Collectief tuinieren 31.01.2015
Dynamiek en organisatie in de collectieve samentuin
Greet Nulens Fleur Leroy
EcoHuis Antwerpen & ervaringstuinen EcoHuis Antwerpen: actief in Antwerpen rond samentuinen. Ondersteunen van opstartende en bestaande samentuinen: financieel, educatief, netwerking, communicatie; www.antwerpen.be/samentuinen
Getuigenissen van ervaringstuinen: -
Samentuin Silsburg (Deurne) Samentuin ‘t Zwaantje en Dokske (Merksem) Samentuin Kontich Biodroom (Antwerpen Linkeroever) Gravinneke (Borgerhout) Samentuin in Heule, Kortrijk
Voorstellingsrondje Wie ben je en wat is je ervaring met collectief tuinieren?
Inhoudstafel - Wat is collectief tuinieren? - Waarom collectief tuinieren? - Hoe collectief tuinieren? -
Samenstellen van de tuingroep Financiën van de collectieve tuin Afspraken over de tuinwerking Groepsdynamiek Beslissingen nemen hoe en wanneer Omgaan met conflicten
- Opstarten van de tuin - Samen tuinieren - Communicatie in de collectieve tuin - Activiteiten buiten de tuin -Samenwerking met anderen
Wat is collectief tuinieren? De tuin wordt volledig samen bewerkt en beheerd >< elke deelnemer beheert een eigen stukje samentuin • • • •
Collectief plannen, zaaien, onderhouden en oogsten Tuiniers vormen een min of meer vaste groep Er wordt samen en eventueel apart getuinierd in de tuin Er wordt veel aandacht besteed aan contact en de groep
Waarom collectief tuinieren? 1. Opdracht: Je start met een nieuwe samentuin, waarom zou je kiezen om collectief te tuinieren? Waarom niet? 2. Samen overlopen van voor en nadelen
Waarom collectief tuinieren? Voordelen – Gedeelde verantwoordelijkheid – Flexibelere tijdsbesteding – Sociale meerwaarde: samenwerken is leuk! – Leren van elkaar – Elkaar goed leren kennen – Volledige tuinoppervlakte is ter beschikking – Centraal materiaalhok – …
Nadelen – Deelnemers voelen zich minder verantwoordelijk – Meer afspraken, communicatie en overleg nodig – Afwegen: hoeveel controle en vertrouwen is er; werkt iedereen even veel, oogst,… – Rekening houden met elkaar – ….
Hoe collectief tuinieren? 1. Samenstellen van de tuingroep • Wie beslist om collectief te tuinieren: de groep zelf, de gemeente, … • Bestaande groep: vereniging (bv transitiebeweging, veltafdeling,…), vriendengroep, buurtgroep • Vaak wordt een nieuwe groep gevormd rond de tuin: onbekenden, via flyertje, oproep van de gemeente • Vast >< wisselend: Kerngroep is bijna altijd vrij stabiel (min. seizoen) Veel tuinen staan open voor sporadische medewerkers Meestal geen ‘lidmaatschap’
Hoe collectief tuinieren? 2. Financiën van de tuin: •
Uitgaven: – – –
•
Tuinmateriaal en zaden kunnen gedeeld worden Eventueel meer (gezamenlijke) infrastructuur nodig Overzicht en coördinatie (boekhouding) zijn nodig
Inkomsten: – – – – – –
Lidgeld Vrije bijdrage Geen bijdrage Steun van de gemeente – subsidie via verschillende kanalen Eigen inbreng Vormen van natura (schenken van materiaal, …)
Hoe collectief tuinieren? 3. Afspraken over tuinwerking - Opdracht: ‘Over wat maak je best (op voorhand) afspraken als groep om de samenwerking goed te laten verlopen en hoe zou je dit vastleggen?’
