Verschillende kaarten Kaarten zijn er in vele soorten en maten: plattegronden, kaarten in een atlas of Google Maps. Met de één kun je een route uitstippelen. Met de ander krijg je informatie over de plek van het station of een museum óf zie je hoe een gebouw er van bovenaf uitziet (of uit heeft gezien). Een kaart is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. Het is een hulpmiddel om de werkelijkheid ‘in kaart te brengen’. In deze lesbrief zien we hoe kaarten vroeger werden gemaakt en kijken we hoe de archeoloog van Delft de opgraving van de Michielstoren ‘in kaart heeft gebracht’. Ook ontdekken we veilige routes door de Spoorzone. En we denken na over de plattegrond van de toekomst.
Bovenbouw
Delft op de kaart
Delft getekend en gefotografeerd 1
2
3
Kaarten en plattegronden werden vroeger met de hand getekend. Na de ontdekking van de fotografie werd het makkelijker om kaarten heel precies te maken. In 1935 is er een vliegtuig over Delft gevlogen om de stad te fotograferen. Dat was toen nog heel bijzonder.
opdracht
Kaarten vergelijken en bekijken
1
Zie je de verschillen tussen A deze foto’s? Kun je op deze twee foto’s b de Spoorzone vinden? In 1935 was er nog geen c spoorviaduct. Is dat te zien vanuit de lucht?
2
In 2011 is er ook een foto van Delft gemaakt vanuit de lucht, met behulp van een satelliet. Elke keer als er wordt bijgebouwd of gesloopt, verandert de plattegrond van Delft. Dat kun je bij deze afbeeldingen heel goed zien.
3
DENK
opdracht A Ga naar Google Earth. Als je hier kiest voor ‘Vliegen naar’ en intikt ‘Westvest, Delft, the Netherlands’ gaat het beeld in vogelvlucht naar de Spoorzone. b Kijk goed naar de gebouwen die je van bovenaf ziet. De beelden op Google Earth zijn ouder dan de foto
2
1
2
PRAAT
DOE
DENK
PRAAT
die je hiernaast ziet. Dat komt omdat Google Earth gebruik maakt van foto’s die eerder zijn gemaakt. Dit zijn dus geen beelden in ‘real time’. c De bouwwerkzaamheden zijn bij Google Earth nog niet begonnen. Wat zie je nog op Google Earth dat in werkelijkheid al weg is?
vroeger
Camera aan een vlieger In de 19e eeuw werd de fotocamera ontwikkeld. Steeds meer kaartenmakers experimenteerden met luchtfoto’s. Ze hingen een camera aan een vlieger, namen hem mee in een luchtballon of nog later in een vliegtuig. De foto’s uit de lucht konden ze gebruiken voor het in kaart brengen van de omgeving. Later werden kaarten steeds nauwkeuriger, goedkoper en
gewoner om te maken, doordat satellieten werden gebruikt. Foto’s met een vlieger worden bijna niet meer gemaakt. Behalve door mensen die Kite Aerial Photography (KAP) – vliegerfotografie als hobby of beroep hebben gekozen. Vliegerfoto’s vind je op www.fotovlieger.nl.
opdracht Dure hobby Delft, 1895
Let op! Bij de vliegerfotografen valt nog regelmatig een camera kapot of in het water als de wind wegvalt. Om dat te voorkomen kun jij beter vanuit de lucht naar beneden kijken (bijvoorbeeld vanaf de toren van de Nieuwe Kerk, vanaf de watertoren of de Vermeertoren in Delft). Op de computer met behulp van Google Earth kun je ook vanuit de lucht naar beneden kijken, maar dat is virtueel; bijna ‘echt’.
