Demodex bij de Hond Wat is demodex? Demodex, ook wel puppyschurft genoemd, is een soort schurftmijt, een parasiet. De soort die bij de hond voorkomt heet Demodex canis. Demodex mijten behoren tot de normale flora van de huid (net als bepaalde bacteriën) en zijn bij bijna elke hond aanwezig in de talgklieren en haarfollikels. Moederdieren dragen de mijten over naar de pups binnen 3 dagen na hun geboorte, door het intensieve lichamelijke contact dat ze hebben. Na de eerste 3 dagen is er geen besmetting meer mogelijk door de beharing en de verhoorning van de huid. Demodex is dus niet besmettelijk bij oudere dieren!
Bij de pijl een demodex mijt
Hoe ontstaan de klachten? Er zijn 4 problemen die een rol spelen: 1. Een parasitair probleem: het huidprobleem ontstaat als er meer mijten aanwezig zijn dan normaal. 2. Een immunologisch probleem: er is een probleem met de afweer, waardoor meer mijten zich kunnen handhaven in de huid. a. Er blijkt een ERFELIJKE afwijkende immuunrespons te bestaan bij honden, die specifiek is voor de demodex mijt. Het probleem is nestgebonden: binnen een nest zie je vaak meerdere pups met afwijkingen. Dit komt doordat deze pups dezelfde ouders hebben en van hen dezelfde genetische informatie hebben gekregen voor hun afweer. Daarom wordt er ook een negatief fokadvies gegeven aan dieren die lijden aan Demodex. b. Er kan ook een verworven probleem zijn met de afweer. Door het gebruik van bepaalde medicatie, het doormaken van een ziekte of door ouderdom kan de afweer (tijdelijk) niet meer opboksen tegen de demodex mijten. Medicijnen die de afweer nog verder onderdrukken (zoals corticosteroïden), zijn dus ook altijd tegenaangewezen bij Demodex (vaak dus op oudere leeftijd) 3. Endocriene factoren: a. De levenscyclus van de mijt hangt samen met hormonale veranderingen bij de hond. Daardoor zijn er ook vaker problemen tijdens puberteit, loopsheid of dracht. Om deze hormonale factoren uit te schakelen wordt vaak het advies gegeven om de hond te laten steriliseren. Het zijn vooral de teefjes die met hun cyclische verloop van hormoonspiegels vaker opflakkeringen krijgen van Demodex (oudere leeftijd).
4. Een bacterieel probleem: a. demodex mijten die in overmaat aanwezig zijn in de huid, zorgen ervoor dat de natuurlijke barrière van de huid wordt doorbroken. Hierdoor hebben bacteriën het makkelijker om zich over de huid te verspreiden. Het Demodex probleem wordt hierdoor vaak erger gemaakt met een secundaire bacteriële infectie. Wat zijn de klachten? Demodex kan op elke leeftijd voorkomen. We zien het meestal bij hele jonge of hele oude dieren (omdat hun afweer niet optimaal is), maar door het hormonale aspect kan het ook bij volwassen dieren voorkomen. Soms zijn dieren heel erg ziek door een andere onderliggende ziekte en komt Demodex als een secundair probleem naar voren. De mijten profiteren van de tijdelijk verminderde afweer. Soms hebben de dieren jeuk, soms niet. De aangetaste delen van de huid zijn vaak rood of grijs. We kunnen de honden met klachten indelen in 4 groepen. 1.De lokale vorm: a. Dit is een milde vorm waar de hond 1 tot 5 kale plekken heeft met of zonder roodheid en meestal zonder jeuk b. Meestal bevinden de plekken zich op de kop, ronde de ogen en op de poten c. De prognose voor deze vorm is tamelijk goed. Behandeling van de Demodex is niet altijd nodig.
