Eerste editie: oktober 2004 Beste lezer, lezeres, Eerst en vooral willen wij u bedanken voor het kopen van de eerste editie van ‘De Bärliner’. ‘De Bärliner’ is het gloednieuwe maandblad dat u op de hoogte houdt van de gebeurtenissen in de Duitse hoofdstad, Berlijn. Ook zal u regelmatig artikels vinden waarin één of meerdere gebouwen, musea, beeldhouwwerken of plaatsen uitgebreid besproken worden. Het Bärliner-team bestaat uit een groep journalisten, die allemaal de beste opleiding genoten hebben. Het formaat van onze krant is misschien verrassend. De meeste kranten zijn groot en daarom ook onhandig. Wij hebben gekozen voor een krant in A4 – formaat. Handig én compact! Wij wensen u veel leesplezier! Het Bärliner-team Jana De Winter, eindredacteur
Berlijn, Berlin, Beerlin, Bärlin?
U zal zich misschien afvragen hoe we op de naam ‘De Bärliner’ zijn gekomen. Het antwoord geven we u met plezier. Op het Nikolaiviertel, een voormalig schipperskwartier in het Mitte van Berlijn, staat naast de Nikolaikirche het beeldje van de Berlijnse Beer (zie foto). Aangezien het Duitse woord voor ‘beer’, ‘Bär’ is en de klank van ‘Ber’ in ‘Berlin’ daarmee overeenstemt, vonden we het een meer dan uitstekende naam voor onze krant die informeert over Berlijn. Pas als je door de winkelstraten van de stad loopt, merk je dat ‘de Bär’ een symbool van de stad is. Je vindt er namelijk overal beertjes, van superschattige knuffels tot kunstwerkjes in chocolade!
Wat vindt u in deze editie van De Bärliner? Ons team probeert u in deze eerste editie een zo ruim mogelijk beeld te geven van de stad Berlijn. U vindt artikels over zowel musea als wandelroutes. In de volgende edities gaan we dieper in op één bepaald onderdeel van deze veelzijdige stad. Berlijn is een stad die constant evolueert en verandert. Het zal dus geen probleem zijn om elke maand opnieuw een gevarieerd aanbod te geven voor jong en oud. Deze maand hebben we een rubriek “Musea” waar u informatie vindt over het Egyptisch museum, het Pergamonmuseum, Haus am Wannsee, enz. We stippelden een wandel- of fietsroute door Oost-Berlijn voor u uit. Ook de Chamäleon Variéte komt uitgebreid aan bod,… Op de voorlaatste pagina vindt u een bladzijde waar u uw bevindingen over onze krant kwijt kan. Die kan u dan terugzenden naar onze redactie en in de volgende editie zullen we ongetwijfeld rekening houden met uw mening!fdvd
ALGEMEEN SFEERBEELD
De Bärliner
“Berlijn is nooit, maar wordt altijd.” Dit korte maar krachtige zinnetje vat Berlijn eigenlijk perfect samen. Berlijn is inderdaad nooit, maar wordt altijd. Dat is gemakkelijk te verklaren: de laatste tijd (na de val van de Berlijnse Muur in 1989) wordt er in Berlijn zoveel bijgebouwd en gerenoveerd dat Berlijn één grote bouwwerf lijkt, wat natuurlijk een apart sfeerbeeld creëert. Het is juist dit heel aparte sfeerbeeld dat van Berlijn zo’n interessante stad maakt. Berlijn Topographie des Terrors ademt een sfeer uit die bol staat van een mix van nieuw en oud, van verschillende culturen en van een rijke, maar vaak pijnlijke geschiedenis. Het grote vooroordeel over Berlijn is dat het een grauwe en saaie stad zou zijn, met alleen oude en vervallen gebouwen. Iedereen die voor de eerste keer Berlijn bezoekt, valt letterlijk om van verbazing. Moderne en mondaine boulevards als de Ku’damm, prachtige pleinen als de Potsdammer Platz en een reusachtig warenhuis Potsdamer Platz dat Harrod’s in Londen bijna doet verbleken, namelijk het Kaufhaus Des Westens (KaDeWe). Berlijn is een echte metropool die bruist van de activiteit en die verschillende culturen en is ook een stad die bekend (of berucht) is om haar uitgaansleven. Als je door de straten van Berlijn wandelt, krijg je echt het gevoel dat je in het New York van Europa rondloopt door al zijn restaurantjes van verschillende nationaliteiten en enkele reusachtige glasgebouwen zoals de hoofdzetel van Potsdam, Sans Souci Daimler-Benz en de immense kantoren van het SonyCenter op Potsdamer Platz. De geweldige pracht van antieke gebouwen zoals de Berliner Dom en Sans Souci zijn werkelijk adembenemend. Staande onder de grote Reichstag, vraagt men zich wel duizend keer af hoe mensen zoiets hebben kunnen bouwen. Een algemeen sfeerbeeld van Berlijn geven is niet eenvoudig, maar wat men wel kan zeggen, is dat het veiligheidsgevoel in Berlijn veel hoger ligt dan in onze Vlaamse grootsteden, hoewel er zeker zoveel rare snuiters rondlopen als in bijvoorbeeld Brussel. Berlijn is een mondaine en mooie stad met een gemoedelijke sfeer die u uitnodigt om eens een weekje op bezoek te komen en u te verdiepen in de nadrukkelijk aanwezige wonden van de oorlog om Berlijn die de sfeer af 2
ALGEMEEN SFEERBEELD
De Bärliner
en toe toch een duister ondertoontje geven. Dit laat zich anderzijds helemaal niet merken in het gewone straatbeeld. Kortom, de sfeer in Berlijn is zeer uitnodigend, dus aarzel niet en ga er eens naartoe. U zal gegarandeerd dingen zien die voor eeuwig op uw netvlies gebrand zullen blijven. Maarten Verschueren
Märchenbrunnen, Volkspark
Enkele sfeerbeelden van de Berlijnse stad:
Rare snuiters
Joods Museum
Brandenburger Tor
Nog meer Berlijns gespuis
3
WANDEL-OF FIETSTOCHT
De Bärliner
