Blikveld NR. 102 - 3de TRIMESTER 2015
www.kbs-frb.be
ONDERWIJS IN VERANDERING
Onder het Erevoorzitterschap van H.M. Koningin Mathilde
driemaandelijks tijdschrift afgiftekantoor Brussel X, P309439
ACHTERGRONDINFORMATIE BIJ DE ACTIVITEITEN VAN DE KONING BOUDEWIJNSTICHTING
WOORD
VOORAF
IN DIT NUMMER 3-7
DOSSIER Onderwijs in verandering - pIEO-project in Vlaanderen - Schooldirecteur, een sleutelfiguur - Inspiratiebron Transatlantisch Forum
11
Welke medische zorg terugbetalen? Burgers zeggen het Op zoek naar de genen die pancreaskanker veroorzaken Maatschappelijk verantwoord investeren heeft de wind in de rug
12-13
Waterarmoede
14-15
Prins Filipfonds: steun voor jonge kunstenaars
16-17
Een prestigieuze collectie van Koptisch textiel
18
Aankoop: Camille Lemonnier door de ogen van Alfred Stevens
19
Een brug tussen mecenaat en cultuur
Deze Blikveld van september besteedt een dossier aan het onderwijs en legt het accent, zowel in de Vlaamse en Waalse gemeenschap als internationaal, op initiatieven die prioriteit geven aan leerkrachten en schooldirecteuren om onze schoolsystemen te verbeteren.
20
Expo: de rol van vrouwen in de Grote Oorlog
21
Het platteland van de Maghreb ontwikkelen
22
Hoe ‘vlinderkinderen’ helpen?
Zoals dikwijls is er in dit nummer ook aandacht voor meerdere initiatieven die getuigen van het filantropisch engagement op zeer diverse terreinen: de levenskwaliteit van kinderen die lijden aan een verschrikkelijke aandoening, de strijd van het onderzoek tegen pancreaskanker, de opvang van jonge kinderen, het gevecht tegen armoede in de Maghreb,… Deze verhalen bewijzen wat de Stichting al langer ziet: hoe zeer solidariteit en generositeit dagdagelijks in onze samenleving aanwezig zijn.
24
Luc Tayart de Borms > Afgevaardigd bestuurder
Solidariteit beleven Het begin van het schooljaar in september is jaarlijks een gelegenheid om aandacht te trekken op de uitdagingen van het onderwijs en op initiatieven die daar, met de actieve betrokkenheid van de Koning Boudewijnstichting, een antwoord op bieden. Aan het einde van de zomer was er echter andere, dramatische, actualiteit die onze agenda door elkaar haalde: de vluchtelingencrisis die Europa en België momenteel doormaken en het lot van duizenden mannen, vrouwen en kinderen. Net als u blijft de Koning Boudewijnstichting hier niet onberoerd bij, zelfs al heeft zij niet de roeping om noodhulp te voorzien. Ze is daar trouwens niet voor uitgerust en heeft er geen ervaring mee. Ze kan daarentegen wel haar ervaring inbrengen bij het samenwerken met organisaties die de allerarmsten helpen en haar kennis van de problematiek van migratie en integratie. Daarom zal de Stichting, in overleg met de overheid en organisaties van de burgersamenleving die op het terrein actief zijn, een programma ontwikkelen dat gedurende 3 jaar bijdraagt tot een antwoord op de immense behoeften die het onthaal en de integratie van vluchtelingen teweeg zullen brengen.
2
Een antwoord op lange termijn die aansluit bij onze missie. Hoe het engagement van de Stichting er juist zal uitzien, wordt nog bepaald, maar we zijn vastberaden er een maximale draagwijdte aan te geven en we zullen u snel informeren.
Ik wens u een aangename lectuur.
8-9 10
23
IKEA Fonds: het belang van kinderopvang Nieuwe Fondsen Et cetera
Verantwoordelijke uitgever: Luc Tayart de Borms Brederodestraat 21 B-1000 Brussel, België T: +32-2-511 18 40 F: +32-2-511 52 21
[email protected] • www.kbs-frb.be IBAN BE10 0000 0000 0404 BIC BPOTBEB1 Coördinatie: Jean-Paul Collette Redactionele bijdragen: Josse Abrahams, Michel Teller, Isa Van Dorsselaer Eindredactie: Isabelle Dannau, Greta Peirs Grafische vormgeving: PuPiL Druk: New Goff Illustraties: A. Barde (p. 14), Belga Images/H. Vergult (p. 10c), Creative Ideation (p. 6a-7), De Mobil vzw (p. 23), M. de Waziers (p. 21a), A. Ghijs (p. 19), E. Gillis – Fine Art (p. 18a), Jimbo Photo Art (p. 12), L. Monsaert (p. 24c), Musée royal de Mariemont/Photo M. Lechien (p. 16b, 17), Photographee (p. 10a), Photo News (p. 1, 4a, 5a), F. Toussaint (p. 2, 9a-b, 11a), Veldemanphoto (p. 24a)
De Koning Boudewijnstichting steunt projecten en burgers die zich engageren voor een betere samenleving. We willen op een duurzame manier bijdragen tot meer rechtvaardigheid, democratie en respect voor diversiteit. De Koning Boudewijnstichting is onafhankelijk en pluralistisch. Ze werd opgericht in 1976 toen Koning Boudewijn 25 jaar koning was. Volg ons op:
IN EEN VERANDERENDE WERELD KUNNEN SCHOLEN WEL WAT COACHING EN BIJSCHOLING GEBRUIKEN. BIJ DE START VAN HET NIEUWE SCHOOLJAAR LEEST U IN DIT DOSSIER OVER ENKELE INITIATIEVEN WAAR DE STICHTING BIJ BETROKKEN IS.
Onder w ijs
PIEO-PROJECT IN VLAAMSE BASISSCHOLEN:
WELBEVINDEN EN PRESTATIES VAN LEERLINGEN VERBETEREN Gedurende 3 jaar werden 13 proefscholen van het basisonderwijs in Vlaanderen intensief begeleid in het kader van het pIEO-project. pIEO startte in 2012 op vraag van toenmalig minister van onderwijs Pascal Smet. Het project werd uitgevoerd door 8 coaches en een projectmanager onder de vleugels van de Koning Boudewijnstichting. Eind juni 2015 werd het stopgezet als gevolg van budgettaire maatregelen van de Vlaamse regering. pIEO (project Innoveren en Excelleren in Onderwijs) was er in de eerste plaats voor de leerlingen. Het moest ‘het welbevinden, de leerprestaties en de leerwinst van de kinderen verhogen’. De 13 scholen tellen veel kinderen met een migratieachtergrond en uit kansarme gezinnen en werden geselecteerd omdat de schoolprestaties van hun leerlingen onder het gemiddelde lagen. Ze situeren zich in de Limburgse mijnstreek, in Brussel, Antwerpen en Gent. De voorlopige conclusies zijn – een ruimere wetenschappelijke evaluatie volgt later – dat een begeleidingsproject pas slaagt als de school zelf de verandering aanstuurt en als iedereen in de school – schoolbesturen, direc-
teurs en leerkrachten- zich samen verantwoordelijk voelt voor het realiseren van kwaliteitsvol onderwijs. Door scholen en leerkrachten aan te spreken op hun eigen leerkracht, door hen te bevestigen in wat al goed is en van daaruit te zoeken naar nieuwe oplossingen, gaan scholen zich anders organiseren, vinden ze andere manieren van lesgeven en klasorganisatie, gaan ze anders om met talenten en worden de lerarenteams echte lerende teams. “Vroeger liep hier alles vrij traditioneel”, zeggen directeur Elvira Coox en zorgcoördinator Elke Severy van de Kameleon in Maasmechelen. “De klasdeur bleef
nog te veel dicht. We gingen naar een studiedag en daarna was het ‘gaat allen heen en pas het toe’. Dat pakte niet. We dachten nog te veel in hokjes. (….) Nu werken we in groepjes samen. (…) en is het zaak om te blijven inzetten op interactieve vormen, te blijven prikkelen om ervaringen uit te wisselen, acties uit te voeren. En wij hopen dat deze manier van werken overslaat op de klas.” pIEO werd afgesloten tijdens een speciale dag waar coaches, leerkrachten, directies, pedagogische begeleiders en de minister van onderwijs Hilde Crevits een balans opmaakten. De deelnemers toonden een groot enthousiasme en tevredenheid over de behaalde resultaten. De 180 ingeschreven en maakten kennis met wat in andere scholen werd gerealiseerd en konden de eigen ervaringen daaraan koppelen.
EN WAT NU?
DE PUBLICATIE:
De Koning Boudewijnstichting zal verder bouwen op pIEO. Zij wil in 2016 40 basisscholen verbinden in een lerend netwerk over omgaan met diversiteit. De scholen werken rond de dagelijkse praktijk en nieuwe aanpakken i.v.m. diversiteit op kind-, klas-, en schoolniveau. De coaches begeleiden de groepen vanuit de pIEO-aanpak en het pIEO-concept.
‘Windkracht 4, pIEO, rijke verhalen voor duurzame schoolontwikkeling’ is terug te vinden op www.kbs-frb.be
De oproep werd in september gepubliceerd.
3
WIE ZIT ER AAN HET STUUR OP SCHOOL?
DIRE ADIEU À LA PAUVRETÉ Alle inspanningen om ons schoolsysteem performanter en minder ongelijk te maken, gaan via één sleutelfiguur: de schooldirecteur. Het hangt in grote mate van zijn leiderschapskwaliteiten af of een school het maximum aantal leerlingen kan helpen slagen. Meer dan zestig schooldirecties plukken nu de voordelen van een pilootprogramma dat hen coacht. Het zal ook algemene aanbevelingen opleveren.
“Er wordt van hen verwacht dat ze leiding geven aan een team van leerkrachten, dat ze een collectieve dynamiek creëren en dat ze hun team warm maken voor een motiverend pedagogisch project.”
4
Lucy Van Hove,
organisatiecoach
Ook al zijn er bemoedigende tekenen van beterschap in de recentste resultaten van het PISA-onderzoek, toch blijft de kloof tussen de schoolprestaties van leerlingen uit gegoede en die van leerlingen uit achtergestelde milieus in de Federatie Wallonië-Brussel erg groot. De school speelt bij ons helemaal niet de rol van sociale lift, die ze wel heeft in andere landen. Verschillende studies tonen anderzijds aan hoe doorslaggevend de rol van de schooldirectie is in het verbeteren van resultaten: een competente, vooruitziende en motiverende directeur – kortom, een leider in de beste betekenis van het woord – kan een heel pedagogisch team meenemen in een dynamiek van verandering en het onderwijs efficiënter en rechtvaardiger maken.
