Brandveiligheid: risico’s en scenario’s VVBA-symposium 17 november 2009 René Hagen Lector Brandpreventie 18-11-2009
1
Rode draad presentatie
Waar staat het Lectoraat Brandpreventie voor Waar staan we op dit ogenblik ‘Nieuwe’ visies Ontwikkelingen overheid
Nadere bespiegelingen op de speerpunten – FSE / scenario’s / risicobenadering – Doelkwantificering / outcomesturing
2
182 11-
Hotel Polen 1977: geen aandacht voor brandveiligheid • Grootste Nederlandse brand • Geen politiek/bestuurlijke aandacht • Geen consequenties voor visie op brandveiligheid of voor regelgeving
Hotel Polen, Amsterdam 1977, 33 doden
18-11-2009
3
Volendam 2001: serieuze aandacht voor brandveiligheid • Bestuurlijk/politieke aandacht voor brandveiligheid • Focus op handhaving • Gebruiksvergunning was de oplossing
Café ‘t Hemeltje, Volendam 2001, 14 doden
18-11-2009
4
Schiphol 2005: herverdeling van verantwoordelijkheden • Bestuurlijk/politieke aandacht voor brandveiligheid • Focus op verantwoordelijkheid • Conclusie: de grenzen zijn bereikt
Cellencomplex Schiphol-Oost 2005, 11 doden
18-11-2009
5
Het is tijd om lessen te trekken!
Er is geen enkel gebouw dat aan alle brandpreventieregels voldoet.
De regelgeving is ondoorzichtig en stuit op grote weerstand bij bedrijfsleven en handhavers. 18-11-2009
6
Getrokken lessen vertaald naar een nieuwe visie 1.
vaststellen doelkwantificering
2.
brandpreventieregels dereguleren
3.
introduceren Fire Safety Engineering
4.
uitgaan van risicobenadering
5.
centraal stellen scenario’s
6.
uitgaan van het menselijk gedrag
7.
meer brandveiligheid in de woonomgeving
8.
verhogen maatschappelijk veiligheidsbesef
9.
vergroten bestuurlijke betrokkenheid
10.
sturen op outcome
18-11-2009
7
1. Vaststellen doelkwantificering
Met doelkwantificering is het mogelijk maatregelen vast te stellen en de effecten van die maatregelen te toetsen. 18-11-2009
8
2. Brandpreventieregels dereguleren
Deregulering leidt tot cohesie tussen bouwen, gebruiken, toetsen en handhaven. 18-11-2009
9
3. Introduceren Fire Safety Engineering
Met FSE worden belangrijke beleidsdoelen van de overheid gerealiseerd, zoals het plaatsen van verantwoordelijkheden bij het bedrijfsleven. 18-11-2009
10
4. Uitgaan van risicobenadering
Door risicobenadering zullen er geen disproportionele eisen meer zijn. 18-11-2009
11
5. Centraal stellen scenario’s
Als scenario's centraal staan zullen bouwkundige-, installatietechnische-, gebruiks- en organisatorische maatregelen op elkaar afgestemd zijn. 18-11-2009
12
6. Uitgaan van het menselijk gedrag
Door uit te gaan van het gedrag van mensen zal het risico op slachtoffers verkleind worden. 18-11-2009
13
7. Meer brandveiligheid in de woonomgeving
Meer brandveiligheid in de woonomgeving betekent minder slachtoffers. 18-11-2009
14
8. Verhogen maatschappelijk veiligheidsbesef
Het verhogen van het maatschappelijk veiligheidsbesef is een voorwaarde om andere ambities te laten slagen. 18-11-2009
15
9. Vergroten bestuurlijke betrokkenheid
Het verantwoordelijke bestuur moet gaan beseffen dat brandpreventie geen beleidsarm onderwerp is. 18-11-2009
16
10. Sturen op outcome
Geen enkele ambitie kan zonder sturing op resultaat en zonder het monitoren van dat resultaat. 18-11-2009
17
18-11-2009
18
De brandpreventiecirkel
Waar staan we op dit ogenblik? Statistiek doden bij brand in 2008 •
Er zijn 69 mensen bij brand omgekomen, w.o. 3 brandweerlieden, 2 door (zelf)moord, 1 in een verpleeghuis, 1 in een tankstation, 1 in een winkel en 61 in een woon(gerelateerde) omgeving (waarvan 2 door moord)
•
Er zijn 9 kinderen, 44 volwassenen en 16 ouderen omgekomen. Verhoudingsgewijs zijn er 3x zoveel mensen boven de 65 jaar omgekomen dan onder de 65 jaar
•
88% van de doden zijn gevallen in een woon(gerelateerde) omgeving
• •
•
Statistiek doden bij brand in 2009 (t/m oktober) •
Er zijn 32 (58) mensen bij brand omgekomen, w.o. 1 in een psychiatrische kliniek, 2 in een bedrijfsgebouw , 1 in een container en 28 in een woon(gerelateerde) omgeving
Er is 1 brand geweest met 3 doden, 7 branden met 2 doden en 52 branden met 1 dode
•
Er zijn 17 volwassenen, 8 ouderen en 7 kinderen omgekomen.
