De sportwereld voor het hbo. Jan de Leeuw

De sportwereld voor het hbo Jan de Leeuw

Voorwoord Voor u ligt De sportwereld voor het hbo, een systematische introductie in de sportwereld. De methode bevat studiemateriaal voor sportgerelateerde hbo-opleidingen. Te denken valt aan opleidingen voor bewegingsonderwijs, sport- en beweegmanagement, sportmarketing, sportbeleid, sportcommunicatie, sportjournalistiek en sporteventmanagement. Het boek bestaat uit vijf delen. Het begint met een inleidend hoofdstuk over het wezen van de sport. Daarna volgen in deel 2 twee historische hoofdstukken: over de geschiedenis van de moderne sport en over de Olympische Spelen. Het derde deel (hoofdstuk 4 en 5) gaat over ethiek en sportbeoefening. Deel 4 besteedt ruime aandacht aan sport en samenleving: sportdeelname (hoofdstuk 6); sociale functies van sport (hoofdstuk 7); bewegen, gezondheid en bewegingsonderwijs (hoofdstuk 8). Het boek wordt afgerond met twee hoofdstukken over sport, organisatie en beleid: de infrastructuur van de Nederlandse sportwereld (hoofdstuk 9) en het sportbeleid (hoofdstuk 10). Elk hoofdstuk sluit af met een verwerkingsparagraaf met cases, opdrachten en/of debatstellingen. Over de gehele methode verspreid zijn diverse cases opgenomen uit de sportwereld. Speciaal met het oog op zelfstandig studeren is een uitgebreide index toegevoegd. Ook kan achterin een notenapparaat worden geraadpleegd. De papieren uitgave wordt ondersteund door de website www.sportwereldhbo.nl, waarop onder andere een sportquiz, een oefentoets en nieuws over de sportwereld te vinden zijn. Bij de ontwikkeling van het boek heb ik diverse deskundigen uit het onderwijs en de sportwereld als adviseur betrokken: • Godfried Bakker: Hogeschool van Rotterdam, opleiding Sportmarketing & Sportmanagement; • Sanne Cobussen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Instituut voor Sport en Bewegingsstudies; • Marion de Cocq: Fontys Economische Hogeschool Tilburg, SPECO en Johan Cruyff University; • Els van Dam: Johan Cruyff University in Amsterdam; • René Daniëls: Fontys Sporthogeschool Sittard; • Mark van den Heuvel: Fontys Economische Hogeschool Tilburg, SPECO en Johan Cruyff University; • Thijs Kemmeren: Fontys Economische Hogeschool Tilburg, SPECO en Johan Cruyff University;

• Bonne Posma: Saxion Hogescholen, Randstad Topsport Academie; • Inger Quanjel: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Instituut voor Sport en Bewegingsstudies; • Herman Ram: Dopingautoriteit; • Marijke Slotboom: Fontys Sporthogeschool Eindhoven; • Marije van ’t Verlaat: Fontys Economische Hogeschool Tilburg, SPECO en Johan Cruyff University; • Herman Verveld: Hogeschool Windesheim, School of Human Movement & Sport, CALO Zwolle; • Jurryt van de Vooren: Olympisch Stadion Amsterdam, Sport­geschie­ denis.nl en Andere Tijden Sport. Ik dank alle adviseurs voor hun waardevolle suggesties. Bijzondere dank gaat uit naar Jacinta Kannekens, die bereid was mij bij te staan bij de eindredactie van de gehele uitgave. Jan de Leeuw

Inhoud DEEL 1 SPORT EN FILOSOFIE.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Hoofdstuk 1 Wat is sport? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 De relevantie van de vraag naar het wezen van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 Het dubbelkarakter van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 Het wezen van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 De sportfamilie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6 Categorisering van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7 Motieven om te sporten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 16 16 20 21 30 31 33 36

