Belfius Financial Academy
Isabelle Bohets, Beleggingsspecialiste
2
Wim Moesen, Em. Prof. KU Leuven
Jan Vergote, Hoofd van Beleggingsstrategie
Beleg dichtbij huis… met kennis van zaken! Belfius Financial Academy
Belfius Financial Academy
(De Tijd, 15/2/14)
4
Workshop beleggen Beleg dichtbij huis… met kennis van zaken! Deel 1: De Belgische economie – Isabelle Bohets Een stand van zaken… Uitdagingen Troeven
Deel 2: Hoe efficiënt is onze overheid? – Em. Prof. Wim Moesen Omvang en effectiviteit van de publieke sector Het belang van “civiel kapitaal” De “Moesen”-norm
Deel 3: Hoe dichtbij huis beleggen? – Jan Vergote Obligaties Aandelen En vastgoed? 5
Deel 1
De Belgische economie: een stand van zaken…
6
De Belgische economie: stand van zaken « Belgische economie groeit sneller dan Europees gemiddelde » (De Standaard, 25/2/14)
7
De Belgische economie: stand van zaken « Consumenten dragen Belgische economische groei » (Express, 5/3/14)
8
De Belgische economie: stand van zaken « Belgische investeringsmotor blijft sputteren » (Trends, 12/3/14)
120 110 100 90 80
9
Jan-13
Jan-12
Jan-11
Jan-09
60
Jan-08
70
Jan-10
Business Confidence
De Belgische economie: stand van zaken «Belgisch begrotingstekort onder drempel van 3%» (Trends, 5/11/13)
Zonder rentelasten
10
Bron: jaarverslag 2013 NBB
De Belgische economie: stand van zaken « Belgische arbeidsmarkt klaart voorzichtig op » (De Standaard, 12/03/14)
Werkloosheidscijfers België:
Eurozone:
8,5%
12% Bron: Manpower
11
De Belgische economie
De belangrijkste uitdagingen… 12
Uitdaging 1: Overheidsschuld «Schuld Belgische overheid stijgt naar 101,5%» (RTLnieuws, 17/4/14)
13
Uitdaging 2: Tewerkstelling «Al wie poten en oren heeft moet werken» (minister van werk: Monica De Coninck)
59j
« OESO: Zonder maatregelen moet pensioen in België naar 73 jaar » (Trends, 23/1/13)
14
Uitdaging 3: Pensioenlast «Vergrijzing treft België harder dan rest van Europa» (Trends, 31/10/13)
40%
« Tegen 2060 nog twee werkenden voor elke gepensioneerde »
25%
(De tijd, 2/12/13)
15
Uitdaging 4: Belastingdruk «België is en blijft de kampioen van de belastingdruk» (www.beurs.com, 14/8/13)
« belastingdruk voor bedrijven blijft in België bij hoogste ter wereld » (PWC, 19/11/13) 16
Bron: Itinera institute
Uitdaging 5: Concurrentiekracht « België loonkostenkampioen »
(De Tijd, 28/03/14)
ARBEIDSKOSTEN PER EENHEID 140 135 130 125 Belgique
120
France
115
Allemagne
110
Pologne
105
Espagne
100
Zone euro (17 pays)
95 90
«Belgische productiviteit plafonneert» (Het Nieuwsblad, 15/1/14) 17
Uitdaging 6: Innovatie « IMF: gaten in innovatiecapaciteit » (De Standaard, 12/3/14) Patentaanvragen per miljoen inwoners
Euro
België
18
Uitdaging 7: Mobiliteit « Belg is kampioen filerijden » (Knack, 21/6/12)
« Brussel blijft drukste stad van Europa » (De Standaard, 05/3/14)
& Amcham Belgium 19
De Belgische economie
Onze grootste troeven…
20
Troef 1: België in top20 competitiefste landen «België stabiel op ranglijst competitiefste landen dankzij onderwijs en ondanks belastingdruk» (De standaard, 4/9/13)
21
Bron: WEF, 3/9/13
Troef 2: Aan de top in Europa qua onderwijs Belgisch onderwijs scoort hoog… maar verliest wel terrein
« Vlaamse 15-jarigen top in probleemoplossen » (De Standaard, 2/4/14)
22
Troef 3: Excellente logistiek en infrastructuur « België haalt bronzen plak met logistiek » (De Standaard, 21/3/14)
« Antwerpse haven boekt overslagrecord » (rtlnieuws, 30/12/13)
23
Troef 4: De exportmotor draait op volle toeren «Vlaamse export bereikt recordhoogte in 2013» (De Standaard, 1/4/14)
« Per capita is Vlaanderen uitgegroeid tot de vierde grootste exporteur ter wereld. » (De Tijd, 12/3/14)
24
Troef 5: Uitstekende kredietwaardigheid « Standard&Poor’s haalt België van strafbank » (De Tijd, 1/3/14)
Evolutie 10jaarsrente: (bron: De Standaard, 5/4/13)
Weerstand aan de crisis Staatshervorming Dieet van de banken Begroting 25
Pensioenhervorming
Achilleshiel: verlies aan concurrentiekracht!
