Master Rechten
BS Handelscontracten slides - lesnotities - voorbeelden
Q R50
uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be
6.00 EUR
Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via www.quickprintershop.be
Handelscontracten – Samenvatting
Master Rechten Module Ondernemingsrecht Academiejaar: 2014-2015 Samenvatting: slides + notities + (uitgewerkte) voorbeelden uit de les
1
INLEIDING Algemeen kader Onderhandelingen > akkoord > contract opstellen Het redigeren van een contract dat volledig en precies weergeeft wat partijen willen en tegelijk de wettelijke bepalingen ter zake eerbiedigt Dit is niet altijd even evident! Voorbeelden: - “Ik wil een handelsagent aanstellen” o Kan ook zijn dat de cliënt bedoelt “handelsvertegenwoordiger” o TIP: best even te polsen naar wat de cliënt exact bedoelt - Één appelsien en beide personen willen deze o Men kan die in twee snijden, elk de helft o Echter: de ene wou de schil en de andere wou het sap/vruchtvlees o TIP: vragen stellen om te weten waar de partijen naartoe willen zodat men weet wat ze willen en vooral bedoelen
Afbakening handelscontracten in dit opleidingsonderdeel Tussen ondernemingen: B2B context, consumentenbescherming blijft buiten beschouwing Algemeen geldende definitie “Onderneming”: elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen (art. I.1.1° WER) Let wel: specifieke definities van onderneming in WER In beginsel onbenoemde contracten Zijn dus niet geregeld in de wet Betekent niet dat er geen wettelijke bepalingen op van toepassing kunnen zijn
Wettelijk kader en andere rechtsbronnen • • •
•
• •
B.W. – cruciaal – zie art. 1101-1369 B.W. W. Kh. o Vb. Handelaar stelt daden van koophandel met winstoogmerk Wetboek Economisch Recht (WER) o Codificatie van bestaande economische wetgeving – maar ook inhoudelijke wijzigingen (modernisering) o “Aanbouw-wetgeving”- het wetboek wordt boek per boek gemaakt, op heden zijn nog enkele boeken in o Naast algemene principes ook regels over specifieke handelscontracten (vb handelsagentuur, alleenverkoopconcessie) Wet van 2 augustus 2002 inzake betalingsachterstand bij handelstransacties o Ingebrekestelling na 30d; wettelijke intresten beginnen te lopen (hoger dan werkelijke intresten) o In B2B context: bij niet-tijdige betaling van facturen, zal er automatisch een hogere intrest beginnen te lopen. In bepaalde gevallen kan er wel van afgeweken worden. Europese regelgeving o vb. mededigingsrecht Lex mercatori – gewoonterecht o Principles of International Commercial Contracts (PICC) o INCO terms 2
•
Bij internationale contracten: aandacht voor IPR aspecten (toepasselijk recht en bevoegde rechter) o Vnl. weten dat die regels van belang zijn o Ook kijken naar de implicaties ervan! Vb. Engels recht is van toepassing op contract wat indien er overmacht is? Is dit een geldige reden voor niet-nakoming of niet?
(!) Een goed akkoord voorkomt geschillen en een redelijk akkoord is beter dan een procedure
DEEL I. BASISBEGINSELEN INZAKE CONTRACTEN I.
