bouwen aan ambities

Van havenloods tot Fenixlofts

“Integrale advisering heeft de toekomst”

3D wapenen in Revit

Eemhuis kroon op Eemplein

Gebouw zonder constructie in Tytsjerk

ABT / bouwen aan ambities / juni 2014

/ bouwen aan ambities Mauritshuis mooier dan ooit

1

INLEIDING

De waarde van hoogwaardige technieken

2

Atrium maakt The Base tot hot spot

TOTAL ENGINEERING

INHOUDSOPGAVE

4

ARCHEOLOGISCH BOUWEN

Stimuleren tot studeren

6

DOM under maakt geschiedenis voelbaar

22

Romeinse glorie herleeft in Leidsche Rijn

23

Ultra modern filmcomplex respecteert

24

BIM

Gecontroleerd renoveren in Groningen

8

archeologie

DUURZAAM BOUWEN

Duurzaam stadskantoor in historisch Deventer

9

Uitgave: ABT bv

Drukwerk: Real Concepts

welke andere wijze dan ook – zonder

Redactie: Bureau Lorient

Niets uit deze uitgave mag worden

voorafgaande schriftelijke

Communicatie en ABT

openbaar gemaakt en verveelvoudigd

toestemming van ABT bv.

afdeling Communicatie

in iedere vorm van digitale

© ABT bv Alle rechten voorbehouden.

VESTIGING VELP

VESTIGING DELFT

VESTIGING ANTWERPEN

ABT bv

ABT bv

ABT België nv

Arnhemsestraatweg 358, 6881 NK Velp

Delftechpark 12, 2628 XH Delft

Kammenstraat 18, 2000 Antwerpen

Postbus 82, 6800 AB Arnhem

Postbus 458, 2600 AL Delft

België

T +31(0)26 368 31 11

T +31(0)15 270 36 11

T +32(0)320 53 711

[email protected]

[email protected]

[email protected]

www.abt.eu

www.abt.eu

www.abt-belgie.eu


verspreiding, druk, fotokopieën en


Concept en ontwerp: LandofPlenty

25

3D laserscan brengt oude culturen in beeld

25

10

LOGISTIEK

Van havenloods tot Fenixlofts

11

Stijlvol ontschepen in industrieel erfgoed

26

Nieuw leven voor Onderzeebootloodsen RDM

28

Mauritshuis mooier dan ooit

12

BUILDING ENVELOPE ENGINEERING

Transformatie Martin Luther King Jr. Library

12


Brandweerkazerne Doetinchem: villa in het groen

GLAS

12

Glazen bakstenen in de P.C. Hooftstraat

29

30

Architectonisch hoogstandje op IJburg

13

INNOVATIE IN TECHNIEK

Facelift voor Cygnus Gymnasium

13

IJskoud de beste oplossing

31

Betonnen Champignon

13

Koffie drinken onder gebogen papiertje

32

FUNDAMENTALS in Venetië

33

INFRASTRUCTUUR

COLOFON

De Bastei schakel tussen stad en natuur

Renovatie Building 026

BOUWEN AAN AMBITIES

Eemhuis in Amersfoort (scagliolabrakkee © Neutelings Riedijk Architecten)

21


HERGEBRUIK

OMSLAG

LOGISTIEK

Onderdoorgangen: goede engineering loont

14

3D wapenen in Revit

34

Fietsparkeren Stationsplein Utrecht

16

Dijkverbetering: veilig leven langs de Lek

35

gestroomlijnd

KORT NIEUWS

De Utrechtse metamorfose

17

INTERNATIONAAL

Mediatoren, beeldende kunst en landschapspark in één

18


19

Kunstwerk Carnisselande: een eindeloze trap

20

ONDERGRONDS BOUWEN

ontmoetingsplaats

36

Johan Galjaard ‘Constructeur van het jaar’

36

Rozet: beste Gebouw van het Jaar 2014

36

Nominaties voor Gulden Feniks

37

Stap 4 op CO2-prestatieladder 37

KUNSTWERKEN

Groninger Forum: tegendraadse

Zo sterk als... glas

AFFICHE

Henk Monster met pensioen

37

2

In memoriam

3

De waarde van hoogwaardige technieken ABT heeft de ambitie om, over de volle breedte van de bouw, tot de wereldtop

hoogwaardige technische kennis maakte hem tot een onderscheidend raadgevend

INLEIDING

Hij is 90 jaar geworden. Zijn geloof in integrale advisering, ambitie en

IN MEMORIAM

Op 6 juni 2014 is de oprichter van ons bureau, prof. ir. Jaap Oosterhoff overleden.

in hoogwaardige techniek te behoren. Van constructie, bouwfysica en installatie tot civiele techniek, bouwkundige uitwerking en het regisseren van techniek. De techniek zetten we in als middel om dromen en ambities werkelijkheid te laten worden. Projecten worden financieel haalbaar en technisch onhaalbare projecten

ingenieur met een toekomstvisie. Wij bedanken hem voor het solide fundament

worden toch realiseerbaar. ABT zet in haar ontwikkeling vol in op deze toegevoegde

dat hij onder ABT heeft gelegd.

waarde van hoogwaardige techniek. Integrale projectbehandeling en innovatie op het raakvlak van de disciplines krijgen daarbij veel aandacht. BIM is hiervoor de logische bindende factor. We treden graag op als ontwerpmanager, de verbindende schakel tussen het ontwerpteam en de opdrachtgever. Dat doen we bijvoorbeeld bij ‘Gebouw B’ van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Samen met Jefvandenputte architectuur wonnen we de Europese aanbesteding van dit bijzondere revalidatietraject. De bestaande universiteitsbibliotheek krijgt een tweede leven als duurzame, comfortabele en toekomstbestendige studie- en werkplek. In deze nieuwsbrief besteden we natuurlijk aandacht

Vlasikha, stadsdeel in Moskou

aan dit mooie project. Maar ook elders in de Havenstad

De Architekten Cie.

is ABT betrokken bij de revalidatie van panden. De Cruise Terminal Rotterdam en Fenixlofts in de wijk Katendrecht zijn voorbeelden van innovatief hergebruik van iconen uit het recente verleden.

stellen bijvoorbeeld specialistische glasadviezen op en adviseren over 3D-wapening of ingewikkelde dijkverbeteringen.

Ook het verre verleden heeft opgaven voor ons. Hoe bescher-



Prof. ir. J. Oosterhoff, 1953

men we onze monumenten? Hoe gaan we bijvoorbeeld om

Onze portefeuille aan specialistische adviezen, gekoppeld aan

met oude funderingen? Kunnen we die verantwoord ontsluiten

hoogwaardige engineering, groeit. De ervaring en kennis die

voor het publiek? En is nieuwbouw mogelijk met respect voor

we daarbij opbouwen, komen op hun beurt weer ten goede

oude funderingen? ABT is betrokken bij verschillende opdrach-

aan onze gebouwgebonden adviezen. Zo bouwt ABT aan haar

ten waar de archeologie de randvoorwaarden bepaalt, van

positie als topingenieursbureau.

DOM under in Utrecht tot het Castellum in Leidsche Rijn en CineMec in Nijmegen. Elke oplossing is uniek.

Onze collega’s maken en zijn ABT. We zijn er trots op dat twee adviseurs, die hun sporen al meer dan verdiend hebben in ons

Steeds vaker is ABT in het buitenland te vinden. Zo waren we

vakgebied, ABT zijn komen versterken. Ad van der Aa en

betrokken bij de door Mecanoo gewonnen prijsvraag van de

Jaap Wiedenhoff vertellen in een duo-interview over hun

Martin Luther King Jr. Library in Washington. Samen met IND

drijfveren en ambities.

en Powerhouse Company wonnen we de prijsvraag voor een mediatoren in Turkije. En met de Architecten Cie. werken we

We hopen dat deze nieuwsbrief u de nodige inspiratie geeft.

aan een groot stadsdeel in Moskou. Ook ontwikkelt ABT zich wereldwijd tot dé partner voor specialistische adviezen. We

Gerard Doos en Walter Spangenberg

4

Ad van der Aa en Jaap Wiedenhoff

5


Onlangs versterkte ABT zich met partners en senior adviseurs Jaap Wiedenhoff en Ad van der Aa. Wat is hun ambitie voor ABT? “Wij willen dat ABT integraal de beste oplossing ontwerpt voor zijn opdrachtgevers”, zeggen ze. Dat beperkt zich niet tot de strikte uitvoering van een vraag. “Een opdrachtgever mag méér van ons verwachten. ABT heeft oog voor functionaliteit. En soms betekent dat, dat we iets anders voorstellen dan onze relatie vraagt.” Met die benadering én de bereidheid ook daadwerkelijk verantwoordelijkheid te dragen, pakt ABT belangrijke maatschappelijke

Roel Simons Fotografie

thema’s op.

werpbureau”, zegt Jaap Wiedenhoff, partner en senior adviseur

moeten voelen.”

marktbewerking. “Onze ontwerpen moeten positief bijdragen aan de omgeving. Behalve efficiënt, moeten ze ook effectief zijn.

Duurzaam beter

De technische wereld besteedt veel aandacht aan dat eerste,

Een opdrachtgever mag erop vertrouwen dat ABT meedenkt

maar weinig aan dat tweede aspect. ABT wil dat veranderen.”

over de benodigde functionaliteit, benadrukt Van der Aa: “ABT

En dus let ABT niet alleen op hoe een schoolgebouw effici-

heeft kennis van techniek, maar ook van sociale en biologische

ënt wordt gebouwd, maar óók of het zó ontworpen is dat

aspecten die een rol spelen bij het gebruik van gebouwen. Die

kinderen er goed kunnen leren. En of een kantoorgebouw zó

kennis blijven we verbreden en verdiepen, om samen met de

in elkaar steekt, dat mensen zich er acht uur achtereen kunnen

opdrachtgever de integraal beste oplossing te ontwerpen.”

concentreren. “Misschien vereist dat wel dat de klimatologi-


zijn. Maar eigenlijk zou iedereen zich er duurzaam plezierig


“ABT transformeert van topingenieursbureau naar topont-

Wiedenhoff. “De vraag is alleen of dat uiteindelijk de beste

aan populariteit gewonnen, maar opdrachtgevers willen dit

oplossing is. Werken mensen daar effectiever? Ligt de output

niet meer. Ze willen dat één bureau hen alle zorgen uit handen

hoger? Voelen ze zich beter? Daar gaat het om. Onze adviseurs

neemt en de kennisgebieden, van constructies tot bouwfysica

hebben de drive om daar het antwoord op te vinden en dat

en installaties, hiervoor aanwendt. En dat alles in samenhang.

toe te passen in hun werk. Deze ambitie vormt onze bedrijfs-

Daarvoor zijn ze bij ons aan het juiste adres.”

cultuur: we willen de dingen steeds beter doen. Dat is zowel een stip op de horizon, als een dagelijkse opdracht”, zegt Van

De afgelopen tijd heeft ABT een impuls gegeven aan de

der Aa. “We stellen ons elke dag de vraag wat we vandaag

kennis op het gebied van bouwfysica en installatietechniek.

beter kunnen doen dan gisteren.”