Driehoek “Het probleem is dat veel directeurs en directrices ondergesneeuwd worden door een lawine aan taken en vragen en het gevoel hebben er niet tegen opgewassen te zijn”, zegt Lucy Van Hove, organisatiecoach en docent human resources aan de Solvay Brussels School. “Hun eerste functie is pedagogisch van aard: van hen wordt verwacht dat ze leiding geven aan een team van leerkrachten, dat ze die motiveren, dat ze een collectieve dynamiek creëren en dat ze erin slagen dat team warm
te maken voor een enthousiasmerend pedagogisch project. Maar in de praktijk is dat aspect van hun werk maar een van de drie punten van een driehoek; de overige punten zijn administratie (meer nog in het basisonderwijs) en het relationele – met of tussen de leerkrachten, met de leerlingen of met de ouders.” Deze problemen zijn des te moeilijker te managen omdat de directeur vaak erg alleen staat. Met het pilootprogramma wil de Koning Boudewijnstichting dit isolement doorbreken door de directeur een coach naast zich te geven. “Coaching is een zeer doeltreffend middel om competenties op het vlak van teammanagement te ontwikkelen. Ik heb zelf onderzoek gedaan in het kader van mijn doctoraat en dat heeft deze hypothese wetenschappelijk bevestigd”, zegt Lucy Van Hove. Van Hove biedt niet alleen wetenschappelijke ondersteuning aan het project, ze treedt ook op als coach in een van de twaalf geselecteerde scholen. “Ik heb ongeveer één keer per maand een onderhoud met de directie. We vertrekken altijd vanuit voorbeelden die uit de praktijk gegrepen zijn en we proberen te zien hoe ze dat beter kunnen aanpakken, rekening houdend met de doelstellingen. Het is
Onder w ijs
"We plukken ook de voordelen van de blik van een buitenstaander bij onze reflectie over de gemeenschappelijke pedagogische dynamiek."
Serge Alarcia, directeur van het Institut Saint-Luc in Brussel dus een erg pragmatische aanpak op maat: geen kant-en-klare recepten of grote theorieën (ook al sturen we mensen nadien naar lezingen of algemenere opleidingen), maar oplossingen die we samen zoeken in functie van de school. Een coach is voor alles iemand die vragen stelt om de ander te helpen zelf de antwoorden te vinden.”
Spiegeleffect Serge Alarcia, directeur van het Institut Saint-Luc in Brussel, is goed geplaatst om de meerwaarde van deze formule in te schatten. Zijn school heeft een erg heterogeen publiek, dat vaak uit een kansarm milieu komt en een lastige schoolloopbaan heeft gehad: 90% van de leerlingen heeft minstens een jaar achterstand op het klassieke parcours. “We bieden een richting artistieke vorming aan, als overgangs- of als kwalificatieonderwijs”, legt hij uit. “Al te vaak denkt men dat het hier gaat om minderwaardig onderwijs voor leerlingen die elders niet geslaagd zijn. Dat is zeker niet onze bedoeling: wij blijven eisen stellen opdat de jongeren die hier buitengaan een maximum aan kansen hebben om te slagen in hun hogere studies.” Dat is ook de boodschap die de school geeft tijdens de informatiesessies en andere opendeurdagen die ze organi-
seert. Maar, zoals elders, bereiken ze slechts een beperkt publiek. “Onze coach heeft een van onze informatiesessies bijgewoond en we hebben daarna enkele van zijn suggesties besproken om onze communicatie te verbeteren. Dat spiegeleffect betekent zeer veel voor ons. De adjunct-directrice en ikzelf plukken ook de voordelen van de blik van een buitenstaander bij onze reflectie over de gemeenschappelijke pedagogische dynamiek die we in onze school willen stimuleren, vooral in de tweede graad.”
Structurele maatregelen Twaalf coaches voor twaalf schooldirecteurs, dat is mooi, maar wat met de anderen ? “Het doel is om op basis van deze ervaringen structurele maatregelen voor te stellen om de leiderschapscapaciteiten van alle schooldirecties te versterken. En om zo ons schoolsysteem performanter en rechtvaardiger te maken”, antwoordt Lucy Van Hove. Meer dan 50 directeurs en directrices nemen op 29 september deel aan een reflectiedag over de uitdagingen die verbonden zijn aan hun functie: rekrutering, competenties die ze moeten ontwikkelen in de basisopleiding en in bijscholing, besturen aan de hand van doelstellingen of gedeeld leiderschap. De ideeën die er ter sprake komen, zul-
len worden voorgelegd aan een begeleidingscomité dat aanbevelingen zal doen aan de minister van Onderwijs en die zo het Uitmuntendheidspact zullen voeden. Er zijn tientallen topics voor het debat, meent Serge Alarcia: “Ik waardeer onze basisopleiding. Ze is er tenminste en ze is op bepaalde vlakken erg nuttig. Maar ze staat soms te ver af van de realiteit. Een eenvoudig voorbeeld: ik ben de regelingen voor het nieuwe schooljaar aan het uitwerken, een gevoelig onderwerp voor alle leerkrachten. Aangezien we in het onderwijs de leerkrachten met de sterkste inzet niet financieel kunnen belonen, hoe kunnen we dan iets terug doen? Is dat een goede manier om een pedagogisch team te leiden of is het een schadelijk principe? We hebben het er onderling vaak over en we zijn het niet altijd eens. Dat is een concrete en interessante vraag om te bespreken wanneer we het over leiderschap hebben!”
5
NIEUWE RECEPTEN VOOR DE SMELTKROES IN DE KLAS Immigratie heeft onze samenlevingen superdivers gemaakt en dat blijft niet zonder gevolgen, ook niet voor de begeleiding van peuters en kleuters. Beproefde recepten werken niet meer, zowel in Europa als in de Verenigde Staten zijn kinderopvangstructuren en scholen op zoek naar een nieuwe aanpak. Het ‘Transatlantic Forum on Inclusive Early Years’, in juli in Washington, helpt ze op weg. De eerste levensjaren bepalen mee wie een kind later wordt. Een doordacht beleid voor de vroege kindertijd is een hefboom om mensen uit de armoede te houden en sociale ongelijkheid te remmen. Omdat er interessante voorbeelden te rapen zijn in het buitenland organiseren elf Amerikaanse en Europese stichtingen – waaronder de Koning Boudewijnstichting – het ‘Transatlantic Forum on Inclusive Early Years’, zes ontmoetingen tussen 2013 en 2015 om ideeën uit te wisselen en vernieuwende praktijken te stimuleren. De laatste sessie, in Washington DC in juli, had als thema ‘meertaligheid, identiteit en diversiteit in de vroege kindertijd’. Zowel in Europa als in de Verenigde Staten staan kleuterscholen in een superdiverse samenleving voor de uitdaging om een aanpak uit te werken die culturele diversiteit verzoent met sociale cohesie, die voldoende oog heeft voor het verschil zonder die verschillen absoluut te maken. De traditionele pedagogische aanpak van meertaligheid – ofwel kinderen volledig onderdompelen in de schooltaal met uitsluiting van de moedertaal, ofwel in tweetalig onderwijs voorzien – werkt niet meer
in klassen waar vijftien tot twintig verschillende nationaliteiten samenzitten.
Meertaligheid erkennen Hoe moet het dan wel? Vanuit de vele discussies en workshops van wetenschappers, beleids- en praktijkmensen tijdens de driedaagse in Washington en vanuit de terreinbezoeken deed het Transatlantic Forum een reeks aanbevelingen, al benadrukt het dat niet één model of aanpak altijd en overal zal werken – beleidsoplossingen kunnen nooit los staan van de nationale, regionale of lokale context.
ling van een kind. Om gelijke kansen te stimuleren is het daarom noodzakelijk om kinderen met een migratieachtergrond te ondersteunen in het gebruik van de thuistaal. Dit kan bijvoorbeeld door deze kinderen in de klas creatief hun kennis van hun moedertaal te laten inzetten. Zo kunnen twee Turkse kleuters in het Turks een toneeltje maken, om nadien in het Nederlands uit te leggen wat ze gedaan hebben. Ze worden dan gestimuleerd om hun gedachten uit het Turks om te zetten naar het Nederlands. Omdat ze aangesproken wordt op hun sterkte, stimuleert dit hun zelfvertrouwen en hun vertrouwen in de school als een verdraagzame en veilige leeromgeving.
Voor alles stelt het Forum dat er behoefte is aan oplossingen die meertaligheid van kinderen in de klas erkennen en naar waarde schatten. Meertaligheid is een troef, stelt het Forum in zijn aanbevelingen. Beleidskeuzes voor het kleuteronderwijs moeten bouwen op de taal- en culturele troeven van kinderen met een migratieachtergrond, in plaats van ze als een probleem te duiden en ze uit de klas te weren.
Door leerkrachten (bij) te scholen op het vlak van talige en culturele competenties kunnen ze beter inspelen op de steeds complexere behoeften van leerlingen in een superdiverse school. Hardnekkige en achterhaalde ideeën over de superioriteit van eentalig onderwijs moeten doorgeprikt worden door wetenschappelijk onderzoek en innovatieve goede praktijken. Scholen moeten de mogelijkheden van ouders naar waarde schatten en aanspreken. Hoe meer betrokken de ouders, hoe efficiënter de pedagogische aanpak.
Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de moedertaal een grote rol speelt in de cognitieve ontwikke-
Er is ook behoefte aan evaluatiesystemen die meer reke-
‘De eigen taal wordt een opstap naar het Nederlands.’ Piet Van Avermaet, Steunpunt Diversiteit & Leren van de UGent
6
Onder w ijs
ning houden met de complexiteit van de (taal)ontwikkeling van meertalige peuters en kleuters. Er moet in de meting van schoolprestaties veel meer oog zijn voor het sociale en emotionele, naast het cognitieve
leren, en voor twee- en meertalige competenties van kinderen. Tot slot pleit het Forum voor meer longitudinaal wetenschappelijk onderzoek naar succesvolle strategieën
voor de ontwikkeling van twee- en meertaligheid in de vroege kindertijd. Op dit moment is er namelijk nog weinig geweten over de uitkomst op de lange termijn van bepaalde educatieve methodes.
