D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
ouders en kinderen met elkaar in gesprek
Mediawijzer, platform voor genormeerd mediagebruik, biedt jongeren, ouders en andere opvoeders een helpende hand bij het gebruik van ICT en moderne media. Mediawijzer wil nieuwe ontwikkelingen tijdig signaleren, deze doordenken en op basis daarvan voorlichting geven over het verantwoord omgaan met deze media. Mediawijzer organiseert conferenties en geeft themabrochures uit. Uitgangspunt bij al het handelen van Mediawijzer is de Bijbel, Gods Woord, opgevat naar de Drie Formulieren van Enigheid. Meer informatie over het werk van Mediawijzer vindt u op de website www.mediawijzer.nl.
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING
p. 02
0 1 . D E D V D : E E N KUNSTSTOF SCHIJFJE MET MILJARDEN PUTJES
p. 04
0 2 . D E D V D : E E N SPIEGEL VAN DE SAMENLEVING
p. 06
0 3 . R E A C T I E S V AN OUDERS OP DVD-FILMS
p. 10
0 4 . H O E B E O O R DEEL JE DVD'S?
p. 1 2
0 5 . D E T I E N G E B ODEN: RICHTLIJNEN VOOR DVD-GEBRUIK
p. 1 4
0 6 . N A A R D V D ' S KIJKEN MET DE VINGER AAN DE POLS
p. 16
0 7 . N A A R D V D ' S KIJKEN: BETER VAN NIET
p. 19
0 8 . " W A T V R A A G T GOD NU PRECIES VAN ME?"
p. 22
0 9 . I N P L A A T S V AN EEN SLOTWOORD
p. 24
INLEIDING “Mam, er is een nieuwe dvd van 'Snuf de Hond'. Mag ik die voor mijn verjaardag?” Opgewonden vertelt Wouter (10) dat zijn vriendje de film al op televisie heeft gezien. Moeder aarzelt en zoekt naar een antwoord. “Je weet toch dat we geen films op de computer willen…?” Wouter luistert amper en holt naar boven. Nog geen minuut later is hij al terug met twee Snuf-titels onder zijn arm. ”Maar jullie hebben die boeken toch ook gelezen? En de film is christelijk hoor, ze bidden voor het eten.” “Wouter, ik vind het niet goed. Een film is heel anders dan een boek. In een film spelen mensen iemand anders dan ze zelf zijn. Dat mag niet. Dat weet je toch? Vind je het misschien leuk als ik je het boek van Snuf nog eens voorlees, net als toen we met vakantie waren?” “Nee”, zegt Wouter, “daar vind ik niets aan. Ik wil de film zien.”
“Rein, heb jij misschien nog plakband?” Moeder loopt de kamer van haar oudste zoon binnen, die zit te leren. Reinier (16) trekt de lade van zijn bureau open en geeft haar een rolletje plakband. “Hé, wat heb je daar nou?” Moeder wijst op de twee dvd’s die zij in zijn lade ziet liggen. Rein voelt zich betrapt. “Oh, niets bijzonders, een paar films. Heb ik van iemand uit de klas geleend. Iedereen vindt ze goed.” “Maar wat voor films zijn het dan?” Rein geeft zijn moeder de films. “Kijk, deze film heet ‘The Cambridge Spies’. Die gaat over vier dubbelspionnen. Spannend dus. En deze heet ‘The English Patient’; die gaat over de oorlog.” “Dat zegt me niks”, zegt zijn moeder. “Ik had het trouwens wel zo fijn gevonden als je me die films gewoon eerst had laten zien. Nu heb ik het idee dat je iets voor me verbergt. Ik zal pa vragen om de films samen met jou te bekijken om te zien wat het is.” Reinier doet wat schutterig. “Dat lijkt me geen goed idee. Die films duren bij elkaar vijf uur en pa heeft het al zo druk. Trouwens, ik moet ze vrijdag teruggeven.” ’s Avonds vertelt Reiniers moeder haar man over de dvd’s. “Wil jij die films eens samen met Rein bekijken?” “Nou, daar voel ik eerlijk gezegd niet veel voor. Hij is zestien, een verstandige knul. Hij werkt hard en hij mag van mij wel eens een verzetje hebben. Vroeger luisterden we naar de radio, tegenwoordig draaien ze een dvd. Ik zie daar niets verkeerds in. ’t Hoort bij z’n leeftijd om dingen te onderzoeken. Trouwens, het is niet goed als kinderen helemaal wereldvreemd opgroeien. Ze moeten weten wat er te koop is. En door onze opvoeding zal hij zelf wel weten wat door de beugel kan en wat niet.” “Maar daarom
02 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
kun je toch nog wel samen met hem naar die dvd’s kijken? Doe er dan één.” “Sorry, daar begin ik niet aan. Dat vind ik zo betuttelend. Ik vertrouw hem. Trouwens, ik heb er ook geen tijd voor…”
Vraag: Met wie voelt u zich het meest verwant, met de moeder van Wouter, de moeder van Reinier of met zijn vader? Waarom? Met wie voelt u zich het minst verwant? Waarom?
Zomaar een paar gesprekjes van ouders en kinderen over het kijken naar dvd’s. De moeders van Wouter en Reinier reageren niet bepaald enthousiast op hun kinderen. Wouters moeder wil helemaal geen films in haar gezin draaien, maar biedt Wouter wel aan in plaats daarvan een boek voor te lezen. De moeder van Reinier is niet helemaal tegen dvd’s, maar wil wel grenzen stellen. De reactie van haar zoon maakt haar argwanend. De titels van de dvd’s zijn op zich niet alarmerend, maar je weet nooit wat daarachter zit. Haar man deelt die argwaan niet. Hij accepteert zonder meer dat zijn zoon naar dvd’s kijkt en rekent erop dat hij zelf weet waarnaar hij wel en niet kan kijken.
In een reeks praktische brochures wil Mediawijzer op deze vragen ingaan. Samen met ouders, ambtsdragers en leraren willen we nadenken over christelijke mediaopvoeding in het gezin. We zien dit als een belangrijke opgave voor iedereen die in onze verwereldlijkte samenleving kinderen christelijk wil opvoeden. In deze brochure richten we ons met name op het kijken naar dvd’s. Eerst geven we wat informatie over dvd’s in het algemeen (1). Vervolgens plaatsen we de ontwikkeling van de dvd tegen de achtergrond van onze moderne beeldcultuur (2). De manier waarop ouders daarop reageren, wordt in de volgende paragraaf beschreven (3). Daarna komen we tot de kern van de zaak: het ontwikkelen van richtlijnen voor een Bijbelse beoordeling van dvd-gebruik (4, 5) en de toepassing van die Bijbelse richtlijnen in verschillende gezinnen (6, 7, 8). Het laatste woord lezen we bij de apostel Paulus (9).
Voor meer informatie over het werk van Mediawijzer verwijzen we naar www.mediawijzer.nl.
Meer dan ooit staan ouders in de opvoeding van hun kinderen voor ingewikkelde keuzen. Veel van die keuzen hebben te maken met het gebruik van de moderne media: computerspelletjes, surfen op internet, kijken naar video’s en dvd’s, chatten, msn’en, enzovoort. Vind ik het goed dat mijn kind daar (onbeperkt) gebruik van maakt? Wat kan ik wel of niet toestaan? Hoe maak ik mijn zoon of dochter duidelijk wat kan en niet kan? Weet ik eigenlijk voor mezelf wel waar ik mijn grenzen leg? Of kan ik misschien beter alle moderne media buiten de deur houden? Maar is dat wel realistisch? De meeste vrienden en vriendinnen van de kinderen maken er toch gebruik van?
03 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
01.
DE DVD: EEN KUNSTSTOF SCHIJFJE MET MILJARDEN PUTJES De dvd (afkorting van digital versatile disc) is de opvolger van de cd (compact disc). Ze zien er hetzelfde uit: dunne kunststof schijfjes waar muziek, foto’s en films op staan. Ook de werking is hetzelfde: Er worden miljarden kleine putjes in het schijfje geperst of gebrand, die met een laserstraal worden vertaald naar (bewegend) beeld en geluid. Het verschil tussen cd en dvd zit met name in de opslagcapaciteit. Op een standaard enkelzijdige dvd past 4,7 gigabyte aan digitale informatie, bijna zeven keer zoveel als op een cd. Dit verschil maakt de dvd geschikt voor hoogwaardige technische toepassingen, zoals het afspelen van films. De capaciteit van een dvd is groot genoeg om een film van twee uur met hoge beeldkwaliteit te bewaren. Wie genoegen neemt met een lagere beeldkwaliteit kan op één schijfje zelfs acht uur film opslaan.
Er zijn diverse mogelijkheden om dvd’s af te spelen. Het bekendst is de dvd-speler, die op een televisie kan worden aangesloten. Bovendien zijn vrijwel alle nieuwe computers standaard voorzien van een dvd-drive en software om dvd’s af te spelen. De dvd-recorders worden steeds populairder voor het zelf opnemen van films en tv-programma’s. Moderne computers beschikken standaard over een dvd-brander om dvd’s te kopiëren of computerbestanden op te slaan. Een andere toepassing is de digitale videocamera, die het beeld rechtstreeks op een dvd vastlegt. Er zijn verschillende soorten dvd’s in de handel: voorbespeelde dvd’s, die na productie niet meer beschrijfbaar zijn, beschrijfbare dvd’s en herschrijfbare dvd’s. De herschrijfbare dvd kan meer dan één keer worden gebruikt door informatie te wissen en nieuwe informatie op te slaan. Dvd’s en dvd-apparatuur worden steeds goedkoper. Voorbespeelde schijfjes met een film zijn soms al voor 5 euro of minder te koop. Dvd-spelers liggen voor minder dan 50 euro in de winkel, een dvd-recorder voor minder dan 100 euro. De lage prijs verklaart deels de sterke opmars van de dvd. Een andere reden is dat de kwaliteit van beeld en geluid veel beter is dan bij video. Nog een ander voordeel van de dvd boven de video is dat het vooruit- en achteruitspoelen stukken sneller gaat dan bij een videoband. Daarnaast heeft de dvd vaak extra functies, zoals ondertiteling in verschillende talen. Ook niet onbelangrijk is dat de kwaliteit van de dvd bij herhaald gebruik niet achteruitgaat.