3
DOE
Hoe ziet het er van boven uit? Als je zittend op je stoel door het klaslokaal kijkt, ziet het er heel anders uit dan als je van boven op je tafel staande naar beneden kijkt. Dit kun je ook ervaren door – net als de kaartenmakers vroeger – een foto uit de lucht te maken. Klim op een trapje of een hoge stoel of tafel en houd je camera horizontaal. Maak de foto en teken vervolgens het beeld na. En? Wat zijn de verschillen met als je vanaf de grond om je heen kijkt? Nog beter zie je het verschil als je op een hogere verdieping vanuit een gebouw de grond eronder fotografeert. 3
vroeger
Een vondst in kaart brengen
In december 2010 begonnen de bouwers van de spoortunnel in Delft op de hoek van de Binnenwatersloot en de Phoenixstraat met het graven van de tunnelbak. En als je onder de grond gaat graven kom je natuurlijk allerlei vondsten en verrassingen tegen…
De archeologen van Erfgoed Delft waren er dan ook direct bij om de resten van de oude stadswal en de stadsbuitengracht te onderzoeken die bij het graven ‘naar boven kwamen’. Eén van de vondsten was de fundering (de onderkant) van de St. Michielstoren. Deze vondst hebben de archeologen nagetekend, zodat ze er onderzoek naar kunnen doen. Ook hebben ze de vindplek op de kaart van Delft getekend.
Belasting aan de poort Door de vondst van de toren weten archeologen dat om de binnenstad van Delft – op de plek van de spoortunnel - vroeger niet alleen een gracht, maar ook een aarden wal en muren met daarin torens en poorten lagen. Ze hebben ook ontdekt dat de poorten op slot konden, zodat de stad goed beveiligd was en er geen vijanden binnen konden komen. Bezoekers die de stad binnenkwamen, moesten bij de poort geld (belasting) betalen.
opdracht
4
4
DENK PRAAT
Waarom denk je dat de stadsmuur en de stadswal vroeger al gesloopt zijn? En de stadspoorten, waarom zijn die bijna allemaal verdwenen volgens jou?
N
opdracht DOE PRAAT
BOL- BINNEN WER WATERSL K
RAAT
PHOENIXST
OUDE DELFT
WESTVEST
L WA ZUID
KLOKSTEEG
OUDE DELFT
EL
SPOORSING
ENGELS
ESTRAA T
5
nu
Delft en de Spoorzone van dichtbij bekeken Op deze plattegrond zie je de Spoorzone. Zoek op internet een plattegrond van Delft met daarin de Spoorzone, of vraag je leerkracht om een gedrukt exemplaar. Kun je vinden waar op die grotere kaart zich de Spoorzone bevindt?
Legenda Beantwoord, met behulp van de kaart, de volgende vragen: A Waar staat jouw huis? b Waar staat jullie school? c Waar is de Spoorzone? Let op: het is een flink gebied naast de binnenstad van Delft. d Zoek in de Spoorzone het Bolwerk op. Dat ligt vlakbij de St. Michielstoren. Meet nu de afstand van jullie school tot het Bolwerk. Let daarbij op de schaal van de plattegrond. Hoeveel centimeters meet je ‘hemelsbreed’? En hoeveel meters of kilometers is dat? e Ga naar een routeplanner op internet (bijvoorbeeld van de ANWB, op route.anwb.nl/routeplanner). Ontdek hoe lang je erover doet om van jouw huis naar het Bolwerk te fietsen. En hoe lang loop je erover? Geeft de routeplanner voor de fiets dezelfde route aan als die je lopend moet nemen? Wat gaat sneller? Welke weg is korter? Begrijp je hoe dit komt? f Print de beide routekaarten (voor de fiets en voor de voetganger) en plak ze op je ‘Plak Zelf’-pagina’s.