“Juist deze kennis is de komende tijd broodnodig om een

Alle zorgen uit handen

aantal maatschappelijke thema’s te adresseren”, zegt Van der Aa. “Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen van bestaande ge-

sche omstandigheden door de dag heen variëren of dat er in-

Duurzaamheid en functionaliteit bepalen de agenda van de

Wiedenhoff en Van der Aa hebben voor ABT gekozen om-

bouwen aan nieuwe functies, zoals de transformatie van een

dividueel meer te kiezen valt”, zegt partner en senior adviseur

komende jaren, geven beide senior adviseurs aan. Een gezond

dat het bureau integrale oplossingen van topkwaliteit biedt.

kantoorpand naar een woning. Of denk aan de nieuwe eisen

installaties Ad van der Aa. “Gebouwen worden ontworpen

binnenklimaat is daar een onderdeel van. “Het is niet moeilijk

“Integrale advisering heeft de toekomst”, is de overtuiging van

die de vergrijzing aan gebouwen stelt. Dergelijke uitdagingen

volgens de premisse dat 95% van de gebruikers tevreden moet

om een gebouw van top tot teen te isoleren”, zegt

Wiedenhoff. “De afgelopen eeuw heeft monodisciplinariteit

pakken wij met enthousiasme op.”

7

TOTAL ENGINEERING

TOTAL ENGINEERING

Stimuleren tot studeren

6

Middenruimte aan de A2Studio

oostzijde: nieuw daklicht en vides naar de terreinverdieping

‘Maak van de universiteitsbibliotheek een moderne bibliotheek met negenhonderd

oriënteren in het pand. Dat licht komt binnen via grote raam-

studieplekken.’ Dat was de opdracht van de Erasmus Universiteit Rotterdam aan ABT

partijen in alle gevels en een aantal daklichten. Extra daglichten

en Jefvandenputte architectuur. Samen verzorgen zij de total engineering van dit

binnendringen. Bijvoorbeeld in de kern van het gebouw, waar

zorgen ervoor, dat het daglicht tot diep in het gebouw kan de boekencollecties van de Universiteitsbibliotheek en het

project met een bruto vloeroppervlak van 9.165 m . 2

Rotterdams Leeskabinet gehuisvest zijn. Een omloop en daklichten toveren de bestaande ruimte om in een moderne va-

Met het masterplan ‘Campus in Ontwikkeling II’ wil de

advisering) veranderen het bestaande, sobere en functionele

riant van de klassieke bibliotheek. Ook geluid is een belangrijke

Erasmus Universiteit Rotterdam goede, moderne en toe-

gebouw in een toegankelijk gebouw met een heldere struc-

factor. ABT en Jefvandenputte kiezen voor verschillende akoes-

komstbestendige studie- en werkplekken realiseren. Stu-

tuur, waar het aangenaam en rustig werken en studeren is.

tische zones met een eigen sfeer en stilteniveau. De negenhon-

denten en medewerkers moeten ook de komende jaren met

Aan de toetreding van licht wordt veel aandacht besteed: zo

‘Gebouw B EUR’. Jefvandenputte (architect) en ABT (integrale

blijven de studenten scherp en kunnen bezoekers zich goed

Dankzij geluidmetingen kan de huidige akoestische kwaliteit als ABT / bouwen aan ambities / juni 2014

is de renovatie van de monumentale universiteitsbibliotheek,

derd studieplekken zullen tot de stilste op de campus behoren.


plezier naar colleges en werk gaan. Onderdeel van het plan

Licht houdt scherp

referentiekader dienen. Comfortabel en duurzaam De nieuwe bibliotheek zal zowel comfortabel als duurzaam zijn. ABT en Jefvandenputte waarderen de gevels en het dak thermisch hoogwaardig op, kiezen voor nieuwe, energiezuinige installaties en bereiden het gebouw voor op aansluiting op het centrale bodemopslagsysteem. Ook onderzoeken ze of inpassing van PV-cellen op het dak mogelijk is. Aan de hand van de GPR-methodiek maken ze het effect van de duurzame renovatiemaatregelen inzichtelijk. Momenteel wordt de voorlopige ontwerpfase afgerond en is het gehele bestaande gebouw uitgewerkt in BIM. In november 2015 starten de bouwwerkzaamheden en begin 2017 wordt de nieuwe bibliotheek in gebruik genomen.

8

Gecontroleerd renoveren in Groningen

9

Duurzaam stadskantoor in historisch Deventer

BIM

DUURZAAM BOUWEN

De werkzaamheden aan het Stadhuiskwartier in Deventer zijn in volle gang. De vloerplaten op de begane grond worden gelegd en de vloer van de parkeergarage is gestort. Door Neutelings Riedijk Architecten is één van de duurzaamste overheidsgebouwen van Nederland ontworpen dat inmiddels mede door ABT steeds meer vorm krijgt.

Het Wiebengacomplex in Groningen wordt gerenoveerd en uitgebreid. Het Rijksmonument uit 1922 huisvest de Academies voor Gezondheidsstudies en Verpleegkunde van de Hanzehogeschool Groningen. Het is gebouwd in de stijl van Gemeente Deventer

‘Het Nieuwe Bouwen’. Bierman Henket architecten en DP6 architectuurstudio maakten een open en licht ontwerp, dat recht doet aan de geschiedenis. ABT neemt de BIMcoördinatie voor zijn rekening en is als kostenadviseur bij het project betrokken.

De Gemeente Deventer herontwikkelt

verdieping verbindt de nieuwbouw

verwarming en koeling zijn onnodig.

het historische, rustige Stadhuiskwar-

met de historische delen. Het atrium

Elektriciteit komt van zonnepanelen

tier ten oosten van de Lebuïnuskerk.

krijgt een eiken siergevel voorzien van

op het dak, aangevuld met groene

In bijna honderd jaar tijd is de oorspron-

Bestaande routes doorkruisen het

ornamenten; aan de buitenzijde wis-

elektriciteit.

kelijke Nijverheidsschool van Jan Gerko

nieuwe, duurzame stadskantoor. Be-

selen metselwerk en de eiken siergevel

Wiebenga, zelf directeur van de school,

zoekers, gebruikers en voorbijgangers

elkaar af.

vele malen verbouwd en uitgebreid.

brengen levendigheid terug naar een

Bierman Henket en DP6 zijn er met hun

verlaten stukje binnenstad. Zo geeft

Duurzaam gebouw

nieuwe ontwerp in geslaagd recht te

het Stadhuiskwartier invulling aan de

Het Stadhuiskwartier wordt één van

en waterbesparing door toiletten

begrippen ‘ontmoeten’ en ‘verbinden’.

de duurzaamste overheidsgebouwen

met spoelonderbrekers, kranen met

in Nederland (BREEAM–NL 2011 V1.0

volumebegrenzers en waterbesparen-

EXCELLENT). Voor het dichten van

de douchekoppen. Daarnaast krijgt

doen aan de essentie van Wiebenga’s

Alle duurzaamheidsmaatregelen zijn optimaal afgestemd. Het gaat onder andere om warmte- en koudeopslag

de bestaande bebouwing. Hiervoor zijn

rallelle lijnen en symmetrische bouwvo-

van het gebouwcomplex.”

3D-scans gemaakt van het exterieur

Planuitwerking en contract-

van het gebouwcomplex en van een

management

de kappen wordt oud zink herge-

het gebouw deels groene daken met

ABT coördineert het BIM-proces en

deel van het interieur. De pointclouds

Het project bestaat uit twee delen.

bruikt. Fossiele brandstoffen voor

isolerende sedums en mossen.

heeft een BIM-protocol opgesteld

(puntenwolken) die deze scan oplever-

Het nieuwbouwdeel omvat ongeveer

dat het proces in goede banen leidt.

den, dienden als basis voor de geom-

Opdrachtgever de Hanzehogeschool eis-

Het model wordt gebouwd met het

etrie van het model van de bestaande

te dat het ontwerp als BIM-project zou

programma Revit en gehost op de

bebouwing. Omdat enkel de zichtbare

worden ingestoken. Widy Heuver van

Revit-server van ABT. Alle adviseurs

delen gescand kunnen worden, was

ABT: “Met BIM wordt alle informatie over

hebben toegang tot het centrale model

ook een opname ter plaatse nodig.

het gebouw en het nieuwe ontwerp

en voegen hun informatie toe. Perio-

Desondanks bleven er zaken over ter

door de diverse adviseurs vastgelegd in

diek wordt een tussenstand van het

interpretatie van de modelleur. Deze

één model. De opdrachtgever verwacht

ontwerp geplaatst op BIM Glue, een

onzekerheid is vastgelegd in het model.

zo een beter gecoördineerd ontwerp,

eenvoudig toegankelijke webomgeving

Alle elementen hebben een status mee-

waardoor de risico’s richting de uitvoe-

waar de opdrachtgever en gebruikers

gekregen. Een element kan gemodel-

ring beperkt blijven. De opdrachtgever

virtueel door het gebouw kunnen lopen

leerd zijn conform pointcloud, conform

De nieuwbouw bestaat uit een entree-

heeft zelf ook toegang tot het model. De

en kunnen zien hoe het zal worden.

inmeting of conform interpretatie. Dit

gebouw en tussenlid van drie bouwla-

maakt duidelijk hoeveel waarde er mag

gen, die de burgemeestershof met het

lumes. Tegelijkertijd geven ze het pand een opener karakter. Informatie delen

gebruikers krijgen hierdoor gedurende


oplevering te gebruiken voor het beheer


ontwerp: een efficiënt gebouw, met pa-

13.500 m2. Het tweede projectdeel omvat verduurzaming van historische delen. De uitvoering volgens een geïntegreerd contract (UAV-gc) startte medio 2013. ABT verzorgt de gehele bouwkundige planuitwerking, evenals het contractmanagement. Nieuwbouw verbinden met historische delen

het ontwerpproces een goede indruk

Onzekerheid vastgelegd

worden toegekend aan de geometrie en

historische burgemeestershuis om-

van het ontwerp en de voortgang.

Om een goede start te kunnen maken

opbouw van de gemodelleerde elemen-

sluiten. Oostelijk ligt het hoofdgebouw

Bovendien heeft de opdrachtgever de

met het ontwerpproces heeft ABT ge-

ten. Ook voor toekomstige verbouwin-

van vier bouwlagen rond een overdekt

ambitie om het BIM-model na

zorgd voor een bruikbaar 3D-model van

gen is dat waardevolle informatie.

atrium. Een rondgang op de eerste

10

Aan de Arnhemse Koningstraat staat ‘Building 026’, voorheen een bibliotheek

11

met kantoorruimte. Aan de projectmanager van Colliers International is gevraagd om het pand te renoveren. Niet het kostenplaatje, maar de kwaliteit vormde het uitgangspunt voor de renovatie. De vertaling daarvan werd overgelaten aan

Van havenloods tot Fenixlofts: wonen op maat in Katendrecht

optimalisatie van het binnenklimaat krijgt Building 026 een tweede leven.

Omstreeks 1920 waren dit de grootste havenopslagloodsen van de wereld.

Renovatie Building 026: kwaliteit het leidend thema

HERGEBRUIK

In de Rotterdamse wijk Katendrecht, aan de Rijnhaven, staan de Fenixloodsen. HERGEBRUIK

Architectenbureau V8 en ABT. Met een nieuwe look, een aangepaste constructie en

Heijmans Vastgoed BV ontwikkelt in en boven ‘Fenixloods 1’ een gemengd programma met woningen, opleidingen, retail en een parkeergarage.