“POSITIEF DISCOURS ROND MEERTALIGHEID NODIG” Meertaligheid moet niet worden gezien als een probleem, maar als een troef, zegt Piet Van Avermaet van het Steunpunt Diversiteit & Leren van de Universiteit Gent, gastspreker op het Transatlantic Forum on Inclusive Early Years. Daarvoor is een omslag nodig bij opvoeders. “Het gaat niet om meertaligheid toelaten, bijvoorbeeld door kinderen de thuistaal te laten gebruiken op de speelplaats. Je moet meertaligheid bewust benutten als een leermoment. De eigen taal wordt een opstap naar het Nederlands. Dat kan aanvankelijk leiden tot frustratie en onzekerheid bij leerkrachten, maar ze kunnen daarin begeleid worden. We zagen tijdens ons onderzoeksproject in Gent hoe bij leerkrachten hun perceptie van het kind veranderde, doordat ze in die thuistaal ook de rijkdom van deze kinderen ontdekten, in plaats van het probleem. Er zijn voor deze aanpak geen structurele veranderingen nodig, het belangrijkste is om onze mentale structuren te veranderen. In dat kader verwacht ik van beleidsmakers een ander discours rond meertaligheid, een positief discours dat de meerwaarde erkent van diversiteit.”
“EIGENHEID MAG NOOIT EEN PROBLEEM ZIJN” “Eén les is me in het bijzonder bijgebleven van de uiteenzettingen en terreinbezoeken,” zegt Kathleen Helsen (CD&V), voorzitster van de Commissie Onderwijs van het Vlaams Parlement. Ze nam deel aan het Forum, naast commissieleden Ann Brusseel (Open VLD), Lorin Parys (N-VA), Elke Decruynaere (Groen). “In andere landen wordt het aanleren van een taal niet los gezien van de identiteit van een kind. Er wordt meer rekening gehouden met de eigenheid van het kind, met de thuiscultuur, met de moedertaal. Ik wil, samen met de andere parlementsleden die in Washington waren, aan het parlement voorstellen om een aantal innovatieve proefprojecten op het vlak van meertaligheid en identiteit te ondersteunen. Dat moet uitmonden in een studiedag in het Vlaams Parlement om scholen te prikkelen tot nieuwe inzichten.”
“POLITICI MOETEN DE MOED HEBBEN OM DIVERSITEIT TE VERDEDIGEN” “Er is een mentaliteitswijziging nodig en daar hebben wij als politici een verantwoordelijkheid.” zegt Vlaams parlementslid Ann Brusseel, die er ook bij was in Washington DC. “We moeten de moed hebben om diversiteit te verdedigen en dat gebeurt nu te weinig. Er zijn al scholen die het goed aanpakken en die voorbeelden moeten we promoten. Als beleidsmakers moeten wij ook zorgen dat leerkrachten de kennis en de kunde hebben om hier mee om te gaan, door diversiteit structureel in te bedden in de lerarenopleiding en te zorgen voor bijscholing.”
7
TERUGBETALING GEZONDHEIDSZORG: WAT DENKT DE BURGER? Breng 32 burgers die de diversiteit van de Belgische samenleving weerspiegelen, samen en laat ze drie weekends lang debatteren over een taai thema als de criteria voor de terugbetaling van gezondheidszorg. Wat krijg je dan? Een rijk en coherent verslag, dat wemelt van de nieuwe ideeën die het systeem kunnen veranderen en verbeteren. In de apotheek, bij de tandarts of in het ziekenhuis horen we welk geneesmiddel of welke behandeling wordt terugbetaald door de ziekteverzekering en welk(e) niet (meer). Maar welke criteria en voorwaarden worden gehanteerd? Nochtans zijn wij de gebruikers van dit systeem en dragen we er financieel aan bij. Nu er moeilijke budgettaire knopen moeten worden doorgehakt, meent de Stichting dat het meer dan ooit tijd is om de burger te raadplegen.
Haaks op verwachtingen De KBS koos, in samenwerking met het RIZIV en het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, voor een participatieve methode die in het verleden haar nut bewezen heeft. Tweeëndertig mensen met een heel verschillend profiel werden samengebracht in een ‘burgerlabo’ om drie intensieve weekends lang samen na te denken over één centrale vraag: volgens welke prioritaire criteria zouden de beslissingen over de terugbetaling van medische zorg moeten gebeuren? Sofie Cattry en Mathieu Libert, twee deelnemers aan het burgerlabo, hebben nog geen moment spijt gehad van deze ervaring. “Het gaat om kwesties
8
die ons van dichtbij raken, maar niemand vraagt ons wat we ervan denken. En dus weten we er niet veel over”, zegt Sofie. De deelnemende burgers moesten daarom ook eerst een stroom aan informatie verwerken: uiteenzettingen van experten, een brochure die de organisatie van de gezondheidszorg toelicht, casestudies… “Dit alles, samen met de kwaliteit van de omkadering, heeft ons geholpen onze weg te vinden. Toch hadden we aanvankelijk het gevoel dat we aan het verdrinken waren. En zie…” Mathieu vond het boeiend om de radertjes die het systeem doen draaien, te ontdekken. Een systeem dat volgens hem niet overboord moet worden gegooid. “Op verschillende vlakken werkt het goed. Maar het is voor verbetering vatbaar en het staat hier en daar haaks op de verwachtingen van burgers. Ons belangrijkste verwijt is dat het systeem te technisch geworden is. Het draait om de pathologieën, en niet om de zieke persoon. Elk gezondheidsprobleem wordt apart behandeld, er wordt te weinig rekening gehouden met de algemene behoeften van de patiënt. We hebben de mens opnieuw centraal in het systeem geplaatst.”
Hoeksteen Het belang van deze menselijke factor verklaart ook waarom de burgers willen dat levenskwaliteit de hoeksteen wordt van de gezondheidszorg. Dat is een heuse revolutie: tot nog toe lag de klemtoon vooral op het redden en het verlengen van levens, en daarbij werd de kwalitatieve dimensie wel eens uit het oog verloren. Bovendien, zeggen de burgers, moet levenskwaliteit breed geïnterpreteerd worden: het gaat om alle aspecten (autonomie, sociale relaties, zelfbeeld,…) die bijdragen aan het welzijn van de patiënt – en van zijn omgeving. Maar gaat dit alles het systeem niet duurder maken, en dit in een al krappe budgettaire context? “Niet noodzakelijk”, antwoordt Sofie. “We hebben de kosten in het achterhoofd gehouden en mogelijke besparingen gesuggereerd. Onder meer door veel meer de nadruk te leggen op preventie: preventieve behandelingen beter terugbetalen om te vermijden dat kosten in een later stadium de pan uit swingen. Je moet niet altijd ‘meer’ doen, het is vaak mogelijk om het ‘beter’ te doen door het anders aan te pakken.”
"Ik zag ook openheid bij de beleidsmakers."
"Het gaat om kwesties die ons van dichtbij raken."
Mathieu Libert
Een menselijk avontuur Kan dit vernieuwende experiment, waarvan de resultaten worden voorgesteld aan de beleidsmakers op een forum op 23 november, ook echt impact hebben? Mathieu denkt van wel: “Niet op zes maanden tijd, uiteraard. Maar ik zag openheid bij de beleidsmakers die zijn komen luisteren naar onze conclusies. Ik had de indruk dat er een consensus was over de noodzaak om de patiënt opnieuw centraal te stellen in het systeem.” Sofie is wat terughoudender. “Ja, er is zeker naar de burger geluisterd. Maar
Sofie Cattry
het systeem is erg log. En ik vrees dat bepaalde actoren zich zullen blijven opsluiten in hun manier van denken en in hun eigen wereldje. We zullen zien…” Tot slot is het burgerlabo ook een geweldig menselijk avontuur geweest, zegt Mathieu. “Er waren mensen uit heel verscheiden milieus, jong en minder jong, Vlamingen, Walen en Brusselaars, mensen met een migratieachtergrond… Ik vreesde aanvankelijk dat de verschillen te groot zouden zijn. Maar de vonk is meteen overgesprongen. We hebben altijd begrip
en respect voor elkaar gehad, ook als we het niet met elkaar eens waren. Trouwens, niet een van de 32 deelnemers heeft afgehaakt!.” Sofie vergelijkt het met de stormachtige debatten die vaak op het internet woeden. “Op de sociale media tonen veel mensen zich van hun meest agressieve en onverdraagzame kant. Hier was dit het tegendeel. Volgens mij was dat omdat de gesprekken niet anoniem waren: in het burgerlabo keken we elkaar tijdens het gesprek recht in de ogen.”
MEER INFO? Lees de publicatie 'Burgers als leidraad bij terugbetalingen in de gezondheidszorg' op www.kbs-frb.be
9
De familie Dehaene kent de vijand bij naam en gezicht. Jean-Luc en Celie Dehaene richtten daarom het Fonds Maaike Lars Trees op, dat wetenschappelijk onderzoek steunt naar erfelijke factoren bij (pancreas)kanker. Het eerste ondersteunde project voldoet volledig aan wat de oud-premier voor ogen had.
FONDS MAAIKE LARS TREES: WAPEN TEGEN ERFELIJKE KWETSBAARHEID VOOR KANKER Jean-Luc Dehaene vocht zelf tegen pancreaskanker. Vlak voor zijn dood in 2014 richtte hij, samen met zijn vrouw Celie bij de Koning Boudewijnstichting het Fonds Maaike Lars Trees op, genoemd naar hun overleden kleinkinderen Maaike en Lars, en naar Trees, de zus van Dehaene die stierf aan kanker. “Jean-Luc kende de Stichting goed en vertrouwde erop dat het Fonds in goede handen zou zijn”, zegt Ides Dehaene, de broer van JeanLuc die in het bestuurscomité waakt over de wensen van de familie. Het Fonds blijkt bij velen een gevoelige snaar te raken, want naast de aanzienlijke eigen middelen waarmee Jean-Luc en Celie het Fonds hebben opgericht, lopen de giften vlot binnen, zegt Ides Dehaene. “Veel bedragen, van zeer veel mensen. Over de erfelijkheid van pancreaskanker is nog niet veel geweten. Jean-Luc hoopte met het Fonds andere mensen te kunnen helpen.” De laureaat van de eerste oproep van het Fonds Maaike Lars Trees moet dat mee mogelijk maken. Het gaat om een samenwerking tussen het Centrum Medische Genetica van de Universiteit Gent, en het Oncologisch Centrum van het UZ Brussel. “Het was Jean-Luc zelf die heeft aangedrongen op samenwerking tussen verschillende universitaire centra als een voorwaarde voor ondersteuning”, zegt Ides Dehaene.
