Beweeg Mee! De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI)1 in de collectieve verzekering voor de minima van de gemeente Den Haag Mensen niet alleen aan het bewegen brengen, maar ook aan het bewegen houden. Dat is de ambitie van de gemeente Den Haag. Een mooie maar ook grote ambitie waar een sluitende ketenaanpak rond zorg en sport voor nodig is. Met andere woorden: de zorgwereld en de sport- en beweegwereld met elkaar verbinden. Den Haag heeft in overleg met Azivo/Menzis en Coöperatie VGZ/Iza Cura een GLI - genaamd Beweeg Mee!- als pilot opgenomen in het aanvullende pakket van de collectieve zorgverzekering voor minima. In de groep sociale minima zijn er aantoonbaar veel mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een chronische ziekte als gevolg van een ongezonde leefstijl. De gemeente heeft gekozen voor een stap-voor-stap-aanpak. Eerste stap is werken aan het verbeteren van de netwerkvorming rond de GLI. Een tweede belangrijke stap is ervoor zorgen dat de mensen die uitstromen uit de GLI hun beweegactiviteiten kunnen volhouden door aansluiting te vinden tussen de begeleiding tijdens en na het programma.
Samenvatting: o
Streven is om in 2012 duizend mensen met een sterk verhoogde BMI (30-35) in het programma Beweeg Mee! te laten instromen. Potentieel bedraagt deze doelgroep ongeveer 5000 verzekerden in de Haagse achterstandswijken. Het aantal volwassenen in het sociale minima contract en het 2
Ooievaarscontract voor Azivo en IZA Cura is 28.000-30.000. Hiervan heeft 18% ernstig overgewicht. o
3
De zorgverzekeraars Coöperatie VGZ (IZA Cura) en Azivo bieden duizend verzekerden met een aanvullende verzekering een vergoeding voor coaching, leefstijl- en dieetadvies. De zorgverzekeraar kopen daartoe Beweeg Mee! in bij daarvoor geselecteerde zorgaanbieders.
o
Het programma is alleen op verwijzing van de huisarts toegankelijk voor de doelgroep.
o
De gemeente Den Haag werkt aan een laagdrempelig beweegaanbod en aan het verbeteren van de verbindingen tussen (leefstijladviseurs bij de) zorgaanbieders en het bestaande sport- en beweegaanbod. Zo wil de gemeente borgen dat deelnemers aan Beweeg Mee! ook daadwerkelijk doorstromen naar het reguliere bestaande beweegaanbod. Dit financiert de gemeente gedeeltelijk zelf en gedeeltelijk via subsidie van het NISB.
o
Deelnemers moeten de beweegactiviteiten zelf betalen. Hier komt het principe ‘eigen verantwoordelijkheid’ om de hoek kijken. Haagse minima hebben met de Ooievaarspas wel 50% korting op het beweegaanbod.
o
Aandacht voor evaluatie en monitoring van dit nieuwe programma.
o
Bij succes wordt verlenging van Beweeg Mee! in 2013 overwogen.
1 De gecombineerde leefstijlinterventie is een integrale leefstijlaanpak die bestaat uit advies over en begeleiding bij voeding/eetgewoontes, beweging en gedragsverandering. Deze interventie is (kosten)effectief gebleken. Bron: Rapport ‘De gecombineerde leefstijlinterventie: kosten, opbrengsten en de praktijk’, CVZ, 2010 2 Dit is een pas waarmee Hagenaars met een laag inkomen korting krijgen op activiteiten, cursussen, sporten etc. 3 IZA Cura is onderdeel van de Coöperatie VGZ
Om Beweeg Mee! in de gemeente Den Haag vanuit meerdere perspectieven als een casus te kunnen belichten, hebben vertegenwoordigers van de gemeente en van de zorgverzekeraars hun medewerking verleend aan het tot stand komen van dit artikel. Startpunt van de samenwerking Een aantal parallel aan elkaar lopende ontwikkelingen bij de gemeente Den Haag heeft geleid tot de start van de samenwerking tussen gemeente en zorgverzekeraars. Leren van eerdere ervaringen Bewegen op Recept (BOR) is een interventie die een aantal jaar in Den Haag is ingezet. Deelnemers krijgen van hun huisarts een doorverwijzing voor een beweegcursus. In de opzet en de resultaten van Bewegen op Recept viel nog verbetering te behalen. Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) Via het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) wil de gemeente bij Hagenaars die onvoldoende actief zijn om gezond te blijven, sporten en bewegen meer integreren in hun leven. De gemeente wil graag dat sportaanbieders meer passende activiteiten aanbieden voor volwassenen en senioren. Vanuit het actieplan is geld beschikbaar gesteld om de al actieve combinatiefunctionarissen bij de verenigingen (jeugdsportcoördinatoren) extra aanstellingen te geven. Haagse Krachtwijkenaanpak (Het beste voor de buurt) Eén van de onderdelen uit de Haagse Krachtwijkenaanpak is de business case Gezondheid en Sport. Speerpunt hierin is het realiseren van laagdrempelige preventie en zorg in de krachtwijken. Uitdaging NISB om zorg