= huizen binnenstad = huizen = industrie = park = water = bijzondere gebouwen = spoorzone gebied = trein = tram
Bolwerk, september 2011
5
opdracht
6
DENK
PRAAT
Veiligheid tijdens het bouwen Waar gebouwd wordt, rijden grote vrachtwagens en ander materieel. Het gewone verkeer moet door kunnen rijden. Ook ambulances, brandweer en politie moeten door het gebied kunnen rijden zonder dat ze gehinderd worden. Voordat bouwwerkzaamheden kunnen beginnen, denken verkeersmanagers na over de beste manier om alle verkeer veilig en zo ongehinderd mogelijk te laten doorgaan. Hun grootste zorg is dat iedereen zich veilig 1 door het gebied kan verplaatsen. In de Spoorzone gebruiken verkeersmanagers de volgende middelen om het verkeer in goede banen te leiden: haaientanden, gele borden, strepen, pijlen, afbeeldingen op het wegdek, stoplichten, hekken en andere afzettingen.
KLOKSTEEG
OUDE DELFT
TRAAT PHOENIXS
1
Er gaan heel veel fietsers van de Phoenixstraat naar de Ruys de Beerenbrouckstraat en terug. Dit is een doorgaanderoute van het centrum naar het westen van Delft en terug, 6
GEL
2
3
BOL BINNEN WER WATERSL K
nu
SPOORSIN
onder het spoorviaduct door. Er is een pad gemaakt voor fietsers, en een voor voetgangers. Met welke middelen is dat aangegeven? a Alle auto’s moeten wachten tot de fietsers de weg zijn overgestoken. Hoe weten ze dat?
OUDE
N
3
E DELFT
ZUI AL DW
WESTVEST
4 ENGELS
ESTRAA T
5
Wie vanaf de Binnenwatersloot naar het Westerkwartier wil, kan over dit fietspad of voetgangerspad gaan. Opgelet, dat je aan de juiste kant van de streep blijft. c Wat is de juiste kant? Doen alle fietsers het goed?
Voor de komst van de spoortunnel had de Zuidwal aan weerszijden van de weg een fietspad. Aan de ene kant fietste je naar de Irenetunnel, aan de andere kant fietste je naar winkelcentrum Zuidpoort. Nu zijn die gescheiden fietspaden verdwenen. Er is tweerichtingsverkeer van fietsers op een smal fietspad. Oppassen voor tegenliggers dus, en goed op de juiste helft blijven. d Staat de fietser op de juiste helft stil?
nu
4
5 Dit is de Engelsestraat. Als 2
Fietsers die naar het centrum willen of uit het centrum komen, kunnen het fietspad volgen tot bloemenzaak Koos de Roos. Onder de tunnel was het tot september 2011 een wandelpad, maar vrijwel iedereen fietste er vlak langs de emmers met bloemen. Inmiddels is er een bord dat aangeeft dat je hier wél mag fietsen. Toen de foto werd gemaakt, was dat nog niet zo. b Hoe zie je dat?
je doorfietst, kom je in het centrum. ‘Doorfietst’? Zie je dat het fietspad niet verder gaat? De afbeelding van de fiets is er nog wel, maar de ruimte voor fietsers is verdwenen. Dat is niet veilig. e Weet jij een andere route richting het centrum? (Gebruik je kaart bij het beantwoorden van deze vraag) 7
nu
De plattegrond klopt niet meer In de Spoorzone verandert elke week wel iets. Als deelnemer aan het verkeer moet je steeds goed kijken hoe je route nu weer loopt. Toch wordt er niet elke week een hele nieuwe plattegrond gemaakt. Maar mensen die vaak
door de Spoorzone gaan, hebben wel een soort plattegrond in hun hoofd. Ze raken in de war als er weer iets is veranderd. Tijdelijke bewegwijzering helpt hen. Dat zijn altijd gele borden met zwarte letters.
opdracht Zelfs de TomTom raakt in de war
?
Een TomTom is een navigatiesysteem dat de autobestuurder helpt om zijn weg te vinden. In het apparaat zijn plattegronden geladen (computerprogramma’s) met route-informatie. Het apparaat ontvangt GPS-signalen van een satelliet in de ruimte, zodat duidelijk is waar je je in de plattegrond bevindt. Maar de allerlaatste wegomleggingen komen niet via dat signaal. Daarom kun je in de Spoorzone beter naar de gele borden kijken dan naar een navigatiesysteem.