Contractvrijheid
Franse revolutie: Het recht van iedere persoon om via vrije, onderling gesloten akkoorden zich tot bepaalde prestaties te verplichten – wilsautonomie – partijautonomie “Het beginsel van contractvrijheid houdt in dat eenieder vrij is al dan niet te contracteren, vrij zijn contractuele wederpartij mag kiezen, vrij is de inhoud van de overeenkomst te bepalen, vrij verbintenissen kan scheppen, wijzigen of doen uitdoven” (Dambre) Dus vrijheid over tegenpartij, inhoud, wijze van onderhandelen, taal, bewijs, materiële drager, bewaring van de tekst, wijze van aanpassing van de tekst, enz. Contractvrijheid en art. 1134 BW: verbindende kracht van de overeenkomst Indien men iets is overeengekomen, bent men daardoor gebonden. De rechter mag niet zomaar een contract gaan aanpassen (vb. omwille van de billijkheid). Er is wel een tempering van de goede trouw, maar deze wordt niet courant toegepast. Als men marges wilt inbouwen, moet men dit contractueel voorzien (!) Opmerking: Continentale contracten zijn korter dan Common Law contracten. De reden hiervoor is dat er in de Common Law geen wetboek met uitgebreide regels is die van toepassing zijn. Er is een tendens om dit ook in België te doen maar dit hoeft niet per se. Contractvrijheid en vrijheid van handel • In vrijheid van handel en nijverheid ligt voor eenieder de vrijheid besloten om overeenkomsten te sluiten die men wil – Cass. 13 sept 1991 • Decreet d’Allarde, 2-17 maart 1791, art. 7:“A compter de la publication de la présente, il sera libre à toute personnede faire tel négoce ou d’exercer telle profession, art ou métier, qu’elle trouvera bon” = vrijheid van handel, nijverheid en arbeid Men is vrij om te ondernemen dus ook vrij om contracten te sluiten • Vrijheid van ondernemen overgenomen in art. II.3 en II.4 W.E.R. Cass. 13 sept ’91 Feiten: producent van bepaald landbouwproduct wou adverteren in magazine. Boerenbond weigerde dit. Waarschijnlijk omdat het ging om een product dat ze zelf aanboden. Producent zei “u mag dit niet weigeren”. HvC: ze mogen dit wel weigeren, MAAR men mag niet zomaar discrimineren. Er bestaat ook zoiets als onrechtmatige contractweigering maar indien het geen discriminatie en geen onrechtmatige contractweigering is, dan is de weigering toegelaten. Contractvrijheid wordt erkend als algemeen rechtsbeginsel, maar kent uiteraard beperkingen absolute contractsvrijheid bestaat niet en is niet wenselijk 1. Inhoudelijke beperkingen • Openbare orde en goede zeden (art. 6 en 1131 B.W.) 3
•
(Wordt echter niet frequent gebruikt) Dwingende rechtsregelen (ter bescherming) Gesanctioneerd met relatieve nietigheid: enkel bescherming indien beschermende partij dit inroept o Algemeen Voorbeeld: kartelrecht: verbod van mededingingsbeperkende afspraken of praktijken en misbruik van economische machtspositie waardoor de handel ongunstig wordt beïnvloed of waardoor de mededinging wordt verhinderd, beperkt of vervalst (art. IV.1 en IV.2 WER) o Specifiek Voorbeeld: beëindiging van alleenverkoopconcessies (art. X.35 e.v. WER)
2. Met wie contracteren? • Machtige (nuts)bedrijven – toetredingscontracten o Men moet eigenlijk gewoon toetreden tot het contract dat zij aanbieden (“te nemen of te laten”) o Worden vrij vaak gebruikt o Contractsruimte is zeer beperkt • Contractsweigering o Oneerlijke marktprakijk B2B (art. VI.104 WER) o Anti-discriminatiewetgeving (zie ook art. III.80 en III.81 WER ivm verbod van discriminatie van afnemers)
II.
Bindende kracht van de overeenkomst
Art. 1134 B.W.: overeenkomst geldt als wet Ook de rechter is in beginsel gebonden door de overeenkomst • geen aanpassing mogelijk op grond van billijkheid (zwakkere partij beschermen) • Let wel: art. 1244 B.W.: gematigd uitstel mogelijk Een overeenkomst staat los van de omstandigheden waarin ze tot stand kwam – geen leer van onvoorziene omstandigheden, tenzij contractueel bepaald Belang van hernegotiatiebeding, prijsaanpassingsclausules, e.d. Onderscheid tussen overmacht en imprevisie? - Overmacht: werkelijke onmogelijkheid - Imprevisieleer: het maakt de uitvoering alleen heel moeilijk Onderscheid is van belang want overmacht wordt in Belgisch recht wel aanvaard, maar imprevisieleer niet. Als men op voorhand een bepaling heeft opgenomen die het opvangt dan is het goed
III.