en sport te verbinden NISB heeft de gemeente uitgedaagd om iets te gaan doen met de verbinding tussen zorg en sport. Gemeente en zorgverzekeraars hebben vervolgens de bestaande GLI4 als casus genomen en bekeken hoe dit aanbod te optimaliseren. Zo hebben ze er een gezamenlijke uitdaging van gemaakt om een product te creëren waar alle partijen achter staan en in participeren. De eenjarige Impulsregeling van NISB heeft een katalyserende rol gespeeld: Den Haag heeft besloten de pilot te verbreden van één naar vier jaar en naar alle wijken van de stad. Samenwerking sectoren Volksgezondheid en Sport binnen de gemeente De sectoren Volksgezondheid en Sport werken al langer in Den Haag met elkaar samen (onder andere in het Programma Gezondheid en Sport in de Haagse Krachtwijken). De samenwerking op beleidsmatig niveau is er dus. Het aan elkaar plakken van het resultaat van die samenwerking op het niveau van de uitvoering is volgens de gemeente wellicht het meest lastig omdat het zulke verschillende werelden zijn: een professionele wereld en een vrijwilligerswereld.
4 Bewegen op Recept
Bestuurlijke betrokkenheid De wethouder Volksgezondheid en de wethouder Sport dragen dit initiatief beiden een warm hart toe en treden hiermee ook gezamenlijk naar buiten. Rol van de gemeente De gemeente werkte al op verschillende manieren aan het bestrijden van overgewicht, chronische aandoeningen en te weinig beweging: via de inzet van gezondheidsmakelaars in achterstandswijken, het verleiden en begeleiden van sportclubs om beweegactiviteiten aan te bieden gericht op mensen die te weinig bewegen/overgewicht hebben en de deelname aan Bewegen op Recept. De gemeente gaat nu op wijkniveau inzetten op het versterken van netwerken en verbindingen tussen zorgaanbieders en aanbieders van sport- en beweegactiviteiten om zo te borgen dat deelnemers aan de GLI ook doorstromen naar sport- en beweegactiviteiten. Dit gebeurt langs drie wegen: o
optimaliseren van de informatie over het bestaande beweeg- en sportaanbod;
o
inzetten van jeugdsportcoördinatoren (de combinatiefunctionaris in dienst van de sportvereniging) voor de doelgroep van de GLI zodat sportclubs passend aanbod ontwikkelen;
o
extra capaciteit inzetten om de verbinding te maken tussen zorg en sport in de wijken.
Rol van de zorgverzekeraars De zorgverzekeraars zijn op zoek naar manieren om minder vanuit de traditionele rol als verzekeraar te acteren en meer de dialoog op te zoeken. Ze hebben bewust de opbouw en onderdelen van het programma niet tot in detail uitgewerkt zodat de zorgaanbieders de ruimte hebben gekregen om hier invulling aan te geven. Daarbij hebben zorgverzekeraars wel kaders aangegeven. Samenwerking zorgverzekeraars en gemeenten Zowel de gemeente als de zorgverzekeraars geven aan op een heel plezierige manier met elkaar samen te werken. Het is nieuw voor alle partijen en vraagt om buiten de paden te treden en je te verdiepen in elkaars belangen. Het is een groeiproces. De zorgverzekeraars hebben er daarbij bewust voor gekozen samen op te trekken, omdat het om veel inwoners gaat en de GLI in ieder geval in een aantal wijken (Centrum en Escamp) moet worden aangeboden. Ook deze samenwerking verloopt heel goed. De zorgverzekeraars geven wel aan dat ze hun draai moesten vinden omdat ze tenslotte ook concurrent van elkaar zijn. De stappen tot nu toe o
Gezamenlijke doelstelling formuleren en vertalen in een plan van aanpak waarin ook de bijdrage en de rolverdeling van de verschillende partijen is vastgelegd.
o
Bepalen van de doelgroep (BMI etc.) en bepalen van de kaders van het programma van de GLI (met alle noodzakelijke onderdelen voeding-beweging-coaching).
o
Samen met zorgaanbieders de uitwerking van de kaders maken en tot een concrete invulling van het programma komen.
o
Leren van evaluaties van eerdere aanpakken als BOR, Van Klacht naar Kracht en de BeweegKuur om tot een GLI te komen.
o
Contracten afsluiten met zorgaanbieders: op dit moment zijn er contracten met 4 zorgaanbieders met in totaal 9 locaties.
o
Een medewerkster van de afdeling Sportsupport van de gemeente Den Haag heeft sportaanbieders bezocht. Zij heeft hiermee ervaring opgedaan in Rotterdam. Het gaat steeds meer om de maatschappelijke functie die sportclubs kunnen en willen vervullen in de wijk.
o
15 maart 2012 was er een persmoment. Externe communicatie wordt gezamenlijk voorbereid maar de gemeente is afzender van de boodschap. De overweging hiervoor is dat het krachtiger is als de gemeente aangeeft dat ze wil stimuleren dat Hagenaars meer bewegen en dat ze overgewicht wil voorkomen dan als zorgverzekeraars dit communiceren.