Troef 6: Kapitaalkrachtige bevolking «Belgen zijn dubbel zo rijk als de modale Europeaan» (De Standaard, 10/4/13)
(Bron: IMF, maart ‘14) 26
Troef 7: Levenskwaliteit « België bij top van de welzijnsindex » (Het journaal, 22/5/12)
Bron: OESO better life index 27
Deel 2
Hoe efficiënt is onze overheid? Professor emeritus
Wim Moesen Departement Economie, KU Leuven
28
1. Hoe goed scoort België op economisch vlak? België in de internationale rankings…
29
Economische welvaart
Concurrentiekracht
(BBP per capita in 1000 USD, 2011)
(World Economic Forum, 2012-2013)
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector « Overheidsuitgaven daalden onder Di Rupo » (De Standaard, 19/4/14) Overheidsbeslag in België Federale overheid
12%
Sociale zekerheid
20%
Gewesten en gemeenschappen
15,5%
Locale overheden
7%
Totaal
30
% van BBP in 2014
54,5%
Country Switzerland Finland Sweden Netherlands Germany United States United Kingdom Japan Denmark Canada Norway Austria Belgium Australia France New Zealand Luxembourg Spain Italy Portugal Greece Bron: OESO, 2011
Government expenditures (as % of GDP) Value
Rank
33,7 55,1 53,1 51,2 46,7 42,3 51 40,7 58,2 43,8 46 53 53,1 36,3 56,2 43 41,2 45 50,6 50,7 49,5
21 3 4 7 12 17 8 19 1 15 13 6 4 20 2 16 18 14 10 9 11
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector Effectiviteit van een overheid Country
meetbaar en vergelijkbaar : Gegevens verzameld door een team van de Wereldbank Gebaseerd op een 30-tal verschillende indicatoren Jaarlijks voor 200 landen
Switzerland Finland Sweden Netherlands Germany United States United Kingdom Japan Denmark Canada Norway Austria Belgium Australia France New Zealand Luxembourg Spain Italy Portugal Greece Bron: Worldbank,2011
31
Government effectiveness Value Rank 1,89 2,25 1,96 1,79 1,53 1,41 1,55 1,35 2,17 1,85 1,76 1,66 1,67 1,74 1,36 1,93 1,73 1,02 0,45 0,97 0,48
5 1 3 7 14 15 13 17 2 6 8 12 11 9 16 4 10 18 21 19 20
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector Een moeilijke puzzel….
Overheidsuitgaven
&
Effectiviteit van de overheid Grotere effectiviteit? (output)
Groter overheidsbudget (input)
En in realiteit? 32
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector Relatie tussen overheidsuitgaven en effectiviteit….
Effectiviteit vanvd deoverheid overheid Effectiviteit
FI DK NZ
CH AU
SW NL
NO
CA
LU
BE
DE
UK
US JA
FR ES PT
GR IT
Overheidsuitgaven Overheidsuitgaven 33
AT
2. Omvang & effectiviteit van de publieke sector
Civiel kapitaal
Relatie tussen overheidseffectiviteit en « civiel kapitaal »
Effectiviteit van de overheid 34
3. Het belang van “civiel kapitaal” Welke andere factoren zijn relevant?
Zijn de Scandinaviërs professioneler in elke beleidsfase? opmaken agenda
voorbereiding
formulering
uitvoering
evaluatie
Is de « cultuur » van de publieke sector « superieur »? Of is het « DNA » van de beleidsmensen en ambtenaren meer « aangepast » ?
