~lJJ I J t_. o
CORTI" OI (ff! /c;TI7 1A Drl I 'IJNIONI. fi iROPfA
ARREST VAN HET HOF (Vijfde kamer)
29 april 20 15 • "Prejudiciële verwijzing- Directe levensverzekering- Richtlij.n 92/96/~EG Artikel 3 1, lid 3- Aan de verzekeringnemer te verstrekken mformatie Verplichting van de verzekeraar op grond van algemene beginselen van nationaal recht. aanvullende informatie over de kosten en de premies te verstrekken"
In zaak C-51/13,
betreffende een verzoek om een prejudiciële beslissing, ingediend door de Rechtbank Rotterdam (Nederland) bij vonnis van 28 november 2012, ingekomen bij het Hof op 31 januari 2013, in de procedure
Nationale-Nederlanden Levensverzekering Mij NV tegen
Hubertus Wilhelmus van Leeuwen,
wijst HET HOF (Vijfde kamer),
samengesteld al"s volgt: T. von Danwitz, kamerpresident, C. Vajda, A. Rosas, E. Juhász enD. Sváby (rapporteur), rechters, advocaat-generaal: E. Sharpston, griffier: M. Ferreira, hoofdadministrateur, gezien de stukken en na de terechtzitting op 19 maart 2014,
gelet op de opmerkingen van:
Nationale-Ned~~landen Levensverzekering Mij NV, vertegenwoordi d d B. Jonk-van Wtjk enG. van der Wal, advocaten, • Procestaal: Nederlands.
g
oor
.
. d
H. van
Leeuwen.
woordJg vcrtegen
advocaten.
0oo
r
1) .
)rdigd vcrtegcnWO(
ucll
0 11
00 ot
l'll
I ' H111 \ 1 11
11 H. K.ooP' :a
11
1' 11
. ah reoenng. M. Stnot..·k ~lchti odcn, de Nederlandse I . gem' o d. d Joo l' sulterman as woor 1g 11 M. . a vertcge a ls regenno' C. pco.,cudorl cl' de Tsjechische door gemachtigde, vertegenwoordigd K -1'· Wojcik d Oostenrijkse regering, e Wïman en . gemachtigde, di d door F. I . ssie vertegenwoor g de Europes~ Comnu ' . 2 . uni 201 4, als oemachugden, t rechtzitting van I J o raai ter e . d dvocaat-gene aehoord de concluste van e a 0
het navolgende
Arrest
2
. . g van artikel 3 l • . . b t ft de Ultleggm .. . . . rejudiciële beshssmg e re b 1992 tot coordmauc Het verzoek o~ een P van de Raad van 10 novem er et directe l" k bepalingen betreffende h lid 3, van richthJn 92/96/EEG van de wettelijke en bestuursrec~~e.IJ . e van de richtlijnen 79/267/EEG en levensverzekeringsbedrijf en t~t WIJZigmg blz 1) 90/6 19/EEG (derde levensrichthJn) (PB L 360, . . . . . . . t kader van een geschil tussen NattOnaleDit verzoek ts mgedtend ~n he.. V (h. . NN") en Van Leeuwen over Nederlanden Levensverzekenng MIJ N t~ma. " de premies voor de de kosten van de pohs en van het bedrag ..van . . d l . akt van de levensverzekeringovereenkomst overlijdensnstcodekking dte ee mtma die Van Leeuwen bij NN heeft gesloten.