Consensualisme
In principe is voor het ontstaan van een overeenkomst louter de wilsovereenstemming van de partijen vereist, zonder dat bepaalde formaliteiten dienen te worden nageleefd. Risico van geruisloos contracteren (zie regeling van precontractuele fase) Heel wat mensen staan er niet bij stil da men gebonden is vanaf men zegt “akkoord” i.p.v. vanaf het moment van ondertekening. Men kan dit moment uitstellen (vb. “zolang er geen ondertekende overeenkomst is, dan is men niet gebonden Leer van de precontractuele fase) Uitzonderingen: vb. plechtige overeenkomsten - authentieke akte Toch bij voorkeur in alle gevallen geschrift of andere vastlegging van het akkoord - bewijs (!) Noteer in handelsrecht gelden soepelere bewijsregels (zie later bewijs in handelszaken) 4
OEFENING – Onderscheid voorwaarde en tijdsbepaling - Voorwaarde = onzekere gebeurtenis - Tijdsbepaling = zekere gebeurtenis
IV.
Modaliteiten van verbintenissen
A. De voorwaarde De voorwaarde: een toekomstige en onzekere gebeurtenis waarvan de uitwerking of het tenietgaan van een verbintenis afhangt (art. 1168 B.W.) Objectief onzeker karakter – geen onmogelijke gebeurtenis als voorwaarde Verschillende soorten: • Opschortende voorwaarde: o verbintenis hangt af van de realisatie van de vw (art. 1181 B.W.) o terugwerkende kracht • Ontbindende voorwaarde: o de verbintenis gaat teniet bij de realisatie van de vw, verbintenis bestaat, maar verdwijnt met terugwerkende kracht, tenzij anders bedongen (art. 1183 B.W.) • Potestatieve vs. toevallige voorwaarde (art. 1169-1171 B.W.): naargelang de verwezenlijking in een zekere mate afhangt van de wil van één der partijen, potestatieve opschortende vw. niet mogelijk indien uitsluitend afhankelijk van de wil van de schuldenaar (art. 1174 B.W.) • Positieve of negatieve voorwaarde mogelijk Bij voorwaarde kan men ook een termijn bedingen, d.w.z. een termijn waarbinnen de voorwaarde vervuld moet zijn (art. 1176-1177 B.W.) Het kan nuttig zijn om de terugwerkende kracht van de voorwaarde contractueel uit te sluiten of bepaalde afspraken hierover te maken (cf. restitutiebedingen) B. De tijdsbepaling Tijdsbepaling: een toekomstige en zekere gebeurtenis waarvan de uitvoering of het tenietgaan van een verbintenis afhangt Verschillende soorten: • Vast (vb. datum) of onbepaald (vb. overlijden) • Opschortende tijdsbepaling: de verbintenis bestaat, maar de opeisbaarheid wordt uitgesteld – het is wel zeker dat men ooit zal moeten presteren, na vervaldag wordt de verbintenis opeisbaar zonder terugwerkende kracht • Ontbindende tijdsbepaling: maakt het einde van een lopende overeenkomst niet afhankelijk van een opzegging, maar van een zekere gebeurtenis o Via vervaldag (vb. ‘op 02/01’) of termijn (vb. ‘na 3 maanden’) o (!) opmerking: duidelijkheid nodig over berekeningswijze: vertrekpunt, eindpunt, meeteenheden (!) Opmerking: Het onderscheid tussen een voorwaarde of een tijdsbepaling is niet altijd duidelijk in een contract Het is belangrijk om te expliciteren wat men bedoelt door de gevolgen van de voorwaarde of de tijdsbepaling te verduidelijken 5
V.