Lokale vorm (foto:Small Animal Dermatology van Moriello, 2005)
De gegeneraliseerde (over hele lichaam) vorm: a. Een groot deel van het lichaam is aangetast en ook de lymfeknopen zijn opgezet. b. De jeuk varieert van weinig tot heel intens c. Meestal is er ook een bacteriële infectie van de huid aanwezig d. De hond kan vermageren, koorts krijgen en sommige dieren sterven door bloedvergiftiging e. De honden met deze veralgemeende vorm kunnen er heel verschillend uitzien: i. Honden die vooral kale plekken hebben ii.Honden die heel erge jeuk hebben iii.Honden met veel puistjes en ontstekingen in de huid iv.Honden met veel schilfers v. Honden met heel veel grijze puntjes op hun huid vi.Honden die een andere kleur krijgen (rood of grijs) 2.
Veralgemeende vorm (foto: Clinical dermatology of dogs and cats)
3. De “pootjes”-vorm a. De mijten komen alleen op de pootjes tussen de tenen voor en zorgen daar voor ontstekingen b. Dit kan als vorm op zich bestaan, maar dieren met de veralgemeende vorm hebben dit probleem ook vaak. Ook honden met atopie (een soort huid-allergie) hebben vaak bijkomend last van Demodex.
Afbeelding 1: Dierenkliniek Goeree Overflakkee demodex-ondervoet :Pootjes vorm (foto: Small Animal Dermatology van Moriello, 2005)
4. De “oor”-vorm a.Bij oorontstekingen zijn ook vaak demodex-mijten terug te vinden in de oorschelp. Waarschijnlijk profiteren de mijten van de lokaal verminderde afweer.
Hoe kun je weten of je hond Demodex heeft? Er zijn natuurlijk verschillende aanwijzingen. Bij bepaalde rassen komt het meer voor dan bij andere. Meestal zijn er meerdere dieren uit 1 nest aangetast. Vooral hele jonge dieren of hele oude dieren hebben dit probleem. Soms kun je ook met het blote oog al dingen aan de huid zien die een vermoeden van Demodex geven. Kale plekken en grijze zones op de huid zijn verdacht. De diagnose kan echter pas gesteld worden na het nemen van een huidafkrabsel. De dierenarts pakt ter hoogte van de kale/grijze plek een plooi tussen de vingers en krabt er met een mesje of een instrumentje de bovenste laag af. Dit moet tot bloedens toe, maar de meeste honden verdragen dit goed. Om valsnegatieve uitslagen uit te sluiten worden er meerdere afkrabsels per hond gemaakt. Daarna wordt het afkrabsel onder de microscoop bekeken. Ook gezonde honden hebben demodex-mijten dus het aantonen van 1 mijt is geen diagnose van Demodex. Bij honden met echt een probleem vind je onder de microscoop heel veel mijten op een klein veldje. Er zijn ook verschillende leeftijden van de mijten aanwezig (jonge mijten zijn kleiner dan volwassen mijten en hebben 6 poten in plaats van 8). Zonder onder de microscoop te kijken, kun je dus nooit met zekerheid zeggen dat het om Demodex gaat. Hoe kun je Demodex behandelen? Omdat er verschillende factoren zijn die Demodex beïnvloeden, zal de behandeling ook meerdere facetten hebben. 1. Het parasitair probleem: a. Er zijn verschillende middelen op de markt die de demodex mijten zelf aanpakken. i. Moxidectine druppels voor in de nek (zit bijvoorbeeld in Advocate (Bayer)). Dit middel werkt voornamelijk bij milde vormen. Collie-achtigen kunnen echter reageren op dit middel. Behandel hier dus alleen mee als uw hond getest is voor het MDR1-gen en u zeker weet dat het geen kwaad kan. (Collies kunnen vrij zijn van het probleem (+/+), drager (+/-) of lijder (-/-). Zowel de dragers (!) als de lijders kunnen overgevoelig reageren.) ii. Ivermectine-oplossing om in de bek te geven. Ook hiervoor zijn Collieachtigen overgevoelig. Niet behandelen, tenzij de MDR1- status bekend is. Iii. Amitraz dip, middel om hond mee te wassen of plekjes mee te deppen. (Ectodex). Dit middel mag niet gebruikt worden bij drachtige of lacterende teven of bij pups jonger dan 3 maanden. b. Tijdens de behandeling moet de hond onder controle van de dierenarts blijven. Opvolgende afkrabsels kunnen aantonen of de behandeling aanslaat. 