CENTRUM VOOR THUISZORG. Diabetes? > u staat er niet alleen voor!

CENTRUM VOOR THUISZORG

Diabetes? Diabetes?

>> uu staat staat er er niet niet alleen alleen voor! voor!

Woord vooraf 6% van de bevolking lijdt aan diabetes en men voorspelt een toename met 20 % van het aantal diabetici. Voor België betekent dit dat 1 op 3 inwoners ermee geconfronteerd zal worden. Bovendien weten veel mensen niet dat ze de ziekte hebben en lopen ze er jaren mee rond. Dit maakt diabetes tot een belangrijk en groeiend gezondheidsprobleem! De stijging van het aantal diabetici is te wijten aan de veroudering van de bevolking, overgewicht en gebrek aan lichaamsbeweging. Mensen met diabetes hebben een verhoogd risico op complicaties zoals nierproblemen, blindheid, hartproblemen, hersenbloeding, zenuwbeschadiging, amputaties, … . Zonder nauwgezette levenslange behandelingen en follow-up leidt diabetes op een relatief korte termijn tot complicaties. Dus een goede behandeling en opvolging van een patiënt zijn van levensbelang. Deze brochure wil wat duidelijkheid scheppen rond diabetes, de soorten, de symptomen en behandelingsmethoden, zonder wetenschappelijk volledig te zijn. Het is in de eerste plaats de bedoeling mensen te informeren, want hoe beter geïnformeerd, hoe beter men de aandoening kan herkennen en behandelen.

2

Wat is diabetes? Glucose is de voornaamste energiebron van de cellen. Om glucose te kunnen opnemen hebben de cellen insuline nodig. Die insuline is een hormoon dat wordt aangemaakt in de alvleesklier (pancreas). Wanneer er geen of onvoldoende insuline wordt geproduceerd of wanneer de insuline om één of andere reden minder werkzaam is, raakt de glucose niet in de cel en stijgt het suikergehalte in het bloed. Dat is wat er bij diabetes gebeurt.  Diabetes of suikerziekte is een aandoening waarbij het glucose - of suikergehalte in het bloed chronisch verhoogd is. Daarom spreekt men ook wel van ‘ suiker ‘ of suikerziekte.

Bestaan er verschillende soorten diabetes? Er bestaan verschillende soorten van diabetes (type 1 en 2, zwangerschapsdiabetes, verminderde glucosetolerantie), maar de twee voornaamste zijn diabetes type 1 en type 2. Type 1 diabetes ontstaat door de vernietiging van insulineproducerende cellen in het lichaam, waardoor er geen insuline meer wordt aangemaakt. • type 1 diabetes kan optreden op elke leeftijd, maar het openbaart zich meestal bij kinderen en jong volwassenen • symptomen treden vaak plotseling op, waardoor de diagnose onmiddellijk kan worden gesteld • type 1 diabetes komt voor bij ongeveer 10 % van de bevolking Symptomen van type 1: • veel plassen • veel eten en drinken • vewichtsverlies • vermoeidheid

3

Bij type 2 diabetes wordt wel nog insuline aangemaakt, maar de hoeveelheid is onvoldoende en/of het lichaam is minder gevoelig voor insuline. De aandoening heeft meerdere oorzaken waarbij onder andere erfelijkheid, leeftijd, gewicht en omgevingsfactoren een rol spelen. Gewichtsverlies en voldoende beweging kunnen dit probleem voor een deel oplossen. • de meeste personen met type 2 diabetes zijn ouder dan 40 jaar en te zwaar • omdat klachten meestal pas laattijdig optreden wordt type 2 diabetes vaak toevallig ontdekt via een routinebloedonderzoek • type 2 ontwikkelt zich vaak langzaam • type 2 komt voor bij ongeveer 90% van de mensen met diabetes Symptomen van type 2: • vermoeidheid • wazig zien • droge mond en/of huid • groter honger- en dorstgevoel • vaker plassen • prikkelingen in handen en voeten • infecties die moeilijk genezen • jeuk aan geslachtsorganen

Mogelijke complicaties bij diabetes? Het is mogelijk een ‘normaal’ leven te leiden met diabetes, maar toch kan diabetes na verloop van tijd tot verwikkelingen leiden. Een goede controle en behandeling zorgen er echter voor dat de meeste diabetespatiënten nooit met ernstige complicaties te maken hebben.