Hoe collectief tuinieren? A. Onderwerpen voor afspraken : • Teeltmethode (ecologisch, permacultuur, wisselteelt,…) • Materiaalaankoop (bvb. enkel biologisch zaad) en financiering • Vaste werkmomenten (permanentiemomenten, vaste taakverdeling/ verantwoordelijkheden) • Activiteitenkalender doorheen het jaar • Toegang • Taken zoals water geven, verzorgen van kippen • Verdeling van de oogst • …
Hoe collectief tuinieren? B. Taakverdeling & -afspraken: - Verantwoordelijke of trekker (per deelthema) >< organisch (geen leider(s): vaak geval) - ‘Perceelverantwoordelijken en perceelduo’s’: opdeling naar gewassen waarvoor telkens 2 tuiniers verantwoordelijk zijn - Taken worden verdeeld volgens ieders capaciteiten - Geen vaste taakverdeling, wel vaste tuinmomenten - Extra’s: aankopen, planning, … niet enkel tuinwerk - Via overleg, planning op agenda C. Vastleggen van tuinafspraken: - Bord in de tuin - Tuinreglement - Facebookpagina - Vergaderverslagen - notulen - Doodle, dropbox…
Hoe collectief tuinieren? D. Voorbeeld van tuinreglement De openingsuren van de tuin zijn: 24 Maart tot en met eind september 2013: woensdag, zaterdag en zondag van 12u tot 18u. Tijdens deze uren kan er getuinierd worden en is er tuinbegeleiding voorzien door de organisatie. Het terrein kan ook open zijn op andere momenten. Op zulke momenten kan er enkel getuinierd worden als er tuinbegeleiding aanwezig is. Er wordt uitsluitend biologisch zaai- en plantgoed gebruikt. Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest is verboden. De tuinier beheert het terrein als een goede huisvader of huismoeder en gaat spaarzaam om met water en andere grondstoffen. Collectief gereedschap dient steeds gereinigd terug geplaatst te worden. Het maken van open vuren is verboden. De organisatie kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor ongevallen, diefstal of andere schade op het terrein of voortkomend uit dit tuinierproject. De tuinier staat in voor de properheid en netheid van het terrein en de omgeving. Elke tuinier is verantwoordelijk om zijn eigen afval op te ruimen en nauwkeurig te sorteren. Honden dienen ten allen tijde aan de leiband worden gehouden.
Hoe collectief tuinieren? 4. Groepsdynamiek “Wij hebben 1 teelseizoen achter de rug dat we vrij impulsief hebben doorgeworsteld. Achteraf beschouwd is dat eigenlijk wel een aanrader. We hebben elkaar en de tuin beter leren kennen zonder dat er teveel verplichtingen aan verbonden waren. Met de ervaring die we opgedaan hebben gaan we dit jaar concreter aan de slag.”
5. Beslissingen nemen, hoe en wanneer: – Op vergaderingen – In groep, via mail of tijdens onze wekelijkse samenkomst. – Bij algemene meerderheid, via de facebookpagina en op een éénmalige vergadering die we houden in september. Op deze laatste worden de uitgaven besproken voor het volgend jaar
Hoe collectief tuinieren? 6. Omgaan met conflicten: (Ervaringen) – Conflicten kunnen gaan over: houding, taalgebruik, sommigen mensen doen meer dan anderen, oogstverdeling, grensoverschrijdend gedrag van sommige buurtbewoners (dronkenschap, drugsgebruik,vandalisme...), … – Hoe conflicten oplossen: steeds open, transparante gesprekken en met deze mensen in dialoog gaan, ze wijzen op hun verantwoordelijkheid, er zelf aanwezig zijn en trachten te tuinieren
Opstarten van de tuin Opmaken van de tuinplanning, wat? – –
– – – –
Gewassen kiezen maar ook alle andere inrichting, paden, percelen, materiaalkot, meerjarige gewassen, bessen, … Teelt: meer mogelijkheden om verschillende groenten te telen en combinaties naargelang de beschikbare oppervlakte Meer mogelijkheid voor een serre, fruit Teeltplanning/tuinplanning is wel nodig Teeltkeuze: intensieve en/of extensieve teelten en hoeveel werk brengen ze Seizoensplanning: denk op tijd aan een vakantieregeling
Opstarten van de tuin Opmaken van de tuinplanning, wie en hoe? –
–
– – –
Samen met onze ‘leermeester’ = iemand die een tuin in onze buurt heeft en meer van wisselteelt kent. Zelf hebben we nog weinig ervaring, het is makkelijk dat ‘onze leermeester’ ons duidelijk maakt wat wanneer belangrijk is. Hij maakt niet echt deel uit van ons tuingezelschap maar is wel een sleutelfiguur. Iedereen geeft op welke groenten zij graag zouden geplant zien en alles wordt in een schema gegoten zodat iedereen voldoening heeft 1 van de tuiniers doet het alleen/ is verantwoordelijk Met een 3-tal tuiniers hebben we dit samen gedaan kerngroep transitie en belangstellenden aan de hand van een luchtfoto en een tekening als grondplan
Samentuin Gravinneke: ervaringstuin
Opstarten van de tuin Inrichten van de tuin, praktisch? • •
Met een tuinplanning/ ontwerp Wanneer: Bij voorkeur in de winter zodat hij klaar is tegen maart, klaar tegen start van het tuinseizoen Kan ook gefaseerd: kijk naar de hoeveelheid werk die de groep aankan, bepaal prioriteiten (wat kan later, …), ervaring leert dat klein beginnen en later uitbreiden het beste werkt Wie?
•
• – – – –
1 tuinier nam het voortouw Kerngroep en belangstellenden Gemeente heeft tuin aangelegd, bedden werden door tuiniers ingepland …
Samen tuinieren Werken in de tuin • • • •
Verantwoordelijke tuinier(s) >
< vrije toegang Hulpmiddelen: Plan, logboek (tuinschrift), tuinboeken, krijtbord in serre (voor teeltschema en/of dingen doorgeven)
Samen tuinieren Oogst: Afspraken over de verdeling best op voorhand. Meestal niet te weinig.
