Betrokkenheid loont Succesvol samenwerken met nieuwe Nederlanders in de wijk
Betrokkenheid loont Succesvol samenwerken met nieuwe Nederlanders in de wijk
Inhoud
Voorwoord Met plezier presenteren wij u de brochure ‘Betrokkenheid loont’; een praktische handreiking voor ‘Succesvol samenwerken met nieuwe Nederlanders in de wijk’. Een aantal inspirerende en effectieve brainstormsessies met zelforganisaties hebben de basis gelegd voor de inhoud van deze brochure. Zowel professionals als bewoners die actief zijn in hun wijk zijn betrokken geweest. Bewoners weten vaak precies wat er in hun wijk speelt en hoe je andere bewoners het beste benadert. Deze werkwijze heeft ook bewezen dat een samenwerking tussen professionals en bewoners tot mooie resultaten en nieuwe inzichten kan leiden. De resultaten van de brainstorm zijn overzichtelijk samengevat in 9 praktische tips. Wij hopen dat deze uitgave u volop handvatten geeft om nog effectiever met nieuwe Nederlanders samen te werken. Ook hopen wij dat de brochure u inspireert nog vaker de dialoog op te zoeken met de verschillende doelgroepen die u wilt bereiken. Parallel aan deze brochure is in opdracht van VROM/WWI ook een uitgave met de titel ‘Betrokkenheid loont’ verschenen. Deze is samengesteld door Forum en heeft als ondertitel ‘Handreiking voor de participatie van nieuwe Nederlanders’. Wij bevelen u deze uitgave van harte aan als u op zoek bent naar een gedegen en praktijkgerichte handleiding voor het betrekken van nieuwe Nederlanders bij het maken van beleid.
Elly van Kooten, projectdirecteur Wijkenaanpak, ministerie VROM WWI
Inhoud Actieve bewoners
8
Praktijkervaringen
10
Tips
13
Handige sites
14
Verder lezen
15
Colofon
16
Succesvol samenwerken met nieuwe Nederlanders in de wijk Samen met gemeenten wil de programmadirectie Wijken nieuwe Nederlanders meer betrekken bij hun wijk. Want bewonersparticipatie betekent dat iedereen meedoet met de wijkenaanpak. In verhouding doen jongeren en nieuwe Nederlanders minder mee met de wijken aanpak. Dat blijkt uit signalen die bij de programmadirectie Wijken zijn binnen gekomen. Zo doen deze groepen bijvoor beeld minder mee in bewonersorganisaties, dienen ze minder aanvragen in voor bewonersbudgetten en zijn ze minder vertegenwoordigd in lokale regiegroepen. Dat is jammer, want het is belangrijk dat alle bewoners van aandachtswijken profiteren van de wijkenaanpak. Maar het kan anders. In deze folder zijn praktijkvoorbeelden, ervaringen van actieve bewoners en professionals, contactpersonen en handige sites op een overzichtelijke manier bij elkaar gebracht. Door het delen van best practices en het geven van achtergrondinformatie hopen wij dat succesvolle initiatieven nog meer navolging vinden. Deze folder gaat over samenwerken in de wijk. Het ministerie VROM/WWI geeft ook nog een boekje uit over bevordering van jongerenparticipatie. De ervaringen met de wijkenaanpak van de afgelopen jaren laten zien dat bewoners weer meer vertrouwen krijgen in hun wijk.
Wijkbewoners voelen dat ze er weer toe doen. Dat gevoel moet gaan leven onder álle bewoners. Met deze extra impuls willen wij specifiek die nieuwe Nederlanders actiever betrekken bij de wijkenaanpak. Wij hebben het vertrouwen dat ook zij actiever meedoen in de wijken als ze nog duidelijker worden uitgenodigd en uitgedaagd. Gemeenten en andere lokale partners spelen daarbij een belangrijke rol. Uiteindelijk valt het verschil tussen bevolkingsgroepen weg en hebben we het gewoon over bewoners en bewoners participatie. Maar dat kan niet zonder extra aandacht.
Betrokkenheid loont | 05
Bewonersbudgetten Om goede initiatieven te stimuleren heeft VROM samen met het Landelijk Samenwerkings verband Aandachtswijken een systeem van vouchers ontwikkeld. Bewoners krijgen zo zelf de gelegenheid een project in hun wijk te beginnen. Voor de financiering kunnen ze terecht bij hun eigen gemeente. De 31 grote en middelgrote gemeenten (G31) krijgen ieder 300.000 euro per jaar om bewonersinitiatieven financieel te ondersteunen. Een aantal gemeenten gebruikt daarvoor het vouchersysteem, andere hebben een eigen methode. Bewonersbudgetten zijn ook goed in te zetten om de betrokkenheid van nieuwe Nederlanders bij hun wijk te vergroten. Met een speciale informatieavond, begeleiding bij het invullen van een voucher of het inzetten van een intermediair, help je ze vaak al een eind op weg met hun eigen project in de wijk. Kijk voor meer informatie op www.vrom.nl/wijkaanpak.
Belemmeringen Nieuwe Nederlanders geven zelf aan dat zij minder participeren in de wijkenaanpak dan andere wijkbewoners, omdat ze zich geen onderdeel voelen van het proces van wijkverbete ring. Projecten sluiten niet aan bij hun belangen en ze hebben niet genoeg inzicht in besluitvor mingsprocessen om er zelf aan deel te nemen. Bovendien hebben buurtbewoners soms andere beelden en verwachtingen, waardoor onduidelijke communicatie ontstaat. Als deze groep wél actief is in hun wijk, doen ze dat meestal in kleine projecten. Vaak blijkt het succes samen te hangen met de volharding van één of enkele mensen. Als je een duidelijk doel hebt, dan lukt het. De kinderen doen vaak wel volop mee. Soms binnen hun etnisch netwerk, vaker nog daarbuiten. Hieruit blijkt dat het begint bij het willen. Als er een duidelijk doel is lukt het. Het betekent dat je soms moet afstappen van beproefde procedures en in moet zetten op methoden die resultaat opleveren. Een speciale informatieavond voor groepen die nog weinig meedoen, begeleiding bij het invullen van een voucher en het inzetten van een contactpersoon die vertrouwen geniet kunnen al een wereld van verschil maken. Van belang is daarbij dat de doelgroep ook daadwerkelijk de partner is. Hanteren zij andere werkwijzen, of leggen zij andere prioriteiten, dan zouden gemeenten daar serieus aandacht voor moeten hebben. Uiteraard heeft iedereen te maken met de algemene spelregels, maar ook daarbinnen valt veel te bereiken door middel van goede begeleiding en communicatie.
Actieve bewoners Naast professionals zijn er duizenden bewoners die als vrijwilliger actief zijn in hun wijk. Zij weten vaak precies wat er in hun wijk speelt en hoe je bewoners het beste benadert. Vijf van hen vertellen over hun ervaringen en aanpak.
Aanbellen
Werk aan het grote doel
Cygnea van der Hooning en Wout Heukelom wonen in Amsterdam-Osdorp. Ze zijn allebei actief in het intercultureel leefbaarheidsover leg (ILO) en betrekken bewoners door langs de deur te gaan en aan te bellen. Persoonlijke communicatie is de beste garantie voor resultaten, zo hebben ze ontdekt: ‘Het kost veel tijd, maar je kunt mensen enthousiast maken. Het wordt in een gesprek direct duidelijk wat ze van je verhaal vinden, of ze het begrijpen en willen meedoen. Als je langs de deur gaat kom je in contact met mensen die je anders niet zult bereiken.’
Samar Shaalan en Imaan Dupal runnen in Amsterdam-Noord een Vrouwenbazaar met kleding, cadeaus, kunstvoorwerpen en vooral lekker eten uit verschillende windstreken. De vier lessen die zij hebben geleerd:
Omgaan met weerstand
Imaan Dupal: ‘Je bent in het begin enthousiast, hebt iedereen nodig en zegt al snel: kom erbij, maar dat kan tegen je werken. Er zijn mensen die erachter komen dat het niets voor hen is. Je moet goed kijken met wíe je in zee gaat. Of iemand ook daadwerkelijk gemotiveerd is en bij je past.’
Edo van Tienen is voorzitter van de Bewonersvereniging Grienden en Meenten in Almere. Hij heeft het initiatief genomen voor een graffitiwand in zijn buurt en zo is de relatie tussen oud en jong in de buurt verbeterd. ‘Je krijgt altijd weerstand, bewoners die zeggen: van mij hoeft het niet. Laat dat niet bepalend zijn’, zegt Edo van Tienen. ‘Vier het als er een succesje is behaald. Treed naar buiten. Dat doen we hier in Almere ook. En zodra er iets leuks gebeurt, zorg dat de pers op de hoogte is en komt. Publiciteit kan heel stimulerend zijn.’ 08 | Betrokkenheid loont
• Neem initiatief Samar Shaalan: ‘Mensen moeten naar buiten gaan. Kom naar het buurthuis, leg contact met het stadsdeel, maar blijf niet thuis zitten. Dat is ook het doel van de bazaar: vrouwen uit hun isolement halen en hun kwaliteiten en kracht laten zien.’
• Zoek gemotiveerde mensen
• Werk samen Samar Shalaan: ‘Niemand kan alles zelf, je hebt anderen nodig. Je kunt zo ook van elkaar leren.’
• Houd het grote doel voor ogen Samar Shaalan: ‘Verzand niet in details. Besteed er niet te veel energie aan als dingen niet lopen, maar houdt het grote doel voor ogen.”
Even Buurten! Deze teksten zijn ingekorte versies van drie interviews uit Even Buurten! Bewoners werken samen aan hun buurt, een uitgave van de WijkAlliantie. Meer informatie: www.wijkalliantie.nl
Praktijkervaringen In verschillende gemeenten komen succesvolle projecten van de grond. Toeval? Niet helemaal. Twee doorgewinterde collega’s onthullen het geheim van hun succes.
‘Kom achter je bureau vandaan’ Naam: Ria Bolink Is: Procesmanager diversiteitbeleid In: Breda Trots op: Dat het beleid samen met de mensen in de stad wordt vormgegeven. Kan nog beter: De afstemming tussen de verschillende projecten Ria’s advies: Kom achter je bureau vandaan en praat ook met mensen die je niet subsidieert. “Laatst wilde een ondernemersvereniging de contacten met de allochtone winkeliers verbeteren. Of wij wilden helpen. Samen met een stagiair ben ik er heen gegaan. Bij de eerste winkelier deed de stagiair het woord. Hij kwam direct to the point. De winkelier reageerde eigenlijk niet. Bij de volgende hebben we het op mijn manier gedaan. Ik heb eerst wat gekocht, heb wat gevraagd over de winkel en ben daarna pas begonnen over de winkeliersvereniging. Deze man was geïnteresseerd, wilde weten 10 | Betrokkenheid loont
wat die vereniging voor hem kon betekenen. Zo gaat het meestal. De Hollandse directheid, dat werkt vaak niet. Je moet eerst vertrouwen opbouwen voor je verder kunt. Ik zeg altijd: je moet elkaar verstaan. In het Nederlands, maar ook op intercultureel niveau. Ik vind dat het mijn taak is om een brug te slaan. Veel beleidsambtenaren blijven achter hun bureau zitten en praten niet met de mensen waarvoor zij beleid maken. Ik investeer juist in contacten in het veld. Ben altijd bereikbaar, ook in het weekend. Dat klinkt misschien vreemd voor een beleidsmedewerker, maar als je je doelgroep niet kent, ga je volgens mij rare dingen bedenken. Wat ik soms lastig vind in de communicatie met allochtonen, is het informele. Het botst met afspraken maken op papier. Maar op een gegeven moment moet een zelforgani satie wel een projectplan schrijven. En dat vinden ze vaak moeilijk. Of dan dienen ze een plan in, maar dan zonder begroting. Dan voldoen ze nog niet aan de subsidieeisen. Soms help ik ze door een format te maken. Bij de instelling voor sociaal-cultureel werk hier in Breda hebben ze gelukkig iemand die zelforganisaties bijstaat. Ik vind dat we daarin meer moeten investeren. Want dan maken nieuwe Nederlanders een stap van wat toch een beetje een hapjes-en-
dansjes-cultuur is, naar plekken waar beslissingen worden genomen. Dat is nou echt participatie!”
‘Maak minder nota’s’ Naam: Zafer Aydogdu Is: Beleidsambtenaar integratiebeleid Bij: gemeente Deventer Trots op: De betrokkenheid naar elkaar. Dat is de kracht van de stad. Kan nog beter: De samenhang tussen de projecten. Zafer’s advies: Kijk eerst waar mensen mee bezig zijn en maak dan pas beleid. “Jij als ambtenaar moet naar de mensen toe. Niet andersom. Zelf maak ik nooit een afspraak op het stadhuis. Ik ga altijd naar de instelling toe waar ik mee ga praten. Zo leer ik ze beter kennen. Bovendien heb ik ontdekt dat een vergadering op het stadhuis voor veel mensen een hoge drempel heeft. Wat ik wel doe, is het stadhuis beschikbaar stellen voor bijeenkomsten. Morgen komen hier bijvoorbeeld allochtone ouders met hun kinderen voor een avond over onderwijs. Mijn werk bestaat voor een groot deel uit netwerken. Hier in Deventer hebben we lang een expertisecentrum gehad. Dat centrum is opgeheven, maar de denktank en het overlegorgaan bestaan gelukkig nog steeds. Van dat netwerk heb ik veel profijt.
Hoe je zo’n netwerk opbouwt? Stap op de fiets, ga naar de markt of een winkelstraat met veel etnische ondernemers. En begin een praatje. Onlangs had ik hier een delegatie Kamerleden op bezoek. Met hen ben ik ook gewoon naar een winkelstraat gegaan. We hebben mensen op straat aangesproken en er ontstond als vanzelf een warme dialoog. Zonder afspraak vooraf. Integratiebeleid is vaak een paradox. Een voorbeeld: de Italiaanse vereniging heeft een subsidieaanvraag gedaan. Die werd afgekeurd omdat de activiteiten alleen voor Italianen zouden zijn. Maar tegelijk zijn we blij met zo’n vereniging, want dan hebben we een aanspreekpunt. Bekritiseer burgerinitiatieven dan niet, moedig zo’n club aan. Leg niet op, kijk waar mensen mee bezig zijn. Meedoen begint vaak met een zelforganisatie. In eigen kring doen mensen vaak al veel voor elkaar. Vrijwilligerswerk, al noemen ze het zelf anders. Sluit bij dat soort initiatieven aan en maak dan pas beleid. Zet burgers centraal, niet het beleid. Beleid vind ik sowieso teveel heilig verklaard. Maak minder nota’s. Of laat ze desnoods dicteren door burgers.”
Betrokkenheid loont | 11
Bewonersorganisatie Het P-team van de Rotterdamse corporatie Woonstad werkt met aanbevelingen uit het overzicht aanbevelingen participatie van nieuwe Nederlanders, gemaakt door Joop Hofman. Een voorbeeld: Overleggen, samenwerken, strategisch kunnen handelen, leiderschap tonen of omgaan met bestuurders, zijn belangrijke vaardigheden. Net als een slim telefoontje plegen, een kort briefje maken of een kleurenprint uitdraaien. Deze vaardigheden zijn bijna noodzakelijk om in een bewonersorganisatie mee te kunnen doen. Vergaderingen kennen vaak ongeschreven codes. Voor onbekenden is dat verwarrend en sluit hen (bewust en onbewust) buiten. De typisch Nederlandse vergadercultuur met een agenda, notulen en een actielijst is erg organisatiegericht, terwijl een immigrant ook aandacht wil voor het persoonsgerichte.
Tips Praktische tips voor een betere participatie van nieuwe Nederlanders in de wijk:
1. Maak persoonlijk contact
4. Bepaal je doelgroep
Stuur geen algemene uitnodiging, maar lever maatwerk. Bijvoorbeeld: Bel bij betrokkenen persoonlijk aan, laat iemand uit de eigen groep een oproep doen, of beleg een bijeenkomst op een plaats waar ze vertrouwd mee zijn. Het laten verstrekken van informatie door mensen die ze kennen vergroot vaak de acceptatie van de boodschap.
Dat kunnen nieuwe Nederlanders in het algemeen zijn, maar ook bewoners van een bepaalde flat, lage inkomensgroepen, jongeren, ouderen of een bepaalde etnische groep. Zorg dat je communicatie aansluit bij die doelgroep en hun belevingswereld.
2. Heb een lange adem
Participatie gaat in stapjes. Begin met kleine projecten en breid het steeds verder uit. Hou de lange termijn in je achterhoofd, want dan zie je duurzame resultaten van je inspanningen. Stimuleer kennisoverdracht. Neem het initiatief niet over, maar houd de betrokkenheid en verantwoordelijkheid zoveel mogelijk bij de groep zelf. Laat successen zien en sta er bij stil.
3. S timuleer bewonersinitiatieven
Bewonersbudgetten en vouchers zijn prima instrumenten om initiatieven van onderop te stimuleren. Bevorder dat actief. Stimuleer ook dat de doelgroep deel uitmaakt van de regiegroepen van bewonersvouchers.
5. Gebruik bekende ontmoetingskanalen en media
Heb oog voor de vergadercultuur. Zorg dat het gezellig is, houd ruimte voor persoonlijk contact, werk niet alleen met papier, maar ook met videobeelden, gesproken woord, enzovoorts. Ook de aanwezigheid van een, voor de doelgroep, bekend persoon vergroot de opkomst.
6. Bied ondersteuning
Help bijvoorbeeld met het indienen van een bewonersinitiatief of laat hen zelf een film maken over problemen waar een bepaalde groep mee kampt en hoe die problemen worden aangepakt. Je kunt ook adviseren bij het maken van projectplannen.
Betrokkenheid loont | 13
7. Betrek nieuwe Nederlanders in een vroeg stadium
Zie hen niet enkel als vrijwilliger, maar roep ook hun betrokkenheid en deskundigheid in als (professionele) partner. Benader niet steeds dezelfde mensen, maar investeer in verschillende contacten en werk zo aan een duurzaam netwerk. Wees altijd helder in de verwachtingen die je hebt.
8. Bevorder diversiteit
Betrek hen in algemene netwerken. Binnen de gemeente, bewonersgroepen, professionele organisaties, regiegroepen enzovoorts. Dan kunnen nieuwe Nederlanders zich gemakkelijker herkennen in dergelijke organisaties. En andersom.
9. Stuur op samenwerking
Stimuleer dat organisaties samenwerken met gemeentelijke instellingen en bewonersorganisaties. Probeer losse initiatieven te koppelen aan een breder plan, maar let er ook op dat het initiatief daardoor niet ‘vermorzeld’ wordt.
14 | Betrokkenheid loont
Handige sites • www.helpeenburgerinitiatief.nl laat zien op welke manieren gemeenteambtenaren burgerinitiatieven kunnen ondersteunen. Op deze website delen gemeenten kennis en ervaringen met elkaar. Bijeenkomsten worden aangekondigd in een agenda. Ook andere organisaties vertellen wat zij kunnen betekenen bij de ondersteuning van burgerinitiatieven. • www.inactiemetburgers.nl is de site van het deelproject In actie met burgers! dat onderdeel is van het Actieprogramma Lokaal Bestuur. Het project wil gemeenten die op een vernieuwende manier met burgers samenwerken met elkaar in contact brengen. Dat gebeurt in lokale proeftui nen, waar gemeenten van elkaar leren door bijvoorbeeld kennisuitwisseling en intervisie. Elke proeftuin heeft een eigen aanjager. Ook worden per proeftuin verschillende bijeenkomsten gehouden. • www.wijkalliantie.nl laat veel activiteiten van de WijkAlliantie zien. WijkAlliantie is een landelijke, onafhankelijke netwerk organisatie die zich samen met verschil lende partners inzet voor de interculturele samenleving.
• www.communicatieplein.nl heeft een dossier over communicatie met alloch tonen. Klik op de homepage op onder werpen, dan doelgroepencommunicatie. Onder communicatie met allochtonen staat het dossier. • www.kanwel.nl. Kan wél is een project van het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) waarin wijk bewoners worden uitgedaagd met ideeën te komen om hun wijk te verbeteren. Het project is gebaseerd op de Can Do methode, die al jaren succesvol is in Engeland.
• Even Buurten! Bewoners werken samen aan hun buurt, WijkAlliantie (2008). Boekje met praktische tips over bewonersparticipatie, geschreven vanuit het perspectief van nieuwe Nederlanders. Meer informatie via www.wijkalliantie.nl • Als je mensen een veertje geeft, krijgen ze vleugels, Multicultureel platform Arnhem (2009). Hoe bevorder je vrijwilligerswerk van nieuwe Nederlanders buiten hun eigen kring? Op deze vraag geeft dit advies antwoord. Het advies is te downloaden: www.arnhem.nl/mpa onder adviezen, klik op advies vrijwilligerswerk.
Verder lezen
• Betrokkenheid loont, Ministerie van VROM/ WWI (2010). Handreiking voor de participatie van nieuwe Nederlanders.
• Nieuwe Nederlanders: meedoen levert wat op! Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (2005). Publicatie met praktische tips over hoe autochtonen en allochtonen beter met elkaar kunnen samenwerken. Voor 7,50 euro te bestellen via www.lsabewoners.nl. • Handreiking interetnische contacten, Forum (2007). Voor professionals die contacten tussen verschillende bevolkingsgroepen willen stimuleren. www.forum.nl/pdf/ interetnische-contacten.pdf • Tussen zelfsturing en paternalisme, Movisie (2008). Boekje over empowerment in achterstandswijken. www.movisie.nl onder publicaties.
Betrokkenheid loont | 15
Colofon Meer informatie
Programmadirectie Wijken T. 070 339 46 78
Met dank aan:
Het ministerie dankt degenen die deelnamen aan de brainstormsessies die in 2009 werden gehouden en die o.a. tot deze publicatie hebben geleid. Zij deden dit als vertegenwoordiger van een organisatie of als individuele deskundige.
16 | Betrokkenheid loont
Deze brochure is een uitgave van: Ministerie van VROM
VROM 0025/maart 2010
Rijnstraat 8| 2515 XP Den Haag | www.vrom.nl