Acute complicaties Hyperglycemie (ofwel te hoge bloedsuikerspiegel): Wanneer er geen of onvoldoende insuline is, stijgt de glucosewaarde in het bloed, met andere woorden: er zit teveel suiker in uw bloed. Wanneer er meer dan 200 mg suiker/dl bloed gemeten wordt, spreekt men van hyperglycemie.

4

Symptomen:

Mogelijke oorzaken van hyperglycemie: • te veel gegeten (koolhydraten) • te weinig insuline gespoten • te weinig tabletten ingenomen • minder beweging dan normaal • stress • ziekte Wat moet u doen bij hyperglycemie? • controleer uw bloed of urine op aanwezigheid van een te hoge glucosewaarde. Is dit het geval volg dan de instructies van uw arts. • drink voldoende (suikervrij!)

5

Hypoglycemie (ofwel te lage bloedsuikerspiegel): Bij hypoglycemie zit er te weinig suiker in het bloed. Men spreekt van hypoglycemie wanneer de glucosewaarde gedaald is tot minder dan 60mg/dl. Deze waarde is sterk verschillend van patiënt tot patiënt. Symptomen:

6

Mogelijke oorzaken van hypoglycemie: • te weinig of te laat eten • te veel insuline gespoten • te veel tabletten ingenomen • meer beweging dan normaal • te veel alcohol • verandering in uw insulineschema, zoals bij een speciale gelegenheid • gewijzigde absorptie door verandering van de insuline-injectieplaats Wat moet u doen bij een hypoglycemie? • bij twijfel, meet uw glucosewaarde in het bloed • dadelijk iets eten of drinken dat veel suikers bevat vb: • 3 glucosetabletten (of 1 glas gesuikerde frisdrank drinken) • 2 suikerklontjes • 2 koffielepels suiker in een glas water Daarna nogmaals uw glucosewaarde controleren. Belangrijk: U moet de verschijnselen van hypo– en hyperglycemie leren herkennen. Bovendien is het aan te raden familieleden en vrienden hierover in te lichten.

7

Kan men zichzelf controleren? Zelfcontrole is zeer belangrijk in de behandeling van uw diabetes. Het meten van de bloedglucose verschaft u informatie over de invloed van ondermeer voeding, medicatie, lichaamsbeweging en stress op uw bloed/glucosespiegel. Vingerprik:

De meest voorkomende vorm van zelfcontrole is de vingerprik. Door een kleine vingerprik brengt u bloed aan op een teststrip, die u vervolgens inbrengt in de glucosemeter. Na enkele seconden kan u de bloedsuikerwaarde aflezen. Glucosemeters, evenals de bijhorende strips, kunnen aangekocht worden in de winkels van Medishop Bond Moyson en via de kantoren van Bond Moyson. Bond Moyson betaalt haar leden/diabetespatiënten, die zelf instaan voor hun periodieke glucosecontrole, 50% van de kosten bij aankoop van glucosemateriaal terug. De terugbetaling is beperkt tot € 150,00 per semester en per patiënt.

8

Belangrijk: Een nuchtere glycemiewaarde ligt tussen de 80 en 126 mg/dl. • hebt u een waarde lager dan 60 mg/dl = hypoglycemie • hebt u een waarde hoger dan 200 mg/dl = hyperglycemie U kan ook altijd terecht bij de huisarts om de glycemiewaarde te bepalen. Urine testen: Het is ook mogelijk uw urine, via een strip, te testen op de aanwezigheid van glucose. Dit gebeurt meestal bij de huisarts.

Chronische complicaties Aan hart en grote bloedvaten Slagaderverkalking kan leiden tot een hartinfarct, een herseninfarct/ beroerte of een diabetische voet. Risicofactoren hier zijn een slechte diabetesinstelling, hoge bloeddruk, verhoogd cholesterolgehalte, roken en/of overgewicht. Aan de ogen De meest voorkomende en gevaarlijke oogproblemen bij diabetes zijn de afwijkingen van het netvlies. Ze zijn een gevolg van de aantasting van kleine bloedvaatjes in het netvlies. Die bloedvaatjes worden broos en beginnen te lekken. Als reactie hierop maakt het lichaam nieuwe bloedvaatjes aan in het netvlies, die echter van slechte kwaliteit zijn en op hun beurt nog vaker barsten, waardoor opnieuw bloedingen kunnen optreden. Indien niet tijdig wordt ingegrepen, kan deze toestand blindheid veroorzaken. Aan de nieren Nierproblemen bij diabetes zijn het gevolg van de aantasting van de kleine bloedvaten. Dit kan vroeg opgespoord worden door het meten van de hoeveelheid eiwit in de urine. Preventieve maatregelen zijn ondermeer een goede glucose-instelling, normale bloeddruk en het volgen van een eiwitarm dieet.