Niet-nakoming van het contract
Partijen zijn gebonden door al wat in de overeenkomst uitdrukkelijk of impliciet werd voorzien + alle gevolgen die de wet, de gewoonte of de billijkheid aan het contract toekennen, (art. 1134-1135 B.W.) Niet-nakoming van de overeenkomst ingebrekestelling (art. 1139 B.W.), MAAR in handelszaken is er een uitzondering in de Wet betalingsachterstand 02/08/02 (hier is er geen ingebrekestelling nodig) (Zie ook beding inzake ingebrekestelling; niet-uitvoeringsbeding) Niet- nakoming aansprakelijkheid voor de schade die voortvloeit uit de wanprestatie, tenzij overmacht kan worden bewezen (zie ook exoneratiebeding; overmachtbeding; schadebeding) Men kan zelf overmachtsclausules opstellen om de aansprakelijkheid te beperken of uit te breiden. Vb. schadebeding: op voorhand al vastleggen wat vergoeding zal zijn in geval van een wanprestatie Voordeel: men moet dit niet meer gaan bewijzen dus men kan onmiddellijk beginnen met de afdwinging. Wanprestatie – Ontbinding van de overeenkomst – art. 1184 BW (zie ook ontbindend beding) Tegenpartij kan ontbinding vragen. Dit kan steeds (steeds in wederkerig contract inbegrepen). Wordt vaak ook in de overeenkomst opgenomen wanneer een ontbinding mogelijk is. Dit is dan een ontbindend beding en geen ontbindende VW.
DEEL II. BIJZONDERE VORMEN VAN CONTRACTEN I.
Raam- of kaderovereenkomst
Een overeenkomst waarin partijen verbintenissen overeenkomen waaraan zal moeten voldaan zijn, opdat verdere overeenkomsten (uitvoeringsovereenkomsten), die de eigenlijke oorzaak zijn voor de raamovereenkomst, zullen kunnen gesloten worden Onderscheid tussen raamovereenkomst en uitvoeringsovereenkomst : - Raamovereenkomst regelt de samenwerking tussen de partijen en bepaalt in welk kader/raam ze overeenkomsten zullen sluiten - Uitvoeringsovereenkomsten: deze vloeien uit de raamovereenkomst voort Voorbeeld raamovereenkomst: franchising Raamovereenkomst in beginsel enkel indien uitdrukkelijk wordt gesloten (mondeling of schriftelijk)
II.
Algemene voorwaarden (‘AV’)
Verbintenissen die voortvloeien uit een tekst die niet wordt onderhandeld en in beginsel niet wordt ondertekend. Ze worden toegevoegd aan een ander bestaand contract. Bedoeld om te gelden in een groot aantal (mogelijk verschillende) gevallen Vb. koop-verkoopovereenkomst Komen voor in verschillende vormen en op verschillende plaatsen • Courante overeenkomsten met AV als bijlage • Toetredingscontract – onderscheid met AV o Wordt wel onderhandeld en ondertekend • Brieven, bestelbons, facturen, websites 6
Vaak discussie over tegenwerpelijkheid clausules om dit probleem te ondervangen (!) Onderscheid tussen B2B en B2C relaties Een contractspartij is slechts door de algemene voorwaarden van de tegenpartij gebonden als zij daarmee heeft ingestemd dit impliceert: 1) voorafgaande 2) kennisname en 3) aanvaarding van de algemene voorwaarden KENNIS: Voorafgaande kennisname: mededeling vóór sluiting contract is noodzakelijk, tenzij kennis kan worden vermoed • Voorafgaand meedelen betekent voor of ten laatste op het moment van contractsluiting o Zie over AV op een factuur en de geldigheid ervan tussen handelaars Factuur krijgt u vaak pas achteraf indien ze pas dan daarop staan dan is dit eigenlijk te laat en kan men die niet meer in de rechtsrelatie brengen. Tussen handelaars geldt een vermoeden dat men alles wat op die factuur staat aanvaardt, dus ook die AV op de achterkant. • Redelijke mogelijkheid tot kennisname volstaat • In beginsel is geen kennisname mogelijk indien de tekst niet of niet volledig wordt meegedeeld o Vb. louter verwijzing naar de plaats waar de voorwaarden beschikbaar zijn (website, griffie, bijlagen