Een groep Vlaamse jongeren op de voet gevolgd in Oost-Berlijn… Berlijn is een stad vol prachtige monumenten en gebouwen. Die hebben allemaal een eigen geschiedenis en het is dus aan de toeristen en ook aan mij om deze te ontdekken. Daarom heb ik op dinsdag 19 oktober mijn stevige stapschoenen aangetrokken en ben naar de Alexanderplatz gegaan om daar mijn leerrijke wandeling in OostBerlijn te beginnen. Toen ik daar aankwam, zag ik aan het Weltzeituhr een Weltzeituhr groep jongeren staan. Ik merkte dat ook zij een wandeling gingen maken langs de bezienswaardigheden en besloot me bij hen aan te sluiten. De groep bestond uit tien leerlingen en één leerkracht van een Vlaamse school. Na een tijdje werd het me duidelijk dat niet de leerkracht gidste maar de leerlingen zelf. Elke leerling had informatie verzameld over een aantal belangrijke gebouwen. Zij Fernsehturm moesten hun klasgenoten om de beurt proberen te boeien met de wetenswaardigheden van een bepaald gebouw. De wandeling verliep in een zeer rustige sfeer. Af en toe raakte een leerling achterop omdat hij of zij een foto wilde maken. Maar deze sloot zich snel weer aan bij de groep. Toen we onder de Fernsehturm stonden waren alle hoofden naar boven Marienkirche gericht en was iedereen onder de indruk van de enorme hoogte. We waren nogal vroeg vertrokken en hadden onderweg geen oponthoud gehad, daarom waren we een tiental minuten te vroeg aan de Marienkirche. De kerk was immers nog gesloten. Elk gebouw Schauspielhaus op de werd op een Gendarmenmarkt spontane, boeiende manier voorgesteld. Soms werd de groep in twee verdeeld omdat twee mensen hetzelfde gebouw besproken maar ook dit verliep zonder problemen. Toen we ’s middags aankwamen op de Gendarmenmarkt hield de groep halt. De leerlingen werden gedurende een uur 4
WANDEL-OF FIETSTOCHT
De Bärliner
vrijgelaten om ergens iets te eten. Na een uurtje rust vlogen ze er terug in en ik volgde weer vanop een “veilige” afstand. We hadden al veel monumenten bewonderd maar nog niet allemaal. Het was wel zo dat er in dit 2de deel minder gebouwen aan bod kwamen maar de afstand die nog moest afgelegd worden was nog aanzienlijk. We hadden geluk dat er niet veel monumenten gerestaureerd werden en er niet veel gebouwen achter een stelling stonden. Enkel op de Bebelplatz waren er werken bezig zodat we jammer genoeg de “Verloren Bibliotheek” niet van dichtbij konden bekijken. De wandeling werd afgesloten met de Brandenburger Tor Brandenburger Tor. Ik merkte aan de reacties dat sommige leerlingen deze nog groter, breder of hoger hadden voorgesteld maar het blijft een indrukwekkend bouwwerk. Tenslotte liepen we nog even langs het Adlon hotel. Hier mochten de leerlingen in groepjes van 3 dit prachtige 5-sterren hotel vanbinnen eens bekijken. Het is sommigen zelfs gelukt om een bezoekje te brengen aan de chique toiletten. Deze leerlingen kwamen dan ook met fonkelende oogjes Adlon hotel op de Pariser Platz terug. Deze spectaculaire gebeurtenis was ook het einde van de leerrijke maar ook vermoeiende wandeling. De leerlingen hadden blijkbaar genoten. Ook ik heb via deze groep de belangrijkste Berlijnse gebouwen eens op een andere manier leren kennen. Bedankt “Vlaamse school” en misschien tot in een volgende mooie stad. Annelies De Winter
De sterkst vertegenwoordigde fastfood-keten van Berlijn
5
WANDEL – OF FIETSROUTE
De Bärliner
Tocht door Oost-Berlijn Wandelen door Berlijn is een hele belevenis. Ik maakte het zelf mee toen ik er een dagje ging stappen. Ik dacht eerst zelf door de stad te wandelen maar besefte al gauw dat je best over een goede gids kan beschikken wil je de weg niet kwijtraken. Ik zag een kleine groep jongeren onder leiding van een gids. Ik besloot stiekem met hen mee te wandelen en te genieten van de uitleg van de gids. Ik kwam de jongeren tegen bij de Fernsehturm op Alexanderplatz. Ik had al gauw door dat de jongeren van een school waren en dat niet de leerkracht maar wel de leerlingen de gidsen waren. Er werd verteld over Alexanderplatz en over de Fersehturm. Wat ik heb onthouden over de Fersehturm is dat hij wel 365 meter hoog is en daarmee is de toren ook de op één na hoogste toren van Europa. Ikzelf vond de Fersehturm heel indrukwekkend, ik had echt niet verwacht dat hij zo hoog was. Ik wandelde mee verder naar het plein nabij de Fernsehturm en de Marienkirche. Er werd daar halt gehouden en verteld over de Marienkirche en het Rotes Rathaus. De groep zette, na al de interessante uitleg zijn wandeling verder. We gingen voorbij de Trümmerfrau, een standbeeld van een puinruimster van de brokstukken van de Tweede Wereldoorlog en we hielden Berliner Dom vervolgens bij de Nicolaikirche even halt. Daar Trümmerfrau kreeg ik te horen dat de kerk de oudste van Berlijn is. We wandelden verder langs Marx-Engels-Platz in de richting van de Berliner Dom. Toen ik even rondkeek bij de Berliner Dom, viel het mij meteen op dat ik nog altijd de Fernsehturm kon zien. We gingen verder naar de bekende Humboldt Universität. Ik kreeg ook uitleg te horen over het Zeughaus en de Deutsche Staatsoper en de Kommode. Ik hoorde dat de naam Von Knobelsdorf ter sprake kwam er werd meteen uitgelegd dat dit de architect was van verschillende 6
WANDEL – OF FIETSROUTE
De Bärliner
gebouwen in Berlijn. Hij bouwde onder andere de Deutsche Staatsoper en hij bouwde ook Sans Souci. We wandelden verder langs een enorm bouwwerf die vlakbij de Kommode is gelegen. De Kommode is de Koninklijke Bibliotheek waarin Frederik de Grote zijn boeken liet opslaan. We wandelden verder naar de Hedwigs Kathedraal. Ik sluip er ook even mee binnen met de groep. Binnenin is de kathedraal een stuk indrukwekkender dan aan de buitenkant. Ik moest me reppen om weer bij de groep aan te sluiten want er werd flink doorgestapt. Gelukkig kon ik terug aanpikken op de Gendarmenmarkt. Er werd daar afgesproken dat iedereen afzonderlijk mocht gaan eten, ik besloot dus ook even een hapje te gaan eten. Na de vrij lange middagpauze gingen we verder met onze wandeling. We wandelden over de zeer drukke Friedrichstraße. We komen na tien minuten wandelen bij een klein strookje kasseien dat volgens de groep een nabootsing van de muur moet voorstellen, zelf vind ik het niet echt spectaculair. Ik zie wel een groot bord met een gezicht van een Amerikaanse soldaat Russische soldaat soldaat, aan de kant waar we toekwamen staan een portret van een Russische soldaat, aan de andere kant een Amerikaans soldaat. We bevinden ons nu op de plek waar ooit het wereldberoemde Checkpoint Charlie was. We gaan verder en we houden halt op een hoek van waar ik een restant van de muur kan zien. De groep krijgt even de tijd om de restanten te bekijken. Ik neem even de tijd om te rusten en rustig de uitleg te lezen bij de muur. Tien minuutjes later kondigen de groepsleidsters het vertrek aan. We vertrekken richting Potsdamer Platz, ik schrok even van de grootte Potsdammer Platz van de gebouwen. Ik stelde ook vast dat deze Platz nog niet helemaal af was, er stonden nog heel wat hijskranen en overal werd er gewerkt. We vluchten uit al deze drukte en we vertrekken richting Brandenburger Tor, dit het moment waarop ik al een hele tijd wacht. Dit is voor mij echt het uithangbord van de stad. We lopen langs de Brandenburger Tor en als we achterom kijken, zien we de Siegesaule in de verte. We steken het drukke krijspunt over en we komen bij de Reichstag, ik vind dit 7