04
In het dagelijkse spraakgebruik heeft ‘een dvd’ meestal D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
de betekenis van een schijfje waar een film op staat. ”We gaan een dvd’tje kijken”, zeggen jongeren dan. Toch is de dvd meer dan dat. De naam ‘versatile’ (veelzijdig) in de naam ‘digital versatile disc’ geeft al aan dat de dvd allerlei toepassingen heeft. De belangrijkste zijn het gebruik als informatiebron en voor ontspanning. INFORMATIEBRON De dvd is, evenals de cd, geschikt om muziek en allerlei informatie op te slaan. De dvd wordt veel gebruikt voor het bewaren van grotere computerbestanden, zoals fotoreportages of back-ups van de harde schijf van computers. Fabrikanten van software voor computers en kantoorapparatuur leveren hun producten doorgaans op een dvd. Een dvd-speler in een computer is om die reden vaak onmisbaar. Daarnaast zijn er tal van andere voorbeelden van informatieve dvd’s: documentaires (bijvoorbeeld natuurfilms of films over landen en culturen), dvd’s met woordenboeken en digitale encyclopedieën, Bijbelverklaringen en andere christelijke literatuur, romans, schoolboeken, reis- en campinggidsen, enzovoort, enzovoort. Ook in het onderwijs worden dvd’s veel gebruikt om films, foto’s en praktijksituaties vast te leggen, als illustratie bij lessen, colleges en practica.
Al deze toepassingen hebben de dvd in betrekkelijk korte tijd erg populair gemaakt. Ook in veel reformatorische gezinnen is het kijken naar dvd’s ingeburgerd. Van gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd kijkt 60 procent regelmatig naar dvd’s. Voor gezinnen met kinderen in het voortgezet onderwijs ligt dit percentage op 80 à 90. Dvdkijken en tv-kijken gaan niet automatisch samen. Meer dan de helft van de reformatorische gezinnen die dvd’s kijken heeft geen tv. Waar de tv om principiële redenen wordt afgewezen, heeft de dvd wel een plaats veroverd in de huiskamer of op de kamers van de kinderen.
Voor meer informatie over de dvd verwijzen we naar www. wikipedia.org/wiki/digital_ versatile_disc. Meer informatie over de verschillende genres is te vinden op www.nl.wikipedia. org/wiki/categorie:filmgenre.
ONTSPANNING De dvd is buitengewoon populair voor ontspanning. Daarbij kan gedacht worden aan computerspelletjes (videogames) op dvd, opnamen van muziekuitvoeringen (met beeld en geluid) en speelfilms. Er is een scala aan dvdfilms te koop in elk mogelijk genre: van avonturenfilms tot oorlogsfilms, van verfilmingen van romans tot thrillers en detectives, van science fiction tot horrorfilms en van animatie- tot tekenfilms. Een film kijken op dvd is iets anders dan wanneer je dezelfde film op televisie of in de bioscoop bekijkt. Op televisie heb je regelmatig onderbrekingen door reclames. Ook kan een langere film opgedeeld zijn in meerdere afleveringen die op verschillende tijdstippen worden uitgezonden. Dvd’s bieden soms ook meer informatie dan tv- of bioscoopfilms, omdat er aparte documentaires op staan over de productie en de opname van de film en over de regisseur en de spelers.
05 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
02.
DE DVD: EEN SPIEGEL VAN DE SAMENLEVING ‘Een kunststof schijfje met miljarden putjes’, zo kan men een dvd inderdaad omschrijven. Maar dat is natuurlijk alleen maar de technische kant van de zaak. Er is ook nog een ander belangrijk aspect. Dvd’s zijn kunststof schijfjes, maar wat er op staat is niet zo neutraal. Dvd’s brengen immers een bepaalde boodschap over die kijkers beïnvloedt. Het kan een positieve boodschap zijn (een natuurfilm die laat zien hoe mooi de schepping is), maar ook een negatieve (twee mensen die door overspel hun eigen huwelijk en dat van anderen kapotmaken). Zoals aan alle cultuuruitingen (literatuur, beeldende kunst, techniek) zitten er ook aan dvd’s twee kanten die goed onderscheiden moeten worden.
De dvd is een knappe uitvinding, waardoor bijvoorbeeld studenten medicijnen beter dan ooit kunnen zien hoe het menselijk lichaam functioneert. Maar als we op de inhoud van met name speelfilms letten, heeft de dvd ook duidelijke schaduwkanten. ‘Een dvd-tje kijken’ betekent in veel gevallen dat je kijkt naar wat God in Zijn Woord verboden heeft. Dat drukt ouders en jongeren met de neus op de vraag of het kijken naar (bepaalde) dvd’s wel past in een christelijk gezinsleven. Is een dvd opbouwend of afbrekend als het gaat om het leven naar Gods Woord? Is de dvd informatief of prikkelend? Onschuldig of gevaarlijk? Kunnen dvd’s de toets van de Bijbelse kritiek doorstaan, of moeten we zeggen dat ze (soms, vaak, meestal) op gespannen voet staan met Gods geboden? Of is dat allemaal te zwaar aangezet? Zijn dvd’s echt zo slecht? Om de kwaliteit van dvd’s goed te kunnen beoordelen, moeten we eerst weten wat voor films er zoal op dvd worden aangeboden. Het gaat ons daarbij niet om specifieke filmtitels, maar om algemene ontwikkelingen in de filmproductie op dvd. We baseren ons daarbij onder meer op de catalogi van dvd-sites op internet (zoals Cinematic Intelligence Agency, DVD Planeet, DVD Valley, IMDb en MovieMeter) en op de waardering van dvd’s door de bezoekers van deze sites. We beginnen met een paar algemene trends in de ontwikkeling van moderne media. BEELDCULTUUR Sinds de uitvinding van fotografie en film in de negentiende eeuw leven wij steeds meer in wat men wel noemt
06 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
een ‘beeldcultuur’. De uitvinding van tv, video en dvd heeft die ontwikkeling enorm versterkt. Meer dan ooit groeien kinderen op met beelden van de wereld om hen heen (door tv, film en reclame op straat). Die beelden informeren hen over alles wat er zoal te koop is in onze samenleving. Wat zij te zien krijgen is niet neutraal. Wat op tv en op dvd’s getoond wordt, is namelijk altijd een weergave van wat er in de harten van mensen van deze tijd leeft. We hoeven daarvoor maar een film uit de jaren vijftig te vergelijken met een willekeurige nieuwe film om te zien wat zo’n film ouderwets, respectievelijk modern maakt. Zo is in moderne films de agressie en het geweld harder, de seks openlijker en perverser en het streven naar macht en bezit meedogenlozer. Zo goed als alle jongeren worden daar (direct of indirect) mee geconfronteerd, omdat zij er zelf naar op zoek gaan, of omdat zij er via vrienden mee in aanraking komen. Het is voor ouders een hele opgave daarin een standpunt te bepalen en er met hun kinderen over in gesprek te raken. WOORDCULTUUR Is dat al ingewikkeld genoeg, er is nog een andere, ingrijpender invloed die van de moderne beeldcultuur uitgaat. Die invloed is veel moeilijker te onderkennen en stelt ouders zo mogelijk voor nog indringender vragen. In de Bijbel lezen we dat het geloof uit het gehoor is. Het lezen van de Bijbel en het luisteren naar het Woord worden door God gebruikt om mensen te bekeren. Buiten het Woord is geen zaligheid te vinden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het christendom heel sterk het karakter heeft van een woord-, lees- en luistercultuur. De enorme hoeveelheid christelijke literatuur die sinds de opkomst van het christendom is geschreven en gedrukt, legt daarvan getuigenis af. Het is juist die cultuur die door de invloed van de beeldcultuur onder enorme druk komt te staan. Jongeren worden op school en in hun vrije tijd steeds meer geconfronteerd met de overdracht van kennis door beelden (tv, films, foto’s, reclame). Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat dit een enorme invloed heeft op hun concentratie, hun manier van lezen, op de tijd die zij aan lezen besteden en op hun kennis van abstracte begrippen. De niet-zichtbare werkelijkheid van bijvoorbeeld de Drie-
eenheid, hemel en hel, genade, verlossing, rechtvaardiging en geestelijke strijd laat zich alleen in woorden, niet in beelden uitdrukken. Gevreesd moet worden dat het voor jongeren die sterk beïnvloed zijn door de moderne beeldcultuur moeilijker is om de betekenis van deze begrippen te begrijpen dan voor jongeren die meer in een woordcultuur opgroeien.
Vraag: Herkent u die omslag van woordcultuur naar beeldcultuur in uw eigen leven en in uw eigen omgeving?