35
3. Het belang van “civiel kapitaal” Het « common pool » -probleem van het budget
Historisch voorbeeld : • Gemeenschappelijke weide in het dorp
Over - exploitatie
- Eigenbelang - Kortzichtigheid
36
3. Het belang van “civiel kapitaal” Het « common pool » -probleem van het budget Democratie: verschillende « spelers » : politieke partijen en drukkingsgroepen Inkomsten
Budget
Uitgaven
Neiging naar tekort Elke speler tracht gunstig belastingsregime (vrijstelling, vermindering,…) te bekomen voor achterban
37
Elke speler streeft naar uitgavenprogramma’s die ten goede komen aan achterban
3. Het belang van “civiel kapitaal” Hypothese: « De uitstaande schuld van een land is de optelsom van de budgettaire laksheid van opeenvolgende generaties van beleidsmakers » Observatie:
Landen vertonen grote verschillen in tolerantie van budgettaire laksheid (en het resulterende schuldniveau)
Waarom?
In landen waar burgers dezelfde normen en waarden delen, gebaseerd op respect en solidariteit, vertoont men een hogere standaard van « civiel kapitaal » Men vereist meer verantwoordelijkheid en integriteit van beleidsmakers Men is minder tolerant voor persoonlijke verrijking / privileges van verkozen vertegenwoordigers en ambtenaren
38
3. Het belang van “civiel kapitaal” « Civiel kapitaal » ? 3 cruciale vragen: 1. Is er een legitieme overheid die - de steun geniet van een democratische meerderheid en - in staat is correcte beslissingen te nemen? 2. Is er een ambtenarij die de competentie en integriteit heeft om de genomen beslissingen uit te voeren en dus waarde te bieden voor het belastingsgeld? 3. Zijn de waarden en normen van de burgers van dien aard dat ze overheidsbeslissingen en –controle aanvaarden?
39
3. Het belang van “civiel kapitaal” « Civiel kapitaal » in België ?
Switzerland Finland Sweden Netherlands Germany United States United Kingdom Japan Denmark Canada Norway Austria Belgium Australia France New Zealand Luxembourg Spain Italy Portugal Greece
Civic capital Value Rank 5,75 6,03 5,73 5,72 5,31 4,59 5,41 5,13 5,4 5,52 5,66 5,04 5 5,27 4,83 6,06 5,6 4,25 3,56 4,28 3,37
Bron: World Economic Forum, 2012 40
3 2 4 5 11 17 9 13 10 8 6 14 15 12 16 1 7 19 20 18 21
Schuldgraad vs « Civiel kapitaal » Schuldgraad (%BBP)
Country
Civiel kapitaal
3. Het belang van “civiel kapitaal” Een vergelijking: Zweden
41
België
3. Het belang van “civiel kapitaal” Vanwaar het verschil? Scandinaviërs genieten nog steeds een genereus sociaal zekerheidssysteem
Overheidsuitgaven van 63 naar 53% van BBP (sinds midden jaren’90) Overheidsschuld van 85 naar 50% van BBP Begroting in evenwicht Doorgedreven pensioenhervorming Pragmatische aanpak met focus op resultaten ipv ideologie Vb. Voucher systeem « vrije scholen » 42
4. Een norm voor overheidsuitgaven? Een norm voor overheidsuitgaven? Een beperking op de uitgaven is nodig … Om neiging tot « budgetaanwas » tegen te gaan Om beleidsmakers te dwingen efficiëntiewinsten te zoeken « Professor Moesen: uitgaven twee jaar bevriezen » (De Standaard, 6/2/14)
« Graag de juiste Moesennorm » (Knack, 6/2/14)
43
4. Een norm voor overheidsuitgaven? Verschillende varianten van deze norm… Zwakke variant :
Uitgaven stijgen met de inflatie + reële groei overheidsuitgaven BBP
Semi-sterke variant :
Uitgaven stijgen enkel met de inflatie overheidsuitgaven BBP
Sterke variant :
