand te voorzien. Veel muziek wordt momenteel al via computers of andere geavanceerde technologische apparatuur afgespeeld op offline-locaties, denk hierbij aan discotheken, cafés met automatische 270

Aanbev.Comm. 2010/C 8 E/19, van 18 oktober 2005 betreffende het grensoverschrijdende collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige online-muziekdiensten, PbEU 2005, L 276/54.

271

Supra p62, De CISAC-beschikking van 2008.

272


273

Persbericht van BUMA/Stemra van 16 juli 2008, www.bumastemra.nl; L.W.P. PESSERS, “Marktwerking in het collectief beheer voor muziekauteursrecht: doelmatig of dwangmatig?”, AMI 2010, 118-119.

69

dj-programma’s, lokale radiozenders, … Het is niet ondenkbaar dat er hardware en/of software wordt geïnstalleerd op de offline-locatie die automatisch en exact het verbruik doorsturen naar de buitenlandse vennootschap, alwaar de data wordt uitgelezen door hun digitaal systeem van rechtenbeheer. Het is zeker niet ondenkbaar dat binnen enkele jaren de concurrentie ook meer naar de offline-omgeving zal komen, doch heeft de uitwerking hiervan momenteel nog een te hoog theoretisch gehalte.274 2. Resultaat Het uitgangspunt van de Commissie is dat wanneer rechthebbenden mogen kiezen bij welke beheersvennootschap ze zich aansluiten voor het exploiteren van hun rechten, de competitie tussen de beheersvennootschappen sterk zal beginnen spelen. Hierdoor zouden uiteindelijk enkele efficiënte beheersorganisaties overblijven. De kans is inderdaad klein dat alle houders van rechten bij hun oude beheersvennootschap zouden blijven, indien zij de mogelijkheid hebben om het beheer van hun repertoire in de online-wereld bij een andere vennootschap onder te brengen. Men moet echter wel met de mogelijkheid rekening houden dat dit een zekere gewenning een tegenvallende ledenmobiliteit met zich zal meebrengen. De beweging van de grotere uitgeverijen, die zeker op zoek zullen gaan naar de meest goedkope en efficiënte vennootschap, zou wel grote herschikkingen met zich mee kunnen brengen.275 De vraag stelt zich of dit alles zal leiden naar één of naar vele loketten. Voor afnemers van muzieklicenties zal de liberalisering van de markt ook grote gevolgen meebrengen:276 

Nationaal opererende afnemers: deze groep haalt weinig voordeel uit de liberalisering. Het gebruiksgemak zal erop achteruit gaan, daar zij niet langer enkel bij de nationale collectieve beheersvennootschap zullen kunnen langsgaan. De gebruiker moet de aanbieder zoeken die de rechthebbende heeft uitgekozen. Wanneer de beheersvennootschappen, die nu concurrentie met elkaar voeren, niet langer wederkerigheidsovereenkomsten met elkaar sluiten, zal het one-stop-shop systeem verloren gaan voor deze categorie van afnemers. In plaats van een één-loket-systeem zal er waarschijnlijk een veel-loketten-systeem komen, met loketten over heel de Europese Unie.



Internationaal opererende afnemers: voor deze groep zal de liberalisering normaal gezien geen grote nadelen meebrengen, maar waarschijnlijk in het begin ook geen grote

274


275


276


70

voordelen. Vanuit Europa wil men ervoor zorgen dat het voor internationale afnemers eenvoudiger wordt om licenties te verkrijgen. “In the era of online exploitation of musical works, however, commercial users need a licensing policy that corresponds to the ubiquity of the online environment and which is multi-territorial”. 277 In het nieuwe systeem zullen zij ook gedwongen worden om langs te gaan bij meerdere aanbieders. Deze beheervennootschappen zullen echter niet langer geografisch verdeeld zijn, maar per repertoire (voor elk werk een Europese licentie). Deze groep moet dus hopen dat de liberalisering van de markt met zich meebrengt dat er slechts enkele aanbieders overblijven.278 De toekomst zal uitwijzen welke richting het liberaliseringsproces uitgaat. Het volgende kan terecht opgemerkt worden: “wat het effect van de liberaliseringsoperatie ook mag zijn, het zal moeilijk worden een evenwicht te vinden tussen de twee kwaden: monopolistische trekken enerzijds of het voortbestaan van versnippering anderzijds”.279 Wie het grootste voordeel zou ondervinden van de liberalisering is de succesvolle muziekauteur. Hij kan vrij kiezen welke vennootschap hij aanstelt om zijn rechten te beheren. 3. Bijwerkingen Het is duidelijk dat de Commissie nog geen visie heeft ontwikkeld op lange termijn. Men ziet alle heil in de invoering van de vrije markt, maar men houdt weinig rekening met mogelijke bijwerkingen. Er is geen twijfel dat er hervormingen moeten komen in de huidige nationaal opgedeelde markt voor collectief beheer, echter: Zolang het collectief beheer nog niet wordt beheerst door uniforme, Europese wetgeving, bijvoorbeeld met betrekking tot tarifering, regels van goed bestuur en mechanismen voor geschilbeslechting, is liberalisering mogelijkerwijs prematuur.280 Om het debat betreffende de liberalisering en Europeanisering van het collectief beheer de juiste richting te geven is het van belang dat de Europese wetgever extra inspanningen levert om een

277

Paragraaf 8 Aanbev.Comm. 2005/737/EG, 18 mei 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54; Zie ook paragraaf Q Res.EP 2006/2008(INI), van 13 maart 2007, Pb. C301E/64.

278


279


280


71

ondersteunend juridisch kader te bieden. Om dit kader te bieden is degelijk onderzoek nodig. Nu lijkt men enkel het middel op te leggen, zijnde de liberalisering, zonder op lange of zelfs korte termijn de mogelijke bijwerkingen te onderzoeken. a) Verlies culturele diversiteit Multi-territory licenses limited to certain repertoires might well be in the interest of entertainment majors who hold big catalogues of commercially successful music. (…) Niche repertoires will face difficulties for Community-wide promotion.281 Een van de mogelijke bijwerkingen waar veel om te doen is, is het mogelijke verlies aan culturele diversiteit. In de CISAC-Beschikking werd door de Commissie beweerd dat er door de invoering van mededinging geen gevaar zou zijn voor een beperking van de culturele diversiteit. 282 Deze visie wordt door vele partijen bestreden.283 Ook het Parlement uitte reeds zijn bezorgdheid.284 Een vrije markt zal zich immers meer richten op commerciële repertoires en minder interesse vertonen in kleine, minder commercieel interessante repertoires. Door het succes van de populaire repertoires, de werking van vraag en aanbod, en de concurrentie bestaat de mogelijkheid dat de kost voor het gebruik van rechten op weinig aangevraagde repertoires hoger ligt dan bij de populaire repertoires. De administratieve kosten voor repertoires die minder in trek zijn zouden eveneens hoger kunnen liggen. Daarnaast is het mogelijk dat commerciële gebruikers minder snel geneigd zullen zijn om te onderhandelen voor het gebruik van deze niche-repertoires, aangezien de onderhandelingen meer onzekerheid bieden dan voor mainstream repertoires. Uiteraard zal de hogere administratieve kost voor de gebruikers meespelen.285

281

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1185; Dit wordt onder andere ook aangehaald door GESAC, BUMA/STEMRA, TEOSTO, en de Duitse overheid bij de verschillende consultaties.

282

Besch.Comm. COMP/C2/38.698 - CISAC, van 16 juli 2008 betreffende een procedure op grond van artikel 81 EG en artikel 53 EER, O.J.C. 18/12/2008, 323, paragraaf 93-99.

283

In de eerste plaats door collectieve beheersvennootschappen, al zou men kunnen vermoeden dat deze visie deels uit zelfbehoud naar voor wordt gebracht; J. DREXL, Collecting Societies and Competition Law, Max Planck Institute for Intellectual Property and Competition Law, te consulteren op http://193.174.132.100/shared/data/pdf/drexl__crmos_and_competition.pdf (consultatie 4 mei 2012). Ook het Europees Parlement waarschuwt hiervoor in de Res.EP 2006/2008(INI), van 13 maart 2007 over Aanbeveling 2005/737/EG van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige on-line muziekdiensten, Pb. C301E/64.

284


285


72

Niet alleen kleinere houders van rechten zouden gevaar lopen, ook kleine beheersvennootschappen zullen het zwaar te verduren krijgen en waarschijnlijk ten onder gaan aan de concurrentie. Als dit zou gebeuren, verdwijnen ook sociale en culturele subsidies die zij verlenen, en zal de klap voor kleinere rechtshouders en culturele diversiteit nog groter kunnen worden.286 De Commissie verplicht de collectieve beheersvennootschappen niet om elk lid te aanvaarden, een verplichting die momenteel wel bestaat in sommige landen. In Duitsland is de Wahrnehmungszwang bijvoorbeeld wettelijk verankerd. Wanneer deze verplichting bij de nieuwe supranationale beheersvennootschappen niet zou bestaan is het dus mogelijk dat kleine leden uitgesloten zouden worden, wegens commercieel niet interessant. Dit zou tevens een nadeel voor muziekgebruikers met zich meebrengen, het proces om rechten te verwerven voor een lokaal repertoire zou veel ingewikkelder worden.287 Men zal de niche-genres enkel accepteren wanneer deze financieel lonend zijn. De technologische vooruitgang zou hier wel enige soelaas kunnen bieden, aangezien het beheer en controle veel eenvoudiger (eventueel via DRM-systemen) geautomatiseerd kan verlopen. Hierdoor zouden de overheadkosten voor vennootschappen lager kunnen liggen en zouden zij sneller commercieel minder interessante repertoires kunnen opnemen. Natuurlijk zal de kruissubsidiëring, de financiële solidariteit die momenteel geboden wordt onder de leden, nog steeds meer zekerheid bieden voor de kleine rechthebbende. 288 Met betrekking tot het mogelijke culturele verlies kan men zich wel de vraag stellen of deze taak niet opgevangen kan worden door andere organisaties. In het debat over culturele diversiteit, is het belangrijk te beseffen dat meerdere wegen naar Rome kunnen leiden. De oude weg, waarbij culturele diversiteit gewaarborgd wordt door middel van collectief beheer, hoeft niet noodzakelijkerwijs de beste te zijn.289 b) Offline-rechtenbeheer na faillissement onduidelijk Een andere bijwerking, die op sommige vlakken verbonden is met de problematiek omtrent het verlies aan culturele diversiteit, is het probleem dat zich zou voordoen wanneer een collectieve beheersvennootschap weggeconcurreerd zou worden. Wat zal er dan gebeuren met het offline-

286


287


288


289


73

rechtenbeheer?290 Dit is een bijwerking waar momenteel weinig aandacht aan wordt besteed, maar die toch nare gevolgen met zich mee zou kunnen brengen. Zoals eerder vermeld is het voor buitenlandse beheersvennootschappen logistiek niet haalbaar om vanuit het buitenland het offline-gebruik te controleren. Dit zou te veel kosten genereren. Men zal de kleine rechtshouder dus weigeren wat betreft de offline-licenties, wat alweer de niche-repertoires en de culturele diversiteit niet ten goede komt. Ook de gebruiker zal veel moeilijker aan de gewenste licenties raken voor offline-gebruik als zijn eigen nationale beheersvennootschap verdwijnt. 291 Het is natuurlijk mogelijk dat de markt dit gat zelf zal dichten en dat grote beheersvennootschap lokale agenten zal inzetten om ook de kleine offline-gebruiker aan zich te binden. c) Controle vanuit Europa moeilijker Van zodra competitie tussen alle collectieve beheersvennootschappen binnen de Europese Unie realiteit zou worden, moet men rekening houden met een onrustwekkend neveneffect. Momenteel hebben bijna alle CBV’s een dominante positie in hun nationale markt. Door deze dominante positie valt men onder bepaalde nationale en Europese regels, waaronder artikel 101 en 102 VWEU. Ook de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie is hierin van groot belang, onder andere met betrekking tot de gelijke behandeling en non-discriminatie van onderdanen van een andere lidstaat. Van zodra men de concurrentie op de CBV’s loslaat en deze niet langer een dominante positie innemen, is het niet langer mogelijk om artikel 101 ev. toe te passen, waardoor nationale en Europeesrechtelijke autoriteiten hun controle op de activiteiten van de collectieve beheersvennootschappen zouden verliezen.292 Dit is een gevolg waar zelden rekening mee wordt gehouden, niet op zijn minst binnen de Commissie zelf. d) Problemen met betrekking tot handhaving [A]uthors can only benefit from a high level of primary copyright protection if they are able to defend their rights properly.293 De problemen met betrekking tot het handhaven van de auteursrechten kunnen zowel ontstaan uit de digitalisering als uit de liberalisering van collectief beheer, of nog waarschijnlijker: een

290


291


292


293

Hoofdargument opgeworpen door A. Dietz met betrekking tot de harmonisatie van het collectief beheer van rechten in M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1166.