BS) o Bij handelaars soepele interpretatie – langdurige relatie (indien vroeger reeds meegedeeld); algemene voorwaarden betreffen enkel « gebruikelijke » clausules in de sector ( cfr. art. 1135 BW) • Geen kennis indien de tekst verborgen of onduidelijk leesbaar is of op abnormale plaats staat: noodzakelijk begrijpelijke taal, goed zichtbaar en leesbaar o Vb. Uitdrukkelijke verwijzing vooraan het document naar AV afgedrukt op de achterkant o Vb. internet: indien AV niet gemakkelijk te vinden zijn • Geen kennis indien in vreemde taal of bijzonder ingewikkeld geformuleerd o Tekst moet “verstaanbaar” zijn o Tenzij dit een taal is die bestemmeling toch heeft begrepen o Tenzij taal van de transactie Voorbeeld contract in het Engels en de AV in het Chinees. Indien men die AV ondertekent dan aanvaardt men die. Indien niet dan niet geldig. Indien zowel contract als AV in het Chinees, dan zal het geen argument zijn dat men die niet zou snappen aangezien men het contract wel heeft ondertekend o Tenzij uitdrukkelijke aanvaarding door bestemmeling (handtekening) AANVAARDING: • Uitdrukkelijk: vb. door ondertekening; aanvaardingsclausule • Stilzwijgend: vb. door uitvoering van overeenkomst; afwezigheid van protest (cfr. ook bespreking van factuurvoorwaarden: aanvaarding factuur = aanvaarding AV?); langdurige relatie • In handelszaken is het bewijs vrij – bewijs van aanvaarding kan met alle middelen Om discussies over de gelding van de algemene voorwaarden te vermijden: • Kennisnameclausule: een clausule die stipuleert dat de tegenpartij kennis nam van de algemene voorwaarden (soms uitdrukkelijk bevestiging van ontvangst en gelezen hebben) 7
OK, maar enkel zinvol indien kennisname effectief mogelijk is, zoniet zal clausule niet gelden o Belang voor bewijs: omkering bewijslast, tegenpartij zal moeten bewijzen dat men geen kennis kon nemen Aanvaardings- of instemmingsclausule: een clausule die stipuleert dat de tegenpartij de algemene voorwaarden aanvaardt o Uitdrukkelijke aanvaarding of gedraging als aanvaarding o vgl. online: aanvinken akkoord met Algemene voorwaarden Wijzigingsclausule: beding waarbij één van de contactspartijen zich het recht voorbehoudt om de voorwaarden tijdens de looptijd eenzijdig te wijzigen op basis van al dan niet op voorhand vastgelegde criteria o Onderscheid tussen B2B en B2C o Eenzijdige wijziging is partijbeslissing – zal geldig kunnen worden toegepast, zodra er een voorafgaande kennisgeving gebeurt o Kan enkel indien zoiets in een contract staat Uitsluitingsclausule: hiermee sluit men toepassing van andere algemene voorwaarden uit o Hieruit volgt dat de partij die een uitsluitingsbeding heeft opgenomen, niet geacht kan worden (stilzwijgend) de AV van zijn tegenpartij te aanvaarden o Risico dat tegenpartij dit ook in zijn AV heeft staan battle of forms* o
•
•
•
(*) Probleem van « battle of forms » of « formulierenstrijd », dwz dat partijen zich beide willen beroepen op hun eigen (tegenstrijdige) AV • Dit gebeurt bewust wanneer beide partijen uitdrukkelijk naar de eigen AV verwijzen of onbewust via bestelbonnen, facturen, e.d. waar de eigen AV vermeld staan • Uitsluitingsbedingen bieden niet steeds een oplossing, omdat vaak beide AV in een dergelijk beding voorzien. • Let wel: o er kan enkel een conflict zijn als beide AV’s tegenstelbaar zijn (d.w.z. voorafgaande kennis en aanvaarding) o Onderzoek ook vooraf of er effectief een conflict is, mogelijk voorzien beide AV’s in dezelfde regels Kan zijn dat er effectief twee tegengestelde AV’s zijn en dat de rechter moet beslissen wat moet prevaleren Ingeval van conflict, bestaat er discussie over oplossing – geen rechtszekerheid • De