De wereld van overmorgen Nederland en de wereld over 10 jaar Hans Stegeman 27 januari 2016
2
Agenda • Niet te voorspellen • Vijf megatrends in de wereld • Het Nederland van overmorgen: van handelsland naar kennisland?
3
Voorspellen blijft lastig
…voor iedereen
4
Vijf megatrends De wereld van overmorgen 5
Vijf megatrends De externe omgeving: De wereld waarin wij opereren • • •
4. Geopolitiek
Multipolaire wereld Onvoorspelbaar Macht naar het oosten
3. Innovatie • •
ICT: IoT, Big Data Nano- Bio technologie
2. Grenzen van de aarde • • •
5. Macro-economie • • •
Grondstoffenschaarste bedreiging biodiversiteit Klimaat- en waterstress
1. Demografie
• • • •
Meer mensen Vergrijzing Ontgroening Verstedelijking
Financial Warfare Schuldafbouw Mondialisering
6
Vijf megatrends
1 Demografie – meer en oudere mensen
7
Vijf megatrends
1 Demografie - Megasteden
8
Vijf megatrends
2 Grenzen aan de aarde
9
Vijf megatrends
3 Innovatie – ICT en verder
10
Vijf megatrends 3 Innovatie – maar zo lang we nog hier zijn…
11
Vijf megatrends 3 Innovatie – Hoe kan het gaan?
12
Vijf megatrends 4 Geopolitiek – van uni- naar multipolair
13
Vijf megatrends Geopolitiek – Wie is aan het roer?
14
Vijf megatrends 5 Macro-economie: schuldafbouw
15
Vijf megatrends 5 Macro-economie: Financial warfare
16
Vijf megatrends
5 Macro-economie: internationale waardeketen
17
Vijf megatrends De externe omgeving: De wereld waarin wij opereren • • •
4. Geopolitiek
Multipolaire wereld Onvoorspelbaar Macht naar het oosten
3. Innovatie • •
ICT: IoT, Big Data Nano- Bio technologie
2. Grenzen van de aarde • • •
5. Macro-economie • • •
Grondstoffenschaarste bedreiging biodiversiteit Klimaat- en waterstress
1. Demografie
• • • •
Meer mensen Vergrijzing Ontgroening Verstedelijking
Financial Warfare Schuldafbouw Mondialisering
18
Nederland van overmorgen Van een handelsland naar een kennisland? 19
Nederland van overmorgen We hebben het goed, maar hoe houden we dat zo? • Nederland is al decennialang één van de rijkste landen ter wereld. Even afgezien van
•
•
• •
oliestaten staan we al meer dan dertig jaar in de mondiale top tien. De bron van de welvaart heeft zijn wortels in het verleden. We zijn goed in bepaalde economische clusters (bv. agrofood, chemie), maar vooral een land van dienstverlening (handel en logistiek) Internationale handel speelt een belangrijke rol: maar de basis zijn binnenlandse factoren: kwaliteit instituties, infrastructuur, menselijk kapitaal en een open en tolerante samenleving Ook op basis van bredere welvaartsindicatoren scoort Nederland in de mondiale top. Die welvaart zorgt voor een uitdaging en verantwoordelijkheid: hoe behouden we onze vooruitgang en ook zo dat de welvaart en het welzijn elders en later niet wordt belast?
20
Nederland van overmorgen Of hoe krijgen we het beter? • Vooruitgang ≠ economische groei • Vooruitgang = Oplossingen vinden
voor relevante problemen • Kopiëren is niet de weg die
vooruitgang biedt • Daar hebben we goed opgeleide
mensen voor nodig! • Maar wat dat betekent verandert 21
Nederland van overmorgen Zes trends in Nederland 4 Flexibilisering
5 Individualisering
Arbeidsmarkt, woningmarkt en levenslopen steeds minder ‘standaard’
Steeds meer Nederlanders willen zaken vooral zelf doen en steeds meer mensen wonen alleen
6 Heterogenisering
3 Decollectivisering Steeds minder collectieve arrangementen
Heterogenisering
Nederland wordt steeds diverser naar herkomst, levensloop, geloofsovertuiging
2 Regionalisering
1 Internationalisering
Verschil tussen grote stad en platteland wordt groter
Nederlands verdienvermogen bepaald door buitenland
22
Nederland van overmorgen Wat voor soort mensen hebben we dan nodig? Steeds minder middelbaar opgeleiden
Steeds minder routinewerk
23
Nederland van overmorgen Wat voor een soort mensen hebben we? Steeds meer hoger opgeleiden
Steeds flexibeler
24
Nederland van overmorgen En wat hebben we dan nodig? • De uitdagingen als het gaat om onderwijs gaan langs vier wegen: • Voorschools: Nederland is één van de landen met een lage voorschoolse educatie (mn vanaf drie jaar). • De vraag naar hoger opgeleiden zal blijven toenemen. Vraag is of het aanbod net zo hard mee (blijft) groeien • Excellentie: De basis is goed, de top is smal. Differentiatie in onderwijs is beperkt en vraag is of onderwijs ook voorbereid op uitdagingen van morgen • Leven lang leren: Nederlandse werknemers doen minder aan (formele en informele) scholing dan bv Finland of Zweden – voor zzp-ers en andere kwetsbare groepen geldt dit nog sterker. 25
Conclusie
Wendbaar, weerbaar en geloof in de toekomst •
• • • •
• •
Trends en ontwikkelingen hebben geleid tot structurele veranderingen in de samenleving. Dat gaat de komende jaren alleen maar verder. De economische en financiële crisis is hiervan slechts een symptoom, niet de oorzaak. Disruptieve vooruitgang biedt daarbij kansen voor organisaties en mensen die de toekomst omarmen. Gelijktijdige ontwikkelingen, zoals vergrijzing, (geo-)politieke ontwikkelingen en ecologische uitdagingen maken transities niet makkelijker maar wel noodzakelijker. Daarbij geldt dat de internationale omgeving, zeker als kleine open economie, onzeker is en blijft. Dit tezamen met de steeds verdergaande integratie van markten, vraagt om een Nederland dat ook schokbestendig is. Voor Nederland geldt een verdere ‘ver- inging’ van de samenleving. Het antwoord daarop: • • •
Vertrouwen: Op onze welvaart, onze manier van welvaartscreatie en de samenleving Wendbaarheid: Ervoor zorgen dat levenslopen, instituties en bedrijven zich goed kunnen aanpassen Weerbaarheid: Ervoor zorgen dat het land, en daarmee de mensen, bedrijven en de overheid tegen verandering kunnen 26
27
Economie.rabobank.com
[email protected] @hanswstegeman
28
28