74

combinatie van beiden. Het is daarom van belang dat men niet enkel antwoorden biedt op problemen die zich nu stellen, maar ook nadenkt over complicaties die zouden ontstaan door de voorgestelde oplossingen. De Commissie heeft er meermaals op gewezen dat door de technologische ontwikkeling het mogelijk wordt om op internationale basis controle uit te oefenen op het online gebruik.294 Hierdoor, stelt men, worden wederkerigheidsovereenkomsten overbodig, aangezien direct licensing mogelijk is. Waar men echter geen rekening mee houdt is dat, hoewel het controleren van legaal gebruik geen grote moeilijkheden meebrengt, het eveneens van belang is om gebruikers zonder licentie aan te pakken.295 Indien dit niet mogelijk is, is het efficiënt afdwingen van rechten onmogelijk. Op internationaal vlak rechten afdwingen is hoofdzakelijk afhankelijk van nationale rechtssystemen. Dit werd tevens door CISAC opgemerkt in 2005 in de stakeholder consultation (consultatie van de belanghebbenden) naar aanleiding van de Online Music Recommendation.296 Voor een organisatie van collectief beheer die gelokaliseerd in een bepaald land is het niet eenvoudig om op te treden in een ander land, dit omwille van de verschillende rechtscultuur, procedures, taal, enz. Voor major entertainment right holders zal het eventueel mogelijk zijn om zowel de controle op, als de afdwinging van rechten in vele landen uit te oefenen, voor kleinere spelers lijkt dit echter niet mogelijk. Louter om deze reden zouden collectieve beheersvennootschappen en houders van rechten de wederkerigheidsovereenkomsten vaak willen behouden, aangezien hierin de lokale steun meestal geregeld wordt.297 Volgens de Impact Assessment zou het voor kleinere beheersvennootschappen, die minder leden zouden krijgen door de online exploitatie, mogelijk zijn om een nieuwe rol te krijgen in de veranderende maatschappij. Zij zouden diensten kunnen aanbieden in naam van grotere CBV’s. Zij zouden optreden als contractuele partners en bepaalde elementen van het collectief beheer van

294

Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107, 69, (61); Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 10, 1.2.6.

295


296

Voorlopige conclusies van CISAC SG05-0726, 28 juli 2005 on European Commission staff working document “Study on a community initiative on the cross-border collective management of copyright”, 7, online te consulteren op https://circabc.europa.eu/d/d/workspace/SpacesStore/268ab1bc-537d-4200-b74b-1ffae3258c2e/CISAC_en.pdf.

297


75

auteursrechten op zich kunnen nemen.298 Dit is echter een enigszins verrassende opmerking. Wil men terug een vorm van klassieke bilaterale wederzijdse vertegenwoordigingsovereenkomsten invoeren?

G. Internationale samenwerking beheersvennootschappen

tussen

collectieve

1. Algemeen Om de samenwerking tussen verschillende beheersvennootschappen te verbeteren, hebben de collectieve beheersvennootschappen zelf verschillende umbrella organizations opgericht ter coördinatie en vereenvoudiging van de samenwerking en tevens om de gemeenschappelijke politieke positie van de respectievelijke leden te definiëren.299 Naast de oprichting van deze koepelorganisaties werden tevens overeenkomsten gesloten door verschillende (Europese) collectieve beheersvennootschappen ter verbetering van de samenwerking. Deze werden echter niet steeds even positief onthaald door de Europese Commissie. 2. Overeenkomsten tussen collectieve beheersvennootschappen Ook voor de beheersvennootschappen is het duidelijk dat het huidige territoriaal systeem niet werkt in het digitale landschap. Het geeft providers en operatoren niet de mogelijkheid om gebruikers op internationale basis toegang te geven tot hun diensten.300 Om hier een antwoord op te bieden, zijn er vanuit de hoek van de beheersvennootschappen enkele belangrijke initiatieven genomen. Hierop werd ook gereageerd door de Europese Commissie. a) De overeenkomst van Cannes De overeenkomst van Cannes werd gesloten in 1997 tussen de grote Europese collectieve beheersvennootschappen voor muziekrechten en de vijf grote internationale uitgevers van muziekrechten. Deze overeenkomst was het eerste centrale akkoord voor het toekennen van licenties op mechanische rechten. Deze overeenkomst werd in 2002 uitgebreid, maar nadat er een klacht werd ingediend bij de Commissie door een platenbedrijf werd de overeenkomst enigszins afgezwakt.301

298

Overweging 4.11 Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 30.

299


300


301

Besch.Comm. COMP/C2/38.681 – Cannes Extension Agreement, op 4 oktober 2006 betreffende een procedure overeenkomstig artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-overeenkomst, O.J. 2006, L296/27; M.M.

76

b)

IFPI Simulcasting Agreement en de overeenkomst van Santiago

(1) Algemeen De afwezigheid van een voldoende eenvoudig systeem om licenties te verkrijgen voor gebruik op het internet zorgde ervoor dat er mogelijks massale inbreuken op het auteursrecht zouden worden gepleegd. Om deze reden gingen 5 grote collectieve beheersvennootschappen voor muziekauteursrechten en beheersvennootschappen voor rechten van musical performance (BMI, BUMA, GEMA, PRS en SACEM) in 2000 over tot de oprichting van een nieuw licentiemodel, de Santiago Agreement 2000.302 Met deze overeenkomst wouden ze een oplossing uitwerken voor het aanbieden van wereldwijde online licenties. Het doel was het toestaan van multi-repertoire licences for multi-territorial uses.303 Ook de IFPI Simulcasting Agreement werd ontwikkeld in 2000 en had tevens betrekking op licenties voor gebruik over de landsgrenzen heen. Het verschil tussen beide overeenkomsten lag in de organisatie voor collectief beheer die moest worden aangesproken door de gebruiker. Bij de Overeenkomst van Santiago is het de bedoeling dat de gebruiker een licentie aanvraagt bij zijn nationale collectieve beheersvennootschap, de IFPI Simulcasting agreement werd in 2001 geamendeerd om het voor broadcasters mogelijk te maken om bij om het even welke CBV verbonden aan een land binnen de EER een licentie aan te vragen.304 In general terms, TV and radio broadcasters can apply for a single license from their local record producers' collecting society to cover simulcasting in all participating countries.305 De Simulcasting Overeenkomst maakte duidelijk dat transactiekosten sterk naar beneden konden gaan in het digitale tijdperk en dat het mogelijk was om de monopolistische natuur van de collectieve beheersvennootschappen in te perken. Het werd immers mogelijk om met één licentie, verkregen bij om het even welke beheersvennootschap die lid is van de overeenkomst, de repertoires van alle vennootschappen, lid van de overeenkomst, te bereiken. Dit is een gigantische

WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1174-1175. 302

De Santiago Agreement kwam er om tekortkomingen uit vorige projecten en overeenkomsten op te vangen. Voordien was er het project “VERDI” (Very Extensive Rights Data Information) en een andere overeenkomst, the Sydney Addendum; D.K. MENDIS, Universities and Copyright Collecting Societies, Den Haag, Asser Press, 2009, 151.

303

Supra p58, Wederkerigheidsovereenkomsten

304


305

IFPI website, Major Step forward for internet licensing: IFPI simulcast system wins European Commission approval, www.ifpi.org/content/section_news/20021008b.html.

77

vooruitgang van het analoge tijdperk, waar traditionele beheersvennootschappen enkel licenties kon geven voor de werken uit het land waar de vennootschap gevestigd was en de werken uit landen waarmee ze bilaterale akkoorden had gesloten.306 (2) Het antwoord van de Commissie op de IFPI Simulcasting agreement De Commissie verplichtte de partijen hun wederkerigheidsovereenkomst aan te passen zodat alle gebruikers die in het territorium van de Europese Economische Ruimte gevestigd zijn een collectieve beheersvennootschap konden aanspreken die lid was van de overeenkomst om een multi-territorial simulcasting license te verkrijgen.307 8 oktober 2002 werd de IFPI Simulcasting Agreement door de Commissie goedgekeurd.308 Daar het mogelijk was voor de gebruikers om een licentie aan te vragen bij een beheersvennootschap naar keuze, kwam dit de concurrentie ten goede.309 Mario Monti, commissaris voor Mededinging, verklaarde dat “the creation of a legitimate market for simulcasting will benefit both consumers and right-holders by ensuring consumers can access their favourite programmes from all over the world, at the same time as ensuring that right-holders are properly paid”.310 De partijen moeten ook inspanningen leveren om transparantie te verhogen met betrekking tot de vergoeding die gevraagd wordt. De vergoeding die men int voor de artiest (de royalty) moet men onderscheiden van het tarief dat men aanrekent om de administratieve kosten te dekken.311 Dit moet eveneens de concurrentie ten goede komen, omdat gebruikers op zoek kunnen gaan naar vennootschappen die de licentie aan de laagste prijs kan aanbieden.312 De verplichting om de aangerekende administratiekosten openbaar te maken, wordt bekritiseerd door sommigen. Zij

306

D.K. MENDIS, Universities and Copyright Collecting Societies, Den Haag, Asser Press, 2009, 151-152.

307

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 124; Paragraaf 27 en 28 Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/69.

308

Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/58.

309


310

IFPI website, Major Step forward for internet licensing: IFPI simulcast system wins European Commission approval, www.ifpi.org/content/section_news/20021008b.html (consultatie 5 mei 2012).

311

Paragraaf 103, Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", van 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/69.

312


78

redeneren vanuit een economisch oogpunt dat kosten tot de bedrijfsgeheimen behoren en dat er geen reden is waarom de situatie van gebruikers door deze aanvullende informatie zou verbeteren. Zij willen immers enkel weten hoeveel zij betalen voor een licentie.313 Dit is een verstaanbare kritiek, doch men moet steeds redeneren vanuit de bestaansreden van de collectieve beheersvennootschappen. Als het bekendmaken van hun kosten ertoe leidt dat men zich meer bewust wordt van de cijfers bij de andere beheersvennootschappen, kan dit positief zijn voor de houders van rechten. Beheersvennootschappen zijn zich er immers bewust van dat de concurrentie zal toenemen. Het is mogelijk dat wanneer zij merken dat hun kosten hoger liggen, ook al is de prijs van de licentie gelijkaardig, zij toch zullen trachten hun kosten naar een vergelijkbaar niveau te brengen. (3) Het antwoord van de Commissie op de overeenkomst van Santiago De Europese Commissie was echter niet even enthousiast over de Overeenkomst van Santiago. Op 3 mei 2004 kondigde de Europese Commissie aan dat de structuur die op poten was gezet door de partijen van de Santiago Agreement erin resulteerde dat commerciële gebruikers enkel een licentie konden aanvragen bij de beheersvennootschap die gevestigd was in de eigen staat. Dit zou kunnen ingaan tegen de regels op de mededinging, aangezien er een ongezonde monopolistische situatie ontstaat.314 De nationale beheersvennootschappen voor muziekauteursrechten wilden dat zij nog steeds verantwoordelijk konden zijn, niet enkel voor de licentiëring, maar ook voor de handhaving van de rechten in het wereldrepertoire. CISAC argumenteerde dat om de handhaving efficiënt te laten verlopen een degelijke kennis van de juridische cultuur van het land waar het ongelicentieerd gebruik plaats vindt, nodig is.315 De overeenkomst van Santiago liep echter ten einde in 2004.316 For the time being, there is no instrument to allow a musical CRM to grant both multi-territory and multi-repertoire licenses.317

313

Kritiek wordt onder andere geuit door E-J Mestmäcker in E-J. MESTMÄCKER “Gegenseitigkeitsverträge von Verwertungsgesellschaften im Binnenmarkt”, WuW 9 augustus 2004, 747-769; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1176.

314


315


316

De beperking gesteld door de overeenkomst van Santiago is tevens in de BIEM/BARCELONA overeenkomst terug te vinden. Aanmelding bij de Commissie COMP/C2/38.377, 4 juni 2002 van BIEM Barcelona overeenkomst, PbEG 2002, C 132/10.

317


79

c) Het OLA-model318 als voorbeeld Zou dit model, dat opgericht werd door verschillende beheersvennootschappen voor schone kunsten, een goed voorbeeld kunnen zijn om een nieuw model voor muziekauteursrecht op te baseren? Het OLA-systeem werkt op wereldwijd vlak en heeft vele Europese beheersvennootschappen, waaronder ook SABAM, onder zich. De oprichting van een vergelijkbaar model voor muziekauteursrechten op Europees niveau is theoretisch mogelijk 319, maar de kans bestaat dat de Commissie hier problemen in zou kunnen zien met betrekking tot artikel 101 en 102 VWEU. Bij het OLA-model gebeurde dit niet aangezien de markt waarop zij betrekking had te klein was om de officiële aandacht van de Commissie op te wekken.320 De aandacht van de Commissie zou echter wel sneller getrokken worden wanneer het gaat om muziekauteursrechten. Waar het OLA-model 30 000 artiesten onder zich verzamelt321, zou dit bij muziekauteursrechten over tientallen miljoenen gaan. 3. Belangrijkste koepelorganisaties Om de internationale samenwerking beter te laten verlopen kozen de collectieve beheersvennootschappen ervoor om koepelorganisaties op te richten (umbrella organizations). Zij bundelen de belangen van de nationale beheersvennootschappen. Op internationaal dit de belangrijkste organisaties op het vlak van muziekauteursrechten:322 

CISAC 323 (Conféderation Internationale des Sociétés des Auteurs et Compositeurs), opgericht in 1926 door verschillende CBV's voor muzikale werken. Vandaag staat CISAC ook open voor andere werken. CISAC is de grootste koepelorganisatie voor muziekauteursrechten. Sinds juni 2011 zijn 232 auteursvennootschappen uit 121 landen aangesloten. Hierdoor vertegenwoordigt CISAC indirect om en bij de 3 miljoen makers en muziekuitgevers binnen alle artistieke repertoires.324 CISAC is zeer actief op het vlak van de ontwikkeling van technologische middelen en om het uitwisselen van informatie en vergoedingen tussen leden te verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn IPI (Interested Party Identifier) en CIS (Common Information System).

318

OLA staat voor OnLineArt.

319

Deze hypothese wordt verder uitwerkt in het laatste hoofdstuk.

320


321

OnLineArt website, The author’s list, http://www.onlineart.info/index.php?cat=12.

322


323

www.cisac.org/.

324

Cijfers afkomstig van de Cisac website, www.cisac.org.

