CULTURELE HERKOMST VAN CLIËNTEN IN DE GGZ EN VERSLAVINGSZORG
1
Culturele herkomst van cliënten in de ggz en verslavingszorg Aantal cliënten in de GGZ naar land van herkomst
Aantal cliënten in 2006
Nederland
Aantal cliënten per 1.000 inwoners1
435.600
33,0
Suriname
12.630
38,0
Turkije
10.940
30,0
Marokko
10.220
31,6
Indonesië (incl. Nieuw-Guinea)
6.900
17,6
Nederlandse Antillen (incl. Aruba)
3.770
29,0
Iran
2.280
79,5
Irak
1.940
44,4
Voormalig Joegoslavië
2.500
33,1
1.740
46,7
Afghanistan Overig niet-westers
15.630
Overig westers
17.250
Onbekend
250.600
Totaal
772.000
1
Aantal inwoners volgens CBS op peildatum 1/1/2006
Inwoners in Nederland die afkomstig zijn uit Iran, Afghanistan en Irak komen relatief meer in aanraking met de ggz en verslavingszorg dan autochtone Nederlanders of inwoners afkomstig uit andere landen.
2
Ontwikkeling in culturele herkomst cliënten Aantal cliënten per 1.000 inwoners naar herkomstgroepering, 2003-2006
90 80 70 60 50 40 30 Aantal
20
cliënten per
10
2003
an ni st ha Af g
Jo Voo eg rm os al la ig vi ë
Ira k
n Ira
de rl An and til se le n
sië
Ne
In
do
ne
ko ar ok M
ki je Tu r
e am Su rin
rla
nd
0
Ne de
1.000 inwoners
2006
Voor alle groeperingen geldt dat het aantal ggz-cliënten per 1.000 inwoners in de periode 2003-2006 groeit. De sterkste groei is te vinden bij inwoners afkomstig uit Suriname (97% groei in de periode 2003-2006) en Nederlandse Antillen (82% groei). Er is juist nauwelijks sprake van groei bij cliënten afkomstig uit voormalig Joegoslavië.
13
Cliënten in de ggz en verslavingszorg naar geslacht Aantal cliënten per 1.000 inwoners naar herkomstgroepering, 2003-2006
100 80 60 Aantal
40
cliënten per
20
man
Tu r
ki
je
e am rin Su
Ne
de rl An and til se le n
ko M ar ok
Jo Voo eg rm os al la ig vi ë
n Ira
k Ira
Af
In
do
ne
ist an gh
rla de Ne
sië
an
0
nd
1.000 inwoners
vrouw
Het aantal cliënten per 1.000 inwoners is voor mannen of vrouwen nauwelijks verschillend. Alleen onder inwoners afkomstig uit Turkije maken vrouwen iets vaker gebruik van de ggz dan mannen.
4 Ggz-cliënten per 1.000 inwoners, naar leeftijdsgroep Aantal ggz-cliënten per 1.000 inwoners, naar leeftijdsgroep
140 120 100 80 60 Aantal
40
cliënten per
20
0 - 17
18 - 34
35 - 54
ije Tu rk
Ne de rl An and til se le n Su rin am e
ar ok ko M
Ira n
Jo Voo eg rm os al la ig vi ë
In
do
Ira k
ne sië
an ist an Af gh
rla
nd
0
Ne de
1.000 inwoners
55+
Jongeren van allochtone herkomst maken, in vergelijking met Nederlandse jeugd, relatief minder gebruik van de ggz. Dit geldt vooral voor Turkse en Marokkaanse jongeren. Volwassenen die afkomstig zijn uit Iran, Irak en Afghanistan komen veel in aanraking met de ggz, vooral de inwoners ouder dan 35 jaar. Opvallend is het lage gebruik van de ggz, voor alle leeftijdsgroepen, door mensen afkomstig uit Indonesië.
5
Diagnosegroepen (mannen) Diagnose mannen (2006)
Nederland Suriname Turkije Marokko Indonesië Nederlandse Antillen Iran Irak Voormalig Joegoslavië Afghanistan 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Stoornis ontwikkeling/gedrag
Stemmingsstoornis
Overige stoornis
Psychotische stoornis
Stoornis door alcohol/drugs
Overige neurotische stoornis
Angst-/stressgeb. stoornis
Persoonlijkheid-/gedragsstoornis
Cognitieve/organische stoornis
Bij mannen komen stoornissen in ontwikkeling/gedrag en stemmingsstoornissen het meeste voor. Angst/stressgebonden stoornissen zijn de belangrijkste diagnose bij mensen die afkomstig zijn uit (voormalig) oorlogsgebieden Iran, Irak, voormalig Joegoslavië en Afghanistan. Voor inwoners afkomstig uit Suriname, Nederlandse Antillen en Marokko vormen psychotische stoornissen de belangrijkste diagnose. Deze meest voorkomende diagnoses zijn ten opzichte van 2003 nauwelijks veranderd. NB: verschillen in gediagnosticeerde stoornissen bij verschillende culturele achtergrond kunnen mede veroorzaakt worden door de (westerse) cultuurgebondenheid van het DSM classificatiesysteem.