DOE
Zoek op www.willemwever.nl hoe een tomtom werkt. Wat is GPS?
DOE
opdracht
8
Maak je eigen tijdelijke verkeersbord Ontwerp een bord dat fietsers en ander verkeer waarschuwt voor een tijdelijke gevaarlijke verkeerssituatie. Bedenk waar je dit bord in de plattegrond van de Spoorzone wilt plaatsen. 8
7
toekomst
Bouwen mag niet zomaar
Voordat er gesloopt werd, was de Spoorzone een afwisselend (gevarieerd) gebied. Er stonden woningen en bedrijven. Na alle bouwwerkzaamheden, moet er ook weer een afwisselend gebied ontstaan. De gemeente heeft ontwerpers een Masterplan laten maken voor de nieuwe Spoorzone. Daarin staat wat er allemaal in de Spoorzone moet komen.
Voor de bouw van de Spoorzone zijn al meters rapporten geschreven. Dat gaat in Nederland altijd zo: de overheid maakt ‘structuurvisies’ voordat er gebouwd mag worden. In Nederland zijn er verschillende soorten overheid: het rijk (die gaat over het hele land), de provincie en de gemeente. Hoe kleiner de overheid, des te meer details er in de structuurvisie staat.
Structuurvisies
Rijk
landelijke structuurvisie
Nederland
Hierin staat waar men in Nederland mag bouwen, waar het groen moet blijven en wie beslissingen neemt.
Masterplan Spoorzone
+
Onderzoeken
Zuid-Holland Provincie
Rapporten
provinciale structuurvisie
De provincie maakt ook een structuurvisie, maar hierin gaat het alleen over de eigen provincie. Hierin staan meer details, bijvoorbeeld dat er in nieuwe wijken veel verschillende nieuwe woningen en andere gebouwen moeten komen. En dat er bij alle plannen rekening mee moet worden gehouden dat mensen zich veilig voelen in het gebied.
Gemeente structuurvisie wordt Bestemmingsplan Ook de gemeente maakt een structuurvisie. Deze is, samen met het Masterplan en een heleboel onderzoeken en rapporten, de basis voor het Bestemmingsplan.
Delft
=
Bestemmingsplan
wel 252 pagina’s vol regels!
In dit Bestemmingsplan ligt precies vast waar wat moet komen op de plattegrond van de Spoorzone. Ook staat er in hoeveel woningen er moeten worden gebouwd en wat voor soort woningen dit worden. Er staat ook in hoeveel kantoren er komen, hoeveel winkels, hoe groot het stadskantoor/station mag worden, welke functie het oude station mag krijgen enzovoort. 9
WESTVEST
BOLWERK
RAAT
PHOENIXST
N
toekomst
OUDE DELFT
AL DW ZUI
BINNEN L WATERS
OUDE DELFT
NGEL
SPOORSI
ENGEL
SESTR AAT
Legenda bestaand
Toekomstkaart Zo ziet de plattegrond van de Spoorzone er in de toekomst uit.
= huizen binnenstad = huizen = industrie = park = water = bijzondere gebouwen = trein = tram
nieuw = huizen = stadskantoor / station = park = water = ingang tunnels
Beeldkwaliteit Wat bedoelt de gemeente met ‘een afwisselend gebied’? Dat staat in het beeldkwaliteitplan. Hierin staan foto’s van gebouwen en straten, die als voorbeeld dienen voor de sfeer in de Spoorzone straks. En er staat in hoe een gevarieerd stadsbeeld moet ontstaan: met verschillende vormen in de daken, verschillende breedtes voor de gebouwen en verschillen in verdiepingen en in hoogtes van de panden.