80



BIEM 325 (Bureau International des Sociétés Gerant des Droits d'Enregistrement et de Reproducion Méchanique) werd in 1929 opgericht door vennootschappen voor het collectief beheer van muziekauteursrechten om te onderhandelen over modelcontracten die worden gesloten met gebruikers van mechanische reproductierechten. De hoofdzetel van BIEM bevindt zich in Neuilly-sur-Seine (Frankrijk) en 52 vennootschappen uit 56 landen zijn aangesloten bij het Bureau. Leden van BIEM sluiten overeenkomsten die ervoor zorgen dat het mogelijk is om het repertoire van een andere beheersvennootschap te vertegenwoordigen. BIEM onderhandelt samen met de vertegenwoordigers van IFPI (International Federation of the Phonographic Industry) over de condities voor het gebruik van de repertoires van de beheersvennootschappen. Deze condities komen in de standaardovereenkomsten. Daarnaast vertegenwoordigt en verdedigt ze de belangen van zijn leden. Dit in de eerste plaats in forums betreffende auteursrechten, zoals WIPO, UNESCO, TRIPS en het WCO.326



IFRRO (International Federation of Reproduction Rights Organizations) werd opgericht in 1980 als een werkgroep van de Scientific, Technical and Medical Publishers en de International Publishers’ Association. Vanaf 1982 werd de organisatie tevens opengesteld voor auteurs en andere belanghebbenden, zoals collectieve beheersvennootschappen.327 Het doel van IFRRO is het faciliteren, op een internationale basis, van het collectief beheer van reproductie- en andere relevante rechten inzake auteursrechtelijk beschermde werken door middel van samenwerking van nationale organisaties voor reproductierechten. Zich bewust van de veranderende maatschappij, acht IFRRO, net zoals CISAC, de zoektocht naar nieuwe business modellen en naar effectieve methodes om rechten en vergoedingen over te brengen, als een van de belangrijkste objectieven.328 Voor rechten met betrekking tot muziek speelt IFRRO in minder grote rol. Het gaat dan onder andere over de reproductie van bladmuziek of het maken van digitale kopieën van CD’s.329

H.

Europees beleid en richtlijnen

1. Het beleid The fact that the EU is looking to improve the existing system illustrates that the concept of copyright collecting societies is still considered to be very much alive and cannot

325

www.biem.org/.

326

BIEM website, About us, www.biem.org/content.aspx?MenuItemId=33.

327

IFRRO website, About IFRRO: IFRRO History, www.ifrro.org/content/ifrro-history.

328

IFRRO webste, About IFRRO: What is IFRRO?, www.ifrro.org/content/what-ifrro.

329

IFRRO website, Frequently Asked Questions, www.ifrro.org/faq.

81

be disregarded in the digital era. Once again the developments involve issues in the music industry [...].330 Vanuit de Europese instellingen is in verleden vaker opgemerkt dat de monopolistische positie waarin collectieve beheersvennootschappen zich in bevinden niet ideaal is. De Commissie merkte op dat een oplossing hiervoor te vinden is in het wegwerken van het gebrek aan concurrentie en transparantie naar zowel gebruikers als houders van rechten. Om dit te realiseren werden er reeds stappen genomen. Het feit dat men hier aan blijft werken, duidt duidelijk aan dat men het concept van de collectieve beheersvennootschap in leven wil houden en dat deze vennootschappen nog steeds van belang zijn in het digitale tijdperk. 331 Het Europees beleid heeft zich door de jaren heen niet steeds even actief beziggehouden met de problemen betreffende het collectief beheer van online inhoud. Vaak werd er met te zachte hand of zonder duidelijke visie opgetreden. Het Europees beleid wordt ingedeeld in twee periodes, de periode voor en de periode na 2004. Ten slotte word ook kort gekeken naar de ideologie in het beleid sinds 2004, met een blik op de toekomst. a) Voor november 2004 Naarmate digitale technologieën steeds meer opmars maakten, werden de problemen betreffende het grensoverschrijdende verdelen van licenties en de nieuwe uitdagingen voor het collectief beheer duidelijk voor de Europese wetgever. De publicatie van de green paper uit 1995, was een affirmatie hiervan. Sinds dit groenboek is de creatie van een Europees niveau waarop collectieve beheersvennootschappen zouden handelen een punt geworden op de agenda van de Europese Commissie.332 Op 15 januari 2004 publiceerde het Europees Parlement op eigen initiatief een rapport over het belang en de toekomst van copyright collecting societies. 333 In dit rapport werd de monopolistische structuur van de CBV’s onderzocht en werd voorgesteld om door middel van het mededingingsrecht na te gaan of er geen misbruik werd gemaakt van hun positie, om zo de beheersvennootschappen transparanter te laten handelen op het vlak van de

330


331


332

D. GERVAIS (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, 118-119; Groenboek van de Europese Commissie COM(95)382, 27 juli 1995 betreffende het Auteursrecht en de Naburige Rechten in de Informatiemaatschappij, enkel online te consulteren op http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:1995:0382:FIN:NL:PDF (consultatie 5 mei 2012).

333

Verslag EP (2002/2274 (INI)), 11 december 2003 over een communautair kader voor maatschappijen voor collectieve belangenbehartiging van auteursrechten, PB 16 april 2004, C 92, 425–432.

82

beheersvergoedingen. Het Parlement wil dat de administratieve kosten maximaal 10-15% bedragen.334 Het Europees Parlement gaf in zijn rapport onder andere volgende redenen om te streven naar een Gemeenschappelijk juridisch kader voor beheersvennootschappen:335 

Hoewel hun monopolistische structuur geen echt probleem vormt voor de mededinging, is het toch nodig dat men een bepaalde graad van regulering inbouwt ter bescherming van de rechtshouders en gebruikers;



Het belang van het mededingingsrecht om individueel misbruik van de monopolistische situatie van de beheersvennootschappen te onderzoeken;



Om transparantie, democratie en de medewerking van makers te verzekeren;



Welke vorm ze ook aannemen in de verschillende landen van de EU, het belang voor hen is om hun functie te vervullen als goede trustee (een soort beheerder);



Oproepen tot het bepalen van minimumstandaarden voor de structuur van de vennootschap, transparantie, boekhouding en juridische middelen;



Het bestaan van one-stop-shops zoveel mogelijk te behouden.

Op 16 april 2004 vaardigde de Commissie een Mededeling uit met betrekking tot het auteursrecht en beheersvennootschappen336, onder andere verder werkend op de situatie geschetst door het rapport van het Parlement. In deze Mededeling van de Commissie werd mede de kwestie betreffende het collectief beheer van rechten en mededinging besproken. Met betrekking tot het collectief beheer van rechten merkt de Commissie het volgende op: In this area, the Commission underlines the need to have a common legal framework based on the principles of copyright and the needs of the internal market. It would deal with issues linked to the establishment and status of collecting societies. This legislation would foster the emergence of Community licences for exploiting rights and would finalise the internal market.337 Het is frappant dat er vanuit Europa reeds vele jaren wordt gepraat over een duidelijk en efficiënt juridisch kader voor de hele Gemeenschap. Dit is echter bij mooie woorden gebleven. Anno 2012

334


335


336

Med.Comm. aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economische en Sociaal Comité COM/2004/0261 def., 16 april 2004 over het beheer van auteursrechten en naburige rechten in de interne markt, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004DC0261:NL:HTML (consultatie 9 mei 2012).

337

Europa.eu website, Summaries of EU legislation: Management of copyright and related rights in the internal market, http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/businesses/intellectual_property/l26116_en.htm.

83

is er nog steeds geen legal framework voor het collectief beheer van muziekauteursrechten. Het valt te betreuren dat te midden van de snelle technologische vooruitgang Europa te vaak met (vage) woorden, maar niet met daden heeft gereageerd. Mocht dit wel gebeurd zijn, zou er ongetwijfeld meer druk gelegen hebben op de collectieve beheersvennootschappen om hun werking te verbeteren. Op 16 april 2004 bracht de Commissie, na een consultatie die peilde naar de visie betreffende het reguleren van beheersvennootschappen, een Mededeling uit. 338 In deze Mededeling bracht de Commissie vier grote conclusies naar voor, gebaseerd op de noden en resultaten uit de consultatie:339 

Een interne markt voor het collectief beheer van rechten zal meer succes kennen wanneer een wetgevend kader op het bestuur van beheersvennootschappen wordt geïmplementeerd op het niveau van de Gemeenschap. Dit kader kan de oprichting, status, relaties met rechtshouders en gebruikers en de externe supervisie van de collectieve beheersvennootschappen kunnen regelen. Dit zou de transparantie verzekeren en zou het verdelen van licenties voor de hele Gemeenschap ten goede komen.



Er is geen nood (op het tijdstip van de Mededeling) om actie te ondernemen op Gemeenschapsniveau op het vlak van het individuele beheer van rechten.



De opkomst van Digital Rights Management systems heeft hoge verwachtingen geschept, doch een voorwaarde voor hun ontwikkeling is de interoperabiliteit en aanvaarding bij alle belanghebbenden.



De vraag naar licenties die gelden voor de hele Gemeenschap voor de exploitatie van bepaalde rechten blijft stijgen. Er worden enkele mogelijke oplossingen overlopen. In principe moet deze oplossing in de eerste plaats door de markt geleid worden, doch gemeenschappelijke regels op het collectief beheer van rechten en op het goed bestuur van de beheersvennootschappen zou dit kunnen ondersteunen.

b) Na november 2004 In november 2004 startte de nieuwe commissaris voor de interne markt met een nieuwe aanpak inzake het collectieve beheer van intracommunautaire rechten. Deze aanpak was een meer simplistische market approach. De Commissie gaf de voorkeur om zich te concentreren op segmentaire problemen en deze met behulp van aanbevelingen “op te lossen”. Men nam liever

338

Med.Comm. aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economische en Sociaal Comité COM/2004/0261 def., 16 april 2004 over het beheer van auteursrechten en naburige rechten in de interne markt, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004DC0261:NL:HTML (consultatie 9 mei 2012).

339


84

niet de lastige en trage weg die het creëren van een gemeenschappelijke set aan regels met zich meebrengt.340 Het leek alsof de Commissie zich de principes van efficiëntie had opgelegd en daardoor liefst elke discussie uit de weg wou gaan die een andere mogelijke aanpak aan het licht zou kunnen brengen. 341

Op 7 juli 2005 publiceerde de Europese Commissie een comprehensive study (Commission Staff Study en Impact Assesment)342 met betrekking tot grensoverschrijdend collectief beheer van legitimate online music services. Belanghebbende partijen kregen 3 weken de tijd om hierop commentaar te leveren. 343 Op 11 oktober werd dan vervolgens de Impact assessment gepubliceerd door de Commissie. Een week later gevolgd door Online Music Recommendation.344 Uit deze documenten bleek dat men in deze aangelegenheid wel een Europees instrument wou invoeren om de collectieve beheersvennootschappen te regelen.345 (1) Comprehensive Study en Impact Assessment Het grootste probleem dat werd aangehaald inzake de ontwikkeling van een dynamische markt voor online muziekdiensten was dat het voor online dienstenverstrekkers onmogelijkheid was om multi-territoriale licenties te verkrijgen. De licenties die gebruikers kregen werden steeds gelimiteerd aan het territorium van de CBV.346 Hierdoor moeten gebruikers land per land licenties aanvragen, wat de dynamiek op de markt absoluut niet ten goede komt.

340

Aanbev.Comm. 2005/737/EG, 18 mei 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1177-1178.

341


342

Studie (Werkdocument van de Europese Commissie), 7 juli 2005 on a Community Initiative in the Cross-border Collective Management of Copyright, online te consulteren op http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/management/study-collectivemgmt_en.pdf (consultatie 1 mei 2012).

343

Men kan er wel op wijzen dat deze deadline in het midden van de grote vakantie lag.

344


345


346

Overweging 1.4 Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services,

85

De Commissie zag 3 mogelijke reacties347: 1. Alles bij het huidige laten; 2. Een systeem invoeren op basis van bilaterale contracten tussen de Collectieve Beheersvennootschappen, het model volgend van de IFPI Simulcasting overeenkomst, wat zou resulteren in meerdere one-stop-shops voor de gebruikers (commercial-user-model); 3. Houders van rechten volledig vrij laten in hun keuze inzake beheersvennootschap en hen de mogelijkheid geven om de afgestane rechten te limiteren tot bepaalde territoria (right holder-model). Na het in beraad nemen van de commentaren op deze opties, die belanghebbenden konden indien na het publiceren van de studie werden enkele zaken duidelijk. Deze werden geciteerd en geëvalueerd in de Impact Assessment. Voorafgaand kan opgemerkt worden dat de Commissie als “houder van rechten” industriële rechtshouders bedoelde, internationale bedrijven die muziek uitgeven, eerder dan individuele auteurs of uitvoerende kunstenaars.348 1. De eerste optie werd door de Commissie zelf snel van tafel geveegd, niets doen was immers geen optie. 2. Bij optie twee waren er de meningen heel uiteenlopend. Industriële houders van rechten zijn geen voorstander van het gebruik van bilaterale overeenkomsten, aangezien zij vrezen twee maal langs de kassa te moeten gaan. Beide collectieve vennootschappen, die de wederkerigheidsovereenkomst gesloten hebben, zullen immers administratieve kosten willen innen.349 Daarom concludeerde de Commissie dat het voor houders van rechten beter zou zijn indien ze konden kiezen welke beheersvennootschap hun repertoire online kan licentiëren voor de hele Gemeenschap. Ten slotte waren er ook nog andere partijen die argumenteerden dat deze optie de rechtenhouders niet ten goede zou komen, maar enkel de gebruikers. Wanneer de gebruiker kan kiezen welke beheersvennootschap hij

13; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1178. 347

University and Collective Copyright S, 155-156; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1179.

348


349

Overweging 1.2.6 Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 10.