WANDEL – OF FIETSROUTE
De Bärliner
een van de indrukwekkendste gebouwen die we vandaag gezien hebben, ik had gedacht dat we binnen zouden gaan met de groep maar al snel zag ik de file die stond aan te schuiven. We gingen dus verder terug richting Brandenburger Tor. We kwamen nog even langs enkele affiches van mensen die tevergeefs geprobeerd hadden de muur over te steken. Wat me het meest trof was de foto van de jongen die helemaal aan het einde van de rij hing, hij had enkele dagen voor de val van de muur nog tevergeefs geprobeerd de Muur over te steken. Na deze toch wel aangrijpende affiches gingen we verder naar Brandenburger Tor. We gingen tot op Pariser Platz en van daar werd er uitleg gegeven over onder andere de Tor, het bekende Adlon hotel en natuurlijk ook over Brandenburger Tor. We wandelden verder tot aan de voet van het Adlon hotel, daar vroeg de begeleidster of we even binnen mochten in het hotel. Uiteindelijk kregen we toestemming binnen te gaan in groepjes van drie en zonder bagage. Toen er meerdere leerlingen binnengingen was er even paniek, hiervan maakte ik gebruik om even binnen een kijkje te gaan nemen. Het hotel zag er heel indrukwekkend uit vanbinnen alles was afgewerkt met goud en marmer. Nadat iedereen was binnengeweest verdween de groep in de tunnel van de U-bahn. Ikzelf wou de groep nog bedanken maar ik was te laat. Uitgeput zakte ik af naar een plaatselijk cafeetje waar ik geniet van een frisse Duitse pint. Een uurtje later zakte ik uitgeput af naar men hotelkamer. Het was een heel interessante en leerrijke dag maar ik denk wel dat iedereen van de groep volledig uitgeput was. Pieter Siebens
8
BUSTOCHTEN
De Bärliner
Tocht doorheen het Berlijnse verleden BERLIJN - Berlijn, een stad met een bewogen 19de en 20ste eeuw met Hitler, het nazisme, de Berlijnse muur, de DDR en de arbeiders uit de 19de eeuw.Ik maakte een busrondrit samen met nog andere Belgische reizigers langs straten en monumenten, waarbij de herinnering nog sterk aanwezig. We werden gegidst door vier ervaren Berlijnreizigers. De rondrit begon op de Karel Marx Allee in Friederichshain, een laan Karl Marx Allee
waar appartementen gebouwd werden tijdens en door de DDR. Deze waren bestemd voor de arbeidersklasse en gemaakt in de zogenaamde Russische suikerbakkersstijl. Alle appartementen hebben hetzelfde uitzicht, maar de denkwijze erachter is vast en zeker socialistisch. Vroeger werd deze straat de Stalin Allee genoemd, naar dezelfde Russische en communistische leider.
Na zijn dood in 1953 werd het de Karel Marx Allee. Hij lag aan de basis van het Russische communisme. Vervolgens reed de bus langs Prenzlauer Berg, een arme de arbeiderswijk uit de 19 eeuw. Deze buurt werd nogal verwaarloosd tijdens het communisme wegens te weinig geld en de wijk heeft dan ook een heel ander uitzicht dan de Karel Marx Allee. Het is er veel grijzer en de appartementen zijn veel lelijker. Prenzlauer Berg was de thuisbasis van het verzet tegen het communisme. De Muur Daarna passeerden de andere reizigers en ik langs de bekende East Side Gallery. De gidsen vertelden dat dit het oudste en langste stuk
East Side Gallery muur was, dat nog bewaard gebleven is. Het is ongeveer 1,3 km lang. Op dit stuk muur maakten meer dan 100 kunstenaars uit verschillende landen een graffiti kunstwerk. Ik moet toegeven dat het de moeite waard is en dat er 9
BUSTOCHTEN uitmuntende tekeningen tussen staan. De foto die u hier ziet, is daar een zeer mooi voorbeeld van. De bus stopte bij de Gedenkstätte Berliner Mauer in de Bernauerstrasse. Het monument geeft een duidelijk beeld over de Muur, maar dan aan oostelijke zijde. De Muur aan de westelijke zijde staat zoals de East Side Gallery vol met graffiti. Aan de oostzijde is de muur echter veel meer dan alleen maar een muur. Hier kunnen we pas echt spreken over een grens met het kapitalisme. Te vertrekken van de westelijke kant had je eerst de muur (4m hoog) gemaakt van beton en helemaal witgekalkt langs de oostzijde, om vluchtelingen heel gemakkelijk door het contrast met het wit. Daarachter bevind zich de ‘zone des doods’. Hier patrouilleerde wachters met honden en het was bijna onmogelijk om hier levend door te komen. Nog achter deze zone stond een tweede muur en daarnaast waren er nog vele wachttorens. Je mocht jezelf echt gelukkig prijzen als je een vlucht van Oost naar West overleefde. De 19de eeuw Na de muur reden we verder langs het Hamburger en het Lehrterbahnhof, twee belangrijke eindstations in de 19de eeuw. Arbeiders die naar de stad kwamen
De Bärliner
Lehrterbahnhof
om in de fabrieken te werken stapten hier wekelijks op en af. Het moest er in die tijd een heel drukke plek geweest zijn. Ondertussen is het Hamburgerbahnhof geen station meer, maar een museum voor hedendaagse kunst. Van het Lehrterbahnhof daarentegen is men zeer belangrijk station voor internationaal, nationaal en stedelijk transport aan het maken. Hitler en zijn Nazisme Na een tijd stopte de bus bij de Gedenkstätte Plötzensee. Dit is de plaats waar mensen werden veroordeeld en geëxecuteerd voor ‘misdaden’ tegen het Derde Rijk.