9

Aan de zenuwen Bij diabetes kunnen ook de zenuwen worden aangetast. Het gaat voornamelijk over gevoelsstoornissen ter hoogte van de voeten, later overgaand naar de handen. Symptomen zijn tintelingen, jeuk, branderig gevoel en gevoelloosheid. Maar ook de inwendige organen kunnen last ondervinden: vertraagde maaglediging, blaasfunctiestoornissen, mannelijke impotentie, … . Aan de voeten Een specifieke complicatie van diabetes is de diabetische voet. De oorzaak kan een combinatie zijn van gevoelsstoornissen (zenuwen), aantasting van de bloedvaten en infecties. Omdat voetproblemen vaak voorkomen en kunnen leiden tot amputaties is preventie en screening enorm belangrijk. Een zeer eenvoudige test om gevoelsstoornissen op te sporen is de monofilament-test. De test werkt op basis van nylondraadjes van verschillende diktes. Deze worden tegen de huid geduwd, aan de patiënt wordt gevraagd of hij/zij de aanraking voelt. Verder behoedt een dagelijkse voethygiëne en de behandeling van de voeten door een multidisciplinair team de patiënt tegen deze ernstige complicatie.

Kan diabetes genezen worden? Er bestaat geen echte genezing voor diabetes. Er zijn wel zeer goede behandelingen voorhanden zoals tabletten, insuline-injecties en een nauwgezette controle van de bloedsuikerspiegel. Iemand die zijn behandeling nauwkeurig volgt kan een ‘normaal’ leven leiden, al moet een diabeet wel extra op zijn voeding letten in het kader van zijn behandeling. Behandeling type 1 diabetes: altijd behandelen met insuline door toediening met spuit, pen of pomp. De soort insuline is afhankelijk van arts en patiënt. Behandeling type 2 diabetes (deze patiënten zijn meestal zwaarlijvig): door aangepaste voeding en meer beweging kan je de glucosewaarden in het bloed al sterk doen dalen. Blijkt dit onvoldoende, dan schakelt men over naar tabletten. Het is mogelijk dat er na verloop van jaren overgeschakeld moet worden op insuline.

10

Het belang van gezonde voeding bij diabetes Diabetes en voeding kan je niet scheiden. Voeding is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Een aangepast dieet (voedingsvoorschrift) vormt dan ook de basis van de diabetesbehandeling. Het dieet moet worden afgestemd op de individuele behoeften van de patiënt en er moet rekening gehouden worden met leeftijd, gewicht ... . Om de invloed van de voeding op de suikerspiegel te kunnen inschatten, wordt aangeraden om zoveel mogelijk op vaste tijdstippen te eten. De adviezen voor een gezonde en evenwichtige voeding zijn voor een diabeticus in grote lijnen dezelfde als voor ieder ander persoon. Een goede voeding is een gezonde gevarieerde voeding met speciale aandacht voor koolhydraten en vetten, maar er moet ook gezorgd worden voor voldoende vitamines, mineralen en voedingsvezels. Concreet zullen de diabetici – net als elke Vlaming! - minder vetten moeten eten en dan vooral minder verzadigde vetten (vlees en zuivelproducten)! De vermindering van het vetverbruik is voor diabetici des te belangrijker omdat zij een groter risico lopen op slagaderverkalking. Minder vet dus en meer koolhydraten (suikers en zetmeel), want die spelen bij diabetes een belangrijke rol. Het lichaam gebruikt de koolhydraten als brandstof om energie te verkrijgen.