DEEL 2 SPORT EN GESCHIEDENIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Hoofdstuk 2 Geschiedenis van de moderne sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.2 De negentiende eeuw: opkomst van de moderne sport . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2.1 Drie internationale bronnen van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2.2 De opkomst van sport in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.2.3 Het christendom en de sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 2.2.4 Sport vooral voor mannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.5 Intermezzo: het oervoetbal aan het einde van de negentiende eeuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.3 Sport in het begin van de twintigste eeuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 2.3.1 Democratisering en popularisering van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 2.3.2 Verzuiling en sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 2.3.3 Intermezzo: de opkomst van het volksvoetbal .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 2.4 Sport in het interbellum .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.4.1 Impulsen vanuit de Olympische Spelen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.4.2 Sport en socialisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 2.5 Sport in de Tweede Wereldoorlog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 2.5.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 2.5.2 De invloed van de bezetter op de sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 2.5.3 Verzet tegen en samenwerking met de bezetter . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 2.5.4 Voetbal in de oorlog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 2.6 Sport na de Tweede Wereldoorlog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.6.1 Doorbraak van de sport in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.6.2 Ontwikkelingen in het sportlandschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Inhoud

7

2.7

2.6.3 Ontwikkelingen in de georganiseerde sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.4 De internationale sport en de Koude Oorlog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.5 Commercialisering en mediatisering van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.7 De opkomst van fitness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66 68 69 70 71

Hoofdstuk 3 De Olympische Spelen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 3.1 Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.2 De Olympische Spelen in de Griekse oudheid .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.3 De herinvoering van de Olympische Spelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 3.4 Olympische organisatie, rituelen en symbolen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 3.5 De Olympische Spelen tot de Eerste Wereldoorlog .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 3.6 De Olympische Spelen in het interbellum .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 3.7 De Olympische Spelen in de periode van de Koude Oorlog . . . . . . . . . . . . . 88 3.8 De Olympische Spelen vanaf 1988 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 3.9 De toekomst van de Olympische Spelen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 3.10 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

DEEL 3 SPORT EN ETHIEK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Hoofdstuk 4 Sport en ethiek, een inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 4.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 4.2 Wat is ethiek? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 4.2.1 De ethische invalshoek bij sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 4.2.2 Oordelen over ethiek in de sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 4.2.3 Sportethiek als toegepaste wetenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 4.2.4 Waarden, normen en cultuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 4.3 Drie ethische theorieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 4.3.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 4.3.2 Gevolgenethiek en beginselethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 4.3.3 Deugdenethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 4.4 Traditionele en moderne sportethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 4.4.1 Traditionele sportethiek .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 4.4.2 Het amateurideaal in de sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 4.4.3 Lichamelijke opvoeding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 4.4.4 De moderne sportethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 4.5 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

8

De sportwereld voor het hbo

Hoofdstuk 5 Sport en ethiek: fair play en doping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 5.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 5.2 Fair play . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 5.2.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 5.2.2 Fair play tijdens de wedstrijd .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 5.2.3 Waarden en normen buiten de wedstrijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 5.2.4 Beleid in de sport op het gebied van fair play, waarden en normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 5.3 Sport en doping .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 5.3.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 5.3.2 Informatie over doping en dopinggebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 5.3.3 Argumenten voor en tegen dopinggebruik in de sport .. . . . . . . . 159 5.4 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

DEEL 4 SPORT EN SAMENLEVING. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Hoofdstuk 6 Sportdeelname .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 6.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 6.2 Versporting en ontsporting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 6.3 Actieve deelname aan sport in Nederland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 6.3.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 6.3.2 Sportdeelname in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 6.3.3 Leeftijd en sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 6.3.4 Populairste sporten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 6.4 Het sociaal profiel van de actieve sporter .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 6.4.1 Sport en sociale klasse .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 6.4.2 Sport en etniciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 6.4.3 Sport en gender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 6.4.4 Sport en seksuele voorkeur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 6.5 Passieve deelname aan sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 6.5.1 Toeschouwer van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 6.5.2 Sport volgen via de media .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 6.5.3 Vrijwilliger in de sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 6.6 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Hoofdstuk 7 De sociale functies van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 7.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 7.2 De gezondheidsfunctie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 7.3 De distinctiefunctie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 7.4 De opvoedende functie van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 7.5 De socialisatiefunctie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