Plötsensee Plötsensee is een stenen gebouw waarin de haken waaraan de 10
BUSTOCHTEN veroordeelde werden opgehangen nog te zien zijn. Er was ook een tentoonstelling te zien waarin verhalen van veroordeelde verteld werden. Onze gidsen vertelden dat mensen in die tijd soms veroordeeld kon worden, gewoon omdat ze naar de verkeerde muziek luisterden. Aan het gebouw van Plötzensee stond ook een urne waarin alle assen van de verbrande slachtoffers van de concentratiekampen worden bewaard, als herinnering aan alle Nazi-slachtoffers. Vandaag is Plötzensee een jeugdgevangenis.
De Bärliner enorme indruk, het is immens groot en de sportvelden er rond zijn nog veel groter. Het is geruime tijd gesloten geweest voor het publiek, maar nu kan je het weer onder leiding van een plaatselijke gids exploreren. Onze busrit eindigde aan het Haus am Wannsee, waar de Wannsee conferentie plaatsvond, waar de deportatie van joden officieel een feit werd. Jelle Liekens
De rondrit ging verder langs het Olympische Stadion van 1936. Hitler organiseerde de Olympische Spelen eigenlijk meer als een propaganda project voor zijn communistische partij. Er namen veel Duitse atleten
Olympisch stadion
deel en ze wonnen 33 medailles. Hitler kreeg daar toch een doorn in het oog, doordat een zwarte atleet, Jesse Owens de ster was in het atlethiek. Nu is het sportcomplex het stadion van de voetbalclub Herta Berlijn. Het stadion maakte een
Verkrijgbaar in alle Berlijnse supermarkten!
11
MUSEA
De Bärliner
Gruwelijk verleden, wondermooie plek BERLIJN - Haus am Wannsee, vrij vertaald als “Huis van de Wannzee”, is sinds 1992 een gedenkplaats ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de Wannseeconferentie. In dit huis beraadslaagden op 20 januari 1942 veertien topambtenaren uit de ministeriële bureaucratie en van de SS over de organisatorische uitvoering van de beslissing om de Europese joden naar het oosten te deporteren en te vermoorden. Naar deze plaats werden de besprekingen de “Wannseeconferentie” genoemd. Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de conferentie op 20 januari 1992 werd in de villa een herdenkings- en vormingscentrum geopend. Het huis heeft drie afdelingen: de pedagogische dienst, de mediatheek en de permanente tentoonstelling, het eigenlijke museum dus. De pedagogische dienst biedt groepen jongeren en volwassenen specifieke studiedagen aan. Een breed aanbod van thema's wordt naar keuze aangeboden. De mediatheek bevat de gewone wetenschappelijke basisliteratuur, literaire getuigenissen van de geschiedenis van het nazisme, vakliteratuur over de joodse geschiedenis, antisemitisme,
racisme, neonazisme, naslagwerken en een documentenverzameling op microfilm en microfiche, een beeld- en geluidsarchief, films en video's. De naslagbibliotheek staat ter beschikking van de deelnemers aan seminaries en de individuele bezoekers. Het museum zelf, dat dagelijks geopend is van 10 tot 18 uur en waarvan de toegang gratis is, biedt niet alleen documentatie over de conferentie, maar ook over de voorgeschiedenis vanaf 1933 en de gevolgen tot 1945. Ze biedt basisinformatie over het hele proces van buitensluiting, vervolging, deportatie en moord van de joden in Europa. Één zaal is voorbehouden aan de geschiedenis van het huis. Groepen hebben ook de mogelijkheid om zich te laten rondleiden door een gids. Naar verluid is er ook een gids die de Nederlandse taal machtig is, wat een bezoekje aan dit museum zeker de moeite waard maakt! Jeroen Van Dessel 12
MUSEA
De Bärliner
Bliksemschicht zet aan tot stormloop
Berlijn – Het Joods Museum in Berlijn is uitgegroeid tot een echte publiekstrekker. Het door de Amerikaanse architect ontworpen gebouw, waarvan de vorm - een bliksemschicht een gebroken Davidsster symboliseert, is het grootste joods museum van Europa.
Bovenaanzicht van het Joods museum
Daniel Liebeskind slaagde erin om met zijn eigenaardige bouwwerk, dat rond de 120 miljoen mark heeft gekost, maar liefst 350 000 bezoekers naar de stad te lokken. Libeskinds creatie is dan ook niet zomaar een gebouw. Lange, donkere gangen, steile trappen, schuine wanden en haaks op elkaar staande lijnen zijn een indrukwekkend statement over de bewogen geschiedenis van de joden in Duitsland. Alles heeft zijn betekenis: de trap die steeds moeilijker betreedbaar wordt, staat symbool voor eindeloosheid, het gebrek aan ramen symboliseert het isolement, de muren en het plafond die steeds naar elkaar toelopen, geven een verstikkend gevoel, de scheuren in het gebouw symboliseren de scheuren in de geschiedenis,… Doorheen dit wel heel bijzondere bouwsel heeft Libeskind een rechte lijn getrokken, de tijdsas. Waar deze lijn de Davidsster kruist, ontstaan lege ruimtes. Deze laten de afwezigheid van de joden voelen. Het museum heeft drie gangen: de Holocaust -of deportatiegang, de gang van de uittocht en de gang van de continuïteit. The garden of Exile, het eindpunt van de gang van de uittocht, is de ‘ tuin ‘ van het museum die bestaat uit 49 zuilen. Het cijfer 49 staat niet alleen symbool voor 7x7, het heilige getal, maar ook voor 1949, het jaar waarin Israël onafhankelijk werd.