De verdeling over de maanden is als volgt: januari 7, februari 5, maart 4, april 10, mei 8, juni 6, juli 3, augustus 5, september 4, oktober 6, november 3 en december 8 doden
•
88% van de doden zijn gevallen in een woon(gerelateerde) omgeving
•
Er zijn 28 branden geweest met 1 dode en 1 brand met 4 doden
•
De verdeling over de maanden is als volgt: januari 3 (7), februari 1 (5), maart 3 (4), april 3 (10), mei 5 (8), juni 2 (6), juli 6 (3), augustus 5 (5), september 2 (4) en oktober 2 (6) doden
•
Ten opzichte van 2008 is het aantal dodelijke slachtoffers met 45% gedaald; ten opzichte van de periode 2001-2008 is het aantal slachtoffers met 30% gedaald
Ten opzichte van 2007 is het aantal dodelijke slachtoffers met 92% toegenomen
16-11-2009
0
Tussen haakjes de cijfers van 2008
16-11-2009
18-11-2009
Slachtoffers EU landen Malta Luxemburg C yprus Nederland Spanje Portugal Duitsland Slowakije Slovenië Oostenrijk Griekenland Groot Brittanië Tsjechië Frankrijk EU Italië Polen België Denemarken Ierland Zweden Bulgarije Finland Hongarije Roemenië Litouwen letland Estland
0
19
(per miljoen per jaar)
1,8 2,8 4 4,1 6 6,1 7,3 9 9,7 9,8 10,5 10,8 11,2 11,8 12 12,8 13,2 13,5 14,3 14,5 15,7 16 16,5 16,7 20,7 62,9 114,4 122
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
16/11/2009
120
1
18-11-2009
20
Slachtoffers bij gebouwbranden (1) 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
w
in ke lg eb ou
gi lo
w en
en es ge bo uw
w en ge b rie du st in
ds z dh ei ge
zo n
bi je
ou
w en or gg eb ou
bo le ng e ce l
en ko m
st ge
bo
uw
uw
en
en
2008
18-11-2009
21
Slachtoffers bij gebouwbranden (2) 75 70 65 60 55
2001
50
2002
45
2003
40
2004
35
2005
30
2006
25
2007
20
2008
15
75
10
70
5
65
0 Totaal
Tot bew oning bes tem d
Nie t tot be w oning bestemd
60 55
2001
50
2002
45
2003
40
2004
35
2005
30
2006
25
2007 2008
20 15 10 5 0 Totaal
Tot be w oning bes tem d
Niet tot be w oning bes tem d
18-11-2009
22
Slachtoffers bij woongerelateerde branden 50 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
w oningen
tehuizen
recreatie
bergingen
boten
overigen
18-11-2009
23
De visie leidde tot meer visies
18-11-2009
24
N.a.v. de Schipholbrand heeft de overheid een nieuwe visie op brandveiligheid beschreven, vanuit het gezichtspunt van de overheid. De oude visie die was gebaseerd op (meer) regels en (strengere) handhaving is verlaten. De nieuwe visie is gebaseerd op:
Het verhogen van het veiligheidsbewustzijn
Benadering vanuit risico’s
Een eenduidige verantwoordelijkheidsverdeling
18-11-2009
25
Aansluitend op visies LB en ABV hebben de gezamenlijke onderzoeksinstellingen toekomstbeeld 2020 geschetst t.a.v. beleid en onderzoeksdoelen
Gekwantificeerde brandveiligheidsdoelen en integratie risicobenadering zijn de basis voor regelgeving
Standaard oplossingen en FSE zijn naast elkaar in de regelgeving geïmplementeerd
Continue leren van incidenten en regelgeving aanpassen
Verantwoordelijke mensen en instanties zijn zich bewust van- en hebben kennis van brandveiligheid in alle fasen van bouw en gebruik
Eenduidige verantwoordelijkheidsverdeling is gerealiseerd en scherp aanwezig bij verantwoordelijkheden
Cultuuromslag in het nemen en overdragen van verantwoordelijkheid 18-11-2009
26
In vervolg en aansluiting op de in 2006 verschenen ‘visie op risicobeheersing’ is invulling gegeven aan de brandpreventieve taak van de veiligheidsregio in het licht van de huidige en toekomstige ontwikkelingen.