Toepasselijke bepalingen
Recht van de Unie 3
De derde levensrichtlijn is ingetrokken en vervangen door richtlijn 2002/83/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 november 2002 betreffende levensverzekering (PB L 345, blz. 1), die vervolgens zelf met ingang van 1 november 2012 is ingetrokken en vervangen door richtlijn 2009/138/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25 november 2009 betreffende de toegang tot en uitoefening van het verzekerings- en het herverzekeringsbedrijf (Solvabil~teit 11) (PB L 335, blz. 1). Gelet op de datum waarop de in het hoofdgedmg aan de orde zijnde levensverzekeringsovereenkomst werd gesloten,
I- 2
r blijven de bepalingen van de derde levensrichtlijn evenwel relevant voor de he-.lccht ing van dit gc~ch i l. De punten 9 en 23 van de considerans van de derde levensrichtlijn luiden ab
4
volgt: ,.(9)
Overwegende dat een aantal bepalingen van de onderhavige richtlijn minimumnormen vaststellen· dat de lidstaat van herkomst strengere regels waaraan door zijn eigen kan opleooen aan verzeke;inosondernemingen 00 b bevoegde autoriteiten vergunning is verleend;
,...] (23) Overwegende dat de consument in het kader van een eengemaakt~ vcrzekeringsmarkt een grotere en meer gediversifieerde keuze mt overeenkomsten zal hebben; dat hij om ten volle van deze diversiteit en een toegenomen concurrentie te kunnen profiteren, moet beschikken over de nodioe inlichtinaen om de overeenkomst te kunnen kiezen die het beste bij 0 0 zijn behoeften past; dat deze behoefte aan inlichtingen nog sterker is omdat de looptijd van de verbintenissen zeer lang kan zijn; dat het dientengevolge wenselijk is de minimumvoorschriften te coördineren opdat de consument een duidelijke en nauwkeurige informatie zou ontvangen over de wezenlijke kenmerken van de hem aangeboden producten en over de gegevens betreffende de organismen die bevoegd zijn om kennis te nemen van de klachten van verzekeringnemers, verzekerden of begunstigden van de overeenkomst." Artikel 31 van voormelde richtlijn bepaalt:
5
"I. Vóór de sluiting van de verzekeringsovereenkomst dienen aan de verzekeringnemer ten minste de in bijlage 11, onder A, vermelde gegevens te worden medegedeeld.
2. De verzekeringnemer dient gedurende de gehele looptijd van de overeenkomst te worden ingelicht over elke wijziging van de in bijlage II, onder B, vermelde gegevens.
3.
De lidstaat van de verbintenis mag van de verzekeringsondememingen niet verlangen dat zij aanvullende gegevens naast de in bijlage II vermelde gegevens verstrekken, tenzij deze nodig zijn voor een goed begrip door de verzekeringnemer van de wezenlijke bestanddelen van de verbintenis.
4. De toepassingsvoorschriften betreffende dit artikel en bijlage II worden door de lidstaat van de verbintenis vastgesteld. "
6
Bijlage II bij die richtlijn bepaalt onder het opschrift "Aan de verzekeringnemer te verstrekken inlichtingen" het volgende:
1-3
· sdckldng veo.ekenng . C
·Ik"
.1 4 ' '
en
, ... 1
..
'
1
ÜJllSChrt.JVlllg
V'll\ C •.
keuzemoge t"kh·td IJ c
ereenkomst
-
[ ... ]
Looptijd van de ov . . . de overeenkomst a.ó Wijze van heëindtgtng van . an de premies I a.7 Wijze en duur van hetahng v · toewiJ. zing van 1 • o WiJ'ze van herekentng en a.o . winstdelingen
[... ]
: a 9 Gegevens over de afkoop- en prenuevnje · ·· gegarandeerd i waarden en in hoeverre deze ZtJn
a.5
'·· ' '···' [... J
I
1
[... ]
1
1
[ ...]
. ..
a. Io Inlichtingen over de premies voor ied~re verzekeringsdekking, zowel de hoofddekking als de aanvullende dekkingen, indien zulke inlichtingen dienstig blijken [... ]"
Bijlage 11, B, van dezelfde richtlijn somt de gedurende de looptijd van de overeenkomst aan de verzekeringnemer te verstrekken inlichtingen op. Bepaald is dat naast de algemene en bijzondere voorwaarden die aan de verzekeringnemer moeten worden meegedeeld, aan deze laat te ook dienen te worden verstrekt alle inlichtingen betreffende de punten A.a.4 tot en met A.a.12 van deze bijlage in bet 1-4
NA I IONAll -.,l lll RI !\NIJl N 11 \I N \\IIU I l'li
' 1'• 11011 v:ut .. geval van aanhang!-.ch bij de ovcrt•cnJ..om~t nl Wll' ' l' ". 11-! \ "•lil •( Il"• l 1,' tiL· van de . .. . en cl!-. .Jaar . .tnlt. chttng~.: . . n I)Li . t.l ·llt'lldl' tk ... ,tu.l tocpa'>'>lng liJnde wetgeving, win'> tdcl ing.