2. Het immunologische probleem. a. Alle medicijnen die de afweer nog verder onderdrukken moeten vermeden worden. Vaak wordt er bij jeukende aandoeningen een prikje cortico’s gegeven om de jeuk te verminderen. Bij Demodex worden de problemen dan alleen maar erger. b. De afweer moet ondersteund worden met goede voeding. Eventueel kunnen er supplementen worden bij gegeven met vitamines of omega3 en omega6 (zit met name in visolie: Doils is hiervan een goed merk qua kwaliteit) c. De immunologische afweer verhogen dmv weerstand tabletten(Mac
Samuel) c. Demodex is vaak secundair aan een onderliggend probleem. Ziektes zoals suikerziekte, een te traag werkende schildklier, de ziekte van Cushing of bepaalde vormen van kanker kunnen ervoor zorgen dat Demodex de kop op steekt. Het spreekt voor zich dat er gezocht moet worden naar een onderliggende oorzaak en dat deze ook behandeld moet worden. Zodra de onderliggende ziekte genezen of onder controle is, wordt de afweer tegen demodex beter en zal het probleem zich vanzelf stabiliseren. 3. De endocriene factoren a. Teven die elke loopsheid opnieuw problemen krijgen, hebben baat bij een sterilisatie. 4. Het bacterieel probleem a. Hoewel de bacteriële infectie een secundair probleem is, moet dit toch behandeld worden. De infectie veroorzaakt namelijk niet alleen pijn, maar ook jeuk. Honden gaan krabben en bijten aan de jeukende plekken en verergeren zo de letsels. De aangetaste plekken moeten schoon gehouden worden en ontsmet worden. Meestal is het nodig om ook een kuur met antibiotica te geven. Voor een goede totaal behandelplan is overleg met de dierenarts noodzakelijk en kan varieren; tevens is het afhankelijk van de ernst, het beeld, ras etc: een goed behandelplan begint met een goed overleg. Zo is het wassen erg afhankelijk van de ernst en bij zeer ernstige infecties, zal er veel rigoureuzer opgetreden cq behandeld moeten worden Hoe moet het nu verder? De meeste honden met Demodex kunnen behandeld worden en zo (tijdelijk) genezen. Alleen bij honden met de veralgemeende vorm kan de ziekte zo ondraaglijk worden dat zij er aan overlijden of dat euthanasie de beste oplossing is. Alle factoren die zorgen voor een heropflakkering van Demodex moeten zo goed mogelijk onder controle gehouden worden (hormonaal en afweer). Zorg voor een optimale voeding. Vaccineer uw dier preventief. Als hij bepaalde ziektes niet krijgt, zal Demodex ook niet kunnen profiteren. Preventief is er ook iets te doen aan het fokbeleid. Fok niet met dieren die zelf ooit Demodex gehad hebben. Als er uit een combinatie van een gezonde reu en een gezonde teef toch onverhoopt een nest komt met problemen, gebruik deze combinatie van ouderdieren dan niet meer. Fok ook niet met “gezonde” nestgenoten van een erge Demodex-patiënt. Omdat zij dezelfde ouders hebben, is de kans groot dat zij de aandoening kunnen doorgeven. Wees er op tijd bij. Hoe vroeger het probleem ontdekt wordt, des te makkelijker is het te behandelen. Wacht niet tot er al erge bacteriële ontstekingen zijn. Zodra uw hond onverklaarbare kale plekken krijgt of de huid grijs wordt, ga er dan mee naar de dierenarts.
Ben kritisch. Demodex is alleen te constateren na een huidafkrabsel. Vraag er daarom naar, als de dierenarts het niet zelf voorstelt. Hopelijk is er met dit artikel wat duidelijkheid gekomen over het probleem Demodex. Zoals beschreven is het een multi-factorieel probleem dat een multifactoriële aanpak vereist. Zowel voor de eigenaar, als voor de fokker zijn handvaten gegeven om te zorgen dat het probleem onder controle gehouden kan worden. ©Dierenkliniek Goeree Overflakkee, H Pijls, DVM ( Veterinary Dermatologist, kvd Eersel, Small Animal Dermatology)