opdracht
9
DOE
Bekijk de foto’s in het Beeldkwaliteitplan (vanaf pagina 32), www.spoorzonedelft.nl/Upload/BeeldkwaliteitSpoorzoneDelft_ 20090617_ebook.pdf. Misschien heb jij een andere smaak. Verzamel tijdschriften en foto’s van stukjes stad (het hoeft niet Delft te zijn) die je mooi vindt. Maak nu samen je eigen beeldkwaliteitsplan: hoe zouden de gebouwen in de Spoorzone er straks uit moeten zien? 10
toekomst
Burgers en inspraak Al voordat de plannen voor de Spoortunnel definitief waren, heeft in 2004 het actiecomité ‘Spoortunnel Delft NU’ 10.000 handtekeningen verzameld om de regering te overtuigen dat de spoortunnel er echt moest komen. Ze hebben ook veel gedemonstreerd. Dat heeft geholpen: hetzelfde jaar besloot de regering dat er geld voor de spoortunnel moest worden gegeven. Nadat alle plannen voor de Spoorzone waren gemaakt, zijn ze aan de bevolking van Delft
voorgelegd. Iedereen die in Delft woonde kon stemmen op het beste ontwerp voor het stadskantoor. Ook konden inwoners via de website www.stadsdialoogdelft.nl een voorstel doen voor vier verschillende pleinen en parken: Kampveldwegdriehoek, de Stationstuin, het Stadskantoorplein en het Stadspark. Uiteindelijk is er van de stadsdialoog een boekje gemaakt. En over een aantal jaar kunnen we zien of de ontwerpers hebben geluisterd naar alle leuke ideeën.
DOE
PRAAT
10
opdracht
Ga naar www.stadsdialoogdelft.nl. Zoek op de toekomstkaart van Delft op waar de Kampveldwegdriehoek, de Stationstuin, het Stadskantoorplein en het Stadspark komen te liggen. Waaraan kun je ze herkennen? Bekijk de verschillende plannen die zijn bedacht en kies met de klas het beste idee voor elke locatie uit. De meeste stemmen gelden. Dat is democratie.
DENK
DOE
opdracht
11
Tegenover de plek waar de resten van de St. Michielstoren zijn gevonden (kun je die plek vinden op de toekomstkaart?) komt een eilandje. Over dit eiland gaat een looproute van het nieuwe station naar de binnenstad. Verder zijn er, voor zover bekend, nog geen leuke plannen voor bedacht. Maak een plan voor het eiland waarbij je rekening houdt met de route van het station naar de binnenstad. Er moeten dus ook bruggen komen. 11
N
BINN WATE
toekomst
AL DW ZUI
RAAT
PHOENIXST
WESTVEST
BOLWERK
NGEL
SPOORSI
ENGEL
SESTR AAT
Legenda bestaand
nieuw
= huizen binnenstad = huizen = industrie = park = water = bijzondere gebouwen = trein = tram
= = = = =
DENK
12
12
Doordat er 300 huizen minder gebouwd worden, blijft er ruimte open. Wat zou er met die ruimte kunnen gebeuren? Beschrijf kort (niet meer dan een half A4-tje) wat jouw ideeën hiervoor zijn.
opdracht
Crisis In alle plannen die er tot nu toe zijn gemaakt staat dat er 1500 nieuwe woningen moeten komen. Door de economische crisis die in 2008 begon worden er echter steeds minder woningen verkocht. De gemeente kon
opdracht
DOE
daarom geen partijen vinden die hun geld in de bouw voor deze woningen wilden stoppen. Nu moeten ze nieuwe plannen maken. In het nieuwe plan staat dat er nog maar 1200 woningen komen.
13
Op de kaart hierboven is het gedeelte waar de woningen zouden komen leeggemaakt. Pak jouw ideeën van opdracht 12 en zet ze in de kaart. Maak de legenda af. Werk je beste idee uit in een maquette of collage.
DOE
opdracht
14
Leg alle tekeningen die jij en je klasgenoten hebben gemaakt bij elkaar en bespreek ze samen. Welke ideeën vinden jullie verrassend? Is er iets bij wat eigenlijk echt niet kan? Is er iets bij wat jullie allemaal het liefste willen?
PRAAT