conflicterende bedingen uit de algemene voorwaarden worden buiten toepassing gelaten – gemeen recht geldt – « knock out rule » o Wordt het vaakst toegepast o Men gaat dan kijken welke bepalingen conflicteren en die worden eruit gehaald o Er is geen specifieke contractuele clausule meer over punt waar discussie over bestaat en men valt dan gewoon terug op gemeen recht o = meest verzoenende vorm om toch de twee AV’s hun uitwerking te laten hebben • Algemene voorwaarden van partij die aanvaardt – « het laatste woord » • Algemene voorwaarden van aanbieder – « het eerste woord » o “ik heb eerst een aanbod gedaan en u gaat dan aanvaarden en zelf voorwaarden proberen opleggen – dat gaat niet” o AV van het aanbod gelden • Geen overeenkomst, want geen overeenstemming over alle elementen o Is niet wat de partijen willen • Algemene voorwaarden van de koper (interpreteren in belang van koper – art. 1602 BW) 8
o o
Dit is de oplossing van het BW bij koop Altijd kijken en indien discussie interpreteren in belang van de koper
Hoe kan men dat vermijden? Zekerheid omtrent de tegenstelbaarheid van de AV vergt dus: • Zekerheid over feit dat tegenpartij kan kennisnemen van de AV en deze heeft aanvaard • Zekerheid dat tegenpartij zelf geen AV wil laten gelden en in het positieve geval de betwisting van deze AV Opmerking: de voormelde clausules kunnen enkel hun functie vervullen indien ze bindend zijn voor de partijen, indien dergelijk clausules worden opgenomen in algemene voorwaarden, dan is hun belang vanzelfsprekend beperkt Probleem: die clausules staan in de AV. Je gebruikt de clausules van welke ze nog niet vaststaan dat ze tegenstelbaar zijn Geen goed idee dat ze daar staan aangezien er nog geen kennisname en aanvaarding is. Om problemen te vermijden is het beter om zo’n clausules niet in de AV te schrijven, maar ook op een andere plaats. VOORBEELDEN www.manutan.be (kantoorartikelen), algemene voorwaarden « Door het feit zelf van zijn bestelling, aanvaardt de koper onderhavige verkoopsvoorwaarden als enig geldende in al zijn transacties met onze vennootschap. Derhalve doet de koper afstand van zijn eigen aankoopvoorwaarden inclusief betalingstermijnen en aanleveringscondities.” www.vandenborre.be, art. 2 algemene voorwaarden internet “Alleen de huidige verkoopsvoorwaarden zijn van toepassing op de internetverkoop door Vanden Borre aan eindgebruikers en dit op het grondgebied van België. Alle andere voorwaarden, zelfs die hernomen op de bestelbon van de koper, zijn uitgesloten. Vanden Borre kan ten alle tijde wijzigingen aanbrengen aan deze algemene verkoopsvoorwaarden. Op lopende contracten blijven echter steeds de voorwaarden gelden die van toepassing waren op het ogenblik van de totstandkoming van de verkoop” “Ondergetekende verklaart kennis te hebben genomen van de op de keerzijde vermelde algemene voorwaarden.” “Behoudens andersluidende schriftelijke overeenkomst wordt de rechtsverhouding tussen de partijen geregeld door deze algemene voorwaarden, waarvan de koper verklaart kennis te hebben genomen en die prevaleren op de eigen aankoopvoorwaarden van de klant.” “De klant erkent kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de algemene voorwaarden”. “Deze voorwaarden zijn steeds van toepassing op de relatie tussen partijen, ongeacht eventuele andersluidende bedingen gehanteerd door de tegenpartij.” “Andere of tegengestelde voorwaarden van de medecontractant worden voor niet geschreven gehouden, behalve wanneer ze uitdrukkelijk door ons worden aanvaard. Ons stilzwijgen kan in geen geval als een aanvaarding van andere voorwaarden worden geïnterpreteerd.” 9
DEEL III. DE PRECONTRACTUELE FASE OEFENING -
-
-
I.