86

aanspreekt, zal hij kiezen voor de goedkoopste. Om concurrentieel te kunnen blijven, zullen andere beheersvennootschappen bijgevolg hun prijzen ook laten dalen. 350 3. De Commissie hoopte dat de laatste optie houders van rechten een optimale keuzevrijheid zou bieden en eveneens de concurrentie zou invoeren tussen de verschillende beheersvennootschappen. De Commissie was er zich echter wel van bewust dat niet alle vennootschappen van collectief beheer dit scenario zouden overleven en dat op langere termijn slechts enkele “machtige” CBV’s zouden overblijven.351 (2) Online Music Recommendation Deze Aanbeveling werd gericht naar de lidstaten en alle economische operatoren die betrokken zijn bij het beheer van auteursrechten en naburige rechten binnen de Gemeenschap. De aanbeveling betreffende de online muziekdiensten bevat geen grootspraak. Er wordt opgesomd wat de Commissie en het Hof van Justitie in het verleden beslisten inzake de relatie tussen collectieve beheersvennootschappen en hun leden.353 Er wordt niet gesproken over het creëren van een gemeenschappelijk juridisch kader om bijvoorbeeld de monopolistische structuur van collectieve beheersvennootschappen, door middel van externe controle gade te slaan.354 352

Het centrale idee van de Aanbeveling is dat aan houders van rechten ook de mogelijkheid zou gegeven moeten worden om de territoria te specificeren waarbinnen de collectieve beheersvennootschap rechtstreeks mag handelen en licenties mag verlenen, zonder tussenkomende partij zoals een zusterorganisatie. Men is echter gefaald in het duidelijk overbrengen van dit idee in de aanbeveling.355 Dit is echter wel af te leiden uit 5(d):

350


351


352

Aanbev.Comm. 2005/737/EG, 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54, afgekort als Online Music Recommendation.

353

Supra p64, Het gevaar voor gebrek aan concurrentie en vrij verkeer van goederen.

354


355


87

All collective rights managers should ensure that those online rights are withdrawn from any existing reciprocal representation agreement concluded amongst them. Men had niet de intentie om louter misbruik van de dominante marktpositie van de collectieve beheersvennootschappen tegen te gaan, maar men wou in heel de Gemeenschap concurrentie invoeren tussen de nationale CBV’s.356 De Online Music Recommendation leidt tot twee modellen van grensoverschrijdend collectief beheer. Ten eerste een model waarbij de gebruiker de mogelijkheid heeft om de CBV te kiezen bij wie hij een licentie aanvraagt voor het gebruik van het wereldrepertoire op het grondgebied van de verschillende landen van Europa. Het tweede model is hetgene waarbij de rechthebbende collectieve beheersvennootschap kiest die de rechten voor het online gebruik van zijn werken exclusief mag beheren, en dit in de landen die de houder van de rechten aanduidt. Het is echter onduidelijk of deze twee modellen in de praktijk naast elkaar kunnen opereren.357 (a) Kritiek van het Parlement op de Aanbeveling Vooral het Europees Parlement uitte sterke kritiek358 op de aanbeveling, die een retrospectieve resolutie aannam op 13 maart 2007359. Het Parlement beschuldigde de Commissie van volgende zaken: 

Het ontbreken van een brede en grondige consultatie.360



Het ondermijnen van het democratische beslissingsproces. Men had immers een aanbeveling geschreven zonder het Parlement of de Raad te betrekken.361



De belangen van de partijen op onevenwichtige wijze in overweging genomen te hebben.362

356


357


358


359

Res. EP 2006/2008(INI), van 13 maart 2007 over Aanbeveling 2005/737/EG van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige on-line muziekdiensten, Pb. C301E/64, hierna afgekocht als “Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007”.

360

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, A.

361

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, B en C.

362

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, L.

88



Het creëren van juridische onzekerheid.363



Het niet overeenstemmen met de UNESCO conventie inzake culturele diversiteit.

Het Parlement onderstreepte de nood aan een regelend kader in de vorm van een richtlijn op het collectief beheer van rechten.364 Men gaf tevens aan dat men de voorkeur gaf aan een one-stopshop systeem gebaseerd op wederkerigheidsovereenkomsten, waardoor men de garantie heeft dat het globale repertoire beschikbaar blijft voor alle collectieve beheersvennootschappen en hun gebruikers.365 De voorstellen van het Parlement: 

Gecontroleerde concurrentie;366



Kader inzake de transparantie van tarieven en voorwaarden;



Non-discriminatie in relatie met zowel leden als gebruikers;



Een eenvoudige en goedkope geschillenprocedure.

Ook in de jaren nadien blijft het Parlement de Commissie aanmanen om, in overleg met alle betrokken partijen en het Europees Parlement, een soepele wetgeving uit te werken. Ook in de Resolutie van 25 september 2008 367 over het collectief grensoverschrijdend beheer van auteursrechten en naburige rechten voor rechtmatige online muziekdiensten komt deze boodschap naar boven.368 (b) Effecten van de Online Music Recommendation De toekomst zal uitwijzen of de aanbeveling het effect zal hebben waar de Commissie op hoopte. Voorlopig blijven verregaande resultaten nog uit. Als antwoord op de klachten van dienstenverleners naar aanleiding van de moeilijkheden betreffende het onderhandelen met alle verschillende territoriale collectieve beheersvennootschappen, wil de Online Music Recommendation gebruikers multi-territoriale licenties aanbieden voor beperkte repertoires.

363

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, W.

364


365

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, J, N, O, Q, 6.

366

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, K.

367

Res.EP 2010/C 8 E/19, 25 september 2008 over collectief grensoverschrijdend beheer van auteursrechten en naburige rechten voor rechtmatige online muziekdiensten, Pb 2010, C 8E/105.

368


89

Hierbij wint de gebruiker echter niet veel. Waar men in het “klassiek” model per territoria moet innen, zou dit nu per verschillend repertoire moeten gebeuren.369 Wanneer men in februari 2008 de Monitoring van de Aanbeveling publiceert, staan er enkele opmerkelijke zaken in. Er waren 5 gecentraliseerde organisaties opgericht voor het verlenen van multi-territoriale online rechten van verschillende repertoires, maar deze waren allen gebaseerd op samenwerking door de collectieve beheersvennootschappen. Tot februari 2008 werd er slechts 1 licentieovereenkomst voor de hele EU afgehandeld, voor Karaoke portal TelentRun. In april 2008 werd aan Apple een Europese licentie verleend door GEMA/CELAS voor iTunes.370 Enkel de grote wereldwijde spelers, zoals EMI en Warner/Chapell Music, hebben geopteerd om hun online rechten apart te laten beheren. Dit beheer leunt sterk aan bij individueel rechtenbeheer, het enige wat zich hierin onderscheid is dat het administratieve werk niet gebeurt door de houder van de rechten maar door de samenwerkende CBV’s. De impact die de Recommendation zou kunnen hebben, gaat veel verder dan de titel laat vermoeden, zijnde enkel licenties voor online muziek. Online diensten zijn immers niet de enige die grensoverschrijdend werken. In de eerste plaats kan men hierbij denken aan het uitzenden via satelliet of via webcasting. Het Europees Parlement heeft de Commissie sterk aangeraden om duidelijk te maken dat de Aanbeveling exclusief geldt voor de online verkoop van muziekopnames371, doch de Commissie heeft hier nog niet officieel op geantwoord.372 (c) Neveneffecten van de Aanbeveling Wanneer men een analyse maakt va de Aanbeveling merkt men dat er enkele grote onvolledigheden zijn omtrent het doel dat de Commissie zich voorhoudt, eenvoudige toegang tot licenties voor gebruikers en een hoge vergoeding voor houders van rechten. De Recommendation houdt een competition of systems in met betrekking tot het beheer van auteursrechten. Verschillende systemen gaan de concurrentie aan met elkaar. In de eerste plaats is er concurrentie tussen de collectieve beheersvennootschappen om gebruikers onder zich te krijgen (zoals bij de IFPI Simulcasting overeenkomst, waarbij men vrij zijn vennootschap kan kiezen), ten tweede is er competitie tussen de CBV’s om houders van rechten aan zich te binden (het systeem waaraan de Commissie de voorkeur geeft) en ten slotte moet men ook rekening houden met het systeem van 369


370

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1185 en voetnoot 212.

371

Resolutie Europees Parlement 13 maart 2007, 1.

372


90

individual rights management, waarbij men als houder van rechten op individuele basis zijn rechten beheert.373 De Commissie geeft de voorkeur aan het right holder-model, omdat hierdoor de vergoedingen voor de houders van rechten hoger zou komen liggen.374 In de commercial user-optie zou men nog steeds moeten werken met wederkerige bilaterale overeenkomsten en met deze optie, die loopt volgens de IFPI Simulcating overeenkomst, zouden alle deelnemende vennootschappen dezelfde werken aan dezelfde prijs aanbieden. Concurrentie is dan enkel mogelijk met betrekking tot de efficiëntie naar de gebruikers toe.375 Dit lijkt echter niet automatisch te leiden tot lagere tarieven voor gebruikers, aangezien deze tarieven vastgelegd zouden worden in de wederkerigheidsovereenkomsten. Sommigen argumenteren bijgevolg dat gebruikers in beide modellen een gelijkaardige onderhandelingsmacht zouden hebben.376 Een groter punt van kritiek is echter dat bij toepassing van het right holder-model commercieel succesvolle repertoires de voorkeur zouden genieten en dat dit bijgevolg discriminerend zou kunnen beginnen werken ten opzichte van nicherepertoires.377 Men zou immers concurreren om grote en populaire gebruikers onder zich te krijgen, omdat deze financieel interessanter zijn. Deze repertoires zijn immers sterk in trek en de vennootschap kan als enige hierop vergoedingen innen. Dit is een ontwikkeling die men niet zal kennen binnen de commercial user-optie. Binnen het model van individueel beheer van rechten zal men met gelijkaardige en nog veel grotere problemen kampen. Het zal immers enkel voor houders van vele en populaire rechten mogelijk zijn om rechten op een internationale basis af te dwingen. Kleinere rechtshouders zouden snel uit de boot vallen, daar hun administratieve mogelijkheden sterk beperkt zijn. Daarnaast kunnen dezelfde bemerkingen gemaakt worden als deze vermeld als mogelijke bijwerkingen naar aanleiding van een gehele liberalisering van de markt, waaronder het gevaar

373


374

Overweging 4.11, Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 30.

375


376


377


91

voor verlies van culturele diversiteit en het mogelijk verlies van de indirecte controle op de activiteiten van de collectieve beheersvennootschappen. (3) Strategie voor Creative Content Online In januari 2008 vaardigde the Information Society and Media Directorate een mededeling uit over Creative Content Online378, gericht op de ontwikkeling van nieuwe innovatieve business-modellen en het ontwikkelen van grensoverschrijdende levering van verschillende creative content-diensten. Deze mededeling heeft eerder betrekking op audiovisuele werken waarbij er, in tegenstelling tot muzikale werken, eerder op individuele basis gewerkt wordt dan op collectieve basis.379 De mededeling is echter wel interessant om te bekijken, aangezien ze zowel het multi-territory licensing als de toepassing van DRMs combineert. Het beleidsdocument dat in 2008 wordt uitgevaardigd bouwt verder op het consultatieproces van 2006. Er wordt tevens een consultatieperiode gelanceerd voor 2008 waar men de 4 belangrijkste gebieden aanstipt die ondersteuning nodig hebben van de EU:380 1. De bereikbaarheid van creative content: het is tevens van belang om deze inhoud actief te licentiëren en transparant en correct te prijzen via nieuwe platformen. 2. Het licentiëren van creatieve inhoud op multi-territoriaal niveau: door een gebrek aan auteursrechtelijke licenties over de landsgrenzen heen is het moeilijk voor online inhoud om ten volle gebruik te maken van de gehele Europese markt. 3. Digital Rights Management Systems: het is belangrijk dat de technologieën van DRM interoperabel zijn, zij moeten ontworpen zijn om op alle types van hard- en software te werken. 4. Piraterij en illegaal bestanden delen De consultatie was gebaseerd op een vragenlijst die de focus legde op de laatste 3 punten. Meer dan 700 bijdrages werden ontvangen. 381 Na de consultatie waren de eerste impressies die men kon opmaken de volgende:

378

Med.Comm. aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's COM(2007) 836 def., 3 januari 2008 inzake creatieve online-inhoud in de interne markt, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0836:FIN:NL:PDF (consultatie 28 april 2012).

379


380

381

European Commission, Audiovisual and Media Policies: Creative Content http://ec.europa.eu/avpolicy/other_actions/content_online/index_en.htm (consultatie 2 mei 2012).

Online,

S. MARTORELLI, Creative Content Online in the Single Market, presentatie voor het International Institute of Communications’ Telecoms and Media Forum (Madrid, 24-25 juni 2008), enkel online te consulteren op www.slideshare.net/stephenmcclelland/simona-martorelli-session-3.

92



DRMs moeten gebruiksvriendelijker en transparanter worden. De nadruk werd gelegd op de nood aan interoperabiliteit en de nood aan eenvoudige en niet-discriminatoire toegang.



Met betrekking tot het multi-territoriaal licentiëren is er geen duidelijke trend. De onestop-shop diensten krijgen meestal wel de voorkeur.



Overeenkomsten met de eindgebruiker moeten eenvoudiger.

In de Mededeling van 3 januari 2008, creëerde de Commissie eveneens een stakeholders’ discussion and cooperation platform, zijnde het Content Online Platform. Het doel van dit platform is een meer algemene visie op lange termijn ontwikkelen. Deze visie werd ontwikkeld door middel van vijf samenkomsten. Op elk van deze vergaderingen werd een nieuw thema besproken, waaronder de visie op het collectief beheer van online rechten. 382 In mei 2009 werd het eindrapport met betrekking tot het Content Online Platform gepubliceerd.383 Met betrekking tot het collectief beheer van muziekauteursrechten waren de opmerkingen onder andere de volgende:384

382

383

384



Met betrekking tot het grensoverschrijdend licentiëren bevindt men zich in een verwarrende situatie. In de muzieksector hebben juridische initiatieven, zoals de door de Commissie opgestelde Online Music Recommendation van 2005, niet op de goedkeuring kunnen rekenen van de belangenhouders.



Er is nood aan het herbekijken van het grensoverschrijdend licentiëren binnen de muzieksector.