Het Joods museum met de 49 zuilen
13
MUSEA
De Bärliner
De zuilen staan schuin, op een afhellend grondvlak en als je er doorheen loopt, word je misselijk en geraak je helemaal gedesoriënteerd. Dat is om de chaos uit te drukken die de joden destijds moesten doorstaan. Uit de zuilen groeien de kruinen van bomen, die de hoop en het nieuwe leven van de joodse gemeenschap symboliseren. De holocaustgang eindigt in de gelijknamige toren. Wanneer je de toren ingaat, wordt de deur achter je rug gesloten en meteen word je overmeesterd door een beklemmend gevoel. Een klein straaltje licht en een onbereikbare ladder geven de hopeloosheid van de situatie weer; boven je hoofd gaat het leven van alledag verder en de geluiden dringen de kamer binnen, maar jij zit vast… Dat is precies wat de joden voelden, en dat is ook Holocausttoren precies waar het joodse museum om gaat. Het vertelt niet alleen over de geschiedenis van de joden, het laat je ook voelen en vooral ontdekken, hoe het was om jood te zijn in de oorlog, en dat maakt dit bouwwerk helemaal uniek! Niet alleen het bouwwerk is uniek, ook de expositie op zich is een nooit getoond meesterwerk. De Nieuw-Zeelander Ken Gorbey bracht ruim 2800, vaak bijzondere, voorwerpen bijeen die in 14 kleinere exposities werden onderverdeeld en die de geschiedenis van de joden in Duitsland schetsen van het vroege begin tot nu. De expositie zit heel speels in elkaar, waardoor ook kinderen kennis kunnen maken met de geschiedenis van een wel heel bijzonder volk. Het Joods museum wil met nadruk geen holocaust -museum zijn.Ook de goede, mooie en waardevolle kanten van 2000 jaar joods - Duitse geschiedenis worden belicht. Een bezoeker van het museum zal niet gauw voor zichzelf kunnen uitmaken wat nu het indrukwekkendste was, het gebouw of de tentoonstelling … Joke Verreth
14
MUSEA
De Bärliner
Een tocht door het land van de tempels en de piramides BERLIJN – In de wereldstad, Berlijn vind je naast de vele musea over haar rijkelijk verleden, een museum met Egyptische kunst. Het museum is onder andere bekend voor haar kalkstenen beeld van Nofretete of Nefertiti (zie foto) en het portret van koningin Teje. Dankzij een belangrijke verzameling, getuige van de hoogontwikkelde Egyptische cultuur, trekt dit museum jaarlijks een 500.000 bezoekers. Koning Friedrich Wilhelm III stichtte in 1828 een Egyptische afdeling en maakte daarmee van het Egyptische museum in Berlijn een van de oudste koninklijke kunstverzamelingen van Europa. Van 1842 tot 1845 reisde een Pruisische archeologische expeditie naar Egypte. De vondsten van deze expeditie, maar ook schenkingen en aankopen, hebben ervoor gezorgd dat het museum steeds meer gewaardeerd werd door de liefhebbers van Egyptische kunst. De Tweede Wereldoorlog had echter zwaarwegende gevolgen voor de verzameling, het gebouw werd beschadigd en talrijke stukken zijn in vlammen opgegaan. Na de Tweede Wereldoorlog werd besloten de verzameling te verdelen; één deel ervan ging naar het Bodemuseum in Berlijn, een ander deel werd naar West-Duitsland overgebracht. Vanaf 1967 werden de voorwerpen teruggebracht naar het inmiddels gerestaureerde museum in Charlottenburg. We moesten echter wachten tot januari 1991 vooraleer alle Egyptische vondsten weer werden samengebracht in hun oorspronkelijk museum. Vandaag is het museum drukbezocht, archeologen uit heel Europa komen het beeld van Nofretete, 1640 v. Chr., bezichtigen. Dit beeld is wellicht het belangrijkste kunstvoorwerp dat het museum bezit, maar ook de piramidetempel van koning Sahure, de Kalabscha poort, het portret van koningin Teje en de kattengodin Bastet zijn voor velen 15
MUSEA
De Bärliner
een goede reden om het museum te bezoeken. Het Egyptische Museum is naar mijn mening een topper. De gids, een jonge egyptologe, sprak uitsluitend Duits, maar ze deed erg haar best zich verstaanbaar te maken. De beschilderde sarcofagen, allerlei belangrijke voorwerpen van de Egyptenaren, prachtige beeldjes die nog grotendeels intact zijn gebleven, het beeld van Nofretete, enz… Het geloof van de Egyptenaren in het leven na de dood werd door de gids ook erg goed uitgelegd. Het leukste aan het bezoek was de actieve deelname aan het ontdekken van de geschiedenis rond Egypte. De gids stelde de groep vragen om hen zo goed mogelijk te betrekken bij de rondleiding. Kortom, op een aangename manier werd er veel bijgeleerd over Egypte. Dit museum is zeker een aanrader! Kathleen Laforce
Het is dan wel geen Egyptische kunst, maar je kan niet ontkennen dat het een kanjer van een Berlijnse beer is! 16
MUSEA
De Bärliner
Het Pergamon museum: de plek waar de oudheid herleeft Het Pergamon altaar is gebouwd toen Eumenes II koning was in Hellas(197 voor Christus – 157 voor Christus). Hij droeg het altaar op aan alle goden en vooral aan Zeus en Athena. Koning Eumenes II deed dit uit dank, nadat hij aan een moordpoging had kunnen ontsnappen. Het Pergamon altaar is de trots van het museum. Je zou kunnen denken dat het altaar één meter hoog, 2 meter lang en een halve meter breed is, maar niets is minder waar. Vier treden rijzen uit een vierkant met een oppervlakte van maar liefst 1258,56 vierkante meter. Deze treden dragen een lange basis met een voetstuk dat versierd is met een gebeeldhouwd fries. Het fries is 113 meter lang en 2,3 meter hoog en geeft de strijd tussen de goden en de reuzen weer. Deze strijd symboliseert de overwinning van Pergamon op de Kelten. Het fries bevat meer dan 100 figuren. Centraal op deze