Kennis
De visie berust op vier uitgangspunten:
Rendement
Regie
Advies
Maatschappelijk rendement is het ijkpunt
Kennis is de basis voor gezag
Regie geeft meer invloed dan uitvoering
Advies zorgt voor een betere brandveiligheid
27
1827 11-
In opdracht van het Verbond van Verzekeraars heeft SEO onderzoek gedaan naar de s.v.z. van de brandveiligheid in Nederland, v.w.b. actoren en kwantitatieve gegevens. Op basis hiervan zijn aanbevelingen geformuleerd voor versterking van het brandpreventiebeleid
Kennis ontwikkelen over brandoorzaken, kosten en statistische gegevens
Beleid ontwikkelen over het stellen van brandveiligheidsdoelen ( doelkwantificering), sturen op risico’s en sturen op resultaat (outcome)
Het opstellen van een maatschappelijke kosten/baten analyse
18-11-2009
28
Bespiegelingen op de speerpunten
Doelkwantificering
Risicobenadering
Outcomesturing
18-11-2009
29
18-11-2009
30
Beleidsdoelen op basis van risico’s
Risico’s en regelgeving Bieden de huidige regels en eisen garanties dat de risico’s bij brand beperkt blijven? Hoe kunnen de huidige regels deze garantie bieden als we drie niveaus van brandveiligheid hanteren? Hoe past risicobenadering binnen de gemeentelijke beleidsvrijheden en gelijkwaardigheidsbeoordelingen? Welke consequenties heeft risicobenadering voor regelgeving, verantwoordelijkheidsverdeling, scenariodenken en Fire Safety Engineering?
31
1831 11-
Risico’s in de regelgeving Risico = kans x effect Bij huidige bouwregelgeving gaat men niet uit van de kans, alleen van het effect Door het onderscheid in eisen voor nieuwbouw, bestaande bouw en tijdelijke bouw wordt ook het effect in vergelijkbare situaties verschillend gewogen Conclusie: de huidige bouwregelgeving gaat niet uit van risico’s
18-11-2009
32
Risico’s in relatie tot de huidige regelgeving
Op basis van gelijkwaardigheid
18-11-2009
33
18-11-2009
34
Sturingsdriehoek brandpreventie
is nn ke
re ge ls
Afwijking (FSE)
Standaardafwijking (vastgestelde gelijkwaardigheden)
Standaard (regelgeving)
ervaring
Intermezzo: het nemen van risico’s
18-11-2009
35
18-11-2009
36
Voorbeelden van risicobenadering
Verhouding slachtoffers, naar leeftijd
0-18 jaar 65+ jaar 18-65 jaar
Periode 2001-2006 18-11-2009
37
Verhouding overlijdingskans
0-18 jaar 65+ jaar 18-65 jaar
Periode 2001-2006 18-11-2009
38
Verhouding plaats overlijden ouderen
woning tehuis camping
Periode 2001-2006 18-11-2009
39
Risico’s, doelen en brandveiligheid “Brandveiligheid is een toestand van een acceptabel risico met betrekking tot het uitbreken van en de gevolgen van brand, die ook door de betrokken actoren als zodanig wordt ervaren” (Brandweerkennisnet)
“De risico’s bij brand moeten tot een minimum worden beperkt” (kabinet in reactie op Schipholbrand)
“Het
aantal doden bij woningbranden kan en moet omlaag” (ministers BZK en WWI in brief aan TK in oktober 2009)
40
1840 11-
Voor risicobenadering is kennis van brandoorzaken en brandverloop nodig uit statistiek uit gestructureerd brandonderzoek