De dvd is dus niet zomaar een willekeurig nieuw product van de moderne technologie. De dvd is onderdeel van een cultuuromslag. In zekere zin werken de beelden van de dvd als een virus dat de zeggingskracht van Gods Woord aantast. Ook de inhoud van wat op allerlei dvd’s wordt getoond, staat op gespannen voet met het christelijk geloof. Het wereldbeeld van veel dvd’s laat een leven zien los van de God van de Bijbel. Hoe ziet dat wereldbeeld er in grote lijnen uit? Een paar kenmerken:
• De hoofdrolspelers in veel dvd-films zijn mensen die
zichzelf kunnen redden. Anders gezegd, zij hebben God niet nodig. In eindeloze variatie willen dvd’s laten zien dat gelukkig zijn alles te maken heeft met zelfstandig- heid, je eigen problemen oplossen en je eigen belang veiligstellen. De levensbeschouwing die daaraan ten grondslag ligt, kan kort samengevat worden als: kies in het leven eerst voor jezelf, de rest komt later wel. Dat beeld van waar het in het leven om gaat, wijkt sterk af van wat de Bijbel zegt over het leven van mensen en over de zorg voor elkaar. Autonomie staat dan tegen- over afhankelijkheid en eigenbelang tegenover barmhartigheid. • In veel dvd-films zien we dat de hoofdrolspelers gericht zijn op een snelle bevrediging van hun behoeften. Wat ik wil dat wil ik nu en als ik het nu niet kan krijgen dan pak ik het. Dat kan zowel seks zijn als bezit en macht. De manier om dat in handen te krijgen (verleiding, bedrog en geweld) zijn daarom de pijlers van veel filmscenario’s. Zo kunnen dvd-films begeerten opwekken en materialisme aanwakkeren. Mooie, succesvolle vrouwen en mannen, dure auto’s, luxe huizen en verre vakantieoorden vormen het decor van de film en beïnvloeden onze behoeften. P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
07 M E D I A G E B R U I K
Waar de Bijbel oproept tot matigheid (zie o.a. Galaten 5:22) wordt in veel dvd-films veel bezit gelijk gesteld met geluk. • Een film zonder seks en erotiek is zeldzaam. Zij maken in veel gevallen de aantrekkelijkheid van de film uit. Een film zonder seks wordt al gauw saai gevonden. Ook in dat opzicht zijn veel dvd-films een spiegel van de samenleving. Onze maatschappij is immers door- drenkt van seks en erotiek. Filmmakers weten dit en zorgen er om commerciële redenen voor dat hun pro- ducten zijn afgestemd op de seksuele verlangens van hun kijkers. Zo ontstaat een heel scala erotische films, afgestemd op de behoefte en de leeftijd van de kopers van dvd’s. Ook hier is de spanning tussen werelds en Bijbels mensbeeld duidelijk. Ter wille van het geluk en het welzijn van mensen wordt in de Bijbel keer op keer opgeroepen tot reinheid en huwelijkstrouw. Johannes, de apostel van de liefde, spreekt in dit verband van een onverzoenlijke tegenstelling tussen het leven met God en de ‘begeerlijkheid der ogen’ (1 Johannes 2:16). • In onze samenleving is een toename, maar ook een verheerlijking van geweld te zien. Uit onderzoek blijkt keer op keer dat het kijken naar geweld op tv of in films agressie bij de kijker oproept en zelfs kan leiden tot het zelf toepassen van geweld. Dat kleine kinderen soldaat- je spelen is wat anders dan in een film zien hoe mensen worden neergeschoten, hetzij in een gevecht tussen legers, hetzij tijdens een botsing van twee straatbenden. Kijken naar fysiek geweld (slaan, schoppen, steken, wurgen, verkrachten, schieten, enzovoort), maar ook het kijken naar emotioneel geweld (uitlachen, bespotten, negeren, vernederen, pesten, enzovoort) zijn allemaal zonden die voor het aangezicht van de God van liefde niet kunnen bestaan. Intussen zijn veel dvd-films doordrenkt van geweld. Een spannende film is bijna altijd een gewelddadige film. Waarom is het belangrijk deze vier algemene kenmerken van dvd-films te onderkennen? Daar zijn met het oog op de christelijke mediaopvoeding twee redenen voor:
08 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
a]
In hun ontwikkeling naar de volwassenheid maken kinderen en jongeren gebruik van ideaalbeelden, waarop zij hun wensen en verlangens richten. Dat kunnen personen zijn in hun omgeving die zij bewonderen om hun uiterlijk, kleding, karakter, talenten of beroep. Die personen (zogenoemde identificatiefiguren) vertegenwoordigen als het ware het ideaal dat zij ook graag in hun eigen leven willen realiseren. Ze zouden wel als die bewonderde persoon willen zijn. Voor de komst van de moderne massacommunicatiemiddelen vonden ze die identificatiefiguren hoofdzakelijk in eigen (christelijke) kring, in familie, dorp, buurt of school. Door de enorme invloed van media als de tv en ook de dvd is dat veranderd. Kinderen en jongeren vinden hun ideaalbeelden (ver) buiten hun eigen kring. Wat vroeger ondenkbaar was, is nu vanzelfsprekend geworden. Zij voelen zich aangetrokken door het aantrekkelijke uiterlijk van de acteur of actrice waarmee zij zich identificeren, door hun sexappeal, beroep, kleding, make-up, rijkdom, hun manier van lopen, lachen en flirten, hun handigheid om mensen tegen elkaar uit te spelen, enzovoort. Jongeren herkennen zich in de problemen van bepaalde personen in een film: met zijn of haar conflicten met ouders, eenzaamheid, seksuele beleving en geaardheid, met zijn of haar afschuw van bepaalde typen mensen, enz. Zij vergelijken en komen tot de conclusie dat zij zelf toch maar in een benauwd milieu opgroeien. Zij willen zelf ook wel wat heftiger in het leven staan: een snelle babbel, snel succes, een snelle ‘date’. Als we zeggen dat door de moderne media de wereld voor ons open gaat, zitten daar (zoals gezegd) positieve kanten aan. Denk maar aan de betrokkenheid bij de nood in de Derde Wereld die voor christenen nog nooit zo duidelijk zichtbaar is geweest. Maar de negatieve kant is dat ook kinderen uit christelijke gezinnen ongefilterd worden blootgesteld aan wat er in de wereld leeft. Juist op een leeftijd dat zij uiterst ontvankelijk zijn voor het wereldbeeld dat in veel dvd-films naar voren wordt gebracht.
b]
Sommige invloeden in het leven van mensen zijn direct, andere zijn indirect. Het straffen van een kind heeft direct invloed op zijn gedrag. Maar de invloed van
een kritische houding van ouders tegenover hun kind is veel indirecter. Het kind voelt dat misschien wel aan, maar kan het gedrag van zijn ouders niet analyseren. Zo is het ook met dvd-films. Je kunt de film zien, zonder te beseffen welke geest eruit spreekt. Wanneer ouders hun zoon of dochter vragen naar welke dvd zij hebben gekeken, zullen zij in de meeste gevallen het verhaal van de film te horen krijgen. Dat is meestal snel verteld. Veel moeilijker onder woorden te brengen is de moraal waar de film mee doordrenkt is. Van welke ideeën over goed en kwaad gaat de film uit? Welke levensovertuiging wordt indirect in het praten en zwijgen, in het doen en laten van de hoofdfiguren naar voren gebracht? Het is niet eenvoudig dat te verwoorden. De reden is dat de levensovertuiging en de ideeën over goed en kwaad meestal impliciet zijn, dat wil zeggen zij zijn meestal verborgen in het verhaal van de dvd-film. Wanneer bijvoorbeeld in een film over een huwelijkscrisis op invoelende wijze de echtelijke ruzies en uiteindelijk de scheiding begrijpelijk worden gemaakt, is de verborgen moraal dat Bijbelse trouw een onmogelijke opgave is en eigenlijk ook een onbarmhartige regel. In feite ondermijnt zo’n film de christelijke huwelijksmoraal. Juist omdat dit niet met zo veel woorden in de film wordt gezegd, is de invloed des te groter. Uit onderzoek naar de invloed van media op mensen blijkt keer op keer dat de ‘verborgen verleiders’ de grootste invloed hebben. In dit opzicht kan het kijken van jongeren naar dvd’s het karakter hebben van een hersenspoeling. Wie op een frisse ochtend in de bergen ademhaalt, proeft als het ware de zuivere lucht. Wie een zogenaamd mooie dvd bekijkt, kan heel wat onzuivere lucht inademen zonder het te proeven.
Vraag: Stel, u kijkt soms of regelmatig naar dvd-films, merkt u dan iets van de invloed van die films op uw manier van denken? Om welke invloed(en) gaat het dan? Vindt u dat positief of negatief?
09 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
03.
REACTIES VAN OUDERS OP DVD-FILMS Het is zeker niet zo dat alleen reformatorische ouders zich bezighouden met de vraag of hun kinderen wel of geen dvd’s mogen bekijken. Er zijn in Nederland ook algemene instanties die dvd’s beoordelen, zoals de Kijkwijzer van het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (het Nicam; zie www.kijkwijzer.nl). Deze Kijkwijzer geeft adviezen over de leeftijden waarop de betreffende film bekeken kan worden. Ook wordt aangegeven of er scènes in de film zijn met geweld, erotiek, drugsgebruik, alcoholgebruik, grof taalgebruik, of passages die angstaanjagend of discriminerend zijn. Dit is belangrijke informatie waar christenen ook zeker gebruik van kunnen maken. Tegelijk zijn de typeringen van films door de Kijkwijzer wat oppervlakkig. Een Bijbelse toetsing van het dvd-aanbod ontbreekt.
Een nadeel van de Kijkwijzer is ook dat de beoordeling van de dvd’s in handen is van de producenten van de films. Hun mening over de film is altijd een mening achteraf, als de film klaar is. Zij zullen er op dat moment belang bij hebben de film zo te classificeren dat deze wel aantrekkelijk blijft voor een bepaalde groep kijkers. De Kijkwijzer ontslaat (reformatorische) ouders daarom niet van de verantwoordelijkheid om zich zelf een oordeel te vormen over dvd’s. Intussen mogen we dankbaar zijn dat blijkbaar ook in bredere kring het besef leeft dat een ongecontroleerd aanbod van dvd’s kinderen en jongeren in hun ontwikkeling kan schaden. Zo heeft onlangs ook de Partij van de Arbeid in de Tweede Kamer vragen gesteld over de grenzen van seks en geweld in (tv- of dvd-)films. Maar, kun je je dan afvragen, is het wel mogelijk om bij zo’n beoordeling tot een eensluidend oordeel te komen? Wordt in reformatorische kring niet heel verschillend gedacht over de media, over de plaats van tv, internet of dvd in het gezin? Dat is inderdaad het geval. Grofweg zijn er drie reacties van ouders te onderkennen:
a] AFSTAND NEMEN
In de eerste plaats zijn er ouders die alle moderne (visuele) media buiten de deur willen houden. Zij zullen misschien niet ontkennen dat er goede filmdocumentaires zijn, maar voor hen zijn speelfilms zo doordrenkt van een werelds leven dat zij daar hun kinderen niet mee in aanraking willen brengen. In het gebed dat de Heere Jezus heeft geleerd, wordt gevraagd of God ons niet in verzoeking leidt, maar
10 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
ons verlost van de boze. Dat gebed, zeggen deze ouders, is niet te rijmen met het gebruik van moderne media, die immers bol staan van de verzoekingen. Vaak hebben deze ouders ook principiële bezwaren tegen het spelen (door acteurs) van een bepaalde rol. Dat was, zoals we zagen, ook de kritiek van de moeder van Wouter. Een bezwaar tegen moderne media is eveneens dat zij veel kostbare uren opslokken. De tijd die mensen krijgen voor werk en rust is Gods tijd. Die tijd besteden aan oppervlakkig en zondig vermaak maakt die tijd tot ‘gestolen tijd’. In plaats daarvan moet gezocht worden naar een tijdsbesteding die tot eer van God is.
