05-03-2015
“Het komt niet door mijn marihuana, schat” Is cannabis wel zo onschuldig als het lijkt?
Prof. dr. Koen Smets UZ Gent, dienst Neonatale Intensieve Zorgen Studiedag vroedvrouwen 24 maart 2015
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
Epidemiologie Europa Stijging problematisch druggebruik Eerste contact vooral tussen 15 en 19 jaar Meest gebruikt is cannabis: 20% der volwassenen gebruikte “ooit” (3% voor ecstasy en 3,5% voor amfetaminen) België + Italië = aanvoerlijnen van cannabisbladeren vanuit Nederland
! ! !
!
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
2
1
05-03-2015
Drugs en zwangerschap? Bronnen: jaarverslag van het Europees Waarnemingscentrum + rapport van het Scientific Institute of Public Health Unit of Epidemiology: gedetailleerde beschrijving van Belgische drugproblematiek in Europese context, maar geen informatie over gebruik door zwangeren, nationaal noch internationaal
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
3
Literatuur? ! !
Humaan: gevallen of korte reeksen Dieren: teratogeniciteit; toxische effecten op korte en lange termijn
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
4
2
05-03-2015
Een beetje geschiedenis ! ! ! ! !
1964: Gaoni en Mechoulam: THC = voornaamste psycho-actieve bestanddeel in marihuana 1988: Devane en medewerkers bevestigen bestaan van cannabinoïdreceptoren bij de mens: het endocannabinoïd systeem Cannabinoïdreceptoren komen voor in meerdere weefsels, o.a. in hersenen, uteriene decidua, ovaria en 1ste trimester placenta’s Endocannabinoïd systeem heeft belangrijke fysiologische functie bij vroege embryonale ontwikkeling en plasticiteit van hersensynapsen Blootstelling aan exogene cannabinoïden geeft pathofysiologische veranderingen: THC bindt langer aan receptoren dan natuurlijke endocannabinoïden
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
5
Cannabisgebruik
!
USA: 3 % der zwangeren Nieuw-Zeeland: 5 % der zwangeren
!
België:
!
! !
Tieners (13-15 j): 17 % Vlaamse studenten (11-22 j): 15 %
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
6
3
05-03-2015
MARIHUANA: wie is wat? ! ! !
Zware rokers: minstens eenmaal per dag Lichte rokers: maximaal eenmaal per maand Favoriete drug tijdens zwangerschap
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
7
Feiten ! ! ! !
THC komt terecht in de maternale circulatie THC passeert de placenta en bereikt de foetus THC wordt teruggevonden in moedermelk THC kan gedetecteerd worden in navelstrengbloed, neonatale urine en meconium
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
8
4
05-03-2015
Zwangerschapsgebonden effecten van marihuanagebruik !
!
Preconceptioneel: ! Mannelijke hypofertiliteit: ! Minder LH- en testosteronproductie ! Oligospermie ! Verminderde spermamotiliteit ! Vrouwelijke hypofertiliteit (chronisch gebruik): ! Verminderde ovulatie ! Hormonale veranderingen (prolactine, FSH, LH, oestrogeen) Zwangerschap: ! Verstoord oviductaal transport, embryo-implantatie en behoud van zwangerschap ! Verstoorde placentaire doorbloeding: verhoogde RI van de arteria uterina ! Teratogeniciteit werd tot nu toe niet beschreven ! IUGR ! Prematuriteit ! Lager GG
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
9
Zwangerschapsgebonden effecten van marihuanagebruik: foetale groei !
Electief geaborteerde foetussen van 17-22 weken, blootgesteld aan marihuana, nicotine en alcohol: ! ! ! !
Lager gewicht Kleinere voetlengte Geen verschil in lichaamslengte Geen verschil in hoofdomtrek Hurd et al, Neurotoxicol Teratol 2005; 27: 221-9
!
‘Generation R study’: recruteert een multi-ethnische populatie in Rotterdam: Verminderde foetale groei en lager GG vanaf het 2de trimester bij vroegtijdig gebruik of gebruik gedurende gans de zwangerschap El Marroun et al, J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2009; 48: 1173-81
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
10
5
05-03-2015
Zwangerschapsgebonden effecten van marihuanagebruik: foetale groei !
Ottawa Prenatal Prospective Study: middenklasse, laagrisico Caucasische populatie: ! !
Kortere zwangerschapsduur Geen invloed op GG Fried, Life Sci 1995; 56: 2159-68
!
Maternal Health Practice and Child Development Study: hoog-risico, lage socio-economische status, gemengd Caucasische en Afro-Amerikaanse populatie: ! !
Kleinere geboortelengte na 1ste trimester blootstelling Hoger GG na 3de trimester blootstelling Richardson et al, Infant Behav Dev 1989; 12: 199-209
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
11
Zwangerschapsgebonden effecten van marihuanagebruik: foetale groei !
Pediatr Res 2012; 71 (2): 215-9: ! ! ! !
!
Lager GG (<375 g>) Meer prematuriteit Kortere lichaamslengte Meer opname op NICU
Geen invloed op groei: ! ! !
Maternal Lifestyle Study (Pediatrics 2002) Avon Longitudinal Study of Pregnancy (BJOG 2002) National Birth Defects Prevention Study (Drug Alcohol Depend 2010)
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
12
6
05-03-2015
Cannabis: effecten op pasgeborene !
Neonataal abstinentie syndroom: !
Observeren gedurende 1 week
!
Hoger risico op wiegendood bij wekelijks gebruik
!
Voor zover gekend: niet teratogeen
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
13
Invloed in de hersenen !
Verstoring van executieve functies in de prefrontale cortex (fNMR 18-22 jarigen): ! ! !
!
Werkgeheugen Aandacht Cognitieve flexibiliteit
Gewijzigde vrijstelling van neurotransmitters met invloed op cognitieve functies in de prefrontale cortex, gedrag, gemoedsgesteltenis (dopamine, serotonine, acetylcholine) ! ! !
Meer crimineel gedrag Meer psychiatrische depressies (vanaf jonge tienerleeftijd) Meer kans op verslaving
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
14
7
05-03-2015
En wat met borstvoeding?
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
15
Take home messages (prenatale raadpleging) !
!
!
Preconceptioneel en prenataal gebruik kan leiden tot infertiliteit, placentaire verwikkelingen en foetale groeirestrictie. Lange termijn effecten voor het intra-uterien blootgesteld kind zijn: minder executieve functionele vaardigheden, aandachtstekort, meer gedragsproblemen, zwakkere schoolprestaties, psychiatrische stoornissen. Borstvoeding toegelaten mits grondige voorlichting van moeder.
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
16
8
05-03-2015
Betekenis van afkortingen ! ! ! ! ! ! !
fNMR: functionele nucleaire magnetische resonantie FSH: follikel stimulerend hormoon GG: geboortegewicht IUGR: intra-uteriene groeiretardatie LH: luteïnizerend hormoon RI: ‘resistance index’ THC: tetrahydrocannabinol
© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent
17
9