11

Maatschappelijke info bij Diabetes Diabetespas Vanaf 2003 krijgen diabetici bij hun huisarts een medisch attest, waarmee ze een diabetespas kunnen verkrijgen bij hun ziekenfonds. De diabetespas moet de organisatie van de zorg voor diabetici vergemakkelijken. Wanneer de persoon met diabetes dit boekje bij ieder bezoek aan iemand van zijn behandelingsteam (huisarts, apotheker, diëtist(e), podolo(o)g(e), geneesheer-specialist, …) meeneemt, kan het worden gebruikt als een minidossiertje. De diabetespas is een belangrijk instrument voor de betere samenwerking tussen huisartsen, specialisten, podologen en diëtisten. De huisarts zal aan de hand van een aantal gegevens nagaan of een consultatie bij een erkende diëtist(e) of podolo(o)g(e) aangewezen is. Diabetespatiënten die op consultatie gaan bij een erkend podolo(o)g(e) of diëtist(e) krijgen tot 2 consultaties per jaar terugbetaald.

Vlaamse Diabetesvereniging De Vlaamse Diabetesvereninging verdedigt de maatschappelijke en financiële belangen van haar leden. Ze verkopen ook materiaal aan verminderde prijzen. Tweemaandelijks verschijnt het magazine ‘’Diabetes-info’’ met veel info over nieuwe behandelingsmethoden, recepten …. En ze organiseert ook informatievergaderingen in verschillende regio’s. Vlaamse Diabetesvereniging, Ottergemsesteenweg 456 - 9000 Gent tel: 09/220.05.20 e-mail: [email protected] www.diabetes-vdv.be

12

Contact personen Hebt u nog vragen, aarzel niet om uw huisarts hierover aan te spreken. Voor vrijblijvende info kan u ook altijd terecht bij de diabetesverpleegkundigen van de Thuiszorg Bond Moyson West-Vlaanderen. Via het project: ’Diabetes, u staat er niet alleen voor’ kunt u met hen een afspraak maken tijdens de maandelijks adviesmomenten in een medishopwinkel: Kortrijk: Medishop Bond Moyson, Pres. Kennedypark 2 1e dinsdag van de maand, van 14 tot 15 uur Brugge: Medishop Bond Moyson, Zilverstraat 43 2de dinsdag van de maand, van 14 tot 15 uur Roeselare: Medishop Bond Moyson, Sint-Amandstr. 113 3de dinsdag van de maand, van 14 tot 15 uur Oostende: Medishop Bond Moyson, Peter Benoitstr. 7-9 4de dinsdag van de maand, van 14 tot 15 uur Bel voor een afspraak op het centrale nummer 056 23 03 81 (7 dagen op 7, 24 uur op 24) of mail naar: [email protected] Surfen kan ook: www.centrumvoorthuiszorg.be

13

Zelftest Ga voor uzelf na of u al of niet risicopatiënt bent voor suikerziekte

A

U bent risicopatiënt als u jonger bent dan 45 jaar en: Tijdens de zwangerschap last had van suikerziekte

 ja

 nee

Er vroeger al eens een verhoogde suikerspiegel  ja vastgesteld werd (bijvoorbeeld na een operatie of na bloedonderzoek)

 nee

>> Ga naar uw arts als u één keer ‘ja’ antwoordt.

B

U bent risicopatiënt als u jonger bent dan 45 jaar en: Eén van uw kinderen bij de geboorte meer dan 4 kilogram woog

 ja

 nee

Eén van uw ouders, broers of zussen suikerziek is

 ja

 nee

U als vrouw een buikomtrek hebt die groter is dan 88 cm, als man groter dan 102 cm

 ja

 nee

In behandeling bent voor een te hoge bloeddruk  ja

 nee

>> Ga naar uw arts als u twee keer ‘ja’ antwoordt.

14

C

U bent risicopatiënt als u tussen 45 en 65 jaar bent: Ga naar uw arts als uw suikergehalte de laatste 3 jaar niet werd gecontroleerd of als u minstens één keer ‘ja’ antwoordt op de vragen A en B.

D

U bent risicopatiënt als u ouder bent dan 65 jaar: Laat jaarlijks uw suikergehalte in het bloed controleren door uw arts, ook al hebt u geen enkele keer ‘ja’ geantwoord op vragen A en B.

15

 056 23 03 81 Ondersteuningsproject van vzw Thuiszorg Bond Moyson West-Vlaanderen Thuisverpleging

CENTRUM VOOR THUISZORG Pres. Kennedypark 2 8500 Kortrijk Tel. 056 23 03 81 Fax 056 23 03 80 E-mail [email protected]

www.centrumvoorthuiszorg.be