Wat gebeurt er in deze fase? o Onderhandeling o Verschillende keuzes bespreken o Zien wat de partijen willen bereiken en dan proberen afstemmen op mekaar o Documenten maken waarop gedachten worden uitgewisseld o Veel e-mailverkeer waarbij vanalles wordt gedeeld Aandachtspunten? o Als er overeenstemming is over de essentiële elementen is de overeenkomst in principe gesloten, maar partijen willen dit vaak niet en willen wachten tot ze een document hebben waarin alles instaat en is de overeenkomst pas gesloten na ondertekening door alle partijen. Hoe kan men dit (contractueel) aanpakken? o Ze gaan dan over de pre-contractuele fase eigenlijk een contract sluiten overeenkomen dat ze nog geen contract hebben
De onderhandelingen
Onderzoek wat de partijen willen – cfr. Harvard negotiation theory – voorbeeld appelsien Voorbereidende fase: voorstellen worden geformuleerd; een onderhandelingskalender wordt afgesproken; documentatie of vertrouwelijke gegevens worden uitgewisseld; partijen stellen memoranda en notulen op n.a.v. hun vergaderingen, keuren deze goed, vatten hun standpunt samen of geven hun zienswijze op standpunten van de tegenpartij Wat is de waarde en de functie van deze precontractuele documenten – denk hierover na en regel het lot van deze documenten ( cfr. interpretatieclausules – vb. vierhoekenclausule) Niet alleen tijdens de precontractuele fase regelen wat het statuut is van die elementen, maar ook nadien in dat contract zeggen wat de waarde is van die andere documenten. Dit zijn interpretatieclausules waarbij de “vierhoekenclausule” een belangrijke clausule is. D.w.z.: de vier hoeken van het papier bepalen wat de verbintenissen en overeenkomsten zijn, en alles wat ervoor is gebeurd wordt uitgesloten. In de onderhandelingsfase evolueert men geleidelijk, a.h.w. « geruisloos » naar een overeenkomst: door de wilsovereenstemming over de essentiële elementen van de te sluiten overeenkomst, ontstaat de overeenkomst (cfr. consensualisme), ook al moeten er nog bepaalde ondergeschikte punten verder gepreciseerd en overeengekomen worden. Men kan dit eventueel contractueel beperken: clausule waarbij bedongen wordt dat partijen slechts gebonden zullen zijn, wanneer er een volledig uitgewerkte en ondertekende overeenkomst tussen hen tot stand is gekomen Contractuele beperking van bindend karakter - “subject to contract (and survey)” = common law – maar niet vanzelfsprekend in ons rechtsysteem Dan aanvaardt men dat het niet bindend is - Vgl. “niet-bindend ontwerp” – “sans être contractuel” Indien zoiets in het Belgisch recht voorkomt dan zal dit een “niet bindend ontwerp” noemen. 10
-
Indien dit in de hoofding staat dan is dit een indicatie maar geeft geen 100% zekerheid men kan er niet helemaal uit afleiden dat het niet-bindend blijft indien het heel vergevorderd is bij voorkeur een expliciete clausule
Onderhandelingen zijn in principe vrijblijvend (cfr. wilsautonomie – vrijheid om te contracteren) MAAR wel mogelijk culpa in contrahendo: één der partijen begaat een buitencontractuele fout tijdens de onderhandelingen (art. 1382 BW) In de precontractuele fase gedraagt men zich niet op de normale wijze. Het onderbreken van onderhandelingen op zich is niet foutief, tenzij er omstandigheden zijn waarin dit niet geoorloofd is. Culpa in contrahendo staat los van de vraag of er een contract werd gesloten - Er kwam geen contract tot stand: fout bestaat uit het gedrag tijdens de onderhandelingen dat onrechtmatig is o Vb. valse verwachtingen o Vb. ongemotiveerd afbreken van onderhandelingen in een zeer vergevorderd stadium o Vb. onderhandelingen starten om geheime informatie van de tegenpartij te verwerven - Er kwam een contract tot stand: later blijkt dat er fouten zijn gebeurd tijdens de precontractuele fase zonder dewelke partijen het contract niet of niet tegen de afgesproken voorwaarden zouden hebben gesloten o Vb. verkeerde/onvolledige informatie verstrekken Men zal dan contract eigenlijk niet willen sluiten indien ze op voorhand hadden geweten dat de informatie anders was
II.