Nog niet zo lang geleden kenden mensen Rotterdam Katendrecht vooral als zeemanskwartier en Chinatown. Maar die tijd is voorbij. De wijk zit sterk in de lift door grootschalige renovatie en nieuwbouw. Ondernemers en Rotterdammers weten Katendrecht te vinden als wijk waar het goed wonen en werken is. De verbouwing van de Fenixloodsen geeft Katendrecht een nieuwe impuls. In ‘Fenix 1’ komen horeca, een circus-

Mei architecten en stedenbouwers

school en retail. Boven de bestaande

Tafelconstructie

Alles is mogelijk

loods komen woningen. Een deel van

Boven de bestaande loods komen

In de bovenbouw komen lofts, waar-

de loods wordt gesloopt om ruimte

woningen. Hiervoor wordt met spanten

van de toekomstige bewoners de vorm

te maken voor parkeren. Ook komen

een tafelconstructie gerealiseerd boven

en inrichting zelf kunnen bepalen. Op

er verdiepte bergingen en kelder van

het bestaande gebouw. Deze fungeert

dit moment worden de persoonlijke

één laag.

als een soort werkvloer voor de boven-

wensen van de toekomstige bewo-

bouw. De tafel steunt op stalen kolom-

ners vastgesteld. Klein of groot? Eén of

V8 architects

Karakteristiek betoncasco

men, die door de loods heen geplaatst

meerdere woonlagen? Casco opge-

De bestaande loods heeft een karakte-

worden. De tafelconstructie vormt de

leverd of compleet ingericht? Alles is

Jaloezieën in een spouw bieden de

ristiek betoncasco. Het nieuwe gebruik

overgang tussen de stalen kolommen

mogelijk. Wonen op maat, aan het

en berging bevinden zich vijf verdiepin-

vliesgevels met klimaatramen. Een deel

uitkomst. De opwekking van warmte

vereist aanpassing van de bestaande

in de onderbouw en de constructie van

water, in een voormalige industriële

gen. De begane grond en een deel van

van het glasoppervlak is gekromd; een

en koude geschiedt energiezuinig. In

constructie. Hierbij wordt het ontwerp

de bovenbouw. De constructie belem-

loods, op een ooit roemrucht schierei-

de eerste verdieping zijn bestemd voor

architectonisch hoogstandje. De keuze

de kantoren wordt een energiezuinig

zodanig afgestemd op de capaciteit

mert het doorzicht in de laag tussen de

land; een droom voor veel Rotterdam-

winkelruimte. Die wordt casco opge-

voor veel glas in de gevels zorgt, in

klimaatplafond aangebracht, waarin de

van het bestaande casco, dat er zo min

onder- en bovenbouw zo min mogelijk.

mers. Naar verwachting start de bouw

leverd, zodat de toekomstige gebruiker

combinatie met sparingen in de vloer-

verwarming, koeling, ventilatie en licht-

mogelijk nieuwe constructies nodig zijn.

Doordat de tafelconstructie als een lichte

in het eerste kwartaal van 2015. ABT

haar naar eigen inzicht kan indelen en

velden, voor daglichttoetreding tot diep

voorziening zijn geïntegreerd. Dit plafond

Zo blijft het kenmerkende beeld van de

constructie is ontworpen, kan ze boven

verzorgt de constructieve en geotech-

vormgeven. Het resterende deel van

in het gebouw. Dat vergroot het aantal

draagt bij aan een hoog niveau van com-

loods zoveel mogelijk intact. Om dit te

de bestaande loods gehesen worden.

nische advisering.

de eerste en de tweede tot en met de

verhuurbare meters kantoorruimte

fort: de EPA-energiescore klasse A.

vierde verdieping zijn kantoorruimte.

aanzienlijk. Ondanks het vervangen van

Hier kan de gebruiker de eigen binnen-

twee splitlevel vloeren door een nieuwe

Vrijheid

wanden nog plaatsen. In totaal beslaat

verdiepingsvloer, neemt het aantal

De architect en constructeur kregen

Building 026 een bruto vloeroppervlak

verhuurbare meters toe.

alle vrijheid om het beste gebouw van

van 13.000 m . 2

Energiezuinig

Arnhem te ontwikkelen. Dat vroeg ook


zuidgevel. Zij krijgen frames met glas en


Bovenop een tweelaagse parkeerkelder

bereiken is er nauw overleg geweest tussen de ontwikkelaar/bouwer, de architect en de adviseurs. De uitkomst van dit ontwerpproces is een repeterende modulaire constructie, die toch meer dan spannend genoemd mag worden. De

het beste van V8 en ABT. Ook de aan-

architect, Robert Winkel van Mei archi-

Uitstraling en constructie

Het dak, de kelder en de gevels zijn

nemers en installateurs kregen, tijdens

tecten en stedenbouwers, wil graag de

Rondom komen nieuwe gevels voor

optimaal geïsoleerd. Zonwerend glas

de aanbesteding, de kans het ontwerp

ruwe uitstraling van de betonconstructie

een nieuwe look. De oostzijde - geen

beperkt de zonbelasting. Omdat de ge-

te verbeteren. Na een modeshow door

behouden. Met de juiste conserverings-

zichtgevel - is een standaardgevel.

kromde beglazing zelf niet de gewens-

kunstacademie ArtEZ gaat de renova-

methoden is het haalbaar om de ruwe

De noordgevel zal volledig uit steen

te zonwering kan leveren, is hier een

tie medio juli van start. Oplevering is

uitstraling te combineren met voldoende

bestaan. Blikvangers zijn de west- en

klimaatgevel met zonwering nodig.

medio 2015.

constructieve kwaliteit van het casco.

WAX (Mei architecten en stedenbouwers)

Brandweerkazerne Doetinchem: villa in het groen

12

13

BOUWEN AAN AMBITIES

Transformatie Martin Luther King Jr. Library

BOUWEN AAN AMBITIES

Mauritshuis mooier dan ooit

Architectonisch hoogstandje op IJburg

Facelift voor Cygnus Gymnasium

Betonnen champignon

Museum De Locht in Melderslo is een

Ossip van Duivenbode

paviljoen rijker. Vrijdag 13 juni 2014

Ivo Hoekstra, Mauritshuis

Sinds kort heeft de Brandweerclus-

is het nieuwe champignonmuseum

Na een verbouwing en renovatie

ter Achterhoek West in Doetinchem

geopend. Het nieuwe museumdeel is

van twee jaar heropent museum het

een nieuw onderkomen. De nieu-

een bolvormige schaalconstructie in

Mauritshuis vrijdag 27 juni 2014 de

we brandweerkazerne combineert

de vorm van een champignonhoed. De

deuren. Een ondergrondse doorgang

duurzaamheid, functionaliteit en een

entree is een cilindervormige hal, die

verbindt het Mauritshuis met het

aansprekende werken leefomgeving.

de steel van de champignon voorstelt.

tegenoverliggende gebouw, Plein 26.

Mecanoo architecten

Dit verdubbelt het museumopper-

Bekkering Adams Architecten ont-

Studioninedots

Raoul Suermondt

Een schaalvormige constructie is uiter-

wierp een vrijstaande villa die veran-

vlak, waardoor het Mauritshuis zijn

Mecanoo architecten transformeert

kerd is in het omringende groen. De

Op de punt van een eiland in IJburg

Oorspronkelijk een ambachtsschool,

mate geschikt om belasting efficiënt op

omvangrijke collectie beter tentoon

samen met het Amerikaanse

kazerne vormt een oase aan de drukke

staat Villa Kavel 01. Een villa vol ver-

tot voor kort een ROC en nu een

te nemen. Hierdoor kan flink bespaard

kan stellen. Ook is er meer ruimte voor

Martinez + Johnson de Martin Luther

Europaweg.

rassingen en contrasten. Architecten-

gymnasium: het nieuwe onderkomen

worden op beton en wapening. ABT

educatie, kunst, tijdelijke exposities

King Jr. Memorial Library in een

bureau Studioninedots ging de uitda-

van het Cygnus Gymnasium aan de

voerde het ontwerp uit in het eindige

en evenementen. Hans van Heeswijk

state-of-the-art bibliotheek. ABT

De brandweerkazerne heeft het

ging aan om op een ruitvormige kavel

Amsterdamse Vrolikstraat heeft een

elementenprogramma DIANA. John van

architecten is er daarbij in geslaagd de

heeft in de fase van de meervoudige

energielabel A+ (rekenmethodiek

met scherpe hoeken van 51 graden

lange geschiedenis als schoolgebouw.

Gestel Bv bouwde een hulpconstructie

uitstraling en unieke huiselijke sfeer

opdracht bijgedragen aan het advies

EPBD). Er zijn diverse materialen met

een ruime gezinswoning te realiseren.

Het rijksmonument van architect Ben

van stalen spanten. Hierop zijn EPS-pla-

van het Mauritshuis te behouden.

over de constructie, de duurzaamheid

een lange levensduur toegepast. Het

Het huis werd in januari 2014 voltooid.

Ingwersen uit 1956 heeft een face-

ten aangebracht met een minimaal

en het installatieconcept.

ontwerp houdt ook rekening met de

lift gekregen. Diverse ruimten zijn in

wapeningsnet. Daarop kwam spuitbe-

hun oude glorie teruggebracht en het

ton. Ook is het dak uitgerust met een

loods en –plaats door middel van een

constructieve en geotechnische advi-

gebouw is voorzien van een nieuwe

isolerende laag.

renovatie en nieuwbouw. Onder-

Library is ontworpen door Ludwig

groene wal en talud uit het zicht van

sering. De constructie is zichtbaar en

klimaatinstallatie. De kenmerkende

ABT adviseerde over de mengselsamen-

gronds bouwen in een historische,

Mies van der Rohe en werd in 1972

de Europaweg. Bij oefeningen kan er

bestaat uit prachtig schoonwerkbeton.

‘brise soleil’ schermgevel uit geprefa-

stelling van het spuitbeton. Er is voor

binnenstedelijke en politiek zo be-

voltooid. De bibliotheek voldoet inmid-

gebruik worden gemaakt van regen-

Door grote uitkragingen en hangcon-

briceerde ‘schokbeton’-elementen is op

gekozen het water pas bij de spuitkop

langwekkende omgeving is complex.

dels niet meer aan de eisen die aan

water. De oefenplaats wordt verlicht

structies kreeg de villa vrij indeelbare

detailniveau aangepast. Ook is de gevel

toe te voegen aan het droge mengsel

ABT heeft de nieuwste ontwerp-

een moderne bibliotheek worden ge-

met LED-verlichting die geschikt is

ruimtes zonder dragende wanden of

voorzien van aangepast dubbelglas en

(de droge methode). Dat voorkomt dat

technieken toegepast om het project

steld en het gebouw is verouderd. Veel

voor vleermuizen.

kolommen. Een bouwput met bema-

lichtwering en zijn er geluidwerende

het spuitbeton van de EPS druipt, maar

mogelijk te maken. Zo is de fundering

onderdelen moeten worden verbe-

ling was nodig om de kelder te kunnen

voorzieningen getroffen. De afgewo-

vergt wel vakmanschap.

van Plein 26 verlaagd om de twee

terd of vervangen. Het ontwerpteam

De kazerne van 3.640 m2 bvo omvat

uitvoeren.

gen aanpassingen van de monumen-

rijksmonumenten ondergronds te

maakt de Martin Luther King Jr. Library

een uitrukgarage, acht slaapkamers,

verbinden. In de bouwfase was ABT

weer helemaal klaar voor de toekomst.

kantoorruimte voor dertig à veer-


ABT was verantwoordelijk voor de

De Martin Luther King Jr. Memorial


flora en fauna. Zo blijven de oefen-

en geotechnische ontwerp van de

ABT verzorgde het constructieve

tale gevel in combinatie met het voor-

De bouwmethode resulteerde in een

Villa Kavel 1 is genomineerd

gestelde klimatiseringsconcept leiden

efficiënte inzet van materiaal, hulp-

verantwoordelijk voor de directievoe-

tig medewerkers (gebaseerd op het

voor de Amsterdamse

tot een energetisch duurzaam gebouw

middelen en arbeid: 50% minder beton,

ring en het toezicht.

nieuwe werken) en les- en instruc-

Architectuur Prijs.

met een sterk gereduceerde CO2-emis-

80% minder staal en een korte bouw-

tielokalen. ABT was verantwoordelijk

sie. ABT verzorgde de constructieve

tijd. De logistieke belasting daalde

voor het opstellen van het Program-

advisering, de brandveiligheid en de

en de CO2-uitstoot verminderde met

ma van Eisen, de EU-aanbestedin-

bouwtechnische advisering.

minimaal 70%. De methode is toepas-

gen, het projectmanagement en de

Cygnus Gymnasium heeft de Gulden

baar voor diverse gebouwtypen met

directievoering.