10
"Als we die mutatie vinden, dan kunnen we voorspellend onderzoek doen." Prof. Claes van het Centrum Medische Genetica van de UGent Het onderzoeksproject dat nu steun krijgt van het Fonds Maaike Lars Trees wil de erfelijke mutatie vinden die een verhoogd risico op pancreaskanker geeft. “We hebben al een beperkte set genen onderzocht, maar met het project willen we bijkomende genen onderzoeken”, zegt Kathleen Claes van het Centrum Medische Genetica van de UGent. Pancreaskanker heeft een zeer slechte prognose, omdat de symptomen pas opduiken wanneer de kanker zich al ver ontwikkeld heeft. De studie werkt met familiale gevallen van pancreaskanker. “Bij 20% van alle pancreaskankers speelt mogelijks een erfelijke mutatiefout in het genoom”, zegt professor Claes. “Als we die mutatie vinden, dan kunnen we voorspellend onderzoek doen. We kunnen de ziekte in een vroeger stadium detecteren, zodat de kans op genezing hoger is. We kunnen mensen die dat wensen, de mogelijkheid geven om bijvoorbeeld via IVFtechnieken of embryoselectie het defecte gen niet door te geven aan de volgende generatie.”
Daarnaast werkt het project rond de opvolging en de counseling van families. “Er is nu geen consensus over hoe patiënten het best worden opgevolgd en welke de beste screeningsmethode is als er nog geen symptomen zijn. Welke technieken werken het best, welke frequentie voor de screening, vanaf welke leeftijd is ze nodig?” De bevindingen van het onderzoek zullen ook relevant zijn voor patiënten met pancreaskanker bij wie er geen familiale voorgeschiedenis is, en voor andere vormen van kanker waarbij er een genetische kwetsbaarheid is.
"De Koning Boudewijnstichting, in het bijzonder het Venture Philanthropy Fonds, leken ons de ideale partners."
Stéphane Vermeire, algemeen directeur Private Banking & Wealth Management BNP Paribas Fortis
INVESTEREN VOOR DE GOEDE ZAAK Dankzij het Venture Philanthropy Fonds kunnen sociale ondernemingen genieten van consultancy op hoog niveau om hun bestuur en hun structureel functioneren te verbeteren of na te denken over hun strategie. Het partnerschap dat onlangs werd gesloten met de bank BNP Paribas Fortis zal de middelen van het Fonds nog doen stijgen. Voor Stéphane Vermeire, algemeen directeur Private Banking & Wealth Management BNP Paribas Fortis, volgt dit partnerschap een fundamentele tendens: “We stellen sinds enkele jaren vast dat de belangstelling groeit voor maatschappelijk verantwoorde investeringen. Ze zijn geleidelijk de norm aan het worden. Meer en meer klanten willen niet dat hun geld zomaar ergens wordt belegd. Ze ondersteunen liever de ontwikkeling van ondernemingen of organisaties die stroken met bepaalde waarden of met hun visie op de samenleving. Het beste bewijs is het succes van ons ‘Fund of Funds SRI’: in één jaar tijd heeft het zowat 15.000 klanten aangetrokken, voor een kapitaal
van nu al in totaal een miljard euro. Dit Fonds investeert uitsluitend in ondernemingen die beantwoorden aan een reeks ethische voorwaarden op het vlak van deugdelijk bestuur en respect voor de sociale en milieunormen. En aangezien deze ‘best in class’ ondernemingen vaak ook de best bestuurde zijn, gaan deze duurzame investeringen niet ten koste van het rendement.” Waarom wilde u het Venture Philanthropy Fonds ondersteunen? “We wilden verder gaan in die logica en er een meer filantropische dimensie aan toevoegen, door organisaties die werken voor een goed doel directer te ondersteunen. BNP Paribas Fortis wilde samenwerken met een onafhankelijke en neutrale partij, waarvan
de expertise algemeen erkend wordt. De Koning Boudewijnstichting, in het bijzonder het Venture Philanthropy Fonds, leken ons de ideale partners.” Hoe zal dat partnerschap eruitzien? “De bank zal, uit haar eigen inkomsten, 4 basispunten (4 honderdsten van één procent) toekennen op de activa die ze beheert in het kader van maatschappelijk verantwoorde investeringen. Het gaat om bijna 400.000 euro per jaar. Met dat geld kan het Venture Philanthropy Fonds nog meer organisaties steunen in hun ontwikkeling. Bovendien zullen onze klanten kunnen stemmen voor de projecten die hen het nauwst aan het hart liggen en die ze zeker willen steunen, uit een selectie die het Fonds zal maken. Deze actievere betrokkenheid van de investeerders is ook een wezenskenmerk van deze nieuwe vormen van duurzame beleggingen.”
STRUCTUREEL VERSTERKEN Het Venture Philanthropy Fonds ondersteunt geen eenmalige projecten, het versterkt de capaciteit van sociale organisaties en ondernemingen op een structurele manier. Ze krijgen een begeleiding van minstens drie jaar, in de vorm van externe consultancy om ze te helpen hun strategie te (her)definiëren, nieuwe uitdagingen op te zoeken, hun bestuur of financieel beheer te verbeteren, hun impact te evalueren… De steun van het Fonds, die kan oplopen tot in totaal 80.000 euro, kan ook dienen voor investeringen die verband houden met de consultancy. Dankzij het partnerschap met BNP Paribas Fortis zal het Fonds vanaf volgend jaar zijn middelen zowat zien verdubbelen.
11
Terwijl energiearmoede niet uit de actualiteit te branden is, blijft waterarmoede onder de radar. Nochtans, zeggen verenigingen die werken met kansarmen, groeit het probleem. Voor de Koning Boudewijnstichting voerde consultant SIA Partners een verkennende studie uit.
HET WATER AAN DE LIPPEN Wat is waterarmoede? Er is, zo stelt SIA Partners vast, geen sluitende officiële definitie. Waterarmoede draait rond de gebrekkige toegang van mensen tot voldoende, kwaliteitsvol en betaalbaar water om te voorzien in hun basisbehoeften: zich wassen, naar het toilet gaan, drinken, koken, schoonmaken. Hoe groot is het probleem? De omvang ervan moet worden afgeleid uit een combinatie van aanwijzingen. Zo is er bijvoorbeeld het aandeel van de waterrekening in het huishoudelijk budget: hoe hoger dat is, hoe groter de kans op waterarmoede. Tussen 1999 en 2012 is er een groei met 76 %, die vooral sterker is in Wallonië. Het aantal onderbrekingen van de watervoorziening gaat sinds 2010 in stijgende lijn, vooral in Vlaanderen; in Wallonië en Brussel moet namelijk een rechter beslissen of het water wordt afgesloten. Ook het aantal afbetalingsplannen zit in de lift.
12
Welke zijn de oorzaken? Waterarmoede is in de eerste plaats een armoedeprobleem: mensen met een laag inkomen hebben het steeds moeilijker om rekeningen te betalen,
ook die voor water. Ze leven vaker in woningen van slechtere kwaliteit, met bijvoorbeeld meer risico op lekken. Ze hebben het geld niet om te investeren in waterbesparende systemen zoals een spaarknop in de douche of een waterzuinig toilet. De voorbije jaren steeg de prijs voor water ook, zij het scherper in Wallonië en Brussel waar de watermaatschappijen moesten investeren in de infrastructuur voor de waterzuivering en riolering, dan in Vlaanderen. De Vlaamse overheid legt sociale correcties op om de waterrekening te drukken, maar de toepassing daarvan wil verschillen naargelang de watermaatschappij. Een beleid om de waterrekening te verlagen is er amper in Wallonië en Brussel. Wat moet er gebeuren? • SIA Partners raadt de Stichting aan om beleidsmakers te sensibiliseren rond de toegang tot water, onder andere door er op aan te dringen om toegang tot water in te schrijven in de grondwet als basisrecht. De Stichting moet bij beleidsmakers pleiten voor een integrale aanpak van armoede.
• Om het fenomeen scherper te definiëren zijn meer en volledigere cijfers nodig. Daarnaast kan een Observatorium Waterarmoede het thema van nabij opvolgen en alle betrokken partijen informeren en begeleiden. • Bij het bepalen van tarieven moet rekening gehouden worden met sociale, solidaire en ecologische criteria; facturen moeten eenvoudiger en er moet een duidelijke regeling komen over betaling bij lekken. • Vlaanderen kent het statuut van de beschermde klant, dat aan kwetsbare gebruikers korting geeft op de waterrekening en hen helpt hun verbruik in de hand te houden. SIA Partners pleit ervoor om dat statuut in alle gewesten in te voeren en het te koppelen aan het sociaal statuut voor energie, om meer kwetsbare groepen te bereiken. • Verder pleit SIA Partners voor meer verschillende betalingsmodaliteiten, een agentschap voor schuldbemiddeling bij waterarmoede, gratis waterscans om de consumptie te helpen beperken, premies voor waterbesparingsmaatregelen en gratis verdeling van besparingssystemen voor kwetsbare gebruikers.
WATERARMOEDE:
•
DE CIJFERS
•
•
•
•
Water kost in België 127 € per persoon per jaar, meer in Wallonië (141 €), minder in Vlaanderen (120 €). In Brussel is het 124 € per persoon. Tussen 2009 en 2013 steeg de waterfactuur met 25% in Wallonië, met 12% in Vlaanderen en met 46% in Brussel.
•
0,7% van de Belgen – dat zijn bijna 80.000 mensen – heeft douche noch bad in de woning. 6% van de dossiers voor de Vlaamse Lokale Adviescommissies leidt tot een onderbreking van de watervoorziening. In 2012 ging dat om 5.074 gezinnen. 1% van de Vlaamse huishoudens heeft al te maken gehad met een procedure bij een LAC, dat zijn ongeveer 26.000 huishoudens. In 2013 kwam het Fonds Social de l’Eau, dat in Wallonië de rekening betaalt voor huishoudens die dat niet kunnen, 6.563 keer tussenbeide, voor een gemiddeld bedrag van 233 €.