Nederland.\ recht . . . ·tn wr;ct..cringm.:mcrs 1 99~ Artikel 2 van de Regeling informatlcverstn: l-.1-.tng ' 1' . . ·u'lit..cl 3 1 van · • .· l~' )!.cgcven •1· 111 · . (hierna: " RIA V 1998") heeft in intern recht UIIV~)Clll t:" : • •• ,I " J..e vcrsic hcvat dil de derde lcvcnsrichtlijn. In de op hct I100 l·t l,)cdlllu t:" t:" tocp.tssc IJ • artikel de volgende bepalingen: ) •·1~•1n .... ' cdt aan lJ 1 I ·n··ve1·ze ·' · k el.·lil'edraagt Een verzekeraar die een overeen k 1nst .· d van .cvc ' kcl·ingncmcr er zorg · f gCVCS(I" C Vei/.C · .e een in Nederland woonach 11gc 0 ·tcld v·ln de algemene en . . hc t bezll • voor dat de verzckcnngnemer m · won.1t eacs bijzondere polisvoorwaarden van de overeenkomst.
°
" 1.
. . . d cldc informatie niet uit de algemene of 2. Voor zover de '" dil "?. bcdo . at de vcrzekeraar er tevens zorg voor dat bijzondere polisvoorwaar?cn .~".J.kL, ra~o rdl g~sleld van: de verzekeringnemer schnfleii.Jk 111 kenms wo [ ... ]
q.
. op de mvloed van koslcn en 1'nhoudinocn o ten laste van de vcrzekeringnemer , . het rendement en de uitkering vcrbonden aan de overeenkomst,
r.
indien van toepassing, de kosten die naast de bruto-premie in rekening worden gebracht;
[ ... ]"
9
Volgens de toelichting bij de RIA V I ~98 wor~t. de toepa~sing van deze reg~ling beheerst door de Wet toezicht verzckenngsbednJf 1993 (hierna: " WTV 1993 ) en door nationaal burgerlijk recht, waarbij bijvoorbeeld ook de eisen van redelijkheid en billijkheid (artikel 2 van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek) gelden.
Hoofdgeding en prejudiciële vragen JO
In 1999 heeft Van Leeuwen bij NN een verzekeringsovereenkomst met een beleggingsonderdeel gesloten, aangeduid als "flexibel verzekerd beleggen". Het
betrof hier een levensverzekering waarbij de waardeopbouw op de einddatum van de verzekering niet gewaarborgd is, maar afhangt van de ontwikkeling van de beleggingen. Voorts wordt gedurende de looptijd van de verzekeringsovereenkomst een vast gegarandeerd kapitaal verzekerd dat wordt uitgekeerd indien de verzekeringnemer vóór de einddatum van de overeenkomst komt te overlijden.
1-5
'erstrchte pn~Li ,,, ' . OCJ1 \ . . mcrkJI1c vann en penodtd ~ ., .· ·1· ·tan :: ,, ·hrdtC J ,.0 mst b J ' D..:.,~ 111 jc'" · hctaalu ·rtt -.L ·reen.... to pre · _ , '\ '\ til II•• , n!!"l)\C . • h .,hrU l ao in o~ l onu...,cn . <)p •Cil" d~ d•xll l}l: \~t/àcrt .~ t "O~cdUid ,I . ackülCI1 b~ C:::-ocb or'tt:hl, C\Cna\ -., I II \ 0 I ' lfl tC ' "' ~ !11C1 d na u ' "''J'dt "Jl ~r·.~~~~~··t:~~~~u~n pn:~~ ,·crJchcri.n~n:o'iten. . in mi~ enD~; laatste prcm~c..., ,o(lt.tl ()\dL n·k••d inlhlOI , pcriodtck . ·codekJong. . maken. cvcn,tb ptl·ttlll' ,, •ll dt 1 1 "a.trd~ '' orlk~e overlijdcnsnsJ remies, maar 1 Je Jll!!ChOU\\ . ocbrachte p premie. 1k ,thlll" 1'<.:1'· ' rt,t<•l('tl.'ntt~" ,o•.ll. rt i~ rckcntng Ie ' t van de bruto . aan Van J ··~~n ap.t dcrdee ut k mst l S "'n u-. :: • integraal on . savereen o aarin was ··,·no~·nHk ~o... t~:n. d verzekenng ,, verstrekt. D ten , .. tn e b leuuen odemen h'llende re " . het aangaan .' , zekerd e oo 12 \ n.,ralgaanJ aan I . or flc:obel .. er ·s van verse 1 d ctrendement \ onr-.te \ o d op baS I · pro u t I t'<.:tm.cn een .. , ld\...apitalen genoem der het kopJe " duetrendemen een Jnctal ,oorh~.:e ~ 0- Voort!:> was on ent en het pro de van en