Fenix gewonnen

betonnen tunnel- en kruisgewelven.

samenwerken in combinatie met constructieve en geotechnische kennis en ervaring kan het traject verbeteren en de klant geld besparen. ABT is momenteel betrokken bij

INFRASTRUCTUUR

Het doordacht ontwerpen van onderdoorgangen is een specialisme. De bereidheid tot

15

INFRASTRUCTUUR

Onderdoorgangen: goede engineering loont

14

onderdoorgangen in Deventer, Didam, Tilburg en Bunnik.

Ontwerptrajecten voor onderdoorgangen kenmerken

constructies, geotechniek en (parametrisch) ontwerpen

zoals de verankerde damwand, de voorbouwlocatie, het

Spoordek Didam

zich allereerst door hun vastgestelde planning. ProRail

helpt projecten te optimaliseren. ABT ontwikkelt

ontwerp van de ankerpalen en de tijdelijke zijdelingse

Ook in Didam werkt ABT het constructief ontwerp van

maakt meestal ver van tevoren al bindende afspraken over

eigen programmatuur, die in korte tijd onderbouwde

fixatie van het spoordek.

de onderdoorgang van de nieuwe rondweg uit. Dankzij

buitendienststelling van treinen met de NS. Een doordachte

ontwerpkeuzes moet gaan opleveren.

projectplanning op basis van expertise is daarom noodzakelijk voor een succesvol project.

de onderdoorgang kan schoolgaande jeugd straks veilig

Bedrijvenpark A1

De onderdoorgang is ongeveer 190 meter lang en biedt

de nieuwe Brede School bereiken. Ook verbetert de

ruimte aan twee keer twee rijstroken en langzaam

onderdoorgang de doorstroming van verkeer. Opmerkelijk

Een mooi voorbeeld van een complex project waar ABT

verkeer. Zij kruist de spoorlijn met een scherpe hoek van

aan dit project is, dat de onderdoorgang half verdiept ligt: de

Daarnaast is engineering een wezenlijk onderdeel

het ontwerp voor verzorgt, is de onderdoorgang die Reef

52 graden, wat resulteert in een totale overspanning van

rijbaan gaat maar 2,5 meter omhoog in plaats van vijf. Dat

geworden van het primaire proces van de aannemer. De

Infra momenteel voor de Gemeente Deventer realiseert.

24 meter. Twee tussensteunpunten van elk zes kolommen

was nodig voor de aansluiting op bestaande infrastructuur.

keuzes die de engineer in een vroeg stadium maakt, zijn

De onderdoorgang onder de spoorlijn Deventer-Zutphen

ondersteunen het spoordek. Het spoordek is onlangs

Opvallend in dit project is dat de onderdoorgang in de

medebepalend voor het verdere verloop van het project

ontsluit Bedrijvenpark A1. ABT ontwierp de betonnen

geheel volgens planning ingereden.

buitendienststelling compleet met wanden en fundering is

en het resultaat. Goede samenwerking tussen engineer en

onderdoorgang, inclusief het voorgespannen spoordek en

ingereden. In twaalf dagen tijd is het spoor 2,5 meter opgetild

aannemer is daarom essentieel. Diepgaande kennis van

de fundering. Daarnaast adviseerde ABT over hulpwerken,

en de onderdoorgang geplaatst.



Fietsparkeren Stationsplein Utrecht gestroomlijnd

16

17

In opdracht van Corio bouwt BAM Utiliteitsbouw in het centrum van Utrecht aan Hoog Catharijne. De complexe realisatie moet plaatsvinden op een klein oppervlak,

Veel Nederlandse studentensteden kennen een hardnekkig probleem rond

het toezicht op de realisatie.

INFRASTRUCTUUR

het vernieuwde stationsgebied moet de oplossing bieden. ABT is verantwoordelijk voor

midden in het centrum van Utrecht, terwijl het drukke verkeer gewoon doorgaat. INFRASTRUCTUUR

fietsparkeren. Utrecht vormt daarop geen uitzondering. Een grote fietsenstalling in

De Utrechtse metamorfose Daarbij werken de bouwers gelijktijdig aan nieuwbouw naar boven én naar beneden. Het project kent een bijzondere ketensamenwerking, met een markante rol voor ABT.

Het Utrechtse Stationsgebied onder-

Onder de trap

fietsenstalling is bewaakt, dag en nacht

gaat een ingrijpende metamorfose.

Na een jaar slopen volgde eind 2011 de

geopend en heeft een digitaal ver-

teerde Hoog Catharijne past daar niet

Het Masterplan Stationsgebied moet

eerste bouwfase van het Stationsplein.

wijssysteem. De eerste 24 uur kunnen

meer bij. Het gebied gaat nadrukkelijk

zorgen voor een mooie aansluiting

Dit plein krijgt een verhoogde ligging en

fietsers hun fiets gratis stallen.

op de schop. De nieuwbouw wordt licht

van het nieuwe stationsgebied op de

is vanaf het Jaarbeursplein bereikbaar

oude stad. ABT is bij meerdere projec-

via een acht meter hoge trappartij.

De realisatie van de fietsenstalling

naar buiten zorgen voor een ruimtelijk

ten in dit masterplan betrokken. Eén

Behalve als toegang tot het Stati-

maakt onderdeel uit van de tweede

effect. Het winkelcentrum krijgt een

daarvan is de realisatie van de nieuwe

onsplein kan de trappenpartij dienen

bouwfase, die midden 2012 startte.

betere verbinding met het station en

fietsenstalling bij Stationsplein West, de

als tribune tijdens voorstellingen en

Op maandag 19 mei is de fietsenstal-

met het winkelgebied in de oude bin-

westelijke ingang van de OV-terminal

manifestaties op het Jaarbeursplein.

ling geopend en kunnen de fietsers

nenstad. De nieuw te graven Catharij-

Utrecht Centraal en het Stadskantoor

Onder de trappen zit een fietsenstalling

gebruik maken van deze nieuwe

nesingel speelt bij deze integratie een

van Utrecht.

voor 4.200 fietsen verborgen. Deze

parkeergelegenheid.

belangrijke rol. Boven het water komt

De stad Utrecht groeit hard. Het geda-

en ruim. Glas, hoge plafonds en zicht

een overkluizing, waaronder het water te zien is dankzij 250 m2 glazen vloer. Naar boven én beneden Inmiddels verrijzen de nieuwe bouwde-

Rob van der Lingen

len. Dit proces vraagt op een beperkte, ingeklemde binnenstadslocatie om een zorgvuldige logistiek. Het gebied vormt ook nog eens een knooppunt, waar het

ABT denkt mee over de vertaling van

vastgelegd in een 3D-BIM model. Hier-

verkeer tijdens de uitvoering gewoon

het ontwerp naar de werken keurings-

voor werkt ABT nauw samen met BAM

langs en deels onderdoor blijft rijden.

plannen. Daarnaast zet ABT zijn kennis

Advies & Engineering. De nabijgelegen

Ook de aanpak van de bouw is onder-

in bij de bouwtechnische coördinatie

Vredenburgknoop is als onderdeel van

scheidend. De bouw gaat gelijktijdig

en de bouwkundige engineering van de

de inritten door ABT ontworpen en in de

naar boven én naar beneden. Door mid-

bovenbouw. Alle activiteiten worden

uitvoering begeleid als Directie UAV.

dels de top-down-methode de vloeren ABT / bouwen aan ambities / juni 2014


van boven naar beneden te bouwen, ontstaat een vijflaagse ondergrondse parkeergarage. Daarboven krijgt het nieuwe Hoog Catharijne met een combinatie van winkels, appartementen, een hotel en een verbinding van de binnenstad met het station vorm. Geïntegreerd contract De projectuitvoering is een staaltje van ketensamenwerking tussen adviseur ABT en bouwer BAM Utiliteitsbouw. Die samenwerking vloeit voort uit een geïntegreerd contract (UAV-gc). Daarbij krijgen de opdrachtnemers meer ontwerpverantwoordelijkheden. ABT verzorgt de kwaliteitsborging in de uitvoering van de onderbouw.

CU2030.nl

18

19

INTERNATIONAAL

KUNSTWERKEN

Mediatoren, beeldende kunst en landschapspark in één IND, Powerhouse Company en ABT hebben met hun ontwerp voor de observatie-


en mediatoren voor de stad Çanakkale in West-Turkije een prestigieuze wedstrijd gewonnen. De mediatoren combineert een technische functie met recreatiemogelijkheden voor een breed publiek.

De Çanakkale Antenna Tower ligt op

De ligging bovenop de berg aan een

Een parametrisch ontwerpmodel is

een bosrijke heuveltop. Een verhoogd

open verbinding naar zee brengt

van grote waarde in het ontwerppro-

gelegen pad slingert zich om de lo-

hoge windbelastingen met zich mee.

ces. Het model maakt de gevolgen van

catie heen en biedt adembenemende

Daarnaast liggen er diverse breukzo-

ontwerpkeuzes voor de constructie

uitzichten op de historische stad en de

nes onder het oppervlak, die letterlijk

inzichtelijk. Zo wordt het mogelijk om,

omgeving, afgezet tegen de spectacu-

de scheiding aangeven tussen het

binnen de constructieve en vormtechni-

laire hoogte van de mediatoren. Onder

Europese en Aziatische continent, met

sche randvoorwaarden, de constructie

In 2015 wordt het nieuwe bezoekerscentrum en het kunstpark Groot Vijversburg

het verhoogde pad kan het bos zich

een hoog seismisch risico tot gevolg.

te optimaliseren.

in Tytsjerk heropend. Studio MAKS & Junya Ishigami + Associates verweefden het

Studio MAKS & Junya Ishigami + associates

ontwikkelen tot een ononderbroken

centrum met het landschap. ABT ondersteunt het project op alle technische disciplines.

landschap. Ook is er een bezoekerscentrum gesitueerd. Binnen de ring die het pad vormt is ruimte voor een

dak. Zichtbare constructie-elementen,

weldadige tuin.

zoals kolommen, waren niet gewenst.