Uitgaven blijven constant in nominale termen overheidsuitgaven BBP
44
4. Een norm voor overheidsuitgaven? Kanttekening bij de norm…
45
Macro-norm
Micro-norm
Een plafond voor de totale uitgaven van de overheid
Lijn per lijn of per budgetpost
5. De “Belgische uitzondering” België scoort weliswaar goed in bepaalde domeinen….
Gezondheidszorg & (basis) onderwijs
Totale uitgaven in lijn met onze buurlanden
België 2de op de ranglijst van het World Economic Forum (na Finland)
46
↔
Zweden 7de
5. De “Belgische uitzondering” Vanwaar die hogere score voor onze « social profit »? Cultuur van de sector:
1. « Underpricing » betaalbaarheid, toegankelijkheid en solidariteit (slechts een klein gedeelte uit eigen zak te betalen)
2. « Stemmen met de voeten » concurrentie tussen zorgverleners door « vrije keuze »
Opwaartse druk op kwaliteit Waarde geboden voor gebruik van openbare middelen
47
Besluit Het belang van « civiel kapitaal »… • Burgers die culturele waarden delen gebaseerd op respect en solidariteit, vertonen meer « burgerzin » eisen meer verantwoording en integriteit van hun verkozen beleidsmakers zijn minder tolerant voor pogingen tot persoonlijke verrijkingen/priviliges voor hun verkozen vertegenwoordigers en ambtenaren
• Een hoger civiel kapitaal verhoogt prestaties zowel in de publieke als privé-sector ook een economische troef voor een land
48
Deel 3
Hoe beleggen, dichtbij huis?
49
Hoe beleggen dicht bij huis? «De grote paradox van het spaarboekje » (De Standaard, 8/3/14)
50
Hoe beleggen dicht bij huis?
Belgische obligaties? Belgische aandelen? Belgisch vastgoed?
51
Beleggen in Belgische staatsobligaties? Belgische overheidsobligaties bieden licht hoger rendement dan buurlanden… Renteverschil België tov andere landen
« België leent extreem goedkoop » (De Standaard, 23/4/14) Belgische overheidsrente (bruto)
52
5j
0,72%
10j
1,96%
Beleggen in Belgische obligaties? «Na 3 maanden al 1 miljard opgehaald met Volkslening» (Deredactie, 9/4/14)
« Particuliere investeerder geïnteresseerd in lokale Belgische projecten » (Express, 4/3/14)
53
Obli Overheid (netto)
Volkslening (netto)
5j
0,54%
1,19%
10j
1,47%
1,96%
15% RV
Belfius: 600 miljoen!
Beleggen in Belgische obligaties? Belgische bedrijfsobligaties: keuze troef… « AB Inbev haalt 5,8 miljard op »
« Nieuwe obligatie Belgacom kent groot succes »
(De Tijd, 22/1/14)
(Oblis, 26/3/14)
Rating ???
Nieuw 54
Uitgever
Vervalt
Coupon
YTM
Omega Pharma
2017
4,5%
2,79%
Hamon
2020
5,5%
4,89%
UCB
2021
4,125%
2,74%
Eandis
2022
2,75%
2,22%
Spreiding in Belgische obligaties … via TAK 44 !
Beleggen in Belgische obligaties? Een gespreide portefeuille?
55
oa. via Volkslening oa. via obligatiegedeelte in Tak 44
Hoe beleggen dicht bij huis?
Belgische obligaties? Belgische aandelen? Belgisch vastgoed?
56
Beleggen in Belgische aandelen? «Beurs beleeft beste maand in vijf jaar» (De Tijd, 1/3/14) 110
BEL20 + 7,1%
105
Winstcijfers
100
Correcte waardering
95 90
Dividendrendement Jan-14 Feb-14 Mar-14 Apr-14 May-14 Bel 20 France CAC 40 Germany DAX Netherlands AEX
Goed management
« De bedrijven verkeren in goede gezondheid. Ze verlaagden in veel gevallen hun schulden en zien 2014 positief tegemoet. » (De Tijd, 1/3/14) 57
Beleggen in Belgische aandelen?