6 Diagnosegroepen (vrouwen) Diagnose vrouwen (2006)
Nederland Suriname Turkije Marokko Indonesië Nederlandse Antillen Iran Irak Voormalig Joegoslavië Afghanistan 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Stoornis ontwikkeling/gedrag
Stemmingsstoornis
Overige stoornis
Psychotische stoornis
Stoornis door alcohol/drugs
Overige neurotische stoornis
Angst-/stressgeb. stoornis
Persoonlijkheid-/gedragsstoornis
Cognitieve/organische stoornis
Bij vrouwen zijn er veel minder verschillen te zien tussen herkomstgroeperingen voor wat betreft de meest voorkomende diagnoses. De groep ‘overige stoornis’ is bij vrouwen uit alle groeperingen het grootst. Van vrouwelijke cliënten uit Iran, Irak, voormalig Joegoslavië en Afghanistan is de relatief grote groep met een psychotische stoornis opvallend.
7
Stedelijkheid Stedelijkheid wordt afgeleid van het aantal adressen per km2 (definitie CBS)
100 80 60 Aantal
40
cliënten per
20
niet stedelijk
weinig stedelijk
matig stedelijk
Jo Voo eg rm os al la ig vi ë Af gh an ist an
Ira
k
n Ira
Ne
de rl An and til se le n
sië do
ne
ko In
Tu r
ki
e am
M ar ok
Ne
Su
rin
rla de
je
0
nd
1.000 inwoners
sterk stedelijk
zeer sterk stedelijk
In vergelijking met autochtone cliënten zijn allochtone cliënten in de ggz vaker afkomstig uit stedelijke gebieden, vooral bij de meer ‘traditionele’ herkomstgroepen (Turkije, Marokko, Suriname en Antillen). Van cliënten afkomstig uit Afghanistan en voormalig Joegoslavië woont bijna 50% in matig of weinig stedelijk gebied. De ligging van asielzoekerscentra in Nederland kan hier een verklarende factor zijn.
8
Culturele herkomst en generatie Herkomstgroepering naar generatie
Afghanistan Voormalig Joegoslavië Irak Iran Ned. Antillen Indonesië Marokko Turkije Suriname 0%
10% eerste generatie
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
tweede generatie
Van cliënten in de ggz die afkomstig zijn uit Indonesië, behoort bijna de helft tot de tweede generatie. Van alle allochtone cliënten in de ggz behoort ruim 70% tot de eerste generatie.
9
Cliënten naar generatie (per 1.000 inwoners) Eerste / tweede generatie per 1.000 inwoners (2006)
Afghanistan Voormalig Joegoslavië Irak Iran Ned. Antillen Indonesië Marokko Turkije Suriname 0%
10% eerste generatie
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
tweede generatie
Het aantal cliënten per 1.000 inwoners ligt voor de eerste generatie allochtonen beduidend hoger dan voor de tweede generatie. Er is hier een duidelijke samenhang met de gemiddelde leeftijd.
Verantw0ording De gepresenteerde cijfers in deze factsheet zijn afkomstig uit Zorgis, tot en met 2006 het landelijk registratiesysteem voor de lidinstellingen van GGZ Nederland. Het gegeven culturele herkomst is gebaseerd op de registratie van de geboortelanden van de cliënt en diens ouders. Dit gegeven is voor ca. 70% van de cliënten bekend. De non-respons is voor het grootste deel terug te voeren op instellingen, afdelingen of behandelaren die dit gegeven geheel niet vastleggen. Dat geldt dan voor alle cliënten en niet voor een speciale bevolkingsgroep en geeft geen specifieke vertekening op het gebied van culturele herkomst. Daarom is vergelijking wel mogelijk. Voorzichtigheid blijft geboden bij het trekken van conclusies op grond van deze cijfers. De gegevens zijn gebaseerd op de cliënten die in het jaar 2006 in behandeling waren, dat wil zeggen in 2006 in behandeling gekomen of reeds eerder ingeschreven maar in (een deel van) 2006 nog in behandeling. GGZ Nederland heeft de aanlevering van gegevens aan Zorgis per 1/1/2007 beëindigd; vanaf die datum wordt voor de landelijke zorggegevens aangesloten bij het DIS (DBC Informatie Systeem). Het geboorteland van de cliënt en diens ouders maakt geen onderdeel uit van de wettelijke verplichte Minimale Data Set GGZ zoals in het DIS wordt gehanteerd. De voorliggende publicatie is daardoor de afsluitende publicatie over dit thema op basis van Zorgis.
Culturele herkomst van cliënten in de ggz en verslavingszorg De gepresenteerde cijfers in deze factsheet zijn afkomstig uit Zorgis, tot en met 2006 het landelijk registratiesysteem voor de lidinstellingen van GGZ Nederland. Het gegeven culturele herkomst is gebaseerd op de registratie van de geboortelanden van de cliënt en diens ouders. Dit gegeven is voor ca. 70% van de cliënten bekend.
C ol ofon uitgave GGZ Nederland
bezoekadres Piet Mondriaanlaan 50/52 postadres Postbus 830 3800 AV Amersfoort
telefoon 033 - 460 89 00 telefax 033 - 460 89 99 internet www.ggznederland.nl
concept en vormgeving Lawine grafisch ontwerp, Utrecht
publicatienummer 2008-336