Poort

Er is daarom gekozen voor een zuivere,

De uiteinden van het pad komen samen

maar radicale oplossing: het volledig

in twee verticale delen. Zo vormt zich een

dragend maken van de glasgevel zonder

elegante poort annex mediatoren, die be-

toevoeging van constructie. Daarbij

zoekers toegang biedt tot het terrein. Het

maakte ABT dankbaar gebruik van de

resultaat is een iconische verschijning, die

gewenste architectonische vorm. De

van dichtbij een geraffineerde landschap-

driehoekige plattegrond van het cen-

pelijke ervaring vormt. In het ontwerp is

trale deel is door de gesloten vlakken

een heldere scheiding gemaakt tussen

stabiel in alle richtingen. De glasplaten

het bezoekerscentrum en de mediatoren.

nemen de windkrachten in het vlak

bezoekers en werknemers in het bezoekerscentrum vermeden. Icoon Het Çanakkale Antenna project versterkt de beleving van natuur in een technologische omgeving. Tegelijkertijd beschermt het ontwerp de bezoeker tegen de gevaren van die technologie, in het bijzonder de straling. Architectenbureaus



Daarmee wordt elk stralingsrisico voor

op. De belasting vanuit het dak wordt Park Groot Vijversburg, gelegen in

zaam de kwaliteit van binnenruimte

minimaal gehouden door een zo licht

Tytsjerk nabij Leeuwarden, is een

verliezen en overgaan in alleen een

mogelijke afwerking. Het dak steunt op

19e-eeuwse buitenplaats. Het hele

muur. Uiteindelijk verdwijnen ze in de

twee punten per glasplaat.

jaar door vinden hier evenementen

parkachtige omgeving. De kleinschali-

plaats. Momenteel wordt het histori-

ge sfeer en intimiteit van de omsloten

Veilig

sche landhuis gerenoveerd. Tegelijker-

ruimte gaan over in de uitgestrektheid

De gangen zijn zo lang dat ze naar bui-

tijd verdubbelt het park in oppervlak.

van het park. De glazen gevels weer-

ten toe geen steun meer ontlenen aan

Naast het landhuis komt een nieuw

spiegelen het parklandschap, zodat het

het centrale deel. De doorsnede moet

bezoekerscentrum.

gebouw het park wordt en het park

daarom met portaalwerking blijven

het gebouw.

staan: het glas is ingeklemd in de fun-

IND en Powerhouse Company, beiden

Fascinerend ontwerp

met vestigingen in Rotterdam, hebben

Het is een fascinerend ontwerp. De

Bijzondere constructie

een indrukwekkend icoon geschapen.

plattegrond bestaat een driehoekige

De Japanse minimalistische architectuur

besteed aan de veiligheid. Het glas is in

centrale hal waarvan de punten zijn

vergt een bijzonder constructief ont-

meerdere lagen uitgevoerd om ook bij

uitgetrokken tot lange smalle gangen.

werp. In doorsnee bestaan de gangen

breuk capaciteit te behouden. Zelfs als

De gangen vormen geleidelijk paden,

en het centrale deel uit niets anders dan

een gevelplaat volledig wegvalt, stort

die vanuit het centrale deel lang-

een vloer, twee glazen gevels en een

het gebouw niet in.

Parametrisch ontwerp ABT tekent voor de constructie. De omgeving stelt daarbij hoge eisen.

mir.no

dering en momentvast verbonden met het (houten) dak. Bijzondere aandacht is

20

Kunstwerk Carnisselande: een eindeloze trap

21

Atrium maakt The Base tot hot spot Schiphol Real Estate herontwikkelt kantorencomplex Triport naar ‘The Base’: een

KUNSTWERKEN

LOGISTIEK



multi-tenant kantorenlocatie met voorzieningen voor heel Schiphol Centrum. De behoeften van de gebruikers staan centraal bij de herontwikkeling. Of het nu gaat om faciliteiten, het opleveringsniveau of het type huurcontract: de huurder beslist. Het decor is een spectaculair overdekt atrium.

Carnisselande in Barendrecht is sinds kort een bijzonder kunstwerk rijker. Op een groene heuvel aan de rand van de Vinex-wijk staat een door NEXT architects ontworpen cortenstalen uitkijktrap, gebaseerd op het fascinerende Möbiusringprincipe. Het is een eindeloze trap, die de bezoeker verwart: boven wordt onder en dan weer boven. De route lijkt oneindig. De trap vormde een uitdaging voor constructeur ABT. Het kunstwerk met een doorsnede

zijn, was bij de eerste schetsen al duide-

van staal’. Samen met de architect heb-

van dertig meter verheft zich op het

lijk. ABT maakte met behulp van

ben ze het ontwerp vertaald naar een

hoogste punt zo’n negen meter boven

3D-rekenprogrammatuur een con-

volledig cortenstalen constructie. Het

het laagste punt. De ring is gedeeltelijk

structief haalbaar ontwerp van zowel

kunstwerk is eind 2013 officieel ont-

beloopbaar, zodat het de inwoners van

de stalen draagconstructie met be-

huld. Opdrachtgever was de gemeente

Carnisselande een mooi beeld biedt

loopbare stalen treden als de fundering,

Barendrecht.

van de skyline van Rotterdam.

passend binnen de ontwerpuitgangs-

Constructieve uitdaging

punten van de architect.

Dat de verwezenlijking van dit kunst-

In het uitvoeringsstadium is het stokje

werk een constructieve uitdaging zou

van ABT overgenomen door ‘mannen

Bestaande kantoorruimte krijgt een

‘Omgevouwen’

ABT en Schiphol

state-of-the-art facelift om volledig

Het atrium heeft een grote, houten

Schiphol is - altijd - in beweging en ABT

te voldoen aan de eisen van de

diagrid overkapping. De constructie

beweegt mee. Zo was ABT al betrokken

toekomst. Drie kantoortorens en een

lijkt wel ‘omgevouwen’ te worden naar

bij een groot aantal kantoorruimtes,

aantal passages komen samen in een

de voorgevel. De overkapping vormde

terminals en vertrekhallen, een

overdekt atrium, een bijzondere plek

technisch een uitdaging. ABT adviseert

parkeergarage en een verkeerstoren.

voor bijvoorbeeld presentaties en

over de constructie. Samen met de

Momenteel werkt ABT, naast The

bijeenkomsten. Op de begane grond is

partners kwam ABT tot een realistisch

Base, aan het nieuwe Hilton Hotel

ook een breed scala aan voorzieningen

ontwerp dat past binnen de grenzen

Schiphol en aan de gate-huizen van de

gevestigd - van horeca en retail tot

van de bestaande bebouwing. Om de

hoofdterminal. De herontwikkeling van

kinderopvang. Het atrium, met alle

maakbaarheid ook in de uitvoering

The Base is medio 2014 afgerond.

faciliteiten, maakt The Base tot hot

te kunnen garanderen, heeft ABT

spot op Schiphol. Het is toegankelijk

nauw overlegd met de uitvoerende

via een gastvrije, open entree en heeft

partijen over de montagewijze en de

een levendige, warme uitstraling, onder

maattoleranties. Ook tekent ABT voor

andere door de toepassing van hout.

de kwaliteitsinspecties.

DOM under maakt geschiedenis voelbaar

22

23

Romeinse glorie herleeft in Leidsche Rijn

onder het Domplein in Utrecht. Het centrum biedt het publiek de kans de fascinerende

een fors Romeins grensfort (Castellum). Momenteel wordt, op precies dezelfde

Utrechtse historie ondergronds te beleven. Archeologische bodem- en wandprofielen

plek, een nieuw Castellum gebouwd. ABT onderzocht hoe aan de archeologische

en restanten van oude bebouwing worden zichtbaar en zijn zelfs aan te raken. Maar het was een lange weg voordat de bezoeker oog in oog kon komen te staan met een Romaans muurprofiel of een historische grafkamer.

ARCHEOLOGISCH BOUWEN

Tussen 50 en 270 jaar na Christus bevond zich in het huidige Leidsche Rijn Utrecht ARCHEOLOGISCH BOUWEN

Stichting Domplein 2013 realiseerde ‘DOM under’: een ondergronds bezoekerscentrum

randvoorwaarden kon worden voldaan.

Een wal van zes meter hoog en breed omringt een rechthoekig binnenterrein van negentig bij honderd meter. Kantelen en vier torens van tien meter hoog met toegangspoorten erin maken de beleving van een antiek Castellum compleet. In het Castellum komt een paviljoen voor de expositie van archeologische vondsten, waaronder een indrukwekkend Romeins schip dat hier in 2003 gevonden werd. In de wal en poortgebouwen is ruimte voor culturele activiteiten. Ook komen er een theater,

ondergrond moest tot een minimum

als geluidsreductie op. De theaterzaal

buitenpodium en horeca.

beperkt worden. Ook de ligging mid-

kreeg een zelfdragend stalen frame, dat

denin een woonwijk bracht (geluids-)

zijn belasting via vier stalen kolom-

eisen met zich mee.

men naar de ondergrond afdraagt. De

breid, geavanceerd grondonderzoek

Aan de hand van de onderzoeksge-

Omdat het gebied een archeologisch

dat de archeologie behouden moest

nam enkele jaren in beslag. Het begon

gevens werd vervolgens het opti-

rijksmonument is, stelde de Rijks-

De oplossing

blijven. Andere randvoorwaarden

met sonderingen en boringen in 2009.

male, obstakelvrije tracé bepaald

dienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)

Een eerste plan voldeed niet aan de ei-

op slechts tien palen is gefundeerd.

betroffen bijvoorbeeld de hoogte,

Vervolgens is geofysisch grondonder-

voor de damwand voor DOM under.

strenge voorwaarden. Zo moest het

sen. SKETS Architectuurstudio benader-

Het theater bevindt zich in het op staal

functie en toegankelijkheid van het

zoek uitgevoerd, om de ondergrondse

Omvangrijke boor- en injectie-

terrein een meter worden opgehoogd

de ABT vervolgens voor het gezamenlijk

gefundeerde paviljoen, volgens het

Domplein en de overlast en risico’s

objecten zo nauwkeurig mogelijk in

proeven maakten daarbij duidelijk

om plek te bieden aan de funderingen,

werken aan een oplossing. ABT verving

doos-in-doos principe. Ter plaatse van

voor de omgeving. Het archeologisch

kaart te brengen. In 2011 en 2013

welke mogelijkheden er waren voor

de riolering en kabels en leidingen. De

de betonwanden van het theater door

het theater is een brugprincipe, dat

grondwerk moest gedurende de uitvoe-

vonden proefontgravingen plaats. Een

stabilisatie van de muurprofielen in

maaiveldzakking mocht, inclusief de

gipsplaten en minerale wol in combi-

zich bevindt in een op staal gefundeerd

ring zichtbaar zijn en de planning was

3D-laserscanner legde daarbij de exacte

de eindsituatie. In juli 2013 ging de

ophoging, maximaal 10 centimeter

natie met een luchtspouw. Dit leverde

hoofdgebouw. Zettingsverschillen wor-

uiterst strak. De voorbereiding was dan

positie van alle archeologische objecten

bouw van start. Al het voorbereiden-

bedragen en het aantal palen in de

zowel een flinke gewichtsbesparing

den opgevangen door twee beweeg-

ook minutieus: er mochten zich geen

vast. Ook een grondradar en een drone

de onderzoek bleek de moeite waard:

onvoorziene verrassingen voordoen.

leverden een schat aan gegevens op.

nog geen jaar later beschikt Utrecht,

ABT, als constructeur, adviseur geotech-

met DOM under, over een bijzondere

niek en directievoerder aan het project

attractie. ‘Powered by’ de Stichting

Liefst tien jaar van studie, onderzoek,

verbonden, verwerkte de data in een

Domplein 2013 en een creatief, en-

planontwikkeling en fondsenwerving

3D-model.

thousiast bouwteam.