constructie staat het offeraltaar. Dit marmeren geheel, van ongeveer 20 meter hoog werd in 1900 opgegraven in Pergamon, aan de Westkust van Turkije. Het verwijst naar de politieke geschiedenis van Pergamon. Als je het museum binnengaat, kom je in een grote zaal terecht en word je meteen overvallen door de grootte van het Pergamon altaar, dat zo goed als de hele zaal inneemt. Het 113 meter lange fries hangt langs de muren en toont met trots zijn vele goden Astera, Themis, Selene, Helios, Eos, Dionysus, Saturnus, Hekate, Artemis, Beto, Appollo, Hera, Herakles, Zeus, Athena, Ares, Aphrodite, Eros, Dione, Triton en Amphitrite. Verder vind je er ook het borstbeeld van Carl Humann, de ontdekker van het Pergamon altaar, je vindt er marmeren dierenbeelden, die op het dak stonden en ook wandbeelden van Athena, musen en priesteressen, die men heeft teruggevonden op het terras van het altaar. In deze zaal staat ook een reconstructie van de Burgberg van Pergamon in de 2de eeuw voor Christus, naar model van H. Schleif. In de rechtervleugel van het museum bevinden zich de marktpoort (linkse foto) en Romeinse bouwkunst van Milet, de Ishtar poort (rechtse foto) en de processieweg van Babylon en de façade van Mschatta. In de zijgangen vind je het pré-Aziatisch museum en het museum van Islamitische kunst. Een Assyrisch graf uit 1400 voor Christus trekt in deze vleugel de meeste aandacht.
17
MUSEA
De Bärliner
De linkervleugel bevat Hellenistische en Romeinse kunst, een klassieken- en antiekenverzameling en een circuit van archaïsche en klassieke Griekse beeldhouwwerken. In dit gedeelte tref je ook Romeinse kopieën van klassieke Griekse beelden aan. Ook Griekse en Romeinse munten zijn de moeite waard te bezichtigen. Een liefhebber van de oudheid zal zich, net als alle andere mensen zeker niet vervelen in het Pergamon museum. Sarah Lambeir
Het Museuminsel. Het Pergamonmuseum bevindt zich hier, hoewel het niet op de foto’s te zien is.
18
MUSEA
De Bärliner
Psychologische kwellingen in Hohenschönhausen Vroeger was het de donkere gure gevangenis van de Stasi of geheime politie. Nu word je door één van de ex - Stasi gevangenen of door andere gidsen die gefascineerd zijn door de wantoestanden, rondgeleid door Hohenschönhausen in Berlijn, een bezienswaardigheid voor toeristen. Ex - Stasi gevangenen gidsen toeristen door hun gruwelijkste verblijfplaats ooit: Hohenschönhausen… Deze Stasi – gevangenis was voor dat het in de handen viel van de geheime politie, een Russische gevangenis maar in de jaren ’50 werd het een Stasi – gevangenis tot 1990. Het was geen gevangenis zoals we ze nu kennen: criminelen die tijdens hun gevangenschap mogen fitnessen, die de natuur mogen zien, die bezoeken mogen krijgen,…. Neen, het was een gevangenis waar zowel Oost als West – Berlijners die tegen het communistisch regime waren, psychologisch en mentaal gekraakt werden. De gevangenis werd geheim gehouden, er waren mensen die een paar meter verder woonden van de gevangenis en die er niets van af wisten welke vreselijke toestanden er gebeurden. De gidsen of ex – Stasi gevangenen laten met kippenvel op hun armen de folterkamers zien: uren met je enkels in koud water staan, 72 uur tussen twee muren vastzitten die nog geen halve meter van elkaar verwijderd zijn. Ook de isoleercel ontbreekt niet. Deze cel was goedkoop voor de geheime politie omdat er geen speciale foltertuigen waren geïnstalleerd en werd dus veel gebruikt. Iedereen werd er gek, er was geen licht, de kamer was volledig leeg, er was geen toilet en de gevangenen moesten er 10 tot 15 dagen verblijven. Soms, als de gevangenen gehoorzaamden, mochten ze de ‘tuin’ in, mochten ze van de 19
MUSEA
De Bärliner
buitenlucht genieten. De ‘tuin’ was niet meer dan een betonnen vloer omringd door betonnen muren en overdekt met prikkeldraad. De bedoeling van dit alles was om de gevangenen zo langzaam mogelijk gek te laten worden, ze mentaal en psychologisch te kraken. Maar het meest mensonwaardige is dat de daders nog steeds op vrije voet rondlopen omdat alle bewijzen van de gevangenis vernietigd zijn. Verschillende mensen zijn druk in de weer om te achterhalen wie er bij deze gruwelijke praktijken betrokken waren zodat ze gestraft kunnen worden voor het onrecht dat ze de gevangenen (vaak onschuldige) hebben aangedaan. Laten we hopen dat deze mensen erin slagen om de daders te vatten zodat dat de ex – gevangenen met een gerust geweten kunnen verder leven… Tine Smets
Enkele sfeerbeelden op de Ku’damm
20
WONDERMOOIE PLEKKEN
Prenzlauer Berg
Prenzlauer Berg, een district dat oorspronkelijk achter de poorten lag, ten noorden van Mitte – met andere woorden buiten de stad – en pas in de Gründerzeit door toenemende industrialisatie is gaan groeien. Uit alle delen van het rijk kwamen mensen hiernaartoe om in de fabrieken te werken. Resultaat: op 10 km² woonden 300.000 mensen. De dure gronden werden optimaal benut, waardoor er achter de appartementsblokken van 5 hoog extra blokken gebouwd werden rond soms wel 4 binnenplaatsen. Wij gingen zelf even de sfeer opsnuiven in Prenzlauer Berg en eens kijken wat deze wijk ons allemaal te bieden heeft. Onze wandeling begon aan de U-Bahn Senefelderplatz. Daar zagen we al meteen het eerste monument waar we even bij moesten blijven stilstaan: het door Rudolf Pohle gemaakte monument voor Alois Senefelder, de uitvinder van de lithografie. Zoals de door hem ontwikkelde steendruk staat zijn naam in spiegelschrift op de sokkel geschreven. Al snel zetten we onze wandeling verder richting Wasserturm. Deze was van 1877 tot 1915 in gebruik, maar werd daarna omgebouwd tot woonhuis. De kelder stond bekend als een folterplaats