De beweging naar meer multi-territoriale licenties moet volgens sommigen ondersteund worden door een Europese databank voor creatieve inhoud, waardoor het identificeren van rechtenhouders en het verkrijgen van de nodige informatie inzake licentiëring en rechtenbeheer eenvoudig wordt.



De vragen met betrekking tot het gebruik van Digital Management Systems en de hiermee verbonden Technological Protection Measures zijn slechts beperkt aan bod gekomen. De muzieksector lijkt op dit moment meer afstand te nemen van deze systemen. Indien DRMsystemen of TPM gebruikt worden, is het van belang dat consumenten weten wat ze wel en niet kunnen doen met de inhoud. DRM-systemen moeten tevens zo interoperabel als mogelijk zijn.

Vergadering van 17 juli 2008. Eindrapport van het Content Online Platform, mei 2009, online te consulteren http://ec.europa.eu/avpolicy/docs/other_actions/col_platform_report.pdf (consultatie 20 april 2012). Eindrapport van het Content Online Platform, mei 2009, 3-4.

93

op

(4) Single Digital Market Op 27 februari van 2012 werd in Kopenhagen een conferentie georganiseerd door de Raad van de Europese Unie over de Single Digital Market die men vanuit Europa wil creëren en dit tegen 2015.385 Op deze conferentie ging alle aandacht naar de oprichting van een functionele en efficiënte interne markt voor e-commerce en digitale diensten. Hierdoor hoopt men op een betere economische groei in Europa. De participerende leden werden waren zowel afkomstig uit de Europese instellingen, als de lidstaten, als de zakenwereld en het maatschappelijke middenveld. 386 Deze conferentie werd voorafgegaan door een brede discussie. Op 22 oktober 2009 publiceerde de Europese Commissie een discussiestuk over de uitdaging op tot een Europese interne markt te komen voor creatieve inhoud, zoals muziek.387 Indien de entertainmentsector en de overheid duidelijke en consumentvriendelijke maatregelen zoude nemen, zou het volgens een onderzoek van de Commissie mogelijk zijn dat een interne markt voor creatieve online-inhoud kan zorgen voor een verviervoudiging van de inkomsten van de detailhandel in de creatieve inhoudssector. 388 Men is zich tevens bewust van het feit dat regelgeving en territoriale obstakels nog steeds de digitale distributie van creatieve inhoud belemmeren. Het discussiestuk schetst de uitdagingen voor de drie belanghebbenden (de rechthebbenden, de consument en de commerciële gebruikers) en vraagt aan alle partijen om bijdragen389 tot 5 januari 2010 in te dienen.390

385

Europa Nu website, Conference on a single digital market by 2015, http://www.europanu.nl/id/viw2bw7c0zzl/agenda/conference_on_a_single_digital_market_by?ctx=vim2dj4o2pzd&s0e=vifdl6zl7txx (consultatie 15 april 2012).

386

Europa Nu website, Conference on a single digital market by 2015, http://www.europanu.nl/id/viw2bw7c0zzl/agenda/conference_on_a_single_digital_market_by?ctx=vim2dj4o2pzd&s0e=vifdl6zl7txx (consultatie 15 april 2012).

387

“De Europese Commissie geeft de aanzet voor een discussie over een digitale interne markt voor creatieve onlineinhoud”, Persmededeling Europese Commissie IP/09/1563, 22 oktober 2009 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1563&format=HTML&aged=1&language=NL&gui Language=en (consultatie 15 april 2012).

388

“Meer dan 400% groei voor creatieve inhoud online, voorspelt een studie van de Commissie – een kans voor Europa”, Persmededeling Europese Commissie IP/07/95, 25 januari 2007 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/07/95&format=HTML&aged=1&language=EN&guiLa nguage=en (consultatie 15 april 2012).

389

De ontvangen bijdragen naar aanleiding van de consultatie kan men consulteren op http://ec.europa.eu/avpolicy/other_actions/content_online/consultation_2009/index_en.htm (consultatie 9 mei 2012).

390

“De Europese Commissie geeft de aanzet voor een discussie over een digitale interne markt voor creatieve onlineinhoud”, Persmededeling Europese Commissie,

94

c) De evolutie in het beleid van de Commissie van 2004 naar de toekomst toe Zoals vermeld ging de Commissie na 2004 over tot een aanpak die meer op efficiëntie gericht was, een eerder simplistische market approach. Daarnaast was een van de opvallende evoluties in het beleid de verschuiving van de focus op het beschermen van het creatieve naar het promoten van de industrie. Waar men voor 2004 de complexiteit probeerde te begrijpen van de verschillende nationale wetgevingen, hun implicaties op het collectief beheer van rechten en mogelijke conflicten tussen houders van rechten, ging men na november 2004 het auteursrecht eerder zien als een obstakel voor opkomende markten, aangezien het auteursrecht content providers verplicht een veelvoud aan rechten te regelen.391 Doorheen de jaren heeft men vanuit verschillende Europese instanties, in mindere mate vanuit het Parlement, in sterke mate vanuit de Commissie, gehamerd op de liberalisering van de markt, de invoering van concurrentie tussen de verschillende collectieve beheersvennootschappen. Het is van belang dat de mededinging een middel blijft en geen doel op zich wordt. Whereas the Internal Market Directorate focuses on the interests of major music publishers, the Information Society Directorate only takes the interests of internet service providers into account. Both of them put aside all other considerations, like cultural and social aspects of the copyright management, and give only little reflection to the broader consequences of the suggested solutions, in particular, for other repertoires and uses. Competition seems to be a goal in itself.392 Er worden geen pogingen ondernomen om te begrijpen waarom collectief beheer naar een monopolistische structuur neigt, een structuur die ook grote voordelen meebrengt voor houders van rechten en gebruikers. Op hetzelfde moment is het ook nodig om controle uit te voeren op het mogelijke misbruik van de dominante positie binnen de markt. De grootste verschuiving binnen het beleid van de Commissie is echter dat men het recht om “publiek te maken” begint in te vullen als de verplichting om dit te doen.393

http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1563&format=HTML&aged=1&language=NL&gui Language=en (consultatie 15 april 2012). 391


392


393


95

Er kan gesteld worden dat men de laatste jaren schijnbaar steeds meer het belang en de nood inziet van een degelijk juridisch kader, al kan dit alweer bij woorden blijven. Onderstaand fragment komt uit een persmededeling van de Commissie van eind 2009 en geeft duidelijk aan dat er meer stimulatie nodig is vanuit Europa. De nabije toekomst zal uitwijzen of dit ook zal gebeuren. De digitale beschikbaarheid van inhoud levert voor Europa grote kansen op, maar ook een aantal uitdagingen. Allereerst staan regelgeving en territoriale obstakels de digitale distributie van culturele producten en diensten nog steeds in de weg en kunnen zij de creativiteit en innovatie belemmeren. Daarnaast kan grootschalig illegaal downloaden de ontwikkeling van een economisch levensvatbare interne markt voor digitale inhoud in gevaar brengen; het legale grensoverschrijdende aanbod moet veel meer worden gestimuleerd.394 2.

Bestaande richtlijnen met betrekking tot het collectief beheer

a) Richtlijn betreffende het verhuur en het uitleenrecht In deze richtlijn werd het collectief beheer van rechten voor de eerste maal vermeld, dit met betrekking tot fonogrammen en films. De richtlijn neemt het collectief rechtenbeheer aan zonder verder in detail te treden over dit soort rechtenbeheer of over de vertegenwoordiging van de auteur.395 De richtlijn uit 1992396 werd vervangen door een nieuwe richtlijn die in 2007 van kracht werd397. b) Richtlijn betreffende satellietomroep en doorgifte via kabel De richtlijn van 27 september 1993 betreffende de satellietomroep en de doorgifte via de kabel398 werd in Belgisch recht omgezet in hoofdstuk III van de wet van 30 juni betreffende het auteursrecht en naburige rechten. Deze richtlijn was de eerste aanzet om van een collectieve

394

“De Europese Commissie geeft de aanzet voor een discussie over een digitale interne markt voor creatieve onlineinhoud”, Persmededeling Europese Commissie IP/09/1563, 22 oktober 2009 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/1563&format=HTML&aged=1&language=NL&gui Language=en (consultatie 15 april 2012).

395


396

Richtl.Raad 92/100/EEG, 19 november 1992 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom.

397

Richtl.EP en Raad 2006/115/EG, 12 december 2006 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom.

398

Richtl.Raad 93/83/EEG, 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel

96

beheersvennootschap een verplichte contractuele partner te maken.399 Voor kabeltransmissie werd het collectief beheer van rechten verplicht.400 Artikel 1(4) geeft een definitie van een collectieve beheersvennootschap: In deze richtlijn wordt verstaan onder "maatschappij voor collectieve belangenbehartiging": een organisatie die auteursrechten of naburige rechten als enig doel of als een van haar voornaamste doelstellingen waarneemt of administreert. c) Richtlijn betreffende de informatiemaatschappij De richtlijn betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij401 werd van kracht in 2001 en bevat enkele interessante zaken omtrent het collectief beheer, zij het enkel in de overwegingen. In overweging 17 is het volgende te lezen: Vooral in het licht van de behoeften van de digitale omgeving, moet worden gewaarborgd dat de incasso-organisaties een hoger niveau van rationalisatie en doorzichtigheid bereiken met betrekking tot de eerbiediging van de mededingingsregels. Hieruit kan men afleiden dat het bestaan van collectieve beheersvennootschappen die de rechten innen als vanzelfsprekend worden gezien binnen het auteursrechtelijke landschap, zij maken hier een onderdeel van uit. Waar men zich wel vragen bij stelt is hun graad van efficiëntie. 402 De bewoordingen van de richtlijn doen niet vermoeden dat er zeer heftige voorbereidende discussies waren gevoerd. Producenten van hardware en content providers argumenteerden dat door het gebruik van Digital Rights Management Systems het collectief beheer van rechten achterhaald zou raken. Deze zienswijze kwam sterk in botsing met de mening van auteurs, die vreesden voor een sterke verlaging van hun vergoedingen.403

399


400


401

Richtl. EP en Raad 2001/29/EG, 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij.

402


403


97

d) Richtlijn betreffende handhaving De richtlijn uit 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten404 tracht om nationale standaarden voor de handhaving van intellectuele eigendomsrechten, waaronder het auteursrecht, binnen de Europese Unie te harmoniseren.405 Voor collectieve beheersvennootschappen is art 4(c) van groot belang: Artikel 4 […] De lidstaten zullen als personen die bevoegd zijn om de toepassing van de in dit hoofdstuk bedoelde maatregelen, procedures en rechtsmiddelen te verzoeken, erkennen: [...] c) instanties voor het collectieve beheer van intellectuele-eigendomsrechten die officieel zijn erkend als gerechtigd tot het vertegenwoordigen van houders van intellectuele-eigendomsrechten, voor zover toegestaan door en in overeenstemming met de bepalingen van het toepasselijk recht, [...]. Artikel 4 verplicht de lidstaten om het voor collectieve beheersvennootschappen mogelijk te maken om zich te beroepen op maatregelen, procedures en rechtsmiddelen die worden vermeld in hoofdstuk II van de richtlijn. Dit wordt verklaard door overweging 18: (18) Niet alleen rechthebbenden moeten bevoegd zijn toepassing van deze maatregelen, procedures en rechtsmiddelen te vragen, maar ook – voor zover dit toegelaten is door en in overeenstemming is met het toepasselijk recht - personen die een rechtstreeks belang hebben en juridisch bevoegd zijn, waaronder mogelijk professionele organisaties, belast met het beheer van die rechten of de verdediging van de collectieve en individuele belangen die zij behartigen. Door de toepassing van de richtlijn wil men een level playing field creëren voor houders van rechten in de Europese Unie. Een houder van rechter zou in elke lidstaat een gelijke set van maatregelen, procedures en rechtsmiddelen ter beschikking hebben om zijn rechten van intellectuele eigendom te verdedigen als er een inbreuk op wordt gepleegd. In 2010 bracht de Commissie een verslag uit over de toepassing van de richtlijn tot dusver. 406 Hierin werd vermeld dat er aanzienlijke vooruitgang is geboekt met betrekking tot de handhavingsprocedures sinds de richtlijn werd vastgesteld en ten uitvoer werd gelegd in de lidstaten, maar dat het enorme aantal inbreuken en de financiële schade die erdoor wordt

404

Richtl.EP en Raad 2004/48/EG, 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten.

405


406

Verslag Comm. aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s COM/2010/0779, 22 december 2010 toepassing van Richtlijn 2004/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten.