• Ervaring over verdeling van de oogst – Ieder neemt wat hij wil, en wat oogstbaar is. Het wordt verdeeld tussen de aanwezigen op dat moment. Maar hier is zeker geen ruzie of conflict over. Soms moeten mensen zelfs aangemoedigd worden om iets mee te nemen. – Eerlijk: in onderlinge afspraak. Als iemand ook wat minder gewerkt heeft neemt hij/zij automatisch minder oogst mee. – Er wordt enkel geoogst op samentuinmomenten (2 x per week). Iedereen mag gelijk wanneer werken in de tuin, enkel het oogsten dient collectief te gebeuren. Oogsten gebeurt volgens behoeften. Als er echt teveel is wordt dit in ons tuinhuis gelegd en wordt er op facebook gepost. Niemand maakt daar ooit misbruik van. Als het dan nog niet op is verdelen we het onder mensen die voorbij de tuin komen. – Perceelverantwoordelijken brengen anderen op de hoogte, het wordt aangeduid met een vlag. 1 week tijd om te oogsten.
Communicatie in de collectieve tuin Communicatie is de sleutel tot een succes! Interne communicatie: • Via mail. We proberen dit te beperken. We spreken zoveel mogelijk “in real life” • Via sms, we laten elkaar weten wanneer en hoeveel er geoogst kan worden. • Verbaal • Via facebook (werk voor 1 tuin goed,voor een andere tuin minder) • mondeling,per mail,telefoon, meestal “live”
Externe communicatie: • bord aan de deur, • nieuwsbrief, • fb
Communicatie in de collectieve tuin Struikelblokken voor communicatie / vragen: • Hoe kunnen buurtbewoners meer meegenieten van onze tuin? Hoe kunnen we de tuin openstellen voor de buurt? Aan degene die we kennen een code geven, hoe voor anderen een meer ‘open’ imago creëren? • Hoe komt het dat we minder mensen kunnen bereiken / minder opkomst • Gezamenlijke momenten vinden in de agenda is moeilijk
Samentuin Dokske: ervaringstuin
Activiteiten buiten de tuin? - Opdracht: wat kan je allemaal samen doen met de groep (buiten tuinieren)?
Activiteiten buiten de tuin? • Nee, nooit • Wel eens ‘s avonds afspreken om te vergaderen/iets te drinken: erg nuttig voor de tuin • Na tuinmoment, aperitiefmoment • 1 keer per jaar samen eten, via potje luk • Ja, via transitie werd er een cursus georganiseerd over tuinieren waar we allemaal op aanwezig waren. Jaarlijks gaan we ook eten met alle tuinwerkers. Er is ook een evolutie dat we meer samenwerken op andere vlakken, zoals geefplein ed. Iets wat zeker een meerwaarde is omdat je elkaar beter leert kennen waardoor de samentuinmomenten ook leuker zijn.
Activiteiten buiten de tuin? • Veel gemeenschappelijke activiteiten: Repaircafé, volkskeuken, Deelmaaltijd, Weggeefplein, Innerlijke transitie,Transitiecafé, actiegroep, Samen eten in de Beek, op trot naar andere Transitieinitiatieven, Biodroom, Ecodroom, samenwerking Jeugddienst Deurne, Braderij, den Tip,contacten met CSA Schelle, CsA Grondsmaak, Plukboerderij Schriek, Ecokot, Gravinneke, Jeugdhuis Josto, Mimicry, volkstuinen Drakenhof,Speelscholeke, natuurwandelingen Rivierenhof volgen en organiseren, permacultuurcursus, muziek-improvisatie en vertelavonden, op week-end om ons werkjaar voor te bereiden.
Samenwerking met anderen Opdracht: Met welke andere organisaties kan je samenwerken? Voor wat?
Samenwerking met anderen WIE
VOOR WAT
In de buurt: Scholen, buurthuizen, bewonersgroepen, andere tuinen, verenigingen (naschoolse kinderopvang,…)
Bezoeken, werk, bekendheid, feesten en activiteiten in de tuin, sociale ontmoetingsplaats, speelterrein
Thematisch verwante organisaties?
Lessen en educatie Netwerk Ervaring
VELT Natuurpunt Andere tuinen
EcoHuis Antwerpen
www.antwerpen.be/samentuinen Samentuin – team: Fleur Leroy, Nora Danko , Greet Nulens en stadscollega Hugo Maenhout [email protected] 03 217 08 11
Opdracht 1 ‘Waarom collectief tuinieren?’ Waarom wel?
Waarom niet?
Opdracht 2: ‘Over wat zou je (op voorhand) afspraken maken als groep om de samenwerking goed te laten verlopen en hoe zou je dit vastleggen?’ Onderwerpen:
Hoe vastleggen:
Opdracht 3: Wat kan je allemaal samen doen met de groep (buiten tuinieren)?
Opdracht 4: met welke andere organisaties kan je samenwerken?
Waarvoor?