Inhoud

9

7.6 7.7 7.8

De cohesiefunctie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 De integratiefunctie van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 7.7.1 Integratie van minderheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 7.7.2 Integratie van allochtonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 7.7.3 Kanttekeningen bij de integratiefunctie van sport . . . . . . . . . . . . . . 217 De politieke en militaire functie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

7.9 De economische functie van sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 7.10 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

Hoofdstuk 8 Bewegen, gezondheid en bewegingsonderwijs .. . . . . . . . . . . . . . 225 8.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 8.2 Bewegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 8.3 Gezondheid en bewegen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 8.4 De feiten over bewegen in Nederland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 8.4.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 8.4.2 Het feitelijk beweeggedrag van de Nederlandse bevolking .. . . 232 8.4.3 Jongeren en bewegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 8.4.4 Volwassenen en bewegen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 8.4.5 Ouderen en bewegen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 8.4.6 Bewegen en andere sociale kenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 8.5 Bewegingsonderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 8.5.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 8.5.2 Geschiedenis van het bewegingsonderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 8.5.2 Bewegingsonderwijs .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 8.6 De plaats van het vak in het Nederlands onderwijs .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 8.6.1 Bewegingsonderwijs in het primair onderwijs .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 8.6.2 Bewegingsonderwijs in het voortgezet onderwijs . . . . . . . . . . . . . . 243 8.6.3 Bewegingsonderwijs in het middelbaar beroepsonderwijs . . . . 244 8.7 Beroepsvereniging KVLO .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 8.8 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

DEEL 5 SPORT, ORGANISATIE EN BELEID. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Hoofdstuk 9 De infrastructuur van de sportwereld .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 9.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 9.2 De georganiseerde sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 9.3 Commerciële sport- en beweegorganisaties .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 9.3.1 Fitnessbedrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 9.3.2 Maneges, zeil- en surfscholen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 9.3.3 Golfbanen en jachthavens .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 9.3.4 Commerciële sportevenementen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

10

De sportwereld voor het hbo

9.4 9.5 9.6

Sportaccommodaties .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Overheid en sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Belangenorganisaties in de sportwereld .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 9.6.1 Werkgevers- en werknemersorganisaties in de sport .. . . . . . . . . . 265 9.6.2 Belangenorganisaties in het betaald voetbal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 9.6.3 Andere organisaties .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

9.7 Dienstverleners in de sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 9.7.1 Dienstverleners in de sport zonder winstoogmerk .. . . . . . . . . . . . . 268 9.7.2 Commerciële dienstverleners in de sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 9.8 Opleidingen voor sport en bewegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 9.9 Ideële instellingen op het gebied van sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 9.10 De sportgoederenindustrie en -handel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 9.11 De sportreizenbranche .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 9.12 Sportmedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 9.13 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Hoofdstuk 10 Sportbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 10.1 Inleiding .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 10.2 Geschiedenis van het sportbeleid in Nederland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 10.3 Het sportbeleid van de Nederlandse overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 10.3.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 10.3.2 Sport, gezondheid en bewegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 10.3.3 Sport en onderwijs .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 10.3.4 Participatie door allochtone jeugd .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 10.3.5 Topsportbeleid .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 10.4 Het sportbeleid van NOC*NSF .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 10.4.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 10.4.2 Meer mensen sporten een leven lang .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 10.4.3 Nederland in de top tien van de wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 10.4.4 Bonden ontwikkelen en verzilveren kansen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 10.5 Olympisch Plan 2028 .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 10.6 Verwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Noten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

Inhoud

11