De vervolgstappen Huisartsen informeren De zorgverzekeraars gaan de grote huisartsenpraktijken informeren. Ook ontvangen huisartsen van de zorgverzekeraars een overzicht van verzekerden in hun praktijk die qua vergoeding voor de GLI in aanmerking komen. Ze kunnen dan zelf beoordelen of deze mensen ook in de inclusiecriteria passen. Monitoren Naast feitelijke gegevens worden ook gegevens over de samenwerking en de ervaringen van deelnemers, leefstijladviseur en sportaanbieders gemeten. Ook zijn criteria geformuleerd om te bepalen wanneer de samenwerkende partijen tevreden zijn en de pilot een succes noemen. Cruciale succesfactoren Mensen Mensen die iets willen en die echt gaan voor het succes. Je moet met elkaar een relatie opbouwen, open naar elkaar toe zijn en zaken bespreekbaar kunnen maken. Eigen verantwoordelijkheid nemen Het is cruciaal dat iedere partij zijn rol pakt om dingen ook daadwerkelijk voor elkaar te krijgen. Het gaat niet alleen om de bereidheid om met elkaar te delen, maar ook om eigen verantwoordelijkheid te nemen. Instroom Het succes valt of staat met de instroom van deelnemers. Daarom worden huisartsen over dit programma geïnformeerd. Overkoepelende visie binnen gemeente De thema’s sociale minima, sport, welzijn en zorg zitten niet altijd in één portefeuille bij de gemeente. Een overallvisie en goede communicatie tussen de verschillende personen is dan nodig is om zo’n traject van de grond te krijgen.
Structurele financiering Voor de activiteiten van de gemeente is dit traject vanuit projectgelden gestart. Minister Schippers heeft de regeling combinatiefunctionarissen (Impulsregeling Brede Scholen, Sport en Cultuur) vanaf 2012 verbreed onder de naam ‘Buurtsportcoaches’ en trekt daar extra geld voor uit. Daarmee kan Den Haag dit onderdeel van het traject structureel blijven doen als het succesvol is. Structurele financiering is daarmee voor de gemeente soms een randvoorwaarde. Tips voor partijen die een vergelijkbaar traject willen opstarten Begin voldoende op tijd De gemeente en de zorgverzekeraars wilden in eerste instantie in acht maanden instroom voor het programma realiseren. Dit is te kort gebleken. Alle stappen in het traject kosten veel tijd, voor iedereen is het nieuw. Sluit aan bij bestaand beweegaanbod Den Haag heeft van Bewegen op Recept geleerd dat je mensen wel tien keer kunt laten sporten in een zaaltje maar dat je dan een artificiële wereld creëert. Het is goed om te kijken wat er al in een wijk is aan beweegaanbod en wat die organisaties/aanbieders nodig hebben om passend beweegaanbod te kunnen bieden. Zorg voor goede informatie richting zorgaanbieders. De zorgverzekeraars hebben een bijeenkomst georganiseerd voor de zorgaanbieders. De voorbereiding hiervan en de presentatie tijdens de bijeenkomst waren zorgvuldig, open en duidelijk. Na afloop van de bijeenkomst is er heel snel een verslag rondgestuurd en heeft de zorgverzekeraar contact opgenomen met de aanwezige zorgaanbieders. Heb lef en wees open Als gemeente moet je open het gesprek ingaan en het lef hebben om buiten je eigen domeinen te kijken. Samenwerken op deze manier is echt nieuw voor iedereen en daarvoor moet je anders kijken. Verdiep je in het belang van de ander en ga open het gesprek aan. Integrale aanpak De GLI in Den Haag is een goed voorbeeld van de manier waarop zorgverzekeraars, zorgaanbieders en de gemeente samen een integrale gezondheidsbevorderingsaanpak hebben ontwikkeld. Zorgverzekeraars hebben de GLI in overleg met de zorgaanbieders werkende weg ontwikkeld. De gemeente heeft daarbij vanuit meerdere beleidsterreinen ook de integrale rol opgepakt met het accent op het ondersteunen van de uitstroom van deelnemers uit de GLI.