in risicomodellering
41
1841 11-
Gegevens uit statistiek 1970 1971 1971 1977 1980 1983 1992 2001 2005
Wagenborg Rolde Eindhoven Amsterdam Rotterdam Amsterdam Den Haag Volendam Schiphol
inrichting verpleeghuis hotel hotel woning nachtclub pension café cellencomplex
12 13 11 33 11 13 11 14 11
Totaal 9 x in 36 jaar = 1 x per 4 jaar 42
1842 11-
Gegevens uit brandonderzoek
• Brandonderzoek door de brandweer is noodzakelijk om kennis te hebben van de actuele situatie en van de beïnvloedingmogelijkheden • Brandonderzoek gestart vanuit initiatieven in Apeldoorn en bij TNO-effectis
43
1843 11-
44
1844 11-
In risicomodel • Risicomodel dient vele (duizenden) incidenten te bevatten om gestructureerd gebruikt te kunnen worden • Lopende proeven met risicomodel brandveiligheid in de gezondheidszorg
Risico’s integraal afwegen • Brandonveilige school versus gevaarlijke route van huis naar school • Brandpreventie versus legionellapreventie
45
45
Wat zijn scenario’s “Een brandscenario is een beschrijving van een reëel voorstelbare brand aan de hand van een aantal vooraf geselecteerde factoren die de ontwikkeling en het verloop van een brand bepalen, met als uitkomst de gevolgen van deze brand voor de personen in het gebouw, de inventaris van het gebouw en het gebouw zelf.”
Maatgevende scenario’s zijn die scenario’s waarvan het verloop afwijkt van dat van andere scenario’s en waarvan de gevolgen het meest aanzienlijk zijn
46
46
Scenariodenken •
Scenario’s geven inzicht in de omstandigheden tijdens de gevaarsperiode
•
Door in scenario’s te denken worden bouwkundige-, installatietechnische-, gebruiks- en organisatorische maatregelen op elkaar afgestemd
•
Scenariodenken is noodzakelijk om tot een veiligheids-beheerssyteem te komen
•
Scenario’s dienen vanuit het risicomodel continue geverifieerd te worden
47
47
48
1848 11-
Voorbeelden van scenariodenken (scenariodenken bij de brandbeveiliging van woningen)
• Responstijd is vaak langer dan vluchttijd • Opvangcapaciteit is een farce • Waarde van vluchtwegaanduidingen
Zijn dit wel de scenario’s?
49
1849 11-
Zijn op basis van scenario’s geen andere (effectievere) oplossingen noodzakelijk?
50
1850 11-
Voorbeelden van scenariodenken (scenariodenken in vluchtgedrag)
• Responstijd is vaak langer dan vluchttijd • Opvangcapaciteit is een farce • Waarde van vluchtwegaanduidingen
51
1851 11-
52
1852 11-
Voorbeelden van scenariodenken (scenariodenken in cellengebouwen)
Door scenariodenken toe te passen op de veiligheidsvisie bij cellengebouwen is inzichtelijk gemaakt: – Onder welke omstandigheden als gevolg van brand er slachtoffers vallen – Onder welke omstandigheden met de daarbij behorende gevaarsaspecten de bedrijfshulpverleners moeten optreden – De beperkingen van de BHV, waardoor er niet meer taken aan hen zijn toebedeeld dan zij in praktijksituaties aankunnen – Of cellengebouwen wel of niet gesprinklerd moeten worden