98

berokkend, zeer verontrustend is. Als hoofdoorzaak hiervoor duidt men het internet aan. Men merkt zelf op dat men bij de opstelling van de richtlijn geen rekening had gehouden met de digitale uitdaging en de mogelijkheden die het internet met zich meebrengt. Dit kan toch enigszins als verbazend bestempeld worden, aangezien in 2004 de mogelijkheden van het internet geen geheim meer waren. Het bekende en beruchte peer-to-peer netwerk ‘Napster’ bestond bijvoorbeeld al sinds 1999.407 Tussen 11 januari en 31 maart 2011 werd door de Commissie een consultatie uitgevaardigd met als doel de inzichten van de Europese instituties, de lidstaten en de private belanghebbers in te winnen met betrekking tot het in 2010 uitgevaardigde rapport.408 Op 7 juni 2011 zou eveneens een publieke hoorzitting gehouden worden om de eerste constataties van de consultatie naar buiten te brengen, waarbij de Commissie bijna 400 opmerkingen had binnengekregen. Het voorlopig laatste wapenfeit met betrekking tot de richtlijn was de Conference on “enforcement of intellectual property rights: the review of Directive 2004/48/EC”, die doorging in Brussel op 26 april 2012. De conferentie volgde op de publieke hoorzitting en de consultatie uit 2011 en had als doel de inbreng van belanghebbende partijen verder uit te werken. Dit alles zou moeten leiden tot een nieuwe, efficiënte versie van de richtlijn, met specifieke aandacht voor de digitale omgeving. 3. Resultaat Na het uitvaardigen van de verschillende richtlijnen met betrekking tot auteursrecht en naburige rechten, lijkt de verticale harmonisatie inzake nieuwe auteursrechtelijke problemen ten einde te lopen. Er is echter nog steeds geen auteursrecht op Gemeenschapsniveau en de territorialiteit van de lidstaten blijft nog steeds het governing principle.409 4. Toekomst: richtlijn op het collectief beheer van rechten? Op dit moment lijken er geen concrete plannen voor harmonisatie inzake het collectief beheer uitgewerkt te worden. Het Europees Parlement heeft echter al verscheidene malen opgeroepen om een kader te creëren voor het collectief beheer in de Europese Unie. Het idee om een regelgevend kader voor collectief beheer van rechten uit te werken op Europees niveau is echter geen ontwikkeling van de laatste jaren. Reeds in het midden van de jaren 1990 werd deze mogelijkheid geopperd. In 1997 werd tevens een resolutie uitgevaardigd door het Europees

407

Napster werd onder andere door Metallica en Dr. Dre voor de rechtbank gedaagd. In 2001 zouden ze omwille van een uitspraak voor een Amerikaanse rechtbank hun netwerk moeten platleggen.

408

Informatie over de consultatie is terug te vinden op de website van de Europese Commissie op http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2011/intellectual_property_rights_en.htm (consultatie 24 april 2012).

409


99

Parlement die de nodige aandacht eiste voor de specifieke rol van de collectieve beheersvennootschappen met betrekking tot het centraal beheer van rechten in de informatiemaatschappij. De resolutie riep ook op tot volledige transparantie van de vennootschappen en overeenstemming met de mededingingsregels. 410 Deze resolutie werd voorafgegaan door het groenboek met betrekking de informatiemaatschappij. 411 In de jaren die hierop volgden bleef het heel stil omtrent het uitbouwen van een juridisch kader. Pas in 2003 en 2004 komt er terug beweging in de zaak, wanneer het Europees Parlement deze problematiek weer op de agenda zet. Door de grote verschillen binnen de nationale wetgeving, lijkt het idee om het collectieve beheer van rechten te proberen harmoniseren niet te vermijden. Met uitzondering van Luxemburg en Estland heeft elke lidstaat in de EU wel een toezichthoudende instantie, maar deze instanties verschillen in grote mate van elkaar. Waar sommigen een de minimis supervisie bieden, zoals in het Verenigd Koninkrijk, werken anderen met een heel strikte supervisie, zoals in Duitsland, Oostenrijk en Portugal.412 a) Rapport van het Europees Parlement Eind 2003 vaardigt het Europees Parlement een Verslag uit met betrekking tot een kader voor de hele Gemeenschap met betrekking tot collectieve beheersvennootschappen voor auteursrechten.413 Dit rapport, ook gekend als het Echerer-rapport, draaide in de eerste plaats om het debat rond collectieve beheersvennootschappen versus systemen van digitaal rechtenbeheer. Het Parlement vreesde dat de lobbycampagnes van de muziekindustrie ervoor zou kunnen zorgen dat het auteursrecht en de culturele diversiteit op het spel zou komen te staan. Het Parlement spoort de Commissie aan om actie te ondernemen op het gebied van collectieve uitoefening van rechten.414 De Commissie kwam tot deze constatatie omwille van volgende redenen:415

410


411

Groenboek van de Europese Commissie COM(95)382, 27 juli 1995 betreffende het Auteursrecht en de Naburige Rechten in de Informatiemaatschappij, enkel online te consulteren op http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:1995:0382:FIN:NL:PDF (consultatie 5 mei 2012)

412


413

Verslag EP (2002/2274 (INI)), 11 december 2003 over een communautair kader voor maatschappijen voor collectieve belangenbehartiging van auteursrechten, PB 16 april 2004, C 92, 425–432, hierna ook afgekort als Echerer-Verslag.

414

Echerer-Verslag, nr. 8, 11, 12, 35 en 49.

100



Snelle, faire en professionele verwerving van rechten is cruciaal voor financieel en cultureel succes op het vlak van auteursrecht en naburige rechten.



Auteurs moeten correct vergoed worden, net zoals iedereen die aan de keten van exploitatie deelneemt. 416



Kwesties met betrekking tot mededinging: monopolistische structuren zijn niet automatisch concurrentiebeperkend. Regels met betrekking tot mededinging moeten enkel toegepast worden op collectieve beheersvennootschappen wanneer er misbruik plaatsvindt.417



De bescherming en het collectief beheer van intellectuele rechten zijn belangrijke factoren ter stimulatie van de culturele activiteit en kunnen de groei van culturele en linguïstische diversiteit sterk beïnvloeden. Een regelgevend kader moet rekening houden de culturele dimensie van het collectief beheer.418

Volgens het Parlement zijn de essentiële punten voor de uitbouw van een juridisch kader voor collectief beheer de principes van transparantie, democratie, vertegenwoordiging en participatie van de auteurs, de vrijheid voor auteurs om te kiezen welke rechten ze overdragen en de efficiënte uitwisseling van informatie, data en vergoedingen op een internationaal niveau.419 b) Mededeling van de Commissie In 2004 vaardigde de Commissie een Mededeling uit die een grondige analyse inhield van enkele vragen betreffende het collectief beheer.420 Daarnaast werd ook voorgesteld om legislatieve instrumenten te introduceren voor bepaalde aspecten van het collectief beheer en het goed bestuur van collectieve beheersvennootschappen. De Europese Commissie adviseerde om het collectief beheer van het auteursrecht te harmoniseren. Een level playing field betreffende regels en condities voor het collectief rechtenbeheer op het Gemeenschapsniveau tot stand zou moeten komen. Met betrekking tot systemen van digitaal rechtenbeheer worden enkele verschillen aangestipt, doch de Commissie concludeert dat de beslissing over welk systeem gebruikt zou moeten worden in principe moet overgelaten worden aan de belangenhouders zelf.421 Ten slotte

415


416

Echerer-Verslag, nr. 6 en 7.

417

Echerer-Verslag, nr. 18.

418

Echerer-Verslag, nr. 23 en 27.

419

Echerer-Verslag, nr. 31, 33, 40, 41 en 52-58; M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1168.

420

Online Music Recommendation.

421

Online Music Recommendation, 1.2.4, pp9 f.

101

schetst de Commissie in hoofdstuk 3.5 de aanpak die gevolgd moet worden en de kwesties waarvoor regelgevende actie gewenst is. Enerzijds zag men de nood om collectieve beheersvennootschappen te controleren betreffende de mededingingsregels, maar anderzijds zag men ook de nood om deze controle aan te vullen met een juridisch kader betreffende het goed bestuur.422 c) Reacties op het Rapport en de Mededeling De Mededeling van de Commissie leek in het voordeel te spelen van de collectieve beheersvennootschappen. Hun rol in de Interne Markt leek als essentieel beschouwd te worden. In de gemeenschap van de collectieve beheersvennootschappen zelf werd de Mededeling echter op het nodige scepticisme onthaald. Dit scepticisme kwam in de eerste plaats voort uit de rechtsbevoegdheid van de Gemeenschap. Deze is immers gelimiteerd tot de Interne Markt. Culturele en sociale kwesties vallen hier bijgevolg niet onder. Collectieve beheersvennootschappen zien zichzelf niet als commerciële entiteiten die louter door de marktwerking gedreven worden, maar ook als organisaties die een culturele verantwoordelijkheid hebben ten opzichte van hun gebruikers en leden. De beheersvennootschappen zijn bezorgd dat een richtlijn op Gemeenschapsniveau zich enkel zal richten op economische overwegingen.423 Zoals eerder vermeld bij de bijwerkingen van de liberalisering van het collectief beheer kan deze opmerking niet geheel als terecht beschouwd worden. De sociale en culturele taken die de collectieve beheersvennootschappen uitoefenen behoren immers niet tot hun kerntaken. Zij oefenen deze functie momenteel uit, maar dit betekent niet dat deze functie niet kan overgenomen worden door andere instanties. In het debat over culturele diversiteit, is het belangrijk te beseffen dat meerdere wegen naar Rome kunnen leiden. De oude weg, waarbij culturele diversiteit gewaarborgd wordt door middel van collectief beheer, hoeft niet noodzakelijkerwijs de beste te zijn.424 Ook al was er veel scepticisme aanwezig, toch hebben de leden van internationale organisaties, umbrella organizations, zoals CISAC en IFRRO in hun gedragscodes duidelijk verklaard dat ze de principes van goed bestuur, non-discriminatie, transparantie en verantwoording voor fouten sterk onderschrijven.

422

M.M. WALTER en S. VON LEWINSKI (eds.), European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, 1169-1170

423


424


102

I.

Conclusie

Het collectief beheer is op Europees niveau momenteel slechts beperkt geregeld. Bepaalde richtlijnen verwijzen ernaar als optie, in andere richtlijnen vermeld men het als een soort vanzelfsprekendheid. Af en toe worden er specifieke regels voorzien, zoals in de Cable Directive.425 Van echte harmonisatie op het vlak van het collectief beheer is absoluut geen sprake. Ook de wederkerigheidscontracten, die de Europese Commissie liever kwijt dan rijk is, zijn nog steeds in grote mate onveranderd gebleven. Dit had anders kunnen lopen, had de Europese politiek een degelijk alternatief geboden voor deze werking. Te vaak is het Europees beleid een verhaal geweest van een soort liberalisme zonder duidelijke visie, noch op korte, noch op lange termijn. 426 Het collectief beheer en de collectieve beheersvennootschappen zijn er in de eerste plaats om de houders van rechten te ondersteunen en in de tweede plaats om het gebruik door (commerciële) gebruikers zo goed mogelijk te faciliteren. De voorgestelde oplossingen, zoals een gehele liberalisering, echter zonder duidelijk kader, spelen zeker niet steeds in het voordeel van deze partijen. Ook op andere vlakken blijven vele vragen onbeantwoord. Nu de liberalisering van de online-markt steeds meer een feit lijkt te worden, is het van groot belang om deze liberalisering met een juridisch kader te ondersteunen. Vele Europese collectieve beheersvennootschappen zijn immers zelf niet al te happig op een nieuw systeem, waarin zij hun positie door concurrentie bedreigd zien. Men blijft liever in het “veilige” CISAC-systeem. Het zou een grote stap vooruit zijn indien door de Commissie, in overleg met alle betrokken partijen en het Parlement, een soepele wetgeving zou worden uitgewerkt. Het is duidelijk dat het Europees Parlement hier een sterke voorstander van is. Een harmonisatie van het collectief beheer van muziekauteursrechten lijkt in de nabije toekomst geen realiteit te worden. Toch kan er op gewezen worden dat de Europese beleidsmakers de laatste jaren steeds meer het belang lijken in te zien van de bescherming van de auteursrechten, zeker in het huidige klimaat waar economie en technologie voortdurend in beweging zijn. In de laatste jaren zijn er meer initiatieven genomen en steeds vaker worden ook de belanghebbende partijen hierbij betrokken. Dit is zeker een positieve evolutie.

425


426


103

IV.

Mogelijke oplossingen

Als uitgewerkte casus was het mogelijk om te kiezen voor een extreem toekomstbeeld: auteursrechtelijk totalitarisme of auteursrechtelijk anarchisme.427 Ik geloof echter dat de juiste weg, zoals zo vaak, in het midden ligt. Aan de basis van de mogelijke oplossingen liggen telkens de collectieve beheersvennootschappen zoals ze vandaag bestaan. Deze spelers uit de markt te halen lijkt mij enerzijds niet realistisch (een te grote lobbygroep) en anderzijds niet wenselijk. Zij beschikken immers over de nodige expertise en ervaring wanneer met betrekking tot het beheer van rechten. Collectieve beheersvennootschappen staan op een keerpunt in hun bestaan. Het is belangrijk dat nu de juiste keuzes worden genomen, ook al zijn deze zeer ingrijpend. Het getuigt van een teleurstellende evolutie wanneer auteurs collectieve beheersvennootschappen voor auteursrechten in het digitale tijdperk omschrijven als “old wine in new bottles”. 428 De problematiek moet immers geheel herbekeken worden en niet louter in een digitaal jasje gestoken worden. Het concept ‘collectief beheer’ moet opnieuw uitgewerkt en gevormd worden naar de hedendaagse samenleving. Wil men dit doen, dan is het van belang om het juiste doel voor ogen te houden. In de eerste plaats moeten de houders van rechten ondersteund worden. In de tweede plaats moet men trachten om het gebruik van muziekwerken door (commerciële) gebruikers zo goed mogelijk te faciliteren. Het doel is niet de instandhouding van de collectieve beheersvennootschappen. Met betrekking tot de CISAC-beschikking en de liberalisering van de markt merkt L.W.P. Pessers terecht het volgende op: De constatering dat sommige beheersorganisaties hierdoor wellicht ooit zullen krimpen of verdwijnen, ondermijnt immers de liberaliseringsboodschap niet. Als het Europese repertoire efficiënt beheerd kan worden, komt dat zowel de muziekauteurs als de licentiehouders ten goede. Dat dit pijnlijk is voor sommige rechtenorganisaties, is nu eenmaal inherent aan het hervormingsvoorstel.429 Het is belangrijk om de “juiste” belangen en noden van de partijen in overweging te nemen. Wie wil men beschermen? Hoe wil men deze partijen beschermen? Elk systeem zal voordelen en nadelen inhouden voor de verschillende partijen. Een regeling uitwerken waar voor geen enkele partij een keerzijde aan vasthangt, is onmogelijk. De voorgestelde oplossingen zijn twee opties die

427

Voor uitgewerkte hypotheses van Copyright totalitarianism en Copyright anarchy zie S. FRITH en L. MARSHALL (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, 209-213.