Grondonderzoek


gingen aan de bouw vooraf. Uitge-

deuren. Bij de opdracht stond voorop


Op 2 juni 2014 opende DOM under de

Moeite waard

Archeologisch rijksmonument

kolommen zijn gefundeerd op twee- en driepaalspoeren, zodat het hele theater

bare vloerdelen. De zakking voldeed hiermee aan de randvoorwaarden van de RCE en de eisen van het bouwbesluit. Er was nog wel een tijdelijke voorbelasting gedurende twee maanden nodig om de restzetting te reduceren voor het op staal gefundeerde paviljoen en de ommuring. Inmiddels is aannemer WBC gestart. Medio 2015 is het Romeinse schip, dat nu in Lelystad wordt geconserveerd, weer in al zijn glorie te bewonderen en beschikt Leidsche Rijn over een inspire-

Stichting Domplein 2013

romanaqueducts.info

rende ontmoetingsruimte toeristische attractie van formaat.

de Nijmeegse Vinex-locatie de Waalsprong. Het complex, met een diameter van honderdtwintig meter, omvat acht zalen, horeca en een aantal kantoren. De bioscoop wordt voor een deel in Zuiderveld-oost gebouwd, een archeologisch rijksmonument. Dat vraagt bijzondere aandacht voor de fundering en de constructie.

ARCHEOLOGISCH ONDERGRONDS BOUWEN

Bioscoop- en congresorganisatie CineMec wil een nieuwe bioscoop realiseren in

25

ARCHEOLOGISCH ONDERGRONDS BOUWEN

Ultra modern filmcomplex respecteert archeologie

24

De Bastei schakel tussen stad en natuur Aan de Nijmeegse Waalkade realiseren vijf partners, samen met de Gemeente Nijmegen, het Bezoekerscentrum De Bastei. In dit centrum brengen Natuurmuseum Nijmegen, museum De Stratemakerstoren, Staatsbosbeheer, Milieu Educatie Centrum Nijmegen en IVN Rijk van Nijmegen stad en natuur samen. Het project maakt deel uit van de revitalisering van de Waalkade.

datum: 25 maart 2014

referentie: wtg

code: 12929K

blad:

2. 3D-weergave rekenmodel 2.1. 3d Rekenmodel

bouw bevindt zich in het straatje aan de achterzijde. Vanuit de entree kan

3D laserscan brengt oude culturen in beeld

de bezoeker afdalen naar de kelder,

P:\129\12929\Berekeningen\EPN\500-TO\

DP6 architectuurstudio bv

140102_12929K_BER_inbouw_Bastei_K_v1.0_bouwaanvraag.esa

die toegang geeft tot de Basteimuur.

In de archeologie is behoefte aan een

Aan de voorzijde van De Bastei komt

accurate, digitale weergave van bijvoor-

een nieuwe gevel met een volledig

beeld ontgraven proefsleuven, artefacten of

uitkragende glazen erker, die een

monumentale architectuur. Met een 3D-la-

fantastische blik biedt op de Waal en

serscan kunnen onderzoekers zulke digitale

de uiterwaarden. Kers op de taart is de

opnamen snel, nauwkeurig en volledig

staalconstructie van de speelse dakop-

automatisch maken. Een 3D-laserscan

bouw, die bestemd is voor horeca.

berekent met behulp van infrarode straling

blz. 3/53

Veel hout

de afstand tot een object en legt die vast als punten met bepaalde coördinaten. Een

zandlagen optimaal wordt benut.

Het gebouw heeft een hoge duurzaam-

groot aantal van deze punten samen vormt

aan de eisen aan de zettingsverschillen.

In het huidige plan worden de zalen op-

heidsambitie. Er wordt daarom zoveel

een ‘pointcloud’. Door zulke pointclouds te

om aantasting van het archeologisch

Daarom is gekozen voor een op palen

gebouwd uit een lichte staalconstructie

mogelijk hout toegepast. Vijftien meter

maken vanaf verschillende posities ontstaat

monument zoveel mogelijk te voor-

gefundeerde betonnen plaat. Met een

met stalen daken. Dit beperkt het aan-

hoge boomstammen met een gemid-

een totaalbeeld van de situatie. ABT kan

komen. Met name aan zettingen en

niet-grondverdringend en trillingsarm

tal palen tot een minimum. De vloeren

delde diameter van 600 mm dragen de

deze pointclouds vertalen naar 3D-teken-

horizontale grondverplaatsingen zijn

paalsysteem blijft de beïnvloeding bui-

worden plaatselijk verdikt met poeren

inbouw. Gelamineerde houten liggers

modellen, waarmee de meettechniek per-

strenge eisen gesteld. De ondergrond

ten de paaldiameter onbeduidend klein.

en stroken. Dat maakt grote hart-op-

en houten balken dragen de onderste

fect aansluit op de toepassing van BIM- en

bestaat uit een vrij slappe kleilaag van

De palen worden relatief diep in de

hart afstanden mogelijk en zorgt voor

verdiepingen. Daarboven komen nog

BEM-modellen. Een ideaal hulpmiddel voor

variabele dikte, gelegen op een Pleis-

vaste Pleistocene zandlaag geschroefd,

volledige benutting van de draagkracht

De Bastei koppelt de historische

twee betonnen vloeren. Dat is nodig

bijvoorbeeld documentatie en visualisatie.

tocene zandlaag. Met een fundatie op

zodat ook het draagvermogen van de

van de palen.

Stratemakerstoren aan half verdiepte

vanwege de brandwerendheidscom-

nieuwbouw. Bijzonder is, dat het muse-

partimentering.


staal zou niet voldaan kunnen worden

goed (RCE) heeft richtlijnen opgesteld


De Rijksdienst voor het Cultureel Erf-

um in en op een bestaande Romeinse vestingmuur wordt gebouwd, de oor-

Schakel

spronkelijke stadsmuur van Nijmegen.

Opdrachtgever van het project is de Ge-

De rijksarcheoloog is daarom nauw

meente Nijmegen. Architect Roosmalen

betrokken bij dit project. De archeologi-

van Gessel ontwierp het pand. ABT

sche randvoorwaarden vereisen onder

adviseerde over de constructie en over

andere een uiterst zorgvuldige positio-

de fundering en grondkerende wand.

nering van de groutankers.

De Twee Snoeken verzorgde de bouw-

Grondkerende wand

kundige uitwerking en DWA tekende voor het installatie-advies. Het definitief

Ook constructief is het project span-

ontwerp is gereed en de bouwaanvraag

nend. Een zes meter diepe kelder aan

ingediend. Zodra deze is goedgekeurd,

de voet van de Valkhofheuvel krijgt een

kan aannemer Mertens aan de slag.

verankerende, grondkerende Berli-

Eind 2015 beschikt Nijmegen dan over

nerwand die het grondmassief van

een nieuwe, spannende schakel tussen

de heuvel moet keren. Het entreege-

cultuur en natuur.

Cruise Terminal Rotterdam Stijlvol ontschepen in industrieel erfgoed

26

27

De nog extra benodigde 300 m2 voor kofferafhandeling werd gevonden door vóór de terminal, op de kade daar waar nu de tijdelijke tent staat, een stalen constructie te bouwen. Daarin zit een slim detail: de ruimte onder de constructie kan middels zeildoeken worden afgespannen en ingericht worden als kofferruimte. Als er geen cruiseLOGISTIEK

LOGISTIEK

schepen zijn, worden de zeildoeken opgespannen tegen het plafond en is de kade weer openbaar domein voor voetgangers en passanten. Café Rotterdam is na de verbouwing op de eerste verdieping gehuisvest en krijgt een terras op deze constructie, vijf meter boven maaiveld, met een majestueus uitzicht over de Maas, de Erasmusbrug en de skyline van Rotterdam. Ondertussen is in Spanje een nieuwe passagiersbrug besteld, die in de zomer wordt geplaatst. Deze brug kan de allergrootste cruiseschepen ter wereld bedienen met een aansluithoogte aan het schip van 12 meter boven de kade. De deadline voor al deze bovengenoemde werkzaamheden is 30 september 2014, wanneer het grootste cruiseschip ter wereld ‘Oasis of the Seas’ naar Rotterdam komt.

TomDavid Architecten

Gevelrenovatie Hierbij blijft het niet. Voor gebouweigenaar Gemeente

ABT is betrokken vanaf de initiatieffase tot en met realisatie

Rotterdam wordt in ditzelfde project de renovatie van de

en geeft hierbij bouwkundig, constructief, installatietechnisch,

de Cruise Terminal Rotterdam, industrieel erfgoed met een iconisch silhouet. Naar

gehele gebouwschil ter hand genomen. Er komt een nieuw

bouwfysisch en brandveiligheidsadvies. Daarnaast verzorgt

verwachting verdubbelt het aantal bezoekende cruiseschepen per 2018. De schepen

geïsoleerd dak. De buitenwanden worden gestript en

ABT de uitwerking voor het definitief- en het technisch

betonreparaties worden uitgevoerd. De authentieke smalle

ontwerp, diverse kwaliteitsinspecties, kostenramingen en

stalen gevelprofielen worden in originele staat hersteld of

adviseert het Havenbedrijf Rotterdam over de aanbesteding.

Elk jaar meren tientallen cruiseschepen af in Rotterdam. Passagiers ontschepen in

worden bovendien steeds groter. Dat maakt uitbreiding van de terminal noodzakelijk.

vervangen door nieuwe profielen, voorzien van geïsoleerd renovatieglas. ABT is vanwege hun kennis van gevelbouwend Nederland betrokken bij de selectie van de gevelbouwer, een bouwspecialist met ervaring in renovatie van

Een sterk groeiend aantal passagiers (2500 passagiers voor een

slag, stond er echter in praktijk 30 weken per jaar. Een behoor-

regulier cruiseschip, tot 4000 of meer bij de echt grote rederij-

lijke inbreuk op het monumentale karakter en de uitstraling van

en) ontscheept via de passagiersbrug, om in de Cruise Terminal

gebouw en cruise service. Doel was om een oplossing te beden-

Rotterdam de bagage in ontvangst te nemen en de douane te

ken voor voldoende kofferruimte waarbij de tent kon vervallen.

passeren. Senior projectleider Rowan van Wely: “Met name de

Inpandig kan met een kleine verbouwing én verplaatsing van

ruimte voor kofferafhandeling, die reeds jaren deels in een tent

het bekende Café Rotterdam naar de eerste verdieping,

op de kade wordt afgehandeld, werd te klein.”