Nieuw
Met bescherming? Via een gestructureerd product… Gestructureerd product zekerheid
• • •
58
100% kapitaalsbescherming Na 6 jaar Of bij vervroegde terugbetaling na 4 of 5 jaar
rendement
•
•
Terugbetaling na 6 jaar = 100% van de stijging vd BEL20-index Bij vervroegde terugbetaling na 4 jaar meerwaarde 16% (netto IRR 2,24%), na 5 jaar 20% (netto IRR 2,33%)
Beleggen in Belgische aandelen? Of via een aandelenfonds… « Belgen: goede bekenden met stevige rendementen » (De Standaard, 28/4/14)
Winst vastklikken ?
Kies voor een Lock-versie! 59
Verlies beperken ?
Jan-13
Jan-12
BEL-20 - Index Jan-11
Jan-10
Jan-09
Jan-08
Jan-07
Jan-06
Jan-05
Belgisch aandelenfonds MSCI Belgium - Total Return Index Jan-04
220 200 180 160 140 120 100 80 60 40
2. Beleggen in Belgische aandelen? Kijk ook eens verder dan de gekende Belgische namen… « Belgische biotech is hot »
« Limburgse Melexis lieveling van de beurs »
(De Tijd, 19/1/13)
220 200
(Tvl, 14/2/14) 180 160 140 120 100 80
Bel 20 60
Belgium All Shares
Belgium Small Caps
Jan-13
Jan-12
Jan-11
Jan-10
Jan-09
Jan-08
Jan-07
Jan-06
40
Jan-05
60
Belgium Mid Caps
Beleggen in een Belgische aandelen? Nieuw
Via een beleggingsverzekering… Tak 44
Zekerheid
Rendement
Tak 21 • • • 61
Zorgt voor gewenste bescherming (5% of 50%) Gegarandeerde rentevoet @ 1,80% Mogelijke winstdeelname
Tak 23 •
•
Keuze uit 2 kwalitatieve fondsen die focussen op België Rendement gelinkt aan evolutie fondsen
Beleggen in Belgische aandelen? Nieuw
Via een beleggingsverzekering… Tak 44 Keuze uit 2 fondsen die focussen op België:
Belgian Allocation Fonds
Belgian Small&Midcap Fonds
Gemengd fonds:
Aandelenfonds:
50%
Aandelen: geen ‘large caps’ met belangrijke buitenlandse activiteit
40%
Obligaties: overheid (max 10%) + corporate
Small/Mid Caps: 100% Belgisch + Marktkapitalisatie max. 4 miljard EUR op moment van initiële investering
10%
Vastgoed: privak of vastgoedcertificaten
62
Beleggen in Belgische aandelen? Een gespreide aandelenportefeuille?
AziëOceanië (ontw.) 5%
Groeimarkt en 11%
Europa 66%
5% NoordAmerika 18%
63
Hoe beleggen dicht bij huis?
Belgische obligaties? Belgische aandelen? Belgisch vastgoed?
64
Beleggen in Belgisch vastgoed? «OESO: België heeft duurste woningen»
Huisprijs tov gemiddeld inkomen
(De Tijd, 20/11/13)
Huisprijs tov huurprijs
Reële stijging sinds ‘75 België
x 3,6
Frankrijk x 3,2 Nederland x 3,1 Spanje
65
x 3,3 Bron: The Economist
Besluit Beleg dicht bij huis maar met kennis van zaken… Informeer u over de economische vooruitzichten Zorg voor voldoende spreiding binnen uw ‘Belgische’ beleggingen Overdrijf niet Koester realistische verwachtingen
66
vragen?
67
Wij danken U voor uw aandacht!
Deel 3 Civiel kapitaal en economische prestaties… Vergemakkelijkt transacties, specialisatie en flexibiliteit Een groter reservoir aan civiel kapitaal: verhoogt het vertrouwen : - tussen personen - in overheidsinstellingen verlaagt de transactiekosten Kosten om een economisch systeem te laten draaien
Civiel kapitaal is het smeermiddel voor het economisch systeem 69
De Belgische economie: stand van zaken « Luc Coene: onze levensstandaard is in gevaar » (Trends, 13/2/14) Evolutie lopende rekening als % van BBP
10,37%
7,58%
-1,62% -1,65%
Bron: OESO 70