positie in. Zij accepteren de dvd in hun gezin, maar willen tegelijk het kijken naar speelfilms aan (strikte) voorwaarden binden. Kinderen mogen alleen kijken als de film acceptabel is. In gesprekken aan tafel of als ouders en jongere samen wordt met enige regelmaat nagedacht over Bijbelse richtlijnen voor dvd-gebruik. Ouders zijn erop gericht het geweten van hun kinderen te scherpen. Deze groep ouders kan onderling nog sterk van elkaar verschillen. In het ene gezin wordt strenger geselecteerd dan in het andere en sommige ouders houden het dvd-gebruik scherper en over langere tijd in de gaten dan andere ouders.
b] RUIMTE BIEDEN
We gaan ervan uit dat met name het afstand nemen en het selecteren voor ouders het moeilijkst is. Als ouders niet willen dat hun kinderen naar dvd’s kijken, zullen zij dat toch aan hun kinderen moeten uitleggen, zeker als vriend(innet)jes in de kerkelijke gemeente of op school wel dvd’s hebben (zoals het vriendje van Wouter). Met een paar richtlijnen voor zo’n gesprek kunnen deze ouders geholpen zijn. Ook als ouders dvd’s accepteren, maar niet zomaar willen vrijgeven, hebben zij richtlijnen nodig om de dvd’s te beoordelen en er met hun kinderen over te praten. Bestaan er zulke richtlijnen voor dvd-gebruik in christelijke gezinnen?
Er zijn ook ouders die in zekere zin een tegenovergesteld standpunt innemen. Zij laten hun kinderen (vanaf een bepaalde leeftijd) vrij zelf dvd’s te kiezen. Dat hoeft niet altijd een kwestie te zijn van gemakzucht, zoals dat (ten dele) bij de vader van Reinier het geval is. Vrijgeven houdt, volgens deze ouders, ook een appel in op de zelfstandigheid van jongeren. “We hebben onze kinderen christelijk opgevoed en nu moeten zij zelf verantwoordelijkheid gaan dragen voor hun keuzes, ook bij het kijken naar dvd’s.” Een andere overweging bij deze ouders is dat zij niet willen dat hun kinderen wereldvreemd opgroeien, geïsoleerd van leeftijdsgenoten. Zij willen het liefst dat hun kinderen (als christen) midden in het moderne leven staan.
c] SELECTEREN
11
Een derde groep ouders neemt als het ware een tussenP L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
04.
HOE BEOORDEEL JE DVD'S?
De moeder van Reinier vindt bij haar man weinig steun voor haar voorstel om samen met zijn zoon naar de twee dvd’s te kijken. Ze heeft daar erg veel moeite mee. Haar man kan wel zeggen dat Reinier oud genoeg is om te weten of een dvd goed of slecht is, maar zelf vindt zij dat toch al te gemakkelijk. Wie weet waar haar zoon naar kijkt! Is hun opvoeding trouwens wel zo duidelijk geweest als het gaat om Bijbelse principes? Zou Reinier echt kunnen beoordelen wat door de beugel kan en wat niet? Ze is er niet gerust op. Ze wil die films per se bekijken en het liefst samen met Reinier. Maar die voelt er niet zoveel voor. “Hè mam, hou nou op. U kunt uw tijd wel beter gebruiken. Als ik ze gezien heb, vertel ik wel hoe ze zijn. Dan weet u het ook.” Zijn moeder houdt voet bij stuk en met een diepe zucht zet Reinier de eerste film ‘The Cambridge Spies’ op z’n laptop aan. Na drie kwartier zet Reinier de film zelf af. “Het is niet wat ik dacht”, zegt hij. Schichtig kijkt hij zijn moeder aan. “Kom op Rein, laten we samen theedrinken. Dan praten we verder over de film.” ‘The Cambridge Spies’ is op het eerste gezicht een gewone film over vier dubbelspionnen die zowel voor Engeland als voor de Sovjet-Unie werken. De hele film speelt zich af in Cambridge, een schitterende omgeving voor een minder mooie geschiedenis van verraad en overspel. Twee spionnen hebben een seksuele relatie met een man en de andere twee onderhouden wisselende relaties met een vrouw. Die contacten komen herhaaldelijk in beeld. Spannend is de film niet, hoewel er (van dichtbij) wel enkele liquidaties worden getoond. “En Rein, wat vond jij van de film?” “Nou, vrij tam. Ik dacht dat-ie spannender zou zijn. Ja, en die twee mannen
12 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
in bed, dat vond ik niet fris. Dat ze die andere spion op z’n hotelkamer doodschoten vond ik wel cool. Dat past wel in zo’n spionagefilm.” “Maar, hoe vond je het dat die andere twee mannen direct met hun vriendin naar bed gingen?” “Ja, dat is natuurlijk niet goed, maar ik was er wel nieuwsgierig naar, eerlijk gezegd. En wat vond u er van?” “Nou Rein, jij zegt het eerlijk, ik zal het ook eerlijk zeggen. Ik vond het een zondige film. De seksualiteit zoals in deze film, dat wil ik eigenlijk helemaal niet zien. Ik zie die beelden nu nog voor me. Zo heeft de Heere het toch niet bedoeld? En daar zitten wij dan naar te kijken. Met die beelden bederven we ons gevoelsleven, dat geloof ik echt. En dan de moord op die hotelkamer: een schepsel van God dat zomaar koelbloedig wordt doodgeschoten. Daar kijken we dan naar alsof het amusement is. Weet je Rein, ik zou zo graag willen dat jij seksualiteit leert kennen zoals God het aan ons gegeven heeft. Met een meisje van wie je houdt en met wie je trouwt en niet via zulke perverse beelden in zo’n film. Eigenlijk vind ik het heel goed van je dat je eerlijk zegt dat je er nieuwsgierig naar bent. Toen ik zo oud was als jij durfde ik dat niet tegen m’n ouders te zeggen. Terwijl ik toen toch ook heel nieuwsgierig was. Als je wilt, kunnen we het daar nog wel eens over hebben. Maar ik blijf er bij dat het niet goed is om op een film naar de geslachtsgemeenschap van anderen te kijken. Stel dat jij dat vaker ziet….. en misschien nog wel ergere dingen. Dat zou ik zo erg vinden. Daarvoor houd ik teveel van je. Dat gun ik je niet.” In het gesprek van Reinier met zijn moeder, dat hier beknopt is weergegeven, vallen een paar dingen op. In de eerste plaats dat zijn moeder de tijd neemt om met haar zoon over z’n dvd te praten. Dat lijkt gewoon, maar dat
Vraag: Wat vindt u van de manier waarop deze moeder met haar zoon praat? Wat vindt u goed? Wat zou u zelf anders doen? Waarom? Kunt u zich voorstellen dat u zelf zo’n gesprek met uw zoon of dochter zou hebben?
is het niet. Zeker niet als we bedenken dat zij haar man niet achter zich heeft staan. In de tweede plaats valt op dat moeder een ontspannen sfeer creëert. In de kamer van haar zoon, op zijn eigen laptop, kijken ze naar de film. En als de film onderbroken wordt, drinken ze eerst samen thee. In de derde plaats toont moeder respect voor haar zoon van zestien. Hij wordt niet als een klein kind behandeld. Hoewel haar handen jeuken om de dvd af te zetten, wacht zij tot hij dat zelf doet. Dat is op het moment dat hij het zelf ook te gortig vindt worden. Ten slotte zien we dat zij zonder omwegen Reinier confronteert met Bijbelse richtlijnen. Mogelijk is dat een belangrijke stap vooruit om haar zoon te leren om zich bij zijn dvd-gebruik af te vragen wat de Heere te zeggen heeft. Opmerkelijk is dat het haar daarbij niet alleen gaat om de regels, maar dat die regels zijn ingebed in de liefde voor haar zoon. Het past bij deze film dat de moeder van Reinier zich vooral laat leiden door Bijbelse richtlijnen voor seksualiteit. Om een grote diversiteit aan dvd-films te kunnen beoordelen, hebben we natuurlijk meer dan één richtlijn nodig. De vijftien richtlijnen die we hierna geven, leiden we voor een belangrijk deel af uit de Tien Geboden zoals die worden toegelicht in de Heidelberger Catechismus. Eerst een korte toelichting op die keuze. Voor de Heidelberger Catechismus zijn de Tien Geboden regels der dankbaarheid. Dat is een belangrijk gegeven wanneer we Gods geboden toepassen op dvd-gebruik. Ouders moeten de geboden niet alleen als inperkende, wettische regels met hun kinderen bespreken, maar laten zien dat het houden van de Tien Geboden alles te maken heeft met de liefde tot God. Daarom begint alle mediaopvoeding met een gesprek over de betekenis van Zondag 33 voor het gezinsleven. In dat gesprek zullen ouders en kinderen (als het goed is) beseffen:
• dat hun zonden (ook ten aanzien van dvd-gebruik) de toorn van God oproepen; • dat God van hen vraagt die zonden te haten en te ontwijken; • dat het een vreugde is om naar Gods wil te leven
(ook als het om dvd’s gaat); • dat ouders en jongeren daarbij volkomen afhankelijk zijn van Gods genade en ten slotte • dat zij zonder Hem geen verweer hebben tegen de verleiding om naar bepaalde dvd’s te kijken. Zonder dat uitgangspunt in Zondag 33 en de daarmee samenhangende Schriftgedeelten kunnen we bij het bekijken van dvd’s al te gemakkelijk allerlei omtrekkende bewegingen maken in de trant van: “Ach, er werd maar één keer een beetje gevloekt.” “Nou, die ene bedscène heb ik gewoon doorgedraaid.” “Toen die vrouw bijna vermoord werd, heb ik gewoon even mijn ogen dichtgedaan.” Het al of niet kijken naar dvd’s heeft alles te maken met de christelijke levensstijl, met een leven voor Gods aangezicht. Dat leven is geen vrijblijvende zaak, alsof het zus maar ook zo kan. De keuze om wel of geen dvd’s te kijken vraagt om zelfonderzoek en gehoorzaamheid. Dat brengt het gesprek tussen ouders en jongeren ook op hetzelfde niveau. Ouders worden niet minder gemakkelijk verleid dan kinderen. Voor ouders is het niet minder moeilijk om God te dienen dan voor kinderen. Beiden zijn door en door ontvankelijk voor de zonde. Beiden kunnen zij buiten Gods genade niet leven. Dat is de basis voor het gesprek van ouders en kinderen over dvd’s in het algemeen. Stel nu dat zij met elkaar over een bepaalde dvd willen praten zoals Reiniers moeder. De vraag is dan, hoe doe je dat zonder in een eindeloze discussie, spraakverwarring of ruzie te vervallen. Om dat te voorkomen stellen we voor het gesprek met kinderen te voeren aan de hand van vijftien vragen. Die vragen, ontleend aan Zondag 33-44 van de Heidelberger Catechismus, fungeren als richtlijn en als houvast in het gesprek. Het is natuurlijk niet zo dat bij elke dvd alle vragen behandeld hoeven te worden. Afhankelijk van het thema van de dvdfilm kunnen een paar vragen geselecteerd worden. Niet elke vraag zal ook evenveel discussie oproepen. Ouders (en kinderen) kunnen er ook zelf vragen aan toevoegen. Het gaat hier immers niet om de volledigheid, maar om het principe dat we ons mediagebruik toetsen aan de Bijbel en de belijdenis.