700 m2 worden gerealiseerd. Van Wely: “De ruimte is gestript tot het betonnen skelet, verbouwd, heringericht en terugge-

Om alle koffers van duizenden stuks af te handelen is totaal

bracht in de oorspronkelijke kleuren samen met TomDavid

1.000 m2 oppervlakte nodig. Dit werd tot op heden met een

Architecten uit Rotterdam.”

gevelpuien en authentieke detaillering van de jaren ‘40.


tent op de kade gerealiseerd. Die tent, bedoeld als tijdelijke op-


Kofferafhandeling en passagiersbrug

29

LOGISTIEK

BUILDING ENVELOPE ENGINEERING

Nieuw leven voor Onderzeebootloodsen RDM

28

scagliolabrakkee © Neutelings Riedijk Architecten


Op het voormalige RDM-terrein in de Rotterdamse Haven bevinden zich veel

Neutelings Riedijk Architecten ontwierp een spannend en uitdagend gebouw voor

oude loodsen. Drie daarvan hebben een heel bijzondere historische betekenis.

vier culturele instellingen in Amersfoort. Het onlangs opgeleverde Eemhuis in het

Hier werden namelijk tussen 1929 en 1995 onderzeeërs gebouwd. In opdracht van

hart van de Keistad biedt onderdak aan ‘Scholen in de Kunst’, Archief Eemland,

Havenbedrijf Rotterdam worden de loodsen nu gerenoveerd. ABT heeft, samen met

Bibliotheek Eemland en Kunsthal KAdE.

de opdrachtgever, de ambitie en aanpak bepaald en de technische coördinatie en uitwerking van de renovatie op zich genomen. worden vervangen en er komen nieuwe

wenst in de drie Onderzeebootlood-

een ingebouwde tussenverdieping die

kantoorverdiepingen.

sen, want ze hebben een gesloten

als kantine ging fungeren. Jaren later

gevel. Daglicht valt alleen binnen via

werd de tussenverdieping verwijderd,

Aan de Midden- en Oostloods wordt

ramen hoog in de gevel en het dak.

terwijl de glasstrook en buitentrap

zo min mogelijk gedaan. Met name

In de loop der jaren zijn de loodsen

bleven. Aanpassingen als deze vertellen

de vloer wordt hierbij vernieuwd en er

regelmatig verbouwd, meestal om

de historie van de gebouwen. Ze geven

worden zoveel mogelijk installaties in de

nieuw gebruik mogelijk te maken. Zo

de loodsen een uniek karakter.

vloer opgenomen. Het ‘rafelige’ karakter

zijn achtereenvolgens uitbreidingen en

maakt de loodsen aantrekkelijk voor


er een nieuwe strook, ter hoogte van


Toekijkers waren duidelijk niet ge-

Vanaf het plein vallen direct de plint

Schatkist

achter schoon beton en eikenhout.

van metselwerk en de glazen gevel

In het hart van het gebouw, op de

Vooral de eisen aan geluid- en brand-

op. De vierde verdieping vormt met

derde verdieping, hangend boven

werendheid vormden interessante

een spectaculaire aluminium gevel-

de bibliotheek, is als een soort van

uitdagingen. Zo moest zeven kilo-

bekleding van 24.000 kleine en grote

schatkist het Archief Eemland geves-

meter aan archief verpakt worden in

bollen letterlijk de kroon op het pand.

tigd. De bovenste verdieping bestaat

een 120 minuten brandwerende schil.

Achter de plint, en deels achter de

uit drie metalen volumes, die ‘Scholen

Het complex van 15.000 m2 is half

erboven gelegen glazen gevel, verrijst

in de kunst’ huisvesten. De drie vo-

gebouwd op een parkeergarage onder

vanaf de begane grond tot en met de

lumes zijn onderling verbonden door

het Eemplein, een nieuw plein in het stadshart van Amersfoort.

aanpassingen gerealiseerd ten behoe-

Respect voor historisch karakter

tweede verdieping op een terrassen

centrale, overdekte schoolpleinen, die

ve van een plaatwerkerij, een bedrijfs-

De renovatie van de drie loodsen

Zo zijn er al exposities voor Museum

gelegen bibliotheek. Een van de twee

grenzen aan een dakterras. Shedda-

school, een koperslagerij, een magazijn,

gebeurt met respect voor het histori-

Boijmans Van Beuningen, dansvoorstel-

toegangen ontsluit Kunsthal KAdE,

ken zorgen voor een fraaie indirecte

ABT verzorgde de bouwkundige

sanitaire ruimtes en een kantine.

sche karakter. Tegelijkertijd moeten de

lingen van Conny Janssen Danst en een

met hoogwaardig afgewerkte ten-

lichttoetreding.

planuitwerking en de constructieve

verhuur voor diverse bijeenkomsten.

uitwerking. Dura Vermeer Hengelo

gebruikerswensen gerealiseerd worden.

compleet binnenfestival (Blown Away)

toonstellingsruimten, fraaie passa-

De verbouwingen waren pragmatisch

Zo wordt de Westloods geschikt

georganiseerd. De Westloods is medio

ges en een aangename sfeer. Op de

Ingenieus

van aard. Zo verdween een kenmerken-

gemaakt voor een nieuwe industriële

2014 gereed, de Midden- en Oostloods

begane grond bevinden zich een café

Onderhuids zijn veel ingenieuze

gevers waren NRA en Gemeente

de glasstrook in de gevel en verscheen

bewoner. De vloer, het dak en de gevel

begin 2015.

en een auditorium.

oplossingen onzichtbaar weggewerkt

Amersfoort.

trad op als aannemer en de opdracht-

30

31

IJskoud de beste oplossing De ijsbuffer als vorm van thermische opslag wordt in Nederland nog weinig toegepast. In Duitsland is de techniek veel meer ingeburgerd, onder andere omdat de bodem zich er daar beter voor leent. Maar soms is de ijsbuffer ook hier een

GLAS


uitkomst, zoals voor het nieuwe gemeentehuis van Peel en Maas en voor een woonzorgcomplex in Nijmegen. Technisch gezien is de ijsbuffer niet erg ingewikkeld. Het systeem bestaat uit een zon-lucht warmtecollector, een betonnen buffertank, twee warmtewisselaars, een warmtepomp en vloerverwarming. In de zomer nemen de zon-lucht warmtecollectoren zonne-energie op. De warmte wordt in de ondergrondse buffer opgeslagen. Is er in het pand behoefte aan warmte, dan wordt het water daar afgekoeld tot onder het vriespunt. Daarbij komt kristallisatiewarmte vrij, die te benutten

MVRDV

is voor verwarming van het pand. Na de

Glazen bakstenen in de P.C. Hooftstraat

winter verloopt het proces in omge-

In de binnenstad van Amsterdam mag

MVRDV bedacht een gevel van glazen

alleen mooi, maar ook veilig is? In het

waterbeheer kritisch is: het beïnvloedt

weinig veranderd worden aan het

bakstenen, in vorm identiek aan de

Stevin Laboratorium van de TU Delft

naastgelegen bodemopslagsystemen

gevelbeeld. Een uitzondering vormen de

bestaande 19e-eeuwse gevel. ABT

onderzocht ABT de bouwfysische en

en de waterkwaliteit van de grond niet.

gevels van bestaande winkels op straat-

dacht mee over de technische realisa-

constructietechnische aspecten van

De techniek is geschikt voor utiliteit,

niveau. Architectenbureau MVRDV

tie. Een wereldwijde zoektocht eindig-

de glazen gevel. Die zijn inmiddels

productiefaciliteiten en woningbouw. In

kreeg de opdracht een nieuwe gevel te

de bij een Italiaanse firma die heldere,

onder controle. Momenteel buigen

Nederland wordt de ijsbuffer sporadisch

ontwerpen voor een winkelpand in de

volledig transparante bakstenen kan

de experts zich over de maatvastheid

toegepast. Een bedrijfsgebouw met

chique P.C. Hooftstraat. De uitstraling

maken. Maar hoe verbind je zulke

bij verlijming van de bakstenen. In

kantoor en cleanroom maakt er gebruik

moet passen bij gerenommeerde mo-

glazen bakstenen tot een metselwerk?

december 2014 is de P.C. Hooftstraat

dehuizen als Prada, Chanel en Dior.

En hoe zorg je ervoor dat de gevel niet

een blikvanger rijker.

keerde richting. Sporadisch Het systeem, dat in principe wel tachtig jaar mee kan, is gesloten. Dat maakt het geschikt voor plekken waar het



van, evenals enkele woonhuizen. Ondergrond Op advies van ABT kozen ook het nieuwe gemeentehuis van Peel en Maas en een woon-zorgcomplex in Nijmegen voor de ijsbuffer. In Peel en Maas verdraagt de ondergrond alleen de ijsbuffer als bodemopslagsysteem. De buffer in Peel en Maas krijgt een inhoud van 600 m³ en telt 300 m2 aan zon-lucht collectoren. In Nijmegen mag alleen een bodemopslagsysteem worden toegepast dat niet in aanraking komt met grondwater. Hier heeft de buffer een inhoud van 765 m2 en is er voor 400 m2 aan zon-lucht collectoroppervlak nodig.

Piet Hein Paviljoen Amsterdam Koffie drinken onder gebogen papiertje

32

33

FUNDAMENTALS in Venetië De Biënnale in Venetië heeft dit jaar als titel ‘FUNDAMENTALS’. Bekkering Adams Architecten ontwierp een installatie die de definitie en perceptie van ruimte en eindeloosheid centraal stelt. De installatie laat de bezoeker ervaren dat ruimte niet alleen



ontstaat door materiële begrenzing. Een ruimte strekt verder dan het tastbare deel.

De installatie bestaat uit een zwevende ruimtelijke vorm. De basis voor deze vorm is een kubus van 2,5 x 2,5 meter, waar volumen uit genomen zijn. De ruimtelijke vorm is samengesteld uit

Wie wil hier geen espresso of latte macchiato drinken?

kelbare vorm bleek verenigbaar met

zwevende bollen. De bezoeker loopt er

Aan de Amsterdamse Zouthaven, tussen de Zuidelijke

de uitgangspunten van de architect.

tussendoor; hij wordt opgenomen in het

IJ Oever, het Oosterdokseiland en het stadscentrum,

Ook adviseert ABT over de fundatie, de

kunstwerk en ervaart het zo van bin-

technische installaties, de bouwfysica

nenuit. Belangrijk is de aanlichting: met

ontwikkelt Ipo’s Coffee Gallery het Piet Hein Paviljoen.

en de akoestiek. Licht, brandveiligheid

wisselende lichtprojecties en een vari-

Het paviljoen vormt straks een welkom rustpunt voor

en de bouwkosten maken eveneens

ërende belichting ontstaat een telkens

onderdeel uit van het advies. Door de

veranderend beeld. Het lichtontwerp

omwonenden, voorbijgangers en bezoekers van de

advisering integraal bij ABT te beleg-

wordt uitgevoerd in samenwerking met

kantoren en culturele faciliteiten.

gen, wordt het mogelijk om bijvoor-

Beersnielsen lichtontwerpers.

beeld de akoestische en constructieve functies te verweven. Constructieprincipes

Het Piet Hein Paviljoen in wording

‘ontwikkelbaar oppervlak’ in de vorm

Als constructieprincipe wordt een

wordt omringd door kwalitatief

van een gebogen papiertje.

scheepsbouwkundige techniek on-

hoogwaardige en moderne architectuur. Van meet af aan is dus duidelijk

Geometrische optimalisatie

dat ook het paviljoen een bijzondere uitstraling moet hebben. Opdracht-

derzocht, waarbij een grote metalen plaat esthetisch glad wordt afgewerkt

Onzichtbaar

Zo’n vorm stelt eisen aan de construc-

en versterkt met aangelaste verstij-

ABT dacht mee over de wijze waarop de

tie, de materiaalkeuze en installaties.

vers. Ook kijkt ABT naar constructies

installatie schijnbaar zwevend kan wor-

gever Ipo’s Coffee Gallery schakelt

ABT brengt architectuur en construc-

met hout of beton, eveneens mogelijk

den uitgevoerd. Toe te passen draden

hiervoor architecten Barend Koolhaas

tieve logica bij elkaar. Met behulp

dankzij andere innovatieve technieken

zijn bijna volledig onzichtbaar gemaakt.

en Reinier Suurenbroek in. Zij ont-

van een geometrische optimalisatie-

die ABT in huis heeft. Denk daarbij

Ook bedacht ABT hoe de installatie aan

werpen een paviljoen met een aparte

techniek slaagt ABT erin om tot de

aan vacuumatics, ballonbekisting of

de eeuwenoude balken van het Pallazo

dakconstructie: het pand heeft een

gewenste vorm te komen: de ontwik-

3D-printen.

opgehangen kan worden, zonder de ABT / bouwen aan ambities / juni 2014


balken te beschadigen. De oplossing bleek te liggen in een stalen klem die zich aan weerszijden om de houten plafondbalken vastklemt. Tot slot dacht ABT mee over, en rekende aan, het frame dat de basis vormt voor de installatie. Dit frame moest demontabel, goed te vervoeren en hanteerbaar zijn.