Informatieplicht
Algemene informatieplicht in WER (art. III.74-III.79): - Naam - Rechtsvorm - Adres - Maatschappelijke zetel - Vergunningen - … Partijen hebben de plicht om elkaar de voor de ander noodzakelijke informatie te verstrekken, zodat de overeenkomst met kennis van zaken kan gesloten worden Niet enkel over voorwerp, maar ook betalingsvoorwaarden, leveringstermijn, e.d. (vgl. kennisgeving algemene voorwaarden) Er is geen specifieke sanctie voorzien, dus niet zo dat contract dan plots nietig zou zijn. Het zijn elementen die men moet naleven, maar waar geen contractuele sanctie aan verbonden is, tenzij men die zelf heeft voorzien. Correcte informatie: juist en te goeder trouw Moet uiterlijk op het ogenblik van het sluiten van de overeenkomst worden meegedeeld Aan te raden om de cruciale informatie die men heeft uitgewisseld op te schrijven verbetert uw positie i.g.v. discussie achteraf. 11
Afgestemd zijn op de voorzienbare noden van de tegenpartij, rekening houdend met de eigenheid van het aangebodene De wijze waarop de informatie moet worden verstrekt: - In de regel bepalen de partijen zelf welke informatie ze verstrekken en op welke wijze - Uitzonderlijk wettelijk geregeld (vb. wet precontractuele informatie van 19 december 2005; art. III.75 WER) - Bij professionals wordt diligentie verwacht – actief informatie inwinnen en/of ter beschikking gestelde informatie zelf onderzoeken - Belangrijke informatie wordt bij voorkeur schriftelijk verstrekt om bewijsproblemen te vermijden Een specifieke toepassing van informatieverstrekking: due diligence (boekenonderzoek, audit d’acquisition) - Amerikaanse oorsprong o Komt uit Amerikaans financieel recht o Indien men kon aantonen dat men voldoende informatie had gegeven en de onderneming voldoende had doorgelicht, dan was men van de aansprakelijkheid verheven (prospectusaansprakelijkheid) - In M&A context: doorlichten van de tegenpartij o De overnemer wil weten wat hij koopt dus die zal alle informatie die ter beschikking is doornemen en nagaan wat de financiële risico’s zijn o Kan a.d.h.v. een dataroom zijn (fysiek/virtueel) - Normaal worden (contractuele) afspraken gemaakt over het verloop van de due diligence en de gevolgen die eruit kunnen voortvloeien o Organisatorisch: welke info, wie toegang, wanneer toegang, kopies mogelijk, vragen stellen, enz (soms ook “dataroom-rules”) o Juridisch: mag de tegenpartij aannemen dat info juist en volledig is, wie draagt de kosten bij afbreken van de onderhandelingen, confidentialiteit, niet-concurrentie - Indien besloten wordt de deal toch niet te sluiten: potentiële overnemer draagt de kosten - Men wil niet dat de potentiële overnemer die data tegen u zou gebruiken of zou gaan verspreiden schadebedingen aan koppelen voor het geval men de verbintenissen niet nakomt Voorbeeld: “De kandidaat-koper erkent uitdrukkelijk dat er buiten het strikte kader van een eventuele koop-verkoop-overeenkomst (waarvan niet vaststaat dat die ooit tot stand komt), geen enkele waarborg wordt gegeven door de verkoper over de nauwkeurigheid of de volledigheid van de informatie die wordt verstrekt in het kader van het due diligence onderzoek dat de kandidaat-koper voert. De verkoper is niet verplicht om de informatie aan te vullen, te verbeteren of te updaten en mag de kandidaat-koper te allen tijde verdere toegang weigeren. Indien de verkoper het due diligence proces afbreekt, zal hij daarvoor geen enkele verantwoording verschuldigd zijn en zal de kandidaat-koper geen verhaal hebben tegen de verkoper. De kandidaatkoper draagt in alle gevallen de kosten van de due diligence.” (bron P. Leys, Due diligence-bedingen) (*) zeer eenzijdige clausule Wat zou men in dit geval kunnen doen? - Op een andere plaats een exoneratie kunne n voorzien: evt. problemen n.a.v. gebrek aan informatie worden beperkt tot een bepaald bedrag - Aansprakelijkheid beperken zonder dat dit expliciet in de verbintenis zit.
12