P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
13 M E D I A G E B R U I K
05.
DE TIEN GEBODEN: RICHTLIJNEN VOOR DVD-GEBRUIK 1. Vond je het een goede film? Of niet? Waarom? 2. Heb je in de film ‘iets van God’ ontdekt, bijvoorbeeld in wat de hoofdpersonen doen en zeggen? 3. Werden er in de film naast of tegenover God andere goden gediend? Denk aan het eerste gebod, vraag 93 en 94 van de Heidelberger Catechismus? Was de film misschien occult? 4. Werd God in de film op een of andere wijze afgebeeld? Denk aan het tweede gebod, Zondag 35. Werd Christus (als mens) afgebeeld? Vind je dat dat mag? 5. Werd er in de film gevloekt of bij Gods Naam gezworen? Denk aan het derde gebod, Zondag 36, 37. 6. Hoe was de manier van leven van de mensen in de film? Denk aan de zondagsheiliging (het vierde gebod, Zondag 38), maar ook aan de manier waarop zij met elkaar omgaan, elkaar helpen of dwarszitten, het goede of het slechte voor elkaar zoeken, enzovoort. 7. Zou jij dagelijks met de mensen in de film willen leven? Zou je je dan gelukkig voelen? Waarom (niet)? 8. Was er in de film respect voor ouders en oudere mensen? Denk aan het vijfde gebod; vraag 104 van de Heidelberger Catechismus. Zo ja, wat zou je daarvan kunnen leren? Zo nee, wat ontbrak er aan? 9. In het zesde gebod (Zondag 40) lezen we dat God het doden en haten van een ander mens verbiedt. Betekent dit volgens jou dat je er ook niet naar mag kijken als iemand gedood wordt, zoals in oorlogsfilms of detectives? Werden er in de dvd-film ook mensen ‘vermoord’ door drift, haat, boosheid, wraak en derge- lijke? (Vraag 106, 107 van de Heidelberger
14 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
Catechismus.) Speelde dat in deze film een rol? Ben je het er mee eens dat dat ook vormen van ‘moord’ zijn? Waarom (niet)? 10. Z ondag 41 van de Heidelberger Catechismus roept op tot een rein (kuis en ingetogen) leven voor Gods aangezicht (zevende gebod). Wat is volgens jou een rein leven? Wat is onreinheid? Op welke punten vond je de film onrein? Waarom? 11. Je kunt ook onrein worden door naar de onreinheid van anderen te kijken. Die beelden van onreinheid blijven dan in je hoofd zitten. Je moet er steeds aan denken. Heb je na het kijken van deze dvd-film onreine gedachten? Vind je dat prettig? Vind je het zondig? Heeft het invloed op je gebeden? Welke conclusie trek je daar uit als het over het kijken naar dvd-films gaat? 12. Zondag 42, antwoord 110 bevat als het ware alle bestandsdelen van een heftige thriller: stelen, roven, aanslagen, geweld, bedrog, misbruik, verkwisting, enzovoort. Het zijn allemaal ingrediënten die een film spannend maken. Lees eens de verwijzingen naar de Bijbel die bij het achtste gebod staan en geef daarna je mening over een (deze) geweldsfilm. 13. Er zijn ouders en jongeren die zeggen: “Zulke films zijn nu juist zo leuk. Daar kijk ik het liefst naar. Wat je ziet, hoef je toch nog niet zelf te doen?” Wat vind je van die redenering? Ben je het ermee eens, of niet? (Zie ook vraag 11.) 14. God verbiedt leugen en bedrog tussen mensen (negen- de gebod, Zondag 43). Hij vraagt van ons dat we de
waarheid spreken tegen onze ouders, broertjes, zusjes, leraren en vrienden. Hij wil ook niet dat we roddelen, kwaad van iemand spreken of ons beter voordoen dan we zijn. Waren, volgens jou, de hoofdpersonen in de film eerlijk en oprecht? Of deden zij zich misschien heel anders voor dan ze in werkelijkheid waren? Stel, jouw vriend of vriendin kijkt niet op een leugentje meer of minder. Hoe zou je dat vinden? 15. Lees het tiende gebod nog eens goed door (“Gij zult niet begeren…”). Waren er in de film dingen of perso- nen waarvan jij dacht: ”dat zou ik wel willen hebben” of ”die persoon zou ik wel willen zijn, zo knap, zo’n mooi figuur, zo rijk, zo populair, zo bijdehand”? Denk je dat je op dit punt door de film wordt beïnvloed? Je kunt jezelf ook afvragen: ben ik door de film misschien ontevreden geworden? Vijftien uitvoerige vragen. Hoe kun je die als ouders gebruiken in het gesprek met je kinderen over dvd’s? Eerst letten we op gezinnen waar dvd’s geaccepteerd zijn, maar waar de ouders bij het kijken wel de vinger aan de pols houden (hoofdstuk 6). Daarna richten we ons op gezinnen waar dvd’s buiten de deur worden gehouden (hoofdstuk 7).
15 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
06.
NAAR DVD'S KIJKEN MET DE VINGER AAN DE POLS Als je het goed vindt dat je kinderen (onder bepaalde voorwaarden) naar dvd’s kijken, moet je wel weten wat die voorwaarden precies zijn. Met een algemene uitspraak ”De films moeten Bijbels verantwoord zijn” kom je er niet. Die norm is niet precies genoeg, omdat je er (helaas) nog alle kanten mee uit kunt. Je zult duidelijke afspraken nodig hebben. Wat is in ons gezin acceptabel en wat niet? Vergelijk het met een thermometer. Die geeft aan wanneer je (een beetje) koorts hebt of wanneer er sprake is van hoge koorts. Hoger dan 37 graden betekent in ieder geval oppassen. Zo werken bovenstaande richtlijnen/vragen ook. Hoe meer een dvd op gespannen voet staat met Gods geboden des te indringender de vraag of de dvd wel acceptabel is. Waar ouders de grens moeten leggen (waar als het ware de koorts toeslaat) is in het algemeen niet aan te geven. De ene dvd is de andere niet. De enige constante is de toetsing aan Gods Woord. Met dat uitgangspunt in gedachten kijken we naar de praktijk.