Bekkering Adams architecten

34

35



3D wapenen in Revit

Dijkverbetering: veilig leven langs de Lek

De primaire waterkering langs de Lek tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer (KIS) wordt versterkt. ABT tekent voor hoogwaardige geotechnische berekeningen, risicomanagement en monitoring. De Combinatie Dijkverbetering Mo-

vanuit het voormalige gemeentehuis in

tien kilometer. Tien kilometer daarvan

lenwaard (CDVM), bestaande uit de

Groot-Ammers. Het volledige project-

moet worden versterkt. Versterking is

aannemers Mourik Groot-Ammers

team heeft daar een vaste standplaats.

noodzakelijk, omdat tijdens hoogwater

en Besix, kreeg de opdracht van het

Dit maakt een integrale projectbenade-

in de rivier de waterdruk in het diepe

Waterschap Rivierenland. Voor het

ring door alle disciplines mogelijk.

zand zich onder de dijk door voort-

maken van de aanbieding en vervolgens

plant tot onder de diep gelegen polder.

het uitwerken van de geotechnische

Verlies horizontale stabiliteit

onderdelen schakelde CDVM ABT in. De

De totale lengte van het traject Kin-

flink toe. De slappe klei- en veenlagen

werkzaamheden worden voorbereid

derdijk-Schoonhovenseveer is zeven-

worden daar mogelijk omhoog gedrukt,

Daardoor neemt de waterdruk ook daar

waardoor de dijk tijdens hoog water haar horizontale stabiliteit verliest. Op plekken waar voldoende ruimte is, wordt nu met binnendijkse grondaanvullingen extra gewicht aangebracht. Is een grondaanvulling niet mogelijk, dan komt er een diepwand in de kruin damwand in het binnentalud. Met het

koelhuis, kantoorruimte en docks uit in

oog op de duurzaamheid, worden de

een Revit 3D-model. Ook de volledige

palenwanden innovatief ontworpen.

wapening werd hierbij in 3D gemodel-

ABT voert alle noodzakelijke berekenin-

leerd. Het is een van de eerste keren dat

gen uit, van 2D-zettingsberekeningen

ABT dit doet: doorgaans vervaardigt ABT 2D-tekeningen met wapening, waarna een derde partij de buigstaten maakt. Buigstaten bevatten gedetailleerde informatie over bijvoorbeeld de diameter, vorm en de locatie van de wapening. Dit keer echter heeft ABT de volledige wapening 3D gemodelleerd. De buigstaten konden vervolgens uit het 3D-model gegenereerd worden.


van de dijk, een palenwand of een

werkte ABT de constructie van een


Voor NewCold in Wakefield (Engeland)

tot volledige 3D-interactieberekeningen tussen grond en constructies. Risico’s beheersen Langs het traject staat een groot aantal panden. De werkzaamheden vinden vlakbij deze panden plaats. Risicomanagement is absoluut noodzakelijk om overlast en schade te voorkomen of te minimaliseren. Al in de ontwerp-

De informatie over de wapening is,

fase worden risico’s als verzakkingen,

evenals de kg/m3-verhouding, nu als

trillingen en breuk van funderingspalen

extra informatie in het BIM-model

onderkend. ABT heeft daar in het mo-

beschikbaar. Deze aanpak vergt meer

nitoringsplan rekening mee gehouden,

ontwerptijd, maar levert tijdsbesparing

zodat tijdens de uitvoering op die risico’s

op voor het bouwproces en voorkomt

tijdig kan worden geanticipeerd.

dubbele handelingen.

Rozet: beste Gebouw van het Jaar 2014

36

37

KORT NIEUWS

Johan Galjaard ‘Constructeur van het jaar’

KORT NIEUWS

Zo sterk als... glas

Bijzondere renovatieprojecten winnen Gulden Feniks

Stap 4 op CO2-prestatieladder

Henk Monster met pensioen

ABT geeft inhoud aan duurzaamheid. Op 14 januari 2014 behaalde ABT het certificaat voor stap 4 op de CO2-prestatieladder, een prestatie om trots op te zijn. De ladder maakt bedrijven bewust van de hoogte van hun eigen CO2-uitstoot. Ze stimuleert hen te blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden om de uitstoot als gevolg van de eigen bedrijfsvoering en de eigen projecten te verminderen.

scagliolabrakkee © Neutelings Riedijk Architecten

Opdrachtgevers (ProRail, Rijkswa-

ABT was verantwoordelijk voor de bouwkundige planuitwerking, directievoering, het bestek en de kwaliteitsinspecties.

terstaat en RGD) en opdrachtnemers gebruiken de CO2-prestatieladder bij aanbestedingen. Een hogere sco-

Raoul Suermondt

re op de ladder wordt beloond met

Per 1 januari 2014 heeft Henk Monster

een concreet voordeel in het aanbe-

zijn activiteiten bij ABT beëindigd om

stedingsproces, in de vorm van een

met vervroegd pensioen te gaan. Henk

fictieve korting op de inschrijfprijs. De

is meer dan 32 jaar aan ABT verbon-

trede die een bedrijf heeft bereikt op

den geweest. Als partner en directeur

de CO2-prestatieladder vertaalt zich in

van de groep Civiele Techniek heeft hij

een gunningsvoordeel. Hoe hoger de

een grote bijdrage geleverd aan het

trede of het niveau op het certificaat,

innovatieve karakter van de organisatie.

hoe meer voordeel het bedrijf krijgt bij

Dankzij zijn kennis op het gebied van

de gunningsafweging.

geavanceerd rekenen maakte hij vele

Er zijn in totaal 5 treden op de ladder.

complexe constructies haalbaar. Eén van zijn specialisaties was bedrijfsvloeren en Henk noemde zichzelf dan ook


De Bond van Nederlandse Architecten (BNA) heeft Rozet in Arnhem uitgeroepen tot het Beste Gebouw van het Jaar 2014. Op dinsdag 20 mei reikte juryvoorzitter Paul Schnabel in het nieuwe TivoliVredenburg in Utrecht de prijs uit. Volgens de jury heeft Neutelings Riedijk Architecten een ingewikkelde opgave subliem opgelost. Rozet moest gerealiseerd worden op een langgerekte kavel en op de overgang tussen het historische centrum en het ontwikkelingsgebied Rijnboog. Rozet is onmiskenbaar een icoon en een aanjager van de stadsontwikkeling, evenals een ontmoetingspunt en een podium voor stedelijke activiteiten.


Is glas sterker dan beton? Ja, mits de kracht recht van boven komt. Een betonnen kolom kan bijvoorbeeld tot tweemaal zoveel spanning aan als een regulier gewapende betonkolom. In de markt is nog niet iedereen overtuigd van de kracht van glas. ABT maakt een eind aan alle scepsis door een betonnen kolom in de hoofddraagconstructie van het eigen hoofdkantoor te vervangen door een glazen exemplaar. De kolom, die bestaat uit zeven cilinders van drie centimeter doorsnee en anderhalve meter lengte, draagt straks meerdere verdiepingen. Zo bewijst ABT dat glas goed ingezet kan worden als constructiemateriaal. Architecten zijn enthousiast over de mogelijkheden.

In het toekomstige ondergrondse station Vijzelgracht in Amsterdam werd Johan Galjaard uitgeroepen tot ‘Constructeur van het jaar’. Dat maakte de jury van het Constructeursregister tijdens de Constructeursdag op donderdag 22 mei bekend. Niet alleen zijn deskundigheid bij spraakmakende projecten werd geroemd, ook zijn brede inzet voor het constructeursvak kon op grote waardering van de jury rekenen. Johan Galjaard is senior adviseur bij ABT en voorzitter van VNconstructeurs.

In de categorie ‘renovatie’ heeft Cygnus

het ‘vloerMonster’. Ook fungeerde hij in

Gymnasium in Amsterdam de NRP

de groep Civiele Techniek (en daarbui-

Gulden Feniks gewonnen. Fenix II

ten) als een bijzondere inspirator. Henk,

in Rotterdam heeft de nieuwe prijs

bedankt voor jouw geweldige inzet!

‘low budget, high impact’ in de wacht gesleept. Naast deze winnaars waren ook De Studio GAK Gebouw in Amsterdam en Museum de Fundatie in Zwolle genomineerd voor deze prijs. ABT is bij al deze projecten nauw betrokken. NRP Gulden Feniks is dé prijs ter bevordering van en inspiratie voor duurzaam gebruik van de bestaande omgeving. Ieder jaar wordt de NRP Gulden Feniks uitgereikt aan de beste renovatie- en (gebied)transformatieprojecten van Nederland.

Innovatieve mast dwingt tot innovatief rekenwerk De Limburgse Chemelot Campus is de ba-

ten. Ook de mast zelf moet de innovatieve

trisch ontwerpen in: wiskundige scripts

kermat van veel technische innovaties. De

kracht van de regio weerspiegelen.

beschrijven de vorm, waarna met behulp

campus ligt centraal in de provincie, aan de

van de computer de optimale constructie

A2 en dicht bij zowel België als Duitsland.

Architectenbureau Broekbakema ontwierp

is bepaald. De profielafmetingen van de

Op dit markante punt wil de provincie een

een getordeerde en getailleerde mast,

vakwerkconstructie zijn geoptimaliseerd

communicatiemast bouwen die Limburg

vol parameters die elkaar beïnvloeden.

rekening houdend met het gedrag van de

positioneert als internationaal krachtige

Om het geometrische ontwerp en de

verbindingen. Aan de buitenzijde zal de

regio. Twee gigantische LED-schermen

constructieve uitwerking te optimaliseren,

constructie worden bekleed met een doek.

geven informatie over actuele evenemen-

zette ABT de methode van het parame-

Inmiddels is de mast in productie.

bouwen aan ambities

Recommend Documents