428


429


104

mogelijks zouden kunnen werken in de praktijk en die voor de meeste partijen voordelen bieden ten opzichte van de invulling van het collectief beheer heden ten dage. Ze kunnen gezien worden als een aanzet, een denkpiste voor een degelijke praktische oplossing. Het is immers niet mogelijk om beiden tot in detail uit te werken en antwoord te geven op elke vraag die eraan vasthangt. Dit zou genoeg stof opleveren voor een nieuwe masterproef.

A.

Voorgestelde oplossingen 1.

Het Centraal Licentiebureau: de complexe oplossing

a) Uitgangspunt Voor de eerste mogelijke oplossing is het uitgangspunt het volgende citaat: De Commissie zou bijvoorbeeld kunnen onderzoeken of licentiëring niet ontkoppeld zou moeten worden van overige taken in het collectief beheer, zoals toezicht op gebruik. Als alle Europese licenties zouden worden ondergebracht bij een centraal punt met een acceptatieplicht voor alle leden, dan zouden in ieder geval twee problemen ondervangen kunnen worden: de eventuele uitsluiting van de kleine muziekauteur en de veelheid aan loketten. Het toezicht zou dan in vrijheid door de muziekauteurs aan een van de beheersorganisaties kunnen worden toevertrouwd.430 Zou het mogelijk zijn om net zoals het OLA-model te werken met een gecentraliseerd licentiebureau?

430


105

b)

Uitwerking

(1) Online Op Europees vlak bevindt zich een Centraal Licentiebureau, dat ondersteund wordt door een Digital Rights Management-systeem. Nationale collectieve beheersvennootschappen zijn verplicht om de werken waarvan zij het beheer regelen in te schrijven bij dit bureau. Nieuwe rechtenhouders kunnen zich voor het online-beheer ook rechtstreeks bij het Centraal Licentiebureau inschrijven. Het licentiebureau kent een acceptatieplicht. Via dit bureau is het mogelijk voor gebruikers om licenties aan te vragen. Deze licenties kunnen gelden voor het hele territorium of voor een deel hiervan. Het licentiebureau vraagt eenzelfde werkingskost, ongeacht de collectieve beheersvennootschap waar het nummer vandaan komt. Gebruikers kunnen ook via hun lokale CBV het repertoire van het centrale licentiebureau raadplegen, door middel van het DRM-systeem. Wanneer het centrale licentiebureau de licentie verleent, int zij de vergoedingen en laat deze voortvloeien naar de CBV waarbij de rechtenhouder is aangesloten. Deze CBV oefent ook de overige taken uit (waaronder de controle op het gebruik van de werken). Omdat het centrale licentiebureau alle repertoires verzamelt van de verschillende collectieve beheersvennootschappen is het mogelijk om een echte one-stop-shop uit te bouwen. Wederkerigheidsovereenkomsten tussen de verschillende beheersvennootschappen zouden bijgevolg ook niet meer nodig zijn. Deze hypothese houdt meer rekening met de beslissingen van de Commissie, namelijk een hogere vorm van concurrentie. Op het online vlak zijn rechtenhouders volledig vrij om een collectieve beheersvennootschap te kiezen voor het verder beheer van hun rechten (zoals de controle). 106

Hierdoor zullen beheersvennootschappen meer inspanning moeten leveren om hun werking zo concurrentieel mogelijk en financieel interessant te maken voor houders van rechten. De concurrentie zou zich dan toespitsen op de kwaliteit en efficiëntie van beheer. Rechtenorganisaties die goed functioneren tegen lage kosten, zouden dan aantrekkelijk zijn voor muziekauteurs om het beheer van hun werk daaraan toe te vertrouwen.431 De oprichting van een controleorgaan op het niveau van het centraal licentiebureau lijkt wenselijk, al zullen door de concurrentie reeds veel uitwassen verdwijnen. (2) Offline Voor (commerciële) gebruikers komt er weinig verandering in vergelijking met de huidige regeling. Voor het offline gebruik vragen zij een licentie aan bij een collectieve beheersvennootschap die over de mogelijkheid beschikt om een effectieve controle te voeren. Een gevolg van de online-liberalisering zal zijn dat er bepaalde CBV’s het niet zullen halen op de online-markt. De vraag stelt zich of de collectieve beheersvennootschap zich nog enkel zal bezighouden met het offline-beheer. Indien dit niet gebeurt en een collectieve beheersvennootschap volledig verdwijnt op een bepaald grondgebied, zou dit zowel houders van rechten als gebruikers niet ten goede komen. Deze leemte zal normaal gezien worden opgevuld door andere collectieve beheersvennootschappen. Men moet er echter ook mee rekening houden dat dit niet gebeurt. Twee opties zouden openstaan: 

Reeds van bij de start ook op nationaal vlak nieuwe beheersvennootschappen toelaten die alle taken kunnen uitoefenen van de huidige collectieve beheersvennootschappen. Hierdoor zouden vennootschappen ontstaan die zich louter richten op de offline-wereld.



Van zodra een collectieve beheersvennootschap verdwijnt van een territorium en er zijn geen andere beheersvennootschappen die er actief zijn voor het offline-vlak, kan vanuit Europa de verplichting opgelegd worden aan de 3 grootste beheersvennootschappen op online-vlak in dat gebied om tevens offline-diensten aan te bieden. Het zou voor hen niet langer mogelijk zijn om de offline-wereld te ontwijken omwille van logistieke redenen.

De eerste mogelijkheid lijkt haalbaarder te zijn in de praktijk. Het is ook niet wenselijk om te veel ingewikkelde regels in het leven te roepen. De laatste mogelijkheid lijkt minder eenvoudig af te dwingen en zou voor juridische problemen kunnen zorgen. De culturele en sociale functies die momenteel worden uitgeoefend door de collectieve beheersvennootschappen, zouden kunnen overgenomen worden door andere organisaties.

431


107

c) Voordelen versus nadelen Dit systeem biedt volgende voordelen: 

Concurrentie zal de efficiëntie van de collectieve beheersvennootschappen ten goede komen.



Houders van rechten kunnen vrij de beheersvennootschap kiezen die hun rechten het best beheert.



Gebruikers betalen steeds hetzelfde bedrag voor licenties. Dit sluit tevens het licentieshoppen uit.



Er wordt een one-stop-shop voorzien: de gebruiker kan eenvoudig pan-Europese licenties aanvragen.

Dit systeem biedt volgende nadelen:

432



Grootte van het project: er kan gewezen worden op het feit dat het uitbouwen van een one-stop-shop behoorlijk complex is.432 Het is immers belangrijk dat de one-stop-shop aan alle eisen voldoet van enerzijds de houder van rechten, en anderzijds de (commerciële )gebruiker Daarnaast moet het systeem in alle landen en in alle talen beschikbaar zijn, en in de nodige ondersteuning voorzien. Aangezien dit een overweging is die op korte termijn uiteraard voor de nodige moeilijkheden zal zorgen, lijkt deze op de lange termijn echter moeilijk houdbaar. Het onderhouden van de verschillende nationale systemen, die vaak ook gedigitaliseerd moeten worden, is immers tevens een proces met een hoog kostenplaatje. Sommige taken kunnen, zoals de lokale ondersteuning, kan door de bestaande collectieve beheersvennootschappen gebeuren.



Financieel aspect: de organisatie van een centraal licentiebureau en een DRM-systeem zal een stevige financiële last met zich meebrengen. Er kan uiteraard op gewezen worden dat de nationale collectieve beheersvennootschappen gebruik kunnen maken van het Europees systeem en bijgevolg minder kosten moeten dragen met betrekking tot de uitbouw van eigen digitale databanken. Het centraal licentiebureau kan uiteraard een administratieve kost aanrekenen aan de gebruiker per licentie (wat uiteraard nu ook al gebeurd door de collectieve beheersvennootschappen) en een kost aanrekenen aan de collectieve beheersvennootschappen voor het gebruik van systeem.



Er zal minder kunnen gerekend worden op de medewerking van collectieve beheersvennootschappen. Zij zien hun positie immers verzwakken.



De collectieve beheersvennootschappen bevinden zich niet langer in een monopoliepositie en bijgevolg zou de controle vanuit Europees oogpunt minder eenvoudig worden. Dit kan opgevangen worden door middel van een controleorgaan op Europees niveau.


108



Gevaar voor culturele diversiteit: zoals eerder vermeld is dit een taak die eventueel zou kunnen overgenomen worden door andere organisaties. Collectieve beheersvennootschappen kunnen zich niet naar voor schuiven als enige organisatie die deze taak kunnen uitoefenen. 2.

Het CISAC-systeem: de eenvoudige oplossing

a) Uitgangspunt Bij de eerste hypothese wordt als startpunt het huidige systeem genomen van nationale collectieve beheersvennootschappen, die met elkaar gelieerd zijn via wederkerigheidsovereenkomsten. Tussen al deze beheersvennootschappen wordt vervolgens een enkel systeem uitgebouwd, naar het voorbeeld van het Common Information System (CIS) van CISAC, dat alle beheersvennootschappen met elkaar verbindt. Dit systeem kan vervolgens uitbreiden. Als uitgangspunt voor dit model is de redenering dat concurrentie op zich geen doel is om naar te streven en niet de enige mogelijke oplossing biedt. In deze zin sluit de voorgestelde oplossing beter aan bij de opinie van het Europees Parlement, dan de mening die wordt geuit door de Commissie. b) Uitwerking Om dit systeem goed te laten werken is het in de eerste plaats belangrijk dat alle beheersvennootschappen in de EER werken met elkaar gelieerd zijn met dezelfde wederkerigheidsovereenkomsten. Hiervoor kunnen de modelovereenkomsten van CISAC gebruikt worden. Deze kunnen nog herzien worden op enkele vlakken. Het is immers de bedoeling dat men enkel waar nodig rekening houdt met de landsgrenzen. Om de interoperabiliteit ten goede te laten komen is het uiteraard niet optimaal om naast het Common Information System van CISAC een nieuw systeem op te richten. Er bestaan 2 mogelijkheden: 

Een systeem dat interoperabel is met CIS;



Het gebruik van CIS het opleggen aan de Europese beheersvennootschappen.

Samen met het Common Information System kunnen er systemen ingevoerd worden voor andere onderdelen van het collectief beheer. Het kan onder andere gaan om een systeem om royalty’s te verdelen (te vergelijken met het Common Royalty Distribution-systeem van CISAC), of informatie automatisch door te zenden naar andere collectieve beheersvennootschappen. In deze vorm begint het systeem meer de richting van een digitaal systeem van rechtenbeheer ui te gaan, een DRM-systeem. Door het gebruik van de wederkerigheidsovereenkomsten blijven de one-stop-shops intact. 109

The “one-stop-shop” clearance centers greatly facilitate rights clearing with multimedia products and are seen as a solution originating with the market. Central licensing has been heralded as an efficient way of rights clearance for both collective society members and users.433 Voor de liberalisering maken we een onderscheid tussen het online- en offline beheer. Voor het online-beheer zal concurrentie de norm worden. Het internet is van nature uit grensoverschrijdend. Het zou verkeerd zijn om het collectief beheer in de online-wereld wel aan de landsgrenzen te binden. In de offline-wereld zou slechts een beperkte vorm van concurrentie spelen. Een gebruiker kan een licentie vragen aan een buitenlandse beheersvennootschap, maar deze kan enkel gegeven worden wanneer het in de praktijk haalbaar is om tevens de controle uit te oefenen. Omwille van de concurrentie zouden bepaalde collectieve beheersvennootschappen het moeilijk kunnen krijgen op online-vlak. De mogelijke oplossingen hiervoor zijn reeds hoger aangehaald. Te verwachten valt wel dat deze mogelijke leemtes opgevuld zouden worden door grote collectieve beheersvennootschappen van andere landen. Daarnaast lijkt het aangewezen om een controleorgaan op te richten op Europees niveau. Dit orgaan kan erop toekijken dat de nationale beheersvennootschappen efficiënt werken en de vergoedingen tijdig laten doorvloeien. Idealiter krijgt dit orgaan de mogelijkheid om regels uit te vaardigen met betrekking tot maximale administratieve kosten die men mag aanrekenen (vooral belangrijk voor het offline-beheer, waar concurrentie minder speelt) en heeft het controleorgaan tevens de mogelijkheid om te bestraffen waar nodig. c) Voordelen versus nadelen Dit systeem biedt volgende voordelen: 

Eenvoudig te implementeren. Systemen zoals CIS staan reeds op punt. Er is geen nood aan de onmiddellijke uitbouw van een volledig nieuw DRM-systeem.



One-stop-shops blijven behouden.

Dit systeem biedt volgende nadelen: 

Licentie-shoppen is mogelijk. “[T]here are concerns that users will begin to “shop” for deals – advantageous for users but potentially disadvantageous for creators”434.