De Bärliner van de nationaal-socialisten, maar wordt tegenwoordig ook wel eens gebruikt voor avant-gardistisch getinte kunstevenementen. De enige synagoge van Berlijn, die in 1938 niet verwoest werd door de nazi’s, staat vervolgens binnen handbereik. In 1953 werd het gebouw hersteld en opnieuw gewijd. Sindsdien is het blijven dienstdoen als religieus centrum van de joodse gemeenschap in OostBerlijn. Na een poosje doorstappen komen we op de Kollwitzplatz, genoemd naar de kunstenares Käthe Kollwitz. Op het grote beeld van haar zitten altijd spelende kinderen. De hele buurt werd een populaire toeristische bestemming. Dit namen we dan ook letterlijk op en besloten hier een eerste drinkstop te houden. We zijn toch toeristen voor iets, niet waar! Helemaal uitgerust en weer klaar om er tegenaan te gaan, zetten we onze wandeling verder. Na enkele straten, lopen we plots op een fabriekspand uit de late 19de eeuw. Dit is de oude Schultheiss-Brauerei met de KulturBrauerei, waar acteurs, zangers, regisseurs etc uit de hele wereld elkaar treffen. 21
WONDERMOOIE PLEKKEN
En we zouden niet in Prenzlauer Berg geweest zijn, moesten we geen bezoek gebracht hebben aan het Konnopke, het legendarische worstenkraam. Het kleine familiebedrijf begon in 1930 met een tentzeil, een tafel en een ketel. Nu staat de naam synoniem voor de beste Berlijnse curryworst. Onze wandeling eindigde met het joodse kerkhof. Dit werd in 1827 voor de poorten van de stad aangelegd. Hier liggen meer
De Bärliner
dan 5000 joden begraven. De doden moesten langs de achterzijde via het speciaal aangelegde ‘jodenpad’ ten grave gedragen worden. De rouwstoeten bedierven immers het humeur van de heersers. En dit is nog niet alles wat er in Prenzlauer Berg te zien is, maar de voornaamste staan hier voor jullie op een rijtje. Voor ons was dit alleszins een deugddoende namiddag, voor jullie, hoop ik, een leuk leesmoment. Katleen De Schutter
De enige zender, naast de vele Duitse zenders, waar u als u weinig Duits kunt, geen probleem heeft om alles te begrijpen.
22
WONDERMOOIE PLEKKEN
De Bärliner
Pijnlijk verleden gecombineerd met pure recreatie Friedrichshain is een arbeiderswijk in Berlijn ten zuiden van Mitte. De meeste toeristen zien er vaak niet meer van dan de Karl Marx Allee en de East Side Gallery, maar de wijk heeft meer te bieden. Zij die reeds van Friedrichshain gehoord hebben denken dat het niet meer is dan de Karl Marx Allee, de grote straat die Friedrichshain doorkruist. Toch heeft de wijk een veel groter gamma aan bezienswaardigheden. Een veelbezochte plek is het Volkspark Friedrichshain. Het is in 1840 door de bewoners van Friedrichshain aangelegd. Het de is de groene long van de wijk. Een zwarte parel te midden van de drukte van de stad. Veel inwoners van de wijk komen hier hun rust zoeken. Je kan er zowel zonnebaden in de zomer als wandelen het hele jaar door. Ook voor de kinderen is er mogelijkheid om Volkspark Friedrichshain zich te amuseren, er is bijvoorbeeld een speeltuin in het park. Het pronkstuk van het park is ongetwijfeld de sprookjesfontein of de Märchenbrunnen. De architect Ludwig Hoffmann liet de fontein in 1913 bouwen. Dit neoborak kunstwerk met beelden van Georg Wrba en Ignatius Taschner is gebouwd uit tivolisteen. De fontein is versierd met beeldjes van schildpadden, kikkers en andere dieren en is omringd door de figuren uit de sprookjes van de gebroeders Grimm. Vooral tegen zonsondergang is deze plek het Märchenbrunnen Schwulentreffpunkt, een ontmoetingsplaats voor Hauptbahnhof homosexuelen en dat al meer dan honderd jaar. In Friedrichshain is ook het Hauptbahnhof gelegen. Dit is het enige van de vier grote Berlijnse spoorwegstations dat in het stadscentrum gelegen is. Friedrichshain was Platz der Vereinten Nationen vroeger een deel van Oost-Berlijn, een plaats die hiervan nog steeds getuigt is de Platz der Vereinten Nationen of de vroegere Leninplatz. Deze ligt op het kruispunt van Lichtenberger Straße, Friedenstraße en Landsberger Allee. Op deze plaats stond tot begin 1992 een monumentaal beeld van de grondlegger
23
WONDERMOOIE PLEKKEN
De Bärliner
van de Sovjet-Unie (Lenin). Nu zien we op de plaats war dit beeld stond een fontein die uit 5 granietblokken bestaat, deze granietblokken staan symbool voor de 5 bewoonde continenten. Ook East-side Gallery is in Friedrichshain gelegen. East-side Gallery is één van de grootste stukken muur die zijn overgebleven. Vele kunstenaars hebben samen van dit stuk muur een kunstwerk gemaakt. Friedrichshain is een gezellige wijk die zeker de moeite waard is om een keer te bezoeken. De mensen zijn er eerder schuw maar laat je East-side Gallery hierdoor niet afschrikken! Mathias Spiessens
Enkele sfeerbeelden East Side Gallery
Volkspark Friedrichshain
Volkspark Friedrichshain
Volkspark Friedrichshain
East Side Gallery
24
WONDERMOOIE PLEKKEN
De Bärliner