LEVEN IN HET TEKEN VAN WATER BESPAREN Mensen bij wie het water is afgesloten, doen er vaak alles aan om dat verborgen te houden. “Sommige mensen zitten maanden zonder water, te beschaamd om er mee naar buiten te komen”, zegt Ellen Dries, opbouwwerker van Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie. Met de steun van de Vlaamse overheid voert Ellen Dries het project ‘Water en Armoede’ uit, dat waterarmoede wil bestrijden door maatregelen te toetsen op efficiëntie en effectiviteit. Daarbij is het uitgangspunt de ervaring van kwetsbare gebruikers. “Waterarmoede betekent niet alleen dat mensen hun factuur niet kunnen betalen omdat hun inkomen te laag is, of dat het water afgesloten wordt. Het betekent ook dat ze hun verbruik zo gaan aanpassen dat de rekening betaalbaar blijft”, zegt Dries. Ze gaan douchen in de stedelijke sporthal, trekken naar de wasserette in plaats van de machine thuis te gebruiken omdat ze dan op voorhand weten hoeveel een was zal kosten, spoelen slechts éénmaal per dag het toilet of vangen het koude water van de douche voor het water warm wordt op om nadien te gebruiken. “Hun dagelijkse leven staat in het teken van water besparen. Ze zijn vindingrijk en erg streng voor hun eigen verbruik.” Daarom gelooft Dries niet dat sensibilisatiecampagnes rond spaarzaam-
heid de zaligmakende oplossing zijn voor waterarmoede, ook al wil ze het instrument van de waterscans voor kwetsbare gezinnen mee promoten. Gezinnen die zonder water komen te zitten, behelpen zich met duur flessenwater om zich te wassen of om het toilet door te spoelen. “Ik ken een meisje dat ’s nachts vier kilometer verderop in het kanaal water gaat scheppen om het toilet te spoelen. Het toilet is het grootste probleem.” “Veel meer dan bij betalingsproblemen voor gas en elektriciteit schamen mensen zich als ze het water niet kunnen betalen”, zegt Dries. “Omdat water relatief goedkoop is, hebben ze het gevoel dat iedereen dan meteen weet hoe erg het financieel wringt. Bovendien vrezen ze vooroordelen over hun hygiëne, ook al letten ze daar angstvallig op.” De toegang tot water is relatief goed beschermd in België, stelt SIA Partners vast. Afsluiten gebeurt alleen 'in extreme gevallen', veel meer in Vlaanderen dan in Wallonië en Brussel. In Vlaanderen beslissen Lokale Adviescommissies (LAC's) over het
afsluiten van het water; ze zijn samengesteld uit mensen van het OCMW en de watermaatschappij. Het is op deze procedure dat Samenlevingsopbouw Antwerpen in eerste instantie de pijlen richt. “Deze procedure wordt gezien als een stok achter de deur. Maar met een afsluiting help je mensen niet.” “Er is geen eenduidigheid in de procedure”, zegt Dries. “Soms is er ook geen voorafgaandelijk sociaal onderzoek omdat OCMW’s kampen met een te grote werklast.” Zo nemen LAC's beslissingen over gezinnen die ze niet kennen. Door te werken met de mensen in armoede zelf en door stage te lopen bij een aantal LAC's om hun werking te doorgronden hoopt Samenlevingsopbouw te komen tot een code van goede praktijken voor alle Vlaamse gemeenten. “Maar eigenlijk willen we afsluitingen helemaal vermijden. Water is een basisrecht.”
Ellen Dries
“EÉN LOKET VOOR WONEN, WATER EN ENERGIE” Er schort vaak iets aan de communicatie van watermaatschappijen met mensen met betalingsproblemen, stelt Frederic Vanhauwaert, coördinator van het Netwerk tegen Armoede, vast. “De facturen zijn ingewikkeld. Het enige aanspreekpunt voor mensen is een onpersoonlijk callcenter waar medewerkers te weinig zoeken naar oplossingen op maat van iedere klant. Voor mensen in armoede is dat vaak een grote drempel, waardoor de facturen blijven liggen.” Vanhauwaert pleit daarom voor een woon-, water- en energieloket, waar mensen terechtkunnen met alle vragen en problemen rond nutsvoorzieningen.
13
BINDWEEFSEL VAN
JONG ARTISTIEK
TALENT 14
Beginnende kunstenaars moeten knokken om hun producties voor een publiek te krijgen. Door samenwerkingen tussen jonge kunstenaars uit de verschillende Gemeenschappen te ondersteunen, geeft het Prins Filipfonds aankomend talent een opstapje en creëert zo een bindweefsel van jonge artiesten dat de toon kan zetten in België. Auguste Orts, een platform voor de productie en distributie van audiovisuele kunst, en Atelier Graphoui, audiovisueel productieatelier en creatief centrum, die beide vanuit Brussel werken, hebben al vele jaren informele contacten en werken sporadisch samen. Beide zetten ze sterk in op de begeleiding en promotie van aanstormend audiovisueel talent. “Met de steun van het Prins Filipfonds kunnen we die informele contacten in de verf zetten”, zegt Marie Logie van Auguste Orts. “De beurs verplicht ons om tijd en ruimte vrij te maken om vaker samen te zitten, zodat we de netwerken die we elk in onze Gemeenschap hebben opgebouwd kunnen gebruiken voor de productie en distributie van het werk van twee kunstenaars, Sammy Baloji en Robbrecht Desmet.”
Elke productie vraagt maatwerk.” Er zal ook samengewerkt worden met LUCA School of Arts en Ecole de Recherche Graphique, waar laatstejaarsstudenten de afgewerkte producties zullen bekijken en waar samen nagedacht zal worden over hoe deze verspreid kunnen worden.
Bedeesde Vlamingen, vurige Walen Artiesten uit de ene Gemeenschap in de andere bekendheid geven, het is ook een doelstelling van Creatief Schrijven, een Vlaamse vzw die elk jaar het Belgisch Kampioenschap Poetry Slam organiseert. Bij poetry slam, een moderne combinatie van poëzie, voordracht en performance waarbij dichters elkaar uitdagen tot een wedstrijd, haal je de Vlaming of de Franstalige er zo uit.
Op die manier hebben de projecten van beide kunstenaars grotere slaagkansen en bereiken ze een breder publiek. “De kunstenaars zelf worden zichtbaarder, over de taalgrenzen heen, en breiden ook hun eigen netwerk uit.” Beide organisaties zullen samen een draaiboek uitwerken voor de verspreiding van en de communicatie over deze projecten bij filmfestivals en -huizen, bij programmatoren en journalisten in beide Gemeenschappen.
“De Vlaming is ingetogener, de gedichten zijn vaak minder maatschappelijk geëngageerd. Franstalige deelnemers zijn vuriger en schuwen in hun teksten de maatschappelijke stellingnames niet”, zegt An Leenders, directeur van Creatief Schrijven vzw. Ze ziet elk jaar Vlaamse en Franstalige slammers de strijd aanbinden met elkaar tijdens het kampioenschap, maar Creatief Schrijven vzw wil hun nu de kans geven om ook daarbuiten intensievere contacten op te bouwen.
“Dit netwerk kunnen we ook nadien nog aanspreken om elkaars producties te versterken, al is het geen copy-paste.
“Vlaamse slammers zitten in een luxepositie tegenover hun Franstalige collega’s. In Vlaanderen is er een
An Leenders, directeur van Creatief Schrijven vzw
gevestigde organisatie waar ze terechtkunnen, ze treden er op in culturele centra. In Wallonië leeft slammen dan weer veel harder, maar het circuit is er een van kleine zaaltjes en cafés, en is het veelal een zaak van vrijwilligers.” Met de steun van het Prins Filipfonds wordt aan de vooravond van het Belgisch kampioenschap in oktober een workshop georganiseerd voor de 17 finalisten. Ze zullen les krijgen van twee Spaanse slam-kampioenen. Alle finalisten krijgen na het kampioenschap bovendien een tournee aangeboden en zullen samen optreden in Antwerpen en in Luik. Er komt ook een cd-opname. Het gezamenlijke traject zorgt niet alleen voor inspiratie, “het is ook een manier om elkaar weer te leren kennen. Pas als je ons samenbrengt, merk je hoe weinig we nog van elkaar weten. Op slam-evenementen in Vlaanderen komen weinig Waalse deelnemers af en omgekeerd. Ze kennen elkaar gewoon niet en dat is een gemiste kans want we kunnen veel van elkaar leren. Dankzij de steun van het Prins Filipfonds groeien beide werelden wat meer naar elkaar toe.” MEER INFO? • www.kbs-frb.be • www.beslam.be • www.graphoui.org • www.augusteorts.be
PRINS FILIPFONDS
CULTUREEL SAMENWERKINGSAKKOORD UIT DE STARTBLOKKEN Met deze oproep ondersteunt het Prins Filipfonds samenwerkingsverbanden tussen jonge kunstenaars en/of structuren actief in de culturele sector die deze producties helpen te verspreiden. De samenwerking moet leiden tot presentatiemomenten van jonge kunstenaars in minstens twee van de Gemeenschappen van België. De oproep kwam er na het cultureel samenwerkingsakkoord dat de ministers van Cultuur van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap in 2012 gesloten hebben. Het Prins Filipfonds wil deze samenwerking uit de startblokken helpen te schieten. De focus van de oproep ligt op jonge kunstenaars. Het is voor hen niet evident om te beginnen in een moeilijke economische en budgettaire context, met overheden die voor starters geen middelen hebben, in een geglobaliseerde wereld waar de concurrentie heel groot is. Bovendien hebben individuele kunstenaars weinig mogelijkheden om hun werk bekendheid te geven in de andere Gemeenschappen en zo hun bereik te vergroten. In de steden beweegt er vanalles op artistiek vlak, maar deze urban arts, waaronder slam, worden nog steeds stiefmoederlijk behandeld. Met deze oproep kan het Prins Filipfonds op dit terrein een boost geven.
15
‘DOOR TE SCHENKEN, WERD DE COLLECTIE EEN STUK VAN ONSZELF’
Robert en Maria Luise Trevisiol-Fill
ERFGOED
KOPTISCH TEXTIEL ONTDEKKEN
Hun leven lang hebben Robert Trevisiol en zijn vrouw Maria Luise Fill een zeer uitgebreide collectie textiel opgebouwd. Door Koptische weefsels te schenken aan de Koning Boudewijnstichting zorgen ze ervoor dat deze opmerkelijke stoffen voor de eeuwigheid bewaard worden en kunnen ze hun passie delen met het brede publiek.