16 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
Corné en Martha Slingerland hebben vier kinderen: Stijn (19) studeert en woont op kamers; Bram (16) en de tweeling Mirthe en Maurits (15) wonen nog thuis. Ze hebben sinds drie maanden een dvd-speler. Die kwam er niet zonder slag of stoot. Eerst wilden Corné en Martha er niets van weten, maar daar hebben de kinderen zich niet bij neergelegd. “Iedereen in de klas heeft er een. Waarom zijn wij altijd zo ouderwets? Wat steekt daar nu voor kwaad in? Er zijn toch ook christelijke films en natuurfilms? Er zijn zelfs films met concerten van Bach…” Corné en Martha hebben zich laten overhalen, onder voorwaarde dat de films altijd samen bekeken worden en dat ze er allemaal op letten dat er geen troep in huis komt. Hoe ze daarop zouden letten, was toen nog onduidelijk. De eerste films die zij draaiden (o.a. ‘The Talented Mr. Ripley’, een avonturenfilm, en de oorlogsfilm ‘Napola’) werden geleend van een neef. Het gesprek na afloop was geen genoegen. De vraag naar ieders mening over de films leidde tot eindeloze discussies en soms ook fikse ruzie. Dat was volgens Corné ook niet verwonderlijk, want iedereen gooide plompverloren zijn eigen mening in de groep en verdedigde die mening alsof zijn leven ervan afhing. Uiteindelijk stelde hij voor een lijstje te maken met een paar punten uit de Bijbel waarmee je een dvd zou kunnen beoordelen. Het werd een lijstje met vijf trefwoorden: seks, overspel, vloeken, geweld en occultisme. Toen dat lijstje er eenmaal was, verliep het gesprek ietsje beter, al waren er nog vaak heftige meningsverschillen, vooral omdat men het onderling niet eens was over wat nu eigenlijk
met de trefwoorden werd bedoeld. Een voordeel was wel dat de kinderen zich steeds vaker gingen afvragen of een film nu wel of niet verantwoord was. ‘The Talented Mr. Ripley’ scoorde in ieder geval op alle punten ’dubbeldiep negatief’. Daar was iedereen het over eens. Volgens Corné, Martha en Mirthe was Napola ’leerzaam’. Voor de bokspartijen in deze film hadden zij minder waardering, maar die stonden bij Bram en Maurits nu juist weer bovenaan. Na verloop van tijd werd niet iedere film meer met het lijstje besproken. Dan verliep het gesprek meer spontaan. Maar regelmatig werd vaders lijstje er weer bijgehaald om de puntjes op de i te zetten. In dit voorbeeld wordt in grote lijnen weergegeven hoe het gebruik van een lijstje met richtlijnen voor het gesprek over een dvd kan werken. De ouders pakken het goed aan: dvd’s worden met elkaar bekeken en er wordt met elkaar over gepraat. Aan die regel houden zij zich ook en met vallen en opstaan vinden ze in hun gezin een werkbare vorm. Wat kunnen we daarvan leren? • In de eerste plaats dat het goed is om regelmatig met kinderen van gedachten te wisselen over de dvd-films die ze bekijken. De ervaring leert dat dit niet vanzelf gaat. Een stel richtlijnen voor het gesprek kan uitkomst bieden. Zo wordt voorkomen dat het gesprek verzandt of in verwarring eindigt. De trefwoorden zoals de familie Slingerland die hanteert, hebben als voordeel dat zij beknopt zijn. Maar het nadeel is dat zij vrij algemeen geformuleerd zijn en daarom gemakkelijk aanleiding geven tot meningsverschillen. Vandaar onze voorkeur voor meer gedetailleerde richtlijnen in vraagvorm, ontleend aan de Heidelberger Catechismus. De vragen stimuleren het gesprek en bij menings- verschillen kan men de Catechismus raadplegen. • We zijn ons er terdege van bewust dat het voeren van een gesprek over een dvd met kinderen aan de hand van vragen heel wat stuurmanskunst vergt. Gegeven het belang van een Bijbelse toetsing van het dvd-kijken is het echter de moeite waard. Sommige ouders roepen daarbij de hulp van familie en vrienden in en oefenen met hen het gebruik van richtlijnen. Het is ook mogelijk
om dat in gemeenteverband te doen, bijvoorbeeld als vervolg op een gemeenteavond over media- of dvd gebruik. • Het is goed om (net als Corné en Martha) vanaf het allereerste begin met de kinderen af te spreken dat de dvd-films gezamenlijk bekeken worden en dat er achteraf over gepraat wordt. Zo’n regel kan natuurlijk alsnog ingevoerd worden als de dvd al wat langer in huis is. Als uitgangspunt geldt dan dat dvd-kijken een gezinsgebeuren is en niet een vorm van privé-amuse- ment van kinderen op hun eigen kamer. Wanneer kinderen ouder worden, kunnen de ouders de teugels wat meer laten vieren. Uiteindelijk komt er een tijd dat jongeren zelf verantwoordelijk worden voor hun mediagebruik. • De eerste keren kunt u proberen alle vijftien vragen na te gaan. Of, als dat te veel tijd in beslag neemt, eerst de helft en later de rest. Volgende keren kunt u ook alleen de vragen bespreken die voor die ene bepaalde film be- langrijk zijn. Men kan het gebruik van de vragen ook een paar keer overslaan en dan later de draad weer eens oppakken en de beoordeling van de dvd’s zonodig aanscherpen. • Belangrijk is de sfeer waarin met de vragen wordt ge- werkt. In ieder geval moet voorkomen worden dat (sommige) vragen worden afgeraffeld. Uiteindelijk is het gezin bezig met het luisteren naar wat God over een activiteit in het gezin (dvd kijken) te zeggen heeft. • Meestal is het voor de openheid van het gesprek het beste dat eerst de kinderen commentaar geven. Beginnen de ouders, dan kunnen zij het gesprek gemakkelijk ‘doodslaan’. Om de reactie van de kinderen goed te begrijpen is het van belang dat de ouders goed naar hen luisteren en daarbij ook op hun gezichts uitdrukking letten. Niet goed peilen wat er na het zien van een film in jongeren omgaat is vaak de voorbode van een gesprek dat in onenigheid eindigt. Als het gesprek zo verloopt, kunnen ouders ook moeilijk hun ‘boodschap’ kwijt. • Alle kinderen die de film gezien hebben, moeten aan het woord komen. Dat vraagt van ouders heel wat stuur- manskunst. Er zijn in elk gezin wel haantjes-de-voorste P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
17 M E D I A G E B R U I K
en kinderen die niet zo gemakkelijk praten. Maar de zwijgers zouden heel goed de beste nadenkers kunnen zijn. • Belangrijk is ook dat ouders hun persoonlijke mening geven om op die manier te laten zien hoe een film hen ontroert, schokt, prikkelt of verveelt. • Het heeft in het algemeen weinig zin erg boos te worden om een film, tenzij er sprake is van heilige ver- ontwaardiging. Een al te felle veroordeling door ouders van een film of van dvd’s in het algemeen roept gemak- kelijk een antihouding bij jongeren op, ook tegenover de Bijbelse argumenten die gebruikt worden. De puber- teit is een tijd van extremen, emotioneel, maar ook in de meningsvorming. Het is wijs daar rekening mee te houden. Het is daarom belangrijk dat ouders steeds voor ogen houden dat zij hun kinderen in liefde op fouten wijzen en dat hun kritiek ook altijd heenwijst naar de genade die in Jezus Christus is te vinden. Met minder kunnen ouders niet toe. • Dit is geen pleidooi voor compromissen tussen ouders en kinderen ten aanzien van films die tegen de Bijbel ingaan. Een duidelijke, weloverwogen, gefundeerde stellingname kan jongeren misschien niet (direct) overtuigen, maar zij hebben er in het algemeen wel respect voor. Sterker gezegd: jongeren houden van duidelijkheid. Ze voelen zich in het algemeen niet aangesproken door volwassenen die overal omheen draaien. Het belangrijkste is dat zij merken dat het hun ouders niet om de regeltjes gaat, maar om de liefde tot God en Zijn dienst. En, voor jongeren zeker zo belangrijk, dat zij merken dat hun ouders het allemaal ook uit liefde voor hen zeggen. • Een laatste opmerking over de richtlijnen betreft het kijken naar dvd’s over Bijbelse onderwerpen. Helaas kan niet gezegd worden dat die zonder meer de toets van de Tien Geboden kunnen doorstaan. De script schrijver kiest vanzelfsprekend een onderwerp dat publiek trekt. Hij ontkomt er niet aan elementen in te voegen die niet in de Bijbel genoemd zijn. Een historisch verantwoorde inkleuring hoeft nog geen Bijbels verantwoorde weergave te zijn. In een film krijgt de hoofdpersoon vaak een meer uitgesproken
18 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
karakter dan in de Bijbel. Een Bijbelse figuur die in de film chagrijnig of humoristisch is, gebocheld of knap, zal op die manier in onze herinnering blijven hangen en bij het Bijbellezen (onbewust) ons beeld van de persoon beïnvloeden. Films over Bijbelse personen zijn speelfilms. Dat betekent dat de geschiedenis is nagespeeld. Juist het zo realistisch mogelijk uitbeelden van Bijbelse geschiedenissen roept vragen op. Is het voor acteurs mogelijk de geschiedenis van Simson en Delila na te spelen, zonder zonde te bedrijven? Is het verantwoord dat een filmacteur het gebed of de geestelijke strijd van iemand naspeelt, terwijl hij er zelf misschien geen enkele relatie mee heeft? En een film waarin Christus voorkomt? Is het niet godslasterlijk om als acteur Christus te spelen, Zijn lijdensweg inbegrepen? Het zijn allemaal vragen die in het gesprek over dvd’s kunnen terugkomen.
07.
NAAR DVD'S KIJKEN: BETER VAN NIET Tot nu toe hebben we vooral richtlijnen besproken die zijn bedoeld voor ouders die dvd’s in hun gezin accepteren, maar wel een (strenge) selectie willen. Maar deze richtlijnen spelen evengoed een rol bij ouders die afstand nemen van dvd-gebruik. Ook zij laten zich leiden door de Tien Geboden. Zij trekken daar echter andere conclusies uit. Hun gedachtegang komt duidelijk naar voren in het gesprek over Wouter die zo graag de dvd van ‘Snuf de Hond’ wil hebben. Wouter is de jongste van een gezin met vijf kinderen. Hij is het nakomertje. Behalve zijn jongste zus Marije (17) zijn alle kinderen getrouwd. Zodra Marije thuiskomt uit school vertelt Wouter haar over de film van ‘Snuf de Hond’ en dat hij niet begrijpt dat hij die niet op de pc mag draaien, terwijl echt iedereen het boek heeft gelezen. “Snap jij dat nou, Marij? Nou, ik niet hoor… Wil jij aan mama vragen of het toch mag?” Marije lacht en zegt: “Voor m’n kleine broertje doe ik alles. Als jij vanavond op bed ligt, vraag ik het.” Die avond gaat Wouter opvallend snel naar bed. Nadat ze klaar is met haar huiswerk, drinkt Marije nog wat met haar ouders. Dan begint ze over de dvd. “Pa, ma, ik vind dat jullie veel te streng zijn voor Wouter. Ik begrijp best dat jullie niet alle dvd’s in huis willen hebben, maar een onschuldige kinderfilm, dat kan toch geen kwaad… Zo wordt Wout echt het buitenbeentje van de klas…” Moeder kijkt geïrriteerd naar Marije: waar bemoeit ze zich mee! Vader ziet dat. Om een conflict te voorkomen, neemt hij gauw het woord: “Marije, ik ben blij dat je er over begint. Dan kan ik nog eens uitleggen waarom wij geen dvd’s in huis wil-