Gevaar voor onderling afgestemde feitelijke gedragingen

433


434


110

Conclusie Het is duidelijk dat, hoewel de digitalisering en de opkomst van het internet als massacommunicatiemiddel reeds heel wat jaren opmars maken, de vooruitgang binnen het collectief beheer van muziekauteursrechten soms tergend traag is geweest. Het is nog steeds niet duidelijk welke richting men wil uitgaan inzake het collectief beheer, niet op nationaal, maar ook niet op Europees vlak. De verschillende partijen lijken het eens te zijn over het feit dat collectieve beheersvennootschappen nog steeds een belangrijke rol kunnen spelen in het collectief beheer van muziekauteursrechten. In de nabije toekomst zullen ze niet hoeven te vrezen voor hun bestaan, doch de invulling die aan de beheersvennootschap wordt gegeven zou wel drastisch kunnen wijzigen. Daarnaast is het niet uitgesloten dat er nieuwe spelers op het terrein verschijnen. Sommige spelers kunnen immers de digitalisering sterk in hun voordeel laten uitdraaien. Hierbij kan gedacht worden aan grote internationale rechtshouders die hun rechten individueel zouden kunnen beheren of nieuwe commerciële spelers, die momenteel online muziek aanbieden, maar hun werking zouden kunnen uitbreiden. Men kan echter verwachten dat collectief beheer de regel blijft. De technologische revolutie die de digitalisering heeft meegebracht, heeft ervoor gezorgd dat het collectief beheer van muziekauteursrechten meer dan ooit onder druk is komen te staan. De muziekindustrie was de eerste sector van de entertainmentindustrie die de “dreiging” van de digitale technologie voelde. Waar de industrie zelf trachtte zo goed en zo kwaad mogelijk een antwoord te bieden op deze evolutie, was de aanpassing binnen collectieve beheersvennootschappen tergend traag. De uitbouw van een degelijk systeem voor digitaal rechtenbeheer zou het voor collectieve beheersvennootschappen mogelijk maken om efficiënter te werken. Door mislukkingen in het verleden met betrekking tot Technological Protection Measures hebben de Digital Rights Management-systemen echter een wrange bijsmaak gekregen. Collectieve beheersvennootschappen moeten zo gestructureerd worden dat zij gebruikers en houders van rechten zo goed mogelijk kunnen dienen. Het is mogelijk dat men gebruik maakt van TPM in systemen van DRM, doch dit kan niet ten koste gaan van gebruikers die te goeder trouw handelen. Voor de uitbouw van een DRM-systeem moet men bijgevolg zorgvuldig te werk gaan. Een DRM-systeem moet degelijk uitgewerkt worden, interoperabel zijn met andere systemen en voortdurend en blijvend ondersteund worden. Door de grote inspanning die dit vergt, zou het nefast zijn om per land dergelijk systeem te organiseren. De organisatie van de digitalisering moet ruimer gezien worden. Hiervoor kan een voorbeeld genomen worden aan organisaties zoals CISAC en OnLineArt. Het Europees beleid kan men samenvatten als “mooie woorden, maar te weinig daden”. Sinds de jaren 1990 wordt een legal framework vooropgesteld dat het collectief beheer in Europa zou 111

moeten regelen. Anno 2012 lijkt dit echter nog steeds nog toekomstmuziek. Nog steeds lijken er geen concrete plannen voor harmonisatie inzake het collectief beheer uitgewerkt te worden. Te betreuren valt dat zelfs waar men ingrijpt, men dit doet zonder duidelijke langetermijnvisie. De Europese Commissie ziet de invoering van de vrije online markt te vaak als oplossing, waar dit een middel zou moeten zijn om de oplossing te bereiken. Men wil de online markt liberaliseren, maar men houdt te weinig rekening met welke gevolgen dit met zich zou kunnen meebrengen. Het is bijvoorbeeld eerder onwaarschijnlijk dat een liberalisering van de markt one-stop-shop diensten met zich zal meebrengen, waar gebruikers pan-Europese licenties kunnen verkrijgen. Het zou een grote stap vooruit zijn indien, in overleg met alle betrokken partijen, de Commissie een soepele wetgeving zou uitwerken. Het Europees Parlement is hier tevens een sterke voorstander van. Het collectief beheer van muziekauteursrechten en de collectieve beheersvennootschappen zoals we ze nu kennen, zullen aanpassingen moeten ondergaan en dit is ook dringend nodig. Het is belangrijk dat er een gestructureerd debat komt over de invulling van deze vernieuwde collectieve beheersvennootschappen. Men mag zich niet vastpinnen op wat hun taken en structuren nu zijn, maar men moet op zoek gaan naar een oplossing die zowel gebruikers als houders van rechten het beste kan dienen. Collectieve beheersvennootschappen zijn ontstaan uit noodzaak. Zij zijn geen doel, zij zijn slechts een middel. Wil men het collectief beheer efficiënt laten werken in de 21 ste eeuw, dan is verandering onafwendbaar.

112

Bibliografie Bijzondere Europese wetgeving, beslissingen en beleidsdocumenten 

Richtl.EP en de Raad 2006/115/EG 12 december 2006 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom, Pb 2006, L376/28.



Richtl.EP en Raad 2004/48/EG, 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten.



Richtl.EP 2001/29/EG, 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij.



Richtl.Raad 93/83/EEG, 27 september 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel.



Richtl.Raad 92/100/EEG, 19 november 1992 betreffende het verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van intellectuele eigendom.



Verslag Comm. COM/2010/0779, 22 december 2010 toepassing van Richtlijn 2004/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten.



Res.EP 2010/C 8 E/19, 25 september 2008 over collectief grensoverschrijdend beheer van auteursrechten en naburige rechten voor rechtmatige online muziekdiensten, Pb 2010, C 8E/105.



Besch.Comm. COMP/C2/38.698 - CISAC, van 16 juli 2008 betreffende een procedure op grond van artikel 81 EG en artikel 53 EER, O.J.C. 2008, C 323/10.



Med.Comm. COM(2007) 836 def., 3 januari 2008 inzake creatieve online-inhoud in de interne

markt,

http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0836:FIN:NL:PDF. 

Res.EP 2006/2008(INI), van 13 maart 2007 over Aanbeveling 2005/737/EG van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige on-line muziekdiensten, Pb. C301E/64.

113



Besch.Comm. COMP/C2/38.681 – Cannes Extension Agreement, op 4 oktober 2006 betreffende een procedure overeenkomstig artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-overeenkomst, O.J. 2006, L296/27;



Aanbev.Comm. 2010/C 8 E/19, van 18 oktober 2005 betreffende het grensoverschrijdende collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige online-muziekdiensten, PbEU 2005, L 276/54.



Impact Assessment (Werkdocument van de Commissie) COM(2005) 1254, 11 oktober 2005 reforming cross-border collective management of copyright and related rights for legitimate online music services, 10, 1.2.6.



Studie (Werkdocument van de Europese Commissie), 7 juli 2005 on a Community Initiative in the Cross-border Collective Management of Copyright, online te consulteren op http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/management/studycollectivemgmt_en.pdf.



Aanbev.

Comm.

2005/737/EG,

18

mei

2005

betreffende

het

collectieve

grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54; 

Aanbev.Comm.

2005/737/EG,

18

mei

2005

betreffende

het

collectieve

grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten, Pb.L. 21 oktober 2005, aflevering 276, 54. 

Med.Comm. aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economische en Sociaal Comité COM/2004/0261 def., 16 april 2004 over het beheer van auteursrechten en naburige

rechten

in

de

interne

markt,

http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004DC0261:NL:HTML. 

Verslag EP (2002/2274 (INI)), 11 december 2003 over een communautair kader voor maatschappijen voor collectieve belangenbehartiging van auteursrechten, PB 16 april 2004, C 92, 425–432.



Besch.Comm. COMP/C2/38.014 - IFPI "Simulcasting", 8 oktober 2002 in een procedure op grond van artikel 81 van het EG-Verdrag en artikel 53 van de EER-Overeenkomst, PbEG L 1 107/58



Aanmelding bij de Comm. COMP/C2/38.377, 4 juni 2002 van BIEM Barcelona overeenkomst, PbEG 2002, C 132/10. 114



Aanmelding bij de Comm. COMP/C2/38.126 – BUMA, GEMA, PRS, SACEM, 17 mei 2001 van de samenwerkingsovereenkomsten, O.J.C. 2001, 145/02.



Res.Comm. COM(96)0568, 20 november 1996 over het Vervolg op het Groenboek inzake het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, Pb. 1997, C 339, 165.



Groenboek Comm. COM(95)382, 27 juli 1995 betreffende het Auteursrecht en de Naburige Rechten in de Informatiemaatschappij, enkel online te consulteren op http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:1995:0382:FIN:NL:PDF.

Rechtspraak 

HvJ 110/88, SACEM v Lucazeau, Jur. 1989, I, 2811.



HvJ 395/87, Ministère Public v Jean Louis Tournier, Jur. 1989, I, 2521.



HvJ 127/73, Belgische Radio en Televisie v SABAM, Jur. 1974, I, 313, nr 10.



Gesellschaft für Musikalische Aufführungs- und Mechanische Vervielfältigungsrechte (GEMA) v. Commission of the European Communitites, O.J. 1971, I, L134/15



HvJ 78/70, Deutsche Grammophon v Metro, 1971, ECR 487.

Rechtsleer 

ANDERMAN, S.D., SCHMIDT, H., EU competition law and intellectual property rights: the regulation of innovation, Oxford, Oxford University Press, 2011, xxx + 358 p.



ANDRIES, A., JULIEN-MALVY, B., “The CISAC decision — creating competition between collecting societies for music rights”, Competition Policy Newsletter 2008, 53-56.



BERENBOOM, A., Le nouveau droit d’auteur et les droits voisins, Brussel, Larcier, 2008, 536 p.



BRISON, F., VANHEES, H. (eds.), Huldeboek Jan Corbet: de Belgische auteurswet. Artikelsgewijze commentaar, Gent, Larcier, 2008, xxii + 460 p.



BUTLER, S., “CISAC: Creating Standards”, Music Confidential 4 maart 2010, online te consulteren

op

www.cisac.org/CisacPortal/listeArticle.do?numArticle=1114&method=afficherArticleInPort let.

115



DELARUELLE, P., Onderzoek naar het verschuivend businessmodel in de muziekindustrie: het 360

gradencontract,

ook

voor

artiesten

een

redding?,

onuitg.

Masterproef

Communicatiewetenschappen, V.U.Brussel, 2008-2009, 133 p. 

DE VRIES, C.F.M., “Subjectieve verwijtbaarheid: een toets om de aansprakelijkheid van internettussenpersonen voor het faciliteren van auteursrechtinbreuken te beoordelen”, in AMI 2012, 1-12.



DREIER, T., HUGENHOLTZ, B. (eds.) Concise European copyright law, Alphen aan den Rijn, Kluwer law international, 2006, xi + 476 p.



DREXL, J., Collecting Societies and Competition Law, Max Planck Institute for Intellectual Property

and

Competition

Law,

te

consulteren

op

http://193.174.132.100/shared/data/pdf/drexl_-_crmos_and_competition.pdf. 

EFRONI, Z., Access-right: the future of digital copyright law, Oxford, Oxford University Press, 2011, xxiv + 208 p.



FARCY, J., Internet et le droit d’auteur: la culture Napster, Parijs, CNRS éditions, 2003, 208 p.



FRITH, S. en MARSHALL, L. (eds.), Music and Copyright, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, vi + 218 p.



GERVAIS, D. (ed), Collective management of copyright and related rights, Den Haag, Kluwer law international, 2006, XXVIII + 463 p.



GOTZEN, F., JANSSENS, MC., Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, xvii + 315 p.



GRABER, C.B., GOVONI, C., GIRSBERGER, M., NENOVA, M. (eds), Digital rights management: the end of collecting societies?, Berne, Staempfli Publishers Ltd., 2005, 255 p.



Greenfield, S. en Osborn, G., “Good technology? Music and the challenge of technology towards the fin de siècle” in Information and Communication Technology Law 6, 1997.



JANSSENS, MC., VANHEES, H., Auteursrecht @ internet, Kortrijk-Heule, Uitgeverij UGA, 2012, 116 p.



Marshall, L., “The effects of piracy upon the music industry: a case study of bootlegging”, in Media Culture and Society 2004, 26.



MARTORELLI, S., Creative Content Online in the Single Market, presentatie voor het International Institute of Communications’ Telecoms and Media Forum (Madrid, 24-25 juni

116

2008), enkel online te consulteren op www.slideshare.net/stephenmcclelland/simonamartorelli-session-3. 

MESTMÄCKER,

E-J.

“Gegenseitigkeitsverträge

von

Verwertungsgesellschaften

im

Binnenmarkt”, WuW 9 augustus 2004, 747-769. 

MENDIS, D.K., Universities and Copyright Collecting Societies, Den Haag, Asser Press, 2009, xvii + 258 p.



PESSERS, L.W.P., “Marktwerking in het collectief beheer voor muziekauteursrecht: doelmatig of dwangmatig?”, AMI 2010, 113-120.



SMITH, G.J.H., Internet Law and Regulation, Londen, Sweet & Maxwell, lxxxiii + 1296 p.



VAN

DER

SLOOT, B., “Three Strikes You’re Out: de bescherming van auteursrecht op het

internet”, AMI 2011, 84-94. 

VAN GOMPEL, S.J., “Het richtlijnvoorstel verweesde werken, een kritische beschouwing”, AMI 2011, (205)



WALTER, M. M. en VON LEWINSKI (eds.), S., European copyright law: a commentary, Oxford, Oxford University Press, 2010, civ + 1555 p.

Websites 

Ars Technica, www.arstechnica.com.



BIEM, www.biem.org.



Buma/Stemra, www.bumastemra.nl.



CISAC, www.cisac.org.



Communicatie- en informatiecentrum voor overheden, bedrijven en burgers van de Europese Commissie, https://circabc.europa.eu.



Creative Commons, www.creativecommons.org.



De Standaard Online, www.standaard.be



Europa Nu, www.europanu.nl.



Europees Parlement, http://europarl.europa.eu.



Europese Commissie, http://ec.europa.eu .



Het Laatste Nieuws, www.hln.be.



IFPI, www.ifpi.org



IFRRO, www.ifrro.org. 117



Internetconsultaties door het Nederlandse Parlement, www.internetconsultatie.nl.



Mac Rumors, www.macrumors.com.



Officiële EU website, http://europa.eu.



OnLineArt, www.onlineart.info.



Recht van de Europese Unie, http://eur-lex.europa.eu.



Sabam, www.sabam.be.



Vlaams Ministerie van Cultuur, Jeugd, Sport en Media, www.cjsm.vlaanderen.be.



Wikipedia, www.wikipedia.org.



WIPO, www.wipo.int.

118

Digitalisering en Europeanisering inzake het collectief beheer van muziekauteursrechten

Recommend Documents