16
Professor in de kunstgeschiedenis aan de ULB Robert Trevisiol legt uit hoe deze collectie ontstaan is. "Mijn vrouw en ik worden al heel lang aangetrokken tot de weefkunst: het genot van een mooie stof aanraken, de motieven bewonderen… het is bijna iets sensueels. Toen we begonnen met een collectie oude tapijten, waren het twee fascinerende universa die onze passie wekten: de precolombiaanse beschaving uit de Andes en de Koptische cultuur, die zich ontwikkeld heeft in Egypte onder de Romeinse overheersing. Beide kenmerken zich door de uitzonderlijke rijkdom van hun textielproductie.” Wat maakt het Koptische textiel zo bijzonder? "Egypte staat al sinds de verre Oudheid bekend om de kwaliteit van zijn linnen weefsels. Tussen de IIIe en de VIe eeuw van onze tijdrekening zien we een gouden tijdperk, dankzij de verfijning van de Grieks-Romeinse productie en haar wonderlijk figuratief realisme. Deze hoogstaande productie leidt al snel tot de geboorte van een minder meesterlijke stijl, boordevol details die vaak slechts geschetst maar erg levendig zijn. Anderzijds leiden de introductie van wol en wolverven tot het ontstaan van een soort textielilluminaties in tapijten. Vervolgens is er een zekere neergang, omdat dit repertoire alleen nog herhaald wordt, tot nieuwe externe invloeden, waaronder Perzische en zelfs Chinese, de productie nieuw leven inblazen, in het bijzonder de levendigheid van het kleurenpalet.” Welke criteria hebben uw echtgenote en u gehanteerd bij de keuze van de stukken? “Onze aanpak was in de eerste plaats intuïtief: op sommige stukken werden we op slag verliefd. Pas in tweede instantie ga je je documenteren –
en dat is niet eenvoudig: we kunnen slechts zelden de herkomst van een tapijt of een tuniek bepalen. Uiteraard speelt het financiële aspect ook een rol, want onze middelen zijn niet onbeperkt. Maar we konden ook rekenen op de sympathie van antiekhandelaars en verkopers die ons gunstige voorwaarden boden of die bepaalde stukken eerst aan ons aanboden. Door dit alles hebben we een collectie van ongeveer 220 Koptische weefsels kunnen opbouwen, vooral uit de III-IVe tot de Xe eeuw. Het gaat om fragmenten van kledingstukken en meubelstoffen zoals kussens, draperieën en tafellakens.” U hebt beslist om deze verzameling te schenken aan de Koning Boudewijnstichting. Waarom? “Enerzijds wensen we het plezier van onze ontdekkingen te delen met anderen. Anderzijds gaat het om fragiele stukken. We doen ons uiterste best om ze bij ons te bewaren in de best mogelijke omstandigheden, maar we hebben niet de middelen waarover een museum beschikt. Dat besef was bij ons al gegroeid toen we op de antiekbeurs BRAFA botsten op de stand van de Koning Boudewijnstichting. Ik wist niet wat de Stichting deed op het vlak van kunsterfgoed. Ik dacht dat ze zich concentreerde op maatschappelijke thema’s zoals sociale hulp, milieu, levenskwaliteit. De vonk is meteen •
•
•
overgesprongen: ik voelde dat ik te maken had met zeer professionele mensen die dezelfde passie voor kunst koesteren als een verzamelaar !” Waar kunnen we uw verzameling bewonderen? “De Stichting vertrouwt de stukken die ze ontvangt toe aan musea, en waakt er daarbij over dat ze toegankelijk zijn voor een breed publiek. In ons geval is de keuze gevallen op het Koninklijk Museum van Mariemont, dat al een grote Egyptische collectie heeft, maar geen textiel. Rekening houdend met de fragiliteit van de stukken, waarvan sommige conserveringswerk nodig hebben, zal de collectie er tentoongesteld worden volgens een rotatiesysteem, waarbij de samenstelling van de tentoonstelling elke zes maanden wijzigt. We werden door de Stichting nauw betrokken bij alle fases van het proces – de keuze van het museum, de contacten met experten, de uitwerking van een publicatie, de vele beslissingen die moeten genomen worden – en dat is erg dankbaar. Zo hebben we eigenlijk onze eigen collectie kunnen herontdekken en kunnen leren van de immense kennis van de specialisten die haar helpen te valoriseren. Het mag paradoxaal klinken, maar het is door onze collectie te schenken dat we ons haar eigen hebben kunnen maken.”
Sinds 13 juni wordt een selectie Koptisch textiel tentoongesteld in het Koninklijk Museum van Mariemont. De samenstelling van deze tentoonstelling wijzigt om de zes maanden, opdat tegen 2019 de hele collectie Fill-Trevisiol getoond kan worden aan het brede publiek. Ter gelegenheid van de schenking is een begeleidende publicatie verschenen. Die kan ook gedownload worden via onze website www.kbs-frb.be (rubriek ‘Nieuwe publicaties’). De collectie is ook het voorwerp van een wetenschappelijke studie door een team van internationale experts. De resultaten hiervan zullen in 2019 leiden tot een tentoonstelling en een catalogue raisonné over het geheel van de collectie, onder de auspiciën van het Museum van Mariemont.
17
Helena Bussers
CAMILLE, ALFRED, MAURICE EN DE ANDEREN...
‘Portret van Camille Lemonnier in het atelier van de artiest’, dat recent is aangekocht door het Erfgoedfonds, onderscheidt zich niet alleen door zijn esthetische kwaliteiten: dit schilderij van Alfred Stevens is ook een getuige van een prestigieuze bladzijde uit onze letterkunde en kunstgeschiedenis. In de tweede helft van de negentiende eeuw genoot een groep Belgische kunstenaars – van Maurice Maeterlinck tot Georges Rodenbach, van Alfred Stevens tot Émile Verhaeren om er maar een paar te noemen – grote bekendheid in het buitenland, en dan vooral in Parijs. “Velen van hen hadden nauwe contacten met elkaar en hadden banden met de Belgische en de Franse artistieke wereld. Het was een zeer actief netwerk van schilders, schrijvers, beeldhouwers en kunstcritici,” zegt Helena Bussers, die de Commissie Aankopen van het Erfgoedfonds voorzat.
Japans-geïnspireerd 'Portret van Camille Lemonnier' is een bevoorrechte getuige van deze periode uit onze kunstgeschiedenis. Alfred Stevens, die naam had gemaakt in Parijs en die er was gaan wonen, stelt zijn vriend voor, terwijl hij staande leest in het atelier van de schilder. “Camille Lemonnier was een sleutelfiguur in het wereldje van artiesten en intellectuelen. Hij vormde de link tussen velen onder hen”, zegt Helena Bussers. “Hij was overigens kunstcriticus, voor hij zich aan de literatuur ging wijden.” Het belang van het schilderij heeft ook te maken met het thema: taferelen in
het atelier waren een genre op zich in die tijd. Artiesten toonden graag hun atelier en maakten op die manier duidelijk welke invloeden van belang waren voor hun oeuvre, legt Helena Bussers uit. “Het decor wemelt van details die representatief zijn voor de interessegebieden van Alfred Stevens, in het bijzonder zijn voorliefde voor Aziatische invloeden. De waaier in bamboe, het No-theatermasker, de pauwenveren… de compositie baadt in een Japans aandoende sfeer die erg populair was in die tijd. Het is bovendien interessant om dit schilderij te vergelijken met vroegere portretten van Stevens: de toets is lichter, je voelt de invloed van de impressionisten. Kortom, dit is een belangrijk werk, op meer dan één vlak, en we zijn dus zeer blij dat het voortaan deel zal uitmaken van onze openbare collecties.”
NIEUWE THEMATISCHE ZAAL IN HET KMSK
18
De aankoop van ‘Portret van Camille Lemonnier in het atelier van de artiest’ komt op een uitgelezen moment: de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten hebben namelijk beslist om een thematische zaal te maken, ‘Atelier, academisme en creatie’. Er komt een interessant geheel van schilderijen en beeldhouwwerken die de visie van kunstenaars op hun werkomgeving tonen: ateliergezichten, zelfportretten, portretten van kunstenaars of van kunstliefhebbers. Bepaalde werken tonen goed hoe zich een ‘officieel’ academisme ontwikkelde, parallel met de avant-garde. Het was voor de Stichting dus de logica zelve om het schilderij van Stevens toe te vertrouwen aan de Musea voor Schone Kunsten, waar het in deze nieuw zaal mooi tot zijn recht zal komen.
MECENAATSREKENINGEN:
ZUURSTOFKUUR VOOR CULTUUR De culturele sector is, onder druk van het begrotingsmes, op zoek naar fondsen. Schenkers willen bijzondere culturele projecten helpen te realiseren, maar zien niet hoe dit kan. De Stichting brengt beide partijen samen met de mecenaatsrekeningen cultuur. Organisaties die voor één concreet maatschappelijk project geld willen inzamelen, kunnen bij de Koning Boudewijnstichting al langer een projectrekening openen. Die is beperkt in tijd en budget. Het geld mag niet opgepot worden en het project mag geen deel uitmaken van de dagelijkse werking. De culturele sector bleef tot nog toe uitgesloten van deze formule. Maar deze sector staat zwaar onder druk, nu overal in de budgetten wordt geknipt. Als hij zijn ambities wil blijven
MEER INFO? www.kbs-frb.be
verwezenlijken, zal hij andere bronnen van inkomsten dan de overheid moeten vinden. De Stichting stelt voor de culturele sector,inhetbijzonderdepodiumkunsten, en voor musea de mecenaatsrekeningen ter beschikking als instrument. De mecenaatsrekeningen cultuur financieren het creatieve proces dat uitmondt in een innovatief cultureel evenement met maatschappelijk nut. Het gaat dus niet om structurele steun noch om de betaling van werkingskosten. Neem nu een voorstelling met kinderen
met een handicap: de begeleiding van de kinderen kan betaald worden met een mecenaatsrekening. Met de mecenaatsrekeningen cultuur – musea kunnen instellingen op een transparante manier geld inzamelen om hun erfgoedcollectie toegankelijker te maken: de informatie bij de werken updaten, een app of een website ontwikkelen, een publicatie laten schrijven en lay-outen. Alles wat de waarde van een collectie in de verf kan zetten. Voor hun giften aan de Stichting krijgen de schenkers een fiscaal voordeel, net zoals bij projectrekeningen. Het grote verschil is dat de culturele organisaties die op deze manier fondsen werven, een mecenas moeten vinden die een gedeelte van het nodige budget voor zijn rekening neemt, en dit voor ze een aanvraag indienen. Met de mecenaatsrekeningen krijgen innovatieve culturele projecten meer zichtbaarheid en hoopt de Stichting de culturele sector de zuurstof te geven die hij nodig heeft.
19 9
Expo schrijft
VROUWEN WEER DE GROTE OORLOG IN “Idealen en de realiteit staan vaak op gespannen voet.” Els Flour, archivaris
De herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog zijn volop aan de gang, maar er blijkt een blinde vlek te zitten in het beeld dat we van die periode hebben: de rol van vrouwen. In het BELVuemuseum loopt tot begin 2016 een tentoonstelling die dit witte vlak inkleurt. Met Gender@war 1914-1918 wil het Archief- en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis naast het oorlogsfront ook het thuisfront in de kijker zetten. “Ik heb de indruk dat dit laatste in de herdenkingen buiten beeld blijft”, zegt Els Flour, archivaris. “Maar WO I was een totale oorlog. We willen het beeld dat mensen ervan hebben verruimen.” Het BELVue was, met zijn focus op de Belgische geschiedenis, de ideale plek voor deze tentoonstelling. Ze valt uiteen in vijf delen: de mobilisatie van vrouwen en mannen; het oorlogsgeweld aan het front en in de bezette gebieden; de rol van vrouwen aan het oorlogsfront en op het thuisfront; intimiteit en gezinsleven; en de naoorlogse periode. “Het verraste me in welke mate de herdenking nog puur nationaal is, terwijl zoveel landen bij de oorlog betrokken waren.” Deze expo kiest dus voor een internationaal perspectief, wat toelaat om gelijkenissen en verschillen te verkennen. Elders was er een duidelijker thuisen oorlogsfront dan in België, dat grotendeels bezet was. “Hier had je andere problemen zoals hoge werkloosheid. Dat mannen daardoor niet hun gebruikelijke rol van kostwinner konden opnemen, terwijl ze ook niet aan het front zaten, leidde tot ongemak, en dat zien we bijvoorbeeld in spotprenten uit die tijd.”
mannen voorbehouden waren, zoals trein- en tramchauffeur”, zegt Flour. Ze gingen aan de slag in de oorlogsindustrie, ze waren in ondersteunende functies in het leger actief, bijvoorbeeld als verpleegkundige. Vrouwen werden aangemoedigd in die nieuwe rollen, maar er was ook ongerustheid. Zouden ze nog naar hun 'natuurlijke' rol, thuis, willen terugkeren? Na de oorlog moesten vrouwen die nieuwe beroepen weer opgeven. Ze vroegen stemrecht als erkenning voor hun inzet. In Duitsland kregen ze gelijke politieke rechten, tot aan de machtsovername van Adolf Hitler, in Groot-Brittannië en België slechts ten dele, in Frankrijk helemaal niet. “Het gevoel leefde dat vrouwen toch een ondergeschikte functie hadden gehad in de oorlogsinspanningen tegenover mannen aan het front.” De oorlog had ook gaten geslagen in de bevolkingspiramide. De overheid creëerde met voordelen voor kroostrijke gezinnen en feestdagen als moederdag een cultus van het moederschap om het geboortecijfer op te krikken. En de strijd tegen abortus werd opgevoerd. “Maar het geboortecijfer zou verder blijven dalen. En vrouwen bleven aanwezig in nieuwe beroepen zoals kantoorbanen waar ze voor de oorlog veel minder aan de bak kwamen. Idealen en de realiteit staan vaak op gespannen voet.”
In landen als Groot-Brittannië en Frankrijk vertrokken wel massaal veel mannen naar het front. “Vrouwen namen banen over die tot dan aan
20
GENDER@WAR 1914-1918 loopt van 9 september 2015 tot 3 januari 2016 in het BELvue museum.
MEER INFO: www.belvue.be (tijdelijke tentoonstellingen)
FONDS CŒUR MAGHRÉBIN: HET BEWEEGT IN DE UITHOEK!
Als de inwoners van de Maghreb de middelen zouden krijgen om zelf hun ontwikkeling in handen te nemen, zouden er veel minder de ellende ontvluchten naar Europa, waar ze vaak een zeer kwetsbaar bestaan leiden. Een eenvoudig en helder idee, dat het Fonds Coeur Maghrébin in de praktijk brengt. Martin de Waziers, een van de oprichters van het Fonds dat sinds 2010 onder de vleugels van de Koning Boudewijnstichting zit, kent de Maghreb goed. “Het is een regio met een groot patrimonium en stevige troeven, zowel op het sociale, economische, culturele als op milieuvlak. Wat nodig is, is een duwtje in de rug voor de plaatselijke bevolking, zodat ze haar toekomst zelf in handen kan nemen en een waardig leven kan leiden.”
Op mensenmaat Het Fonds Cœur Maghrébin legt het accent op ontwikkeling en armoedebestrijding op het platteland. “Voor een klein initiatief als het onze is het belangrijk om niet te versnipperd te werken en projecten op mensenmaat te kiezen die we goed kunnen beheren”, zegt Martin de Waziers. “Daarom beperken we ons op dit moment tot Marokko, al hebben we wel de ambitie om in alle Maghreblanden aan de slag te gaan. We kunnen er terugvallen op een plaatselijk team en op partnerorganisaties
die bekend staan om hun ernst en hun degelijk beheer.” Tazert, een stadje van ongeveer 3.000 inwoners ten zuidoosten van Marrakech, is een beetje een modeldorp voor het Fonds Cœur Maghrébin. De projecten die er lopen tonen hoe een geïntegreerde ontwikkelingsstrategie er kan uitzien. “Met de steun van het Fonds hebben we daar een verwaarloosde olijfboomgaard gerestaureerd. Dankzij deze olijfboomgaard kan vandaag een coöperatie van plaatselijke boeren aan het werk. Op termijn is het ook de bedoeling om ontbossing te bestrijden en de omringende heuvels te herbebossen om zo de toegang tot natuurlijk water te verbeteren. Anderzijds is het borduuratelier nieuw leven ingeblazen, waardoor het zakencijfer vervijftigvoudigd is! Dit toont het potentieel van het plaatselijke artisanaat en de traditionele ambachten. In een voorstad van Casablanca ondersteunen we ook een project dat mensen met lepra re-integreert via een
MEER WETEN? Een korte online brochure die de activiteiten van het Fonds Cœur Maghrébin toelicht, is beschikbaar op www.kbs-frb.be.
tapijtenatelier.” Ook onderwijs is een prioriteit voor het Fonds, van kleuterscholen over alfabetiseringscursussen voor vrouwen tot opleidingen die jongeren voorbereiden op het ondernemerschap.
Mecenaat en vrijwilligerschap De middelen komen op dit moment vooral van privaat mecenaat en van vrijgevige schenkers. “We hebben ook partnerschappen afgesloten, meer bepaald met het Fonds Boodschap van Yaguine en Fodé, en onlangs met de Stichting Futur 21”, preciseert Martin de Waziers. Deze middelen worden nauwgezet beheerd, zodat het geld terechtkomt bij wie het nodig heeft. “In het Fonds zijn alleen vrijwilligers actief en, op de boekhouding na, hebben we geen administratieve kosten. We kunnen dus met zekerheid stellen dat bijna elke euro direct naar de projecten op het terrein gaat!”
Martin de Waziers
21
FONDS
VLINDERKINDJE
EEN ZO NORMAAL MOGELIJK LEVEN VOOR ONZE KINDEREN
Vlinderkinderen: achter deze poëtische naam gaat een zeldzame en zeer pijnlijke huidaandoening schuil. Voor haar dochter Elle-Jouly en alle andere kinderen met deze ziekte richtte mama Sylvie De Maegd het Fonds Vlinderkindje op, dat via steun aan wetenschappelijk onderzoek de levenskwaliteit van patiënten wil verbeteren en de genetische boosdoener vinden. Epidermolysis Bullosa Simplex is een groep zeldzame erfelijke huidaandoeningen waarbij de huid bij de minste aanraking loskomt. Er vormen zich pijnlijke blaren over het hele lichaam, de huid kan infecteren en gaat jeuken. Sommige vormen ontaarden in huidkanker. Er zijn verschillende varianten, maar Elle-Jouly, twee jaar, heeft de Dowling-Mearavariant, een mildere versie. Hoewel, wat heet mild. Ook Elle-Jouly heeft blaren op haar hele lijfje en haar eeuwige glimlach verbergt vaak veel pijn. “Elke ochtend zijn we twee tot drie uur bezig met de verzorging van Elle-
Jouly”, vertelt mama Sylvie De Maegd. “We prikken de nieuwe blaren die zich elke dag vormen één na één open en behandelen de aangetaste huid met uitdrogende zalf.” In die twee jaar is Sylvie De Maegd tegen wil en dank een experte geworden in deze aandoening en hoe haar dochter het best verzorgd wordt. De dienst neonatologie van het UZ Leuven heeft ervaring met de verzorging van patiënten als Elle-Jouly. Maar er kan nog veel gebeuren om hun levenskwaliteit te verbeteren. De zoektocht naar het defecte gen dat de aandoening veroorzaakt, staat nog in de kinderschoenen. In België is er niemand mee bezig. Met familie en vrienden richtte De Maegd daarom bij de Koning Boudewijnstichting het Fonds Vlinderkindje op – de naam verwijst naar de vleugels van een vlinder, die zo broos zijn als de huid van een kind met Epidermolysis Bullosa. Het Fonds ondersteunt wetenschappelijk onderzoek, in een eerste fase alleen naar de Dowling-Meara-variant van de ziekte. “De variant waar mijn dochter aan lijdt geeft beperkingen, maar hij is leefbaar”, zegt De Maegd. “Maar net daarom gebeurt daarrond heel weinig wetenschappelijk onderzoek. We hebben het Fonds opgericht omdat onze dochter aan deze ziekte lijdt, maar ook omdat nu vooral de zwaardere vormen financiering voor onderzoek krijgen.” “We hebben eerst een literatuuronderzoek gedaan om te zien welke onderzoeksgroepen er mee bezig zijn in het buitenland”, zegt Fransiska Malfait
"Er is veel onwetendheid. Daarom willen we ook inzetten op bewustmaking." Sylvie De Maegd, mama van Elle-Jouly
22
MEER INFO? Wie het hele verhaal van Elle-Jouly wil lezen, kan terecht op de blog van Sylvie De Maegd: http://elle-jouly.blogspot.be.