len, ook geen kinder-dvd. Als je hoort of in de krant leest wat een smerigheid er op die dvd- films en op de tv te zien is, dan weet ik echt heel zeker: dat wil ik niet in m’n huis. We zijn als mensen zo zwak, ik ook, en de zonde heeft zo’n geweldige aantrekkingskracht, ook op mij. Daarom ben ik bang dat het voor Wouter niet bij een kinderfilm blijft en dat hij daarna ook andere films wil zien. Dat wordt gewoon een hellend vlak. Daarom zeg ik liever al nee aan het begin. Ik heb bij jullie doop beloofd dat ik jullie christelijk zal opvoeden. Dat kan ik alleen maar zo en niet anders. Ik begin er gewoon niet aan. Jij bent bang dat Wouter een buitenbeentje wordt. Is dat dan zo erg? Moeten we niet allemaal leren veel meer van de Heere en Zijn dienst te houden dan van de wereld? Een kind opvoeden is heus niet alleen maar alles geven en goedvinden. Een kind moet leren in z’n leven de goede keuzes te maken. Dat betekent leren leven naar Gods geboden. En ik denk dat er maar weinig films zijn die de kritiek van de Tien Geboden kunnen doorstaan.” Marije fel: “Hoe kan zo’n kind dat nou. Hoe kan ik dat nou, als ik nog niet bekeerd ben? Hoe kan ik dan de Tien Geboden houden?” “Marije, daar heb je gelijk in, dat kunnen we niet. Maar toch heeft de Heere Zijn geboden niet voor niets gegeven. Die golden voor alle Israëlieten of zij Hem nu kenden of niet. Als wij Zijn geboden proberen te houden, ontdekken we wie we zelf zijn en hoe hard we de Heere nodig hebben. Geloof me, Marije, ik wil ook graag dat mijn kinderen gelukkig en blij zijn. Maar dat wil nog niet zeggen dat ik alles maar goed vind. Ik wil geen tv in huis en ook geen dvd op onze pc. Dat is niet streng of ouderwets. Ik probeer te doen wat de Heere van me vraagt. Ik zou me schuldig voelen als ik het anders deed.” P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
19 M E D I A G E B R U I K
“En u bent niet bang dat ze Wouter uitlachen op school en pesten?” “Als ik dat zou horen, zou ik dat natuurlijk heel erg vinden. Maar dan zou ik niet zeggen: “Vooruit jij mag ook naar dvd’s kijken.” Dan zou ik er met hem over gaan praten en met z’n onderwijzer. Ik zou dan tegen Wouter hetzelfde zeggen als mijn vader tegen mij zei, toen ik vroeger geplaagd werd met m’n kleren. Ik zou zeggen: “Jongen, wees maar niet verdrietig, de Heere ziet het en Hij zorgt voor je.” Weet je Marije, ik vind het aardig dat je het voor je broertje opneemt, maar ik ben het er niet mee eens. Ik heb veel liever dat mijn kinderen hun talenten gebruiken in muzie, of in de zorg voor anderen dan dat zij voor een tv-scherm hangen om een dvd te zien.” Hebben ouders die geen dvd-films in hun gezin willen hebben het gemakkelijker? Zij hoeven geen moeizame discussies aan te gaan over de vraag of een dvd goed of slecht is. Nee is gewoonweg nee. Maar in de praktijk is dat toch anders. Ouders die dvd’s afwijzen zullen immers ook aan hun kinderen moeten uitleggen waarom zij dat doen. Anders dan misschien vroeger zullen zij met goede argumenten moeten komen om hun kinderen te overtuigen en de druk van buiten te weerstaan. We zien dat ook in het gesprek van de vader van Wouter met zijn dochter. Zij zit haar vader dicht op zijn huid: “U bent te streng, Wouter wordt een buitenbeentje, hij zal gepest worden.” Tussen de regels door proef je haar grootste angst: dat Wouter alleen komt te staan. Mogelijk is dat, vanuit haar opvoeding, ook haar eigen angst. In de reactie van haar vader vallen een paar dingen op: • Hij houdt in de eerste plaats zijn vrouw uit de wind. Hij merkt dat zij boos wil reageren. Dat is begrijpelijk, maar niet verstandig als ouders hun kinderen uit overtuiging iets moeten verbieden en dat willen uitleggen. • Dan geeft vader een scala van argumenten tegen het dvd- gebruik. Hij wil zijn gezin afschermen van slechte invloe den vanuit de wereld. Omdat mensen van nature weinig verweer hebben tegen de zonden, is het gevaar van een hellend vlak groot. Dat gevaar moet bij de wortel aangepakt worden. Beter nu afwijzen dan later terug moeten draaien. Als ik mijn doopbelofte serieus neem, moet ik ook de Tien Geboden serieus nemen.
20 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
Zo kunnen we leren hoe we zelf zijn en hoe hard we Gods genade nodig hebben. • Vader gebruikt veel argumenten tegelijk. Misschien zou het beter zijn geweest om alleen een paar punten te noemen. Aan de andere kant worden in dit gesprek zoveel gedachten aangereikt, dat het gesprek genoeg aanknopingpunten heeft voor een vervolg. • Opvallend in het gesprek is dat vader niet alleen regels stelt, maar ook zijn hart laat spreken. Hij laat zien dat hij het isolement van zijn kinderen ook uit eigen ervaring kent. Toen hij vroeger werd geplaagd, heeft zijn eigen vader hem ook getroost door op de Heere te wijzen. • Voor ouders die afstand nemen van moderne media is dit een belangrijk punt. Zij moeten niet alleen uitleggen waarom zij iets niet willen, zij zullen (onder Gods zegen) ook het hart van hun kind willen winnen voor hun ziens- wijze. Of vader daarin slaagt weten we niet, maar met zijn persoonlijke benadering zet hij in ieder geval de goede toon. • Terecht wijst Marije op het gevaar dat haar broertje een buitenbeentje wordt in zijn klas. Ouders die precies dat afwijzen wat buiten het gezin razend populair is, zullen zich goed moeten realiseren wat voor spanning dat bij een kind oproept. Het ene kind zal onder het anderszijn lijden; het andere kind trekt er zich (ogenschijnlijk) niets van aan. Daar moet wel over gepraat worden. Wat betekent het voor een kind om buiten het gesprek van klasgenoten te staan over “hoe leuk die film wel is”? Hoe lost het kind dit op? Door zichzelf te blijven? Of leidt de spanning misschien tot een schijnaanpassing in de vriendenkring? Het is belangrijk dat ouders ook daar aandacht aan besteden, er met hun kind over praten en hem helpen zijn houding te vinden. Niet elk kind staat even stevig in zijn schoenen en met name gevoelige, gewetens- volle kinderen kunnen er onder lijden dat in hun beleving hun gezin anders is dan andere gezinnen. • In het eerste gesprek van Wouter met zijn moeder wees zij niet alleen ‘Snuf de Hond’ af maar ook alle andere dvd’s, omdat mensen in een film een rol spelen. Zij zijn zichzelf niet. Dit bezwaar heeft diepe wortels in de christelijke en met name de reformatorische traditie. Het is niet alleen een bezwaar tegen het spelen van een rol in het algemeen, maar vooral ook tegen het soort rollen dat gespeeld wordt.
Het gaat om rollen waarin mensen spelen wat God in Zijn Woord heeft verboden. Dat is voor de moeder van Wouter het belangrijkste argument. Daarmee gaat zij echter (strikt genomen) niet in op de vraag van Wouter waarom hij wel de boeken van ‘Snuf de Hond’ mag lezen, maar niet de film van het boek mag zien. Ook Wouters vader gaat daar ’s avonds niet op in. • Waarom wel het boek en niet de film die van het boek is gemaakt? Omdat er vaak grote verschillen tussen beide zijn wat betreft inhoud en invloed. De regisseur van een film is niet dezelfde als de auteur van een boek. Om het karakter van de personen in een film uit te beelden, zijn andere middelen nodig dan om ze te beschrijven. Soms verwerkt de regisseur een groot deel van een boek in slechts enkele minuten. Het omgekeerde kan ook. Een bekend voorbeeld is de verfilming van het boek ‘The Lord of the Rings’ van Tolkien. Een paar bladzijden daaruit worden een halve film en aan sommige delen van het boek wordt helemaal geen aandacht besteed. Zo worden bepaalde personen en gebeurtenissen over- en onderbelicht. Zo’n selectie kan nodig zijn om de lengte van de film te beper- ken. Nauwkeurig kijken en vergelijken van films en ver- filmde boeken laat echter zien dat de selecties in films meestal de bedoeling hebben om kijkers te boeien, te prikkelen en om sterke emoties en sensaties op te roepen. De producer van de film weet wat de gemiddelde kijker wil: spanning, romantiek, seks, agressie en occultisme. In bepaalde opzichten zijn dit ook de ingrediënten van de moderne literatuur, maar films hebben in het algemeen een veel grotere invloed op mensen dan boeken. Vloeken in een boek (op zich een reden om het boek niet te lezen) is minder indringend dan het zien en horen van vloeken in een film. De indruk van een erotische scène in een boek is minder sterk dan eenzelfde scène in een film. In een film krijgt de kijker een realistische indruk van de hoofdpersonen (hoe ze praten, kijken, zich kleden en ontkleden, hoe zij hun humeur uiten en met welke middelen zij hun doel bereiken). Al die indrukken, zo blijkt uit onderzoek, zijn een sterke prikkel voor de kijker om zich met de hoofdpersoon te identificeren. Beelden trekken sterker dan woorden (zie ook de eerdere opmerkingen over de woord- en beeldcultuur). Ook die overwegingen
zouden de ouders van Wouter kunnen gebruiken om aan hun kinderen uit te leggen waarom zij niet willen dat zij naar films kijken. Daarbij gaat het dan niet alleen om de film ‘Snuf de Hond’, maar om de negatieve invloed van de beeldcultuur op christelijke gezinnen. Het zal van ouders overigens heel wat vragen om dit aan hun (oudere) kinderen duidelijk te maken. • Een spannend moment in het gesprek van Marije en haar vader is het moment dat Marije zegt dat het toch onmogelijk is om de Tien Geboden te houden als je nog niet bekeerd bent. Of zij daarmee haar vader wil klem- zetten weten we niet. In ieder geval is het een gedachte die bij haar leeft en die om een reactie vraagt. Hoe kun je naar Gods wil leven als je nog geen zaligmakend geloof hebt? In zijn antwoord legt vader sterk de nadruk op het verbond. Van alle Israëlieten werd gehoorzaamheid ge- vraagd, of zij God nu kenden of niet. Daarna trekt hij die gehoorzaamheid door naar zijn eigen gezinsleven. Daar- mee raakt hij de kern van zijn weerstand tegen het kijken naar dvd-films. Hij geeft daarbij ook zijn diepste motief aan om die films buiten de deur te houden: niet om streng te zijn, maar omdat hij zich wil houden aan zijn doopbelofte. • Zo gezien bestaat het gesprek van deze vader met zijn dochter uit twee elementen. Vanuit de Bijbel en de belijde- nis geeft hij aan waarom hij geen dvd’s in huis wil. Maar behalve dat geeft hij ook zijn persoonlijke motieven. Hij laat zijn kinderen in zijn hart kijken. Beide elementen zijn onmisbaar in het gesprek van ouders met hun kinderen, of het nu ouders zijn die afstand nemen of ouders die dvd’s selecteren. Alleen zeggen “Dit mag niet” of “Dat “mag (misschien)”, is onvoldoende. De kracht van de argumenten van ouders ligt in de persoonlijke betrok- kenheid op het dagelijks leven en de leefwereld van hun kinderen. Alleen persoonlijk getinte meningen geven als: “Ik heb het gevoel dat”, is ook onvoldoende. Het uitgangs- punt van elk gesprek met kinderen over dvd’s is dan ook de vraag: Wat wil de Heere ons nu zeggen? Wat zegt Zijn Woord?”