hchcer. . ~o-.ten "an 0... . . n hel fondsrendem ld' ude kosten als me ... crme!J Jat .. Jh]ct \cr-.chtl tu~se·de risico's. de verschu lo .ilhank.cliJk '""a-.] ... an de ve:7e et.. , l'\enrucel aan . . ullcndc deiJ<J ngen . NN en Van Leeuwen st is tussen · or de k rin2.sovereen kom I' Na het -.lullen 'an de verze e .... d kosten en van de premtesb vo ht · oncni<>hctd . onhtaan over de hooate van e . den ge rac · e · mindenog wer .:: . . . d' d de verzekeraar m 0 , erlqdcmrr<,JCOdekkmg te oor . over ·· verschil van menmg 14 In het "erlcnQde 'an dit geschil bestaat tussen partt~en ekeringsovereenkomst ck vraao of NN voorafgaand aan het sluiten van e verz ffil. es Meer in het c h f r deze kosten en pre voldoende informatie heeft verse a t ove . ht van of· inzicht in de hij/onder i-. aan de orde dat aan Van Leeuwen g~en overztc b daarvan is concrete en/of absolute kosten en risicoprerrues en de op ouw ver!> trekt. I •
1
()p 1··~-.c 1
tP
tk
15
16
17
verwijzende rechterlijke instantie overweegt ~at NN, door de verzekerinonemer enkel informatie te verstrekken over de mvloed van de kosten en de risic~premies op het rendement, heeft voldaan aan de eisen van artikel 2, lid 2. onder q) en r), van de RIA V 1998, maar heeft gehandeld in strijd met "open en/of ongeschreven regels" van Nederlands recht, zoals de zorgplicht van de verzekeraar, de precontractuele goede trouw en de redelijkheid en billijkheid. De
De verwijzende rechterlijke instantie stelt vast dat de in punt 14 van het onderhavige arrest bedoelde informatie niet valt onder die vermeld in bijlage II bij de derde levensrichtlijn. NN stelt zich echter op het standpunt dat op grond van het recht van de Unie, inzonderheid artikel 31, lid 3, van die richtlijn, van de verzekeraar niet kan worden verlangd dat hij de verzekeringnemer informatie verstrekt op grond van die "open en/of ongeschreven regels". De Rechtbank Rotterdam heeft besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof de volgende prejudiciële vragen te stellen: " 1)
1-6
Verzet het recht van de Europese Unie en in het bijzonder artikel31, lid 3, van de derde levensrichtlijn zich ertegen dat levensverzekeraars op grond
NA I ION AU· Nl ·DHU. ANDI· N LI·VloNSVI· R/l: KloRii'
2)
ht zoals de van .open en/of onoeschrcven regels van Nederlands ree · · een . . o d. ' tussen verhou wg redchjkhcJd en billijkheid die de (pre)contractuele . b h ersen en·1o f ee n everzekenngne e . mers· levensverzekeraar en een aspirant-vcrzekenngnemer · ·· a Igcmene en/of biJ·zonderc zoroplicht, verpitcht ZIJD om . va, 0 de o . . premieS meer gegevens te verstrekken omtrent kosten en n sico d Nederlandse vcrzekering dan in 1999 werd voorgeschreven door.. e der artikel 2, . . h ,.. c· het biJZOO bepahngen waarmee de derde levensnc t IJI1 dIn ..mplementeerd?· tweede lid, onder q en r, van de RIA V 1998) wer get aar Nederlands recht, Doet bij de beantwoordino van vraag I ter zake wat, n . oeoevens.?" . . kk an dte 0 het gevolg is c.q. kan zijn van het met verstre en v e o
Beantwoording van de prejudiciële vragen Eerste vraag
18
19
20