Sanssouci , het Versailles van Berlijn ! « Een dagje Potsdam ‘zonder zorgen’ » De Franse naam Sanssouci betekent letterlijk ‘zonder zorgen’. Het Schloss Sanssouci, dat in 1745 voor Frederik de Grote (Frederik II) werd ontworpen en gebouwd, moest een zomerverblijf worden voor de koning. Het paleis is gebouwd in Potsdam (dichtbij Berlijn) en is omringd door prachtige tuinen en heeft ook een aantal indrukwekkende zalen allemaal ontworpen en gebouwd volgens de visie van de vorst. Schloss Sanssouci werd dus gebouwd in opdracht van Frederik de Grote en deed dienst als zomerresidentie. De vorst maakte zelf de schetsen voor het ontwerp en werkte deze volledig uit. Hij liet ook een boomgaard op de zuidhelling van een heuvelrug omvormen tot een soort wijnberg waarop terrassen werden aangebracht.Langs deze wijngaarden, loopt een lange trap naar beneden. Een jaar later besloot hij dat bovenop deze heuvel zijn zomerverblijf gebouwd moest worden. Schloss Sanssouci met de omringende tuinen zou ongeveer 287 hectare innemen. Het paleis werd gebouwd door een naaste vriend van Frederik de Grote, nl. Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff. Von Knobelsdorff (bouwde ook Schloss Charlottenburg bouwde het paleis volledig naar de wens van Frederik de Grote. Het paleis is enkel toegankelijk met een rondleiding van een gids en men moet oude sloffen over de schoenen aantrekken wanneer men het slot betreedt. Dat is verplicht voor elke bezoeker omdat de vloeren van het slot nog authentiek zijn. Het park kan men op eigen tempo bezichtigen. Je moet wel je tijd nemen wanneer je de tuinen wilt bezoeken want de tuinen strekken zich uit op een enorm grote oppervlakte. Het park is onderverdeeld in een aantal tuinen waaronder de Sizilianischer Garten die bezaaid is met subtropische planten. Verschillende terrassen en fonteinen leiden de bezoeker naar de andere tuinen zoals de Neue Orangerie en de Bildergalerie waarin schilderijen zijn te zien van beroemde Renaissance schilders zoals Caravaggio, Rubens en Van Dyck. Net zoals het park verdeeld is in tuinen, is ook het paleis zelf onderverdeeld in verschillende kamers. In het
25
WONDERMOOIE PLEKKEN
De Bärliner
midden van het paleis bevindt zich de belangrijkste zaal: de Marmorsaal. De Marmorsaal is een marmeren zaal waarin paren zuilen gemaakt van Carraramarmer zijn neergezet. Frederik de Grote wenste dat deze zaal geïnspireerd was op het Pantheon in Rome. De Voltairesaal is gelegen in de Tombe van de honden van Damenflügel (Damesvleugel) en is versierd met Frederik de Grote naturalistisch gesneden vogels, bloemen en fruit. De Konzertzimmer is een salon met wandschilderingen van mythologische onderwerpen geschilderd door Antoine Pesne. In de Bibliothek is de 2200 tellende boekencollectie van Frederik de Grote te bezichtigen. Dit vertrek is volledig met cederhout bekleed. De vorst gaf echt veel om zijn paleis en zijn wens was dan ook om zelf begraven te worden bij de tombe van zijn honden. Wanneer u erover nadenkt om dit prachtige paleis en zijn dito tuinen te bezoeken, voorzie dan genoeg tijd want het is echt de moeite waard om er eens een kijkje te gaan nemen! Maarten Pierlé Enkele sfeerbeelden in de buurt van Sanssouci
26
ONTSPANNING
De Bärliner
The show must go on
Chamäleon Varieté biedt je één van de meest spectaculaire shows die je in Berlijn kan gaan bekijken. Een groepje artiesten van verschillende leeftijden brengt een wervelende show vol aangename verrassingen. De voorstelling had plaats in de Rosenthaler Straβe en was eenvoudig te bereiken via zowel S-Bahn (Hackescher Markt) als U-Bahn (Weinmeisterstraβe). Ik ben naar de voorstelling “100% - Der Kult kehrt zurück” gaan kijken. Hoe gaat het er in een kunstschool aan toe? Niet iedereen kan er even goed omgaan met de prestatiedruk. Pesten en concurrentie, fysieke pijn en faalangst, afpersing en ongewenste intimiteiten. Het leven daar is niet gemakkelijk. Maar wat er ook gebeurt; “the show must go on”. Het publiek werd er danig opgezweept en dan voornamelijk de vrouwen. Knappe mannen die hun spieren laten rollen en het tegen elkaar opnemen in ware “dansgevechten”. Wat had je als vrouw nog meer gewild? Er wordt ook bruusk van de ene belevenis naar de andere gesprongen, waardoor het verhaal iets chaotisch krijgt, maar het wordt er zeker niet slechter op. Aangrijpende en gepaste muziek van alle genres als achtergrond, speciale lichteffecten, het was er allemaal aanwezig. In tegenstelling tot wat sommigen denken, kan je “100% Der Kult kehrt zurück” niet echt een musical noemen. Het is eerder een show waarin muziek centraal staat, maar die muziek wordt dan niet gebracht door de acteurs zelf. Echte acteurs kan je hen zelfs niet noemen. Het zijn eerder artiesten die hun kunsten tonen op een podium en dat geheel wordt dan in een verhaal gegoten.
27
ONTSPANNING
De Bärliner
Hun programma verandert regelmatig dus er valt altijd wel wat nieuws te beleven. Je wordt helemaal meegesleept en het spektakel is ronduit adembenemend. Een aangename beëindiging van een dagje Berlijn. Isabelle Bernaerts
Sfeerbeelden in de Chamäleon Variété
28
EIGEN MENING
De Bärliner
Hier vindt u een lijst met allerlei vragen waarop u uw ongezouten mening los kan laten. We zouden het op prijs stellen als u dat ook zou doen. Want tenslotte kunnen ook wij nog altijd bijleren. Dank bij voorbaat! 1. Wat is uw algemene indruk? a. saai b. het kan er mee door c. goed op enkele details na d. uitstekend e. andere:…………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………. 2. Welke rubriek sprak u het meest aan? En waarom? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… 3. Welke rubriek sprak u het minst aan? En waarom? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… 4. Wat zou u veranderen: weglaten, toevoegen of aanpassen? …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………
Op te sturen naar volgend adres: De Bärliner Postbus xxx 1000 Brussel
Het Bärlinerteam ©All rights reserved
31