21 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
08.
"WAT VRAAGT GOD NU PRECIES VAN ME?" Tot zover een paar kanttekeningen bij het gesprek tussen ouders en kinderen over het al of niet kijken naar dvdfilms. Tot slot nog drie praktische voorbeelden van zo’n gesprek: twee in gezinnen waar (kritisch) naar dvd’s wordt gekeken en één waar de dvd wordt afgewezen. De voorbeelden zijn bedoeld om het gebruik van de richtlijnen in eigen gezin te stimuleren. Het beantwoorden van de vragen kan daarbij behulpzaam zijn.
Vraag: Zowel de moeder van Janine als de moeder van Reinier voeren het gesprek over de dvd aan de hand van de richtlijnen. Doen ze dat volgens u goed? Zo ja, wat vond u goed? Zo nee, wat hadden zij volgens u ook (of misschien beter) kunnen doen? Zijn zij belangrijke dingen vergeten?
22 D V D ’ S ,
Janine (14) en Emma (15) hebben elkaar tijdens de zomervakantie op de camping leren kennen. Ze waren al gauw onafscheidelijk. Aan het eind van de vakantie werd afgesproken dat Emma in de herfstvakantie bij Janine zou komen logeren. Het werd een logeerpartij die bijna helemaal in het water viel. Het regende dagen achter elkaar. Toen zij zich op een middag erg verveelden vroeg Janine of ze een dvd mochten bekijken. “Natuurlijk”, zei haar moeder, “ik kijk gezellig mee.” De keus viel op ‘Sophie Scholl’, een film over de laatste zes dagen van het leven van een Duitse studente, die zich samen met haar broer en een vriend tegen de nazi’s verzette. Na het verspreiden van pamfletten op de universiteit werd zij door de Gestapo gearresteerd. Het grootste gedeelte van de film bestaat uit de zenuwslopende verhoren die voorafgingen aan haar veroordeling tot de doodstraf. Zowel Janine, Emma als moeder zijn diep onder de indruk van de film. Na afloop is iedereen er stil van. Pas ’s avonds komt het gesprek over de film op gang. Daarbij gaan ze alle vijftien vragen na. De meeste discussie roepen de vragen 3, 6 en 7 op. Al pratend ontdekken Janine en Emma dat er in de film echt andere goden worden gediend. Goden die zich tegen de God van Israël verzetten en tegen Zijn volk. Janine en K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
Emma zeggen dat ze nog nooit zo duidelijk gezien hebben dat de nazi’s goddeloos waren, in opstand waren tegen God. Wat een verschil is dat met de vriendengroep van Sophie Scholl. Zij bleven elkaar door alle gevaren heen trouw. Het was, volgens Janine, ook duidelijk dat Sophie een christen was. Tijdens haar verhoor sprak ze over God en in haar cel bad ze tot de God van de Bijbel. “Ik vind het een christelijke film”, zegt Emma, niet alleen om wat er gezegd wordt, maar ook omdat Sophie en haar vrienden geen geweld willen gebruiken. Janine beseft dat het wel heel erg moeilijk moet zijn om je zonder geweld te verzetten. Het langst hebben ze met elkaar gesproken over de vraag wie Sophie Scholl nu eigenlijk was. Als je christen bent en je verzet tegen een duivelse macht, kun je dan zeggen dat je een martelares bent? Of maak je dan een afgod van iemand? Daar kwamen ze niet uit. Maar ze waren het er wel over eens dat het een bijzondere vrouw was en dat de film heel bijzonder was. Bas en Linda hebben zes kinderen, vijf dochters en één zoon, in de leeftijd van 13 tot 22 jaar. Ze verkeren in een unieke situatie: alle kinderen zijn uit logeren of op kamp. Ze zijn een week samen thuis, voor het eerst sinds jaren. Ze hebben afgesproken dat ze die avond samen een spelletje doen. Linda zegt dat zij het gezellig vindt om dan naar een cd te luisteren. “Liefst die van Michiel die hij een paar weken geleden gekocht heeft.” Bas haalt de cd van Michiels kamer en zet hem op. Maar de cd-speler geeft geen geluid. Bas kijkt nog eens goed of het wel de goede cd is. Dan ziet hij dat het helemaal geen cd is, maar een dvd in het hoesje van de cd die hij zocht. Hij loopt rood aan.
Vraag: Wat is een christelijke film? Bestaat die? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? Hoe zou u aan uw kinderen uitleggen dat er (geen) christelijke films bestaan?
Zijn kinderen weten drommels goed dat hij geen dvd’s in huis wil, maar Michiel trekt zich daar natuurlijk weer niets van aan. “Daar zal hij meer over horen! Het laatste woord is hier nog niet over gezegd. Zo’n achterbaks jong. Hoe durft hij!” Linda begrijpt niet waar hij het nu ineens over heeft en kijkt hem vragend aan. Bas legt het uit. Linda vraagt hoe de film heet. “‘Out of Africa’”, zegt Bas. “O, dan is het een natuurfilm. Dan valt het allemaal nog mee.” “Dat zegt me niks”, zegt Bas. “Het kan net zo goed een slechte film zijn. Waar het om gaat is, dat dat jong me bedrogen heeft. Ik wil geen dvd’s in huis. Het is allemaal duivelse troep.” “Ja, dat ben ik wel met je eens”, zegt Linda, “maar als jij zo reageert, hebben we zaterdag gelijk hooggaande ruzie als hij thuis komt. En dat zou ik zo erg vinden…” Reinier waagt het er op. Hij wil met zijn moeder ook nog zijn tweede film ‘The English Patient’ bekijken. Het is een oorlogsfilm die zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog tijdens de veldslagen in Noord-Afrika en in een hospitaal in Italië. Daar is de hoofdpersoon met afschuwelijke verwondingen heengebracht, nadat zijn vliegtuig door de Duitsers is neergeschoten. Het is weliswaar een spannende film, maar het is tegelijkertijd ook een gruwelijke film met veel geweld en veel zwaargewonde soldaten. En met veel seks, met name tijdens het verlof van de soldaten en officieren in Caïro. Niet alleen zijn moeder maar ook Reinier zelf voelen zich niet op hun gemak. Ze kijken de film wel helemaal uit. Ze proberen na afloop alle vragen door te nemen, maar al gauw blijven ze hangen bij vraag 10 en 11. Wat doet het kijken naar seks met je? Reinier zegt dat hij er zich na hun vorige gesprek onbehaaglijk onder voelt. Hij geeft zijn moeder daarin gelijk. Je kunt er beter niet naar kijken, zeker niet in zo’n film. Zijn moeder zegt: “Ik zie het zo: Wat wij samen zien, ziet God ook. Hij kijkt met ons mee. Hij wil dat we proberen onze gedachten rein te houden. Weet je Reinier, ik vond het echt een boeiende film. De verschillende karakters worden heel goed getekend. Maar ik weet zeker dat ik er veel beter niet naar kan kijken. Wat vind jij?” “Ik weet het niet. Ik ben gek op films. Maar u heeft wel gelijk. Ik zal er over nadenken. Ik vind het wel moeilijk om te weten wat God nu precies van me vraagt: wel of geen dvd’s kijken, sommige wel en andere niet… Kun je trouwens ook niet te precies zijn?”
Vraag: Wat vindt u van de reactie van zowel vader als moeder op de ontdekking van de dvd van hun zoon? Vraag: Stel, u bent de vader of de moeder van Michiel (17). Hij komt zaterdagmiddag thuis en u wilt met hem over de dvd praten. Wanneer zou u dat doen? Op welke manier zou u het gesprek willen voeren? Wat zou u zeggen? Wat hoopt u met het gesprek te bereiken?
Vraag: Wat vindt u van de opmerking van de moeder van Reinier: “Ik zie het zo: Wat wij samen zien, ziet God ook. Hij kijkt met ons mee. Hij wil dat we proberen onze gedachten rein te houden.” Zou u dat ook zo zeggen in het gesprek met uw kinderen over dvd’s? Vraag: Reinier vraagt zich aan het eind van het gesprek af of je in het dvd-gebruik ook te precies kunt zijn. Waarom zou hij dat vragen? Hoe zou u op zijn vraag reageren?
23 P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D
M E D I A G E B R U I K
09.
IN PLAATS VAN EEN SLOTWOORD Paulus aan de gemeente van Filippi: “Voorts, broeders, al wat waarachtig is, al wat eerlijk is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat liefelijk is, al wat wel luidt, zo er enige deugd is, en zo er enige lof is, bedenkt datzelve.”
Filippenzen 4:8
24 D V D ’ S ,
K I J K E N
O F
N I E T
K I J K E N
De brochure ‘Dvd’s, kijken of niet kijken’ is uitgegeven door Mediawijzer, platform voor verantwoord mediagebruik.
Juni 2007 Auteur: dr. J. Stolk Research: werkgroep Doordenken en Voorlichten van Mediawijzer De stuurgroep van Mediawijzer bestaat uit de volgende personen: Ir. B. Visser (voorzitter), ds. J. Van Amstel, dr. R. Bisschop, dr.ir. S.M. de Bruijn, W. Büdgen, dr. G. van der Hoek (secretaris), ing. A. Luijk, C.J.B. Ritmeester, drs. W.L. van der Staaij, dr. J. Stolk en drs. P.J. Vergunst. www.mediawijzer.nl
P L A T F O R M
V O O R
G E N O R M E E R D M E D I A G E B R U I K P O S T B U S 6 1 3 | 7 3 0 0 I N F O @ M E D I A W I J Z E R . N L | W W W . M E D I A W I J Z E R . N L
A P
A P E L D O O R N