.. d h 1· ·k · nstantie in hoofdzaak te Met haar eerste vraao wenst de verwtJzen e ree ter IJ e I vernemen of artike13 1, lid 3, van de derde levensrichtlijn aldus moet worden uitgelegd dat het eraan in de weg staat dat een verzekeraar op grond va~ algemene beginselen van intern recht, zoals de in het hoofdgeding aan de orde ZlJ~de "op~n enlof ongeschreven regels", gehouden is de verzekeringnemer b~pa~?e mformaue te verstrekken in aanvulling op die vermeld in bijlage 11 bij die nchthJn. Blijkens punt 23 van de considerans van de derde levensrichtlijn beoogt deze laatste onder meer de minimumvoorschriften te coördineren, zodat de consument duidelijke en nauwkeurige informatie ontvangt over de wezenlijke kenmerken van de hem aangeboden verzekeringsproducten. In hetzelfde punt wordt overwogen dat de consument, om in het kader van een eengemaakte verzekeringsmarkt ten volle te profiteren van een grotere en meer gediversifieerde keuze uit ove~eenkomsten en van een toegenomen concurrentie, moet beschikken over de nod1ge gegevens voor de keuze van de overeenkomst die het beste bï zï n behoeften past J J Daartoe schrijft artikel 31 van de richtlijn in het eerste lid voor dat vóór d
VilJl de verzekeringsovereenkomst aan de verzekeringnemer t
l ..
. e s mtt~g
biJlage II, onder A, vermelde gegevens moeten worden en mmste de. m volgens het tweede lid van hetzelfde arfk 1 d meegedeeld, en dtent gehele Jooptijd van de overeenkomst te l ed e. verz~keringnemer gedurende de de in punt B van deze bijlage vermeld wor en mgeh~ht over ~lke wijziging van Ievensrichtlijn, de enige bepar e gegevens. Arttkel 31' hd 3, van de derde
beslissin~
betrekking heeft,
be;;~t ~:~~p l~t
verzoek om een prejudiciële verzeken~gsondememingen niet mag ~ I staat van de verbintenis van de naast de m bijlage 11 vermeld ver angen dat zij aanvullende
een goed begrip door de verbintenis die hiJ. is
verze~ g~gevens verstrekken, tenzij deze nodi g~.gevens
enngnemer van de wezenlij.k aangegaan. e
bestanddelen g ZIJnvan voor de
.
21
df \ ,111 . 1· ol,;ll I " c\\'oorull1. : : . 11 punt 2 · de h ·· ·n ',1 d dat Uit_ II hierhiJ ~ ·•, tiJ.,tat ~o:n ordec l b. J·1uc drc ut: ·
eeft hel Hof geo ·chtlijn, van IJ , ~egevct~.s
tHiliV·.'kct_l~ï~
H~r~-md ~ de derde Jevensn de aanvullende c-duidchJk en vctcnltJkt: ;Jrri!...èl J I . ~~~~ 3:r:~~~ ervan blijkt _ dat kunnen stellen, be2rip van ~c ~ roductcn In d il
cons•dc . ·kei verplicht en aoed ~ -ckcnngsp r'o 1e d11 . arud. nen te ZIJD .. voor e anaebo o den verz . nemer a o t "4) .. en nodl o IC moe ten Z IJil e n de verzekenng . 002:136, pun - . d '11 bc~randdclcn van de aao-e C-386/00, EU:C.2 . verplicht wor (·u-rc ..r Axa Royale Belo , dus steehts doel. de · · · kan · het . . Bende informatie eiking van . . formatiC .,., De ' erstrckkmg van a~~ vu odzakelijk is ter ber ver de veretste In leer. gesteld voor zover _z•J no . e voorzien, en voor zo . en dus. onder n. . ~crzckeringnerner van mformaue _t . om dat doel te bere.. ken waarborgen (zte 111 ' oldoende duidelijk en nauwkeu~Jg IS n rechtszekerheid te t 45 en aldaar de verzekeraar een voldoende mveau48v/a14 EU:C:20 15:91. pun 60 van haar • punt .. n niet om 1 1 ·n die zin arrest p ar1ementJRaad • Cd dvocaat-generaa aangehaalde rechtspraak). ~o~ls de ae evens algemeen en vaag ZIJ 'de derde con~lusie opmerkt kan het, m?_,en_ e g g_ an artikel 31, lid 3. van . "nod'rg" ZIJn 1n de zm v gegevens gaan dre Jev~ensrichtlijn. _ . nvullende ïl an creven welke aa 13 De wetcrever van de Unie heeft dus wt en a e nt , voor de verzekeraar e . h t belang van de con ume d" informatie de lidstaten 111 e d' profij't kan trekken van c 11 . dat de consument vo e tg k verplicht kunnen ste11 en op . . k d een interne mar t voor .. . d eten dte m het a er van . .k keuze aan verzekenngspro u lid 3 van die richtlijn · d ancreboden maar m art I e13 1· · h ' . Ik arenzen de lid~taten dat re<.: t verzekenngen wor en a ~ wordt daarentegen niet bepaald hoe en bmnen we e .:;, kunnen ui10efenen. 'an lk