van het Centrum Medische Genetica van het UZ Gent, die het Fonds voorzit. Er was ook contact met Debra, een internationale patiëntenverFransiska Malfait eniging voor mensen met Epidermolysis Bullosa, die zelf ook onderzoeksprojecten uitschrijft. Er werd een tiental onderzoeksgroepen aangeschreven, waarvan er vijf reageerden. Drie groepen werken momenteel een gedetailleerd onderzoeksvoorstel uit. Later dit jaar zal een gespecialiseerde jury de laureaat/laureaten kiezen voor de 200.000 euro, een bedrag dat nog kan worden opgetrokken. De keuze gebeurt ook in overleg met Sylvie De Maegd, die als ervaringsdeskundige de prioriteiten kent. Op de langere termijn is er het genetisch onderzoek om het defecte gen op te sporen en uit te schakelen. Op de korte en middellange termijn kan er nog veel gebeuren om de symptomen beter te bestrijden en om de levenskwaliteit van de patiënten te verbeteren. “Ik denk bijvoorbeeld aan een plaatselijk verdovingssysteem voor thuis, dat kan helpen tijdens de dagelijkse verzorging, of effectievere zalf tegen de jeuk”, zegt De Maegd. Daarnaast wil de mama van Elle-Jouly het Fonds Vlinderkindje ook gebruiken om het brede publiek te sensibiliseren. “Het is een zeer visuele ziekte, met ook wonden op de handen, het gezicht. Mensen die het niet kennen, denken dat het besmettelijk is, of dat we ons kind dat zelf aandoen. Er is veel onwetendheid. Daarom willen we met het Fonds, naast wetenschappelijk onderzoek, ook inzetten op bewustmaking. We willen dat mensen weten wat de ziekte inhoudt, want we willen haar niet de hele tijd thuis houden. We willen dat ElleJouly een zo normaal mogelijk leven kan leiden.”
Goede opvang in de vroegste kindertijd helpt kinderen een goede start te nemen in het leven, en dat geldt zeker voor kinderen uit achtergestelde milieus. Daarom ondersteunt het ‘IKEA Fonds voor kinderen en opvoeding’ opvangstructuren die zich in het bijzonder tot deze groep richten.
TOEGANKELIJKE OPVANG VOOR IEDEREEN Veel onderzoeken tonen aan hoe belangrijk het is om te investeren in een goede opvang in de vroegste kindertijd. Een kwaliteitsvolle opvang is essentieel voor de psychologische, sociale, affectieve en intellectuele ontwikkeling van 0 tot 3 jaar en kan de gelijke kansen van deze kinderen bevorderen. Om verschillende redenen zijn het echter vaak de kinderen die het het meeste nodig hebben, die het minst naar de opvang gaan.
kunnen spelen. Maar we stellen vast dat we bepaalde, meer geïsoleerde wijken, zoals sociale woonwijken, moeilijk bereiken. De karavaan is een manier om dit publiek tegemoet te treden. We gaan ook samenwerken met de organisatie ‘Cirkus in Beweging’ om aan iets oudere kinderen psychomotorische activiteiten aan te bieden. Want ze hebben niet veel ontspanningsmogelijkheden in hun wijk.”
Een van de bedrijfsfondsen die de Stichting beheert, wil deze kloof dichten: sinds 2014 geeft het IKEA Fonds voor kinderen en opvoeding financiële steun aan initiatieven die mogelijkheden voor opvang en ontmoeting en ontwikkelingsgerichte activiteiten bieden aan zeer jonge kinderen uit sociaal achtergestelde gezinnen. Voorrang is er voor projecten voor mensen in een sociale woning.
Nog een project dat steun kreeg is de opvang van de Service Jeunesse et Cohésion sociale van Kasteelbrakel, in samenwerking met ONE (Franstalige tegenhanger van Kind & Gezin, red.). Het streeft gelijkaardige doelstellingen na: de relatie tussen ouder en kind versterken, het sociaal isolement van bepaalde gezinnen doorbreken, hun een plek bieden waar ze gehoor vinden. “We richten ons vooral tot ouders die niet werken en die dus geen toegang hebben tot traditionele crèches”, zegt projectleider Valérie Migot. “Er zijn twee vrijwilligers om zich met de kinderen bezig te houden en met de ouders te praten. Dit beantwoordt echt aan een behoefte: er is sinds januari een vaste groep ontstaan en de deelnemers hebben ook tijdens de vakantie, wanneer de opvang gesloten is, contact met elkaar! Met de hulp van het IKEA Fonds kunnen we onze activiteiten meer stofferen: psychomotorisch materiaal aankopen, evenals nieuwe spelletjes die de ontwikkeling stimuleren, en thema-activiteiten organiseren die tegemoetkomen aan de vraag van ouders, zoals een EHBO-cursus door het Rode Kruis.”
Rondreizende structuur Zo zullen de inwoners van de sociale woonwijk Schorenshof in Leuven binnenkort een vreemde bestelwagen door de wijk zien rijden: de ‘B(r)abbelkaravaan’ van de vzw De Mobil. Vanaf de lente 2016 zal dit ludieke initiatief, uitgerust met een speeltent, jonge kinderen met hun ouders een plek om elkaar te ontmoeten aanbieden. “Als inloopteam van Kind & Gezin bieden we preventieve, educatieve ondersteuning aan sociaal achtergestelde gezinnen”, zegt coördinatrice Annelies Sterckx. “Ouders kunnen zich even ontspannen met hun kind of praten over gezondheid, over voeding of over de school met andere ouders terwijl de kleintjes
Een vaste groep
MEER INFO? • Het IKEA Fonds voor kinderen en opvoeding ondersteunt elk jaar een tiental initiatieven (acht in 2014, elf in 2015) en geeft steun tot 10.000 euro. • De volgende projectoproep wordt gelanceerd begin 2016.
•
NIEUWE FONDSEN Dit is een overzicht van de zeven nieuwe Fondsen die filantropen recent hebben opgericht bij de Koning Boudewijnstichting, om een doel te realiseren dat hen na aan het hart ligt. • Het Fonds Gérald Futter wil mensen die gestigmatiseerd of uitgesloten worden hun waardigheid teruggeven en de kans geven om opnieuw een plek in de samenleving te vinden. • Het Fonds Helmut Kohl steunt initiatieven ten voordele van blinden en ondersteunt de opleiding van assistentiehonden voor mensen in armoede. • Het Fonds Marcel Hugo wil projecten financieren ten voordele van kansarme en slechtziende personen met kanker. Het Fonds zal actief zijn in de provincie Luik. • Het Fonds Moulaert-Laloux ondersteunt wetenschappelijke en medische vooruitgang en maatschappelijke activiteiten. • H e t Fo n d s Jean-Pierre Goetghebuer wil kwaliteitsvolle en aangepaste basiszorg ondersteunen voor de allerarmsten, zonder discriminatie. De prioriteit gaat naar microprojecten ten voordele van mensen met een handicap in Centraal-Afrika. • Het Fonds LUCMAUD ondersteunt projecten of organisaties die het gezin en de samenleving versterken. Het kan onder andere jonge ondernemingen of innoverende start-ups ondersteunen. • Het Fonds Jeannine Beckers wil de natuur beschermen, in het bijzonder de wilde fauna.
23
Koning Boudewijnstichting
Et cetera
Herman Van Rompuy, nieuwe voorzitter van het European Policy Centre Iets meer dan een jaar nadat hij is afgezwaaid als voorzitter van de Europese Raad is Herman Van Rompuy voorzitter geworden van het European Policy Centre (EPC), de invloedrijke Europese denktank gevestigd in Brussel. De Koning Boudewijnstichting is al sinds lang de strategische partner van het EPC. Op 10 september, negen dagen nadat hij aan zijn nieuwe functie begonnen was, gaf Herman Van Rompuy zijn inaugurale rede die ondubbelzinnig luidde: ‘Staat van de Unie’. Met de helderheid en het engagement die hem kenmerken gaf hij een overzicht van de uitdagingen waar de Europese Unie voor staat: de asiel- en migratiecrisis, Oekraïne, het nakende referendum in het Verenigd Koninkrijk, de noodzakelijke hervorming van de economische en monetaire Unie. Het evenement vond plaats in de nieuwe kantoren van het EPC in de Troonstraat in Brussel, nog steeds op een boogscheut van het hart van Europa.
Permanente tentoonstelling BELvue binnenkort volledig vernieuwd 8 november wordt een belangrijke dag voor het BELvue Museum dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting: de (tijdelijke) sluiting van zijn permanente tentoonstelling gewijd aan de geschiedenis van België, voor renovatie. Het grote publiek zal vanaf 21 juli 2016 een totaal nieuw parcours ontdekken! Bij het denkwerk over de aanpak ervan werd een groep jongeren betrokken, de Bende van BELvue, wier ideeën het proces veel dynamiek hebben gegeven. Maar de werken betekenen niet de sluiting van BELvue: de tentoonstelling Gender@war 14-18 loopt gewoon door tot januari 2016, de educatieve dienst blijft animaties organiseren, het restaurant en de museumshop blijven open, de archeologische site van de Coudenberg blijft toegankelijk. De verschillende etappes in de renovatie en het recentste nieuws over BELvue zijn te vinden op www.belvue.be.
Steunraden Oost-Vlaanderen en Antwerpen in actie De Steunraad Oost-Vlaanderen van de Koning Boudewijnstichting organiseerde op 9 september jl. zijn 8ste Gala-Avond. Het feest werd georganiseerd ter ondersteuning van goede doelen die door Oost-Vlaamse bedrijven worden gefinancierd en door de Koning Boudewijnstichting worden geselecteerd. Koning Filip en Koningin Mathilde waren daarbij aanwezig. Het evenement werd opgeluisterd door jonge plaatselijke muzikanten. Ook de Steunraad Antwerpen organiseerde eind september een evenement met als titel ‘Music in the Air’. De avond werd georganiseerd op de site van de Internationale Luchthaven van Antwerpen en werd opgeluisterd door de Koninklijke Muziekkapel van de Belgische Luchtmacht.
De Koning Boudewijnstichting dankt de Nationale Loterij en alle schenkers voor hun gewaardeerde steun. Deze driemaandelijkse nieuwsbrief ‘Blikveld’ verschijnt in het Nederlands en Frans. U kunt hem nalezen op www.kbs-frb.be. Daar kunt u zich abonneren op een digitale of papieren versie. U kunt ook bellen 02-500 45 55 of mailen
[email protected] Twee keer per jaar verschijnt onze international newsletter. En een tweewekelijkse e-news houdt u op de hoogte van al onze activiteiten. Vanzelfsprekend zijn alle abonnementen op onze nieuwsbrieven gratis.