0,
ercc n!...o m :-,
l_;
24
25
26
Dienaan o-aande zij in herinnering gebracht dat de lidstaten de verz~ke~~ar niet hoeven verplichten, aanvullende inform~tie te ve:str~k.ken naast ~e _m hl~ lage ll, A bij de derde levensrichtlijn genoemde mformatte d1e de verzekenngnemer op Qr~nd van artikel 31 . lid I, van die richtlijn moet worden ver~trekt, maar dat ~et derde lid van dat artikel de lidstaten een mogelijkheid biedt waar deze al dan met eo-ebruik van kunnen maken.
t;
Bovendien volgt uit artikel 31 , lid 4, van de derde levensrichtlijn dat de lidstaat van de verbintenis de toepassingsvoorschriften betreffende de verplichting tot verstrekking van aanvullende informatie als voorzien in de nationale wetgeving vaststelt. De derde levensrichtlijn brengt een minimumharmonisatie tot stand voor wat betreft de aan de verzekeringnemer te verstrekken informatie, maar artikel 31, lid 3, ervan preciseert niettemin aangaande de in punt 24 van het onderhavige arrest bedoelde mogelijkheid dat die informatie moet dienen voor een goed begrip door de verzekeringnemer van de wezenlijke bestanddelen van de verbintenis. Voorts beperkt deze bepaling de aanvullende gegevens die de lidstaat van de
1- 8
27
r ocreikin<' van 1 "' vcrbinteni'> voor de verzekeraar verplicht kan stellen tot hetgeen e dat doel noodzakelijk is. .. d kenmerken \'an tijn Het i~ derhalve aan de betrokken lidstaat, afhankelijk van e utt . te " aardioen. de .· 1 wenst c: rcchu,orde en de specifieke situatie waarvoor htj rege 5 aan' uilende · · h erstrekken \'an rechtsgrondslag van de verpltchttng tot et v . 1.. k beorip door de informatie te bepalen ten einde zowel een daadwerke IJ ker'fng:~producten . . 'k k ken van de verze ~ . verzekenngnemer van de belangnj ste enmer . echtszekerhetd te die hem worden aanoehoden als een toereikend mveau van r 0 waarborgen.
28
29
.. . tino tot het ver'>trekken ~an De rechtsorondsla!! van een dergeltjke verpitch o ~ . .. d de =vraao o f dt·e verplichtlOg h ;oals de ..open enlof aanvullende informatie, meer JO het btJz~n er voortvloeit uit algemene beginselen :~ mtern ~ec r \e instantie doelt. is in ongeschreven regels" waarop de verwtJzende reekter IJ t de richtlijn rillts die . . d a of deze stroo t me , begmsel melevant voor e vra g . ikel 31 , lid 3, van de derde verplichting voldoet aan de veretsten vanvanarthet onderhavH!.e . . 21 27 arre c;t . en ~ levensrichtlijn vermeld 111 de punten · . .. ·an de betrokken lids taat Hieruit volgt dat de rechtsgrondsl~~ o~ ba~ts w~~f\1 31 lid 3 'an de derde oebruik wil maken van de mogeltjkhetd dte aruke · · . levensrichtlijn biedt, overeenkomstig het beginsel "an verzekeraar in staat moet stellen met een voldoende mate "an vast te stellen welke aanvullende informatie hij dient te "er trekken en de
rechbzekerh~~d ~e voor~pelbaurheld
verzekeringnemer kan verwachten. 30
31
32
Bij de beoordeling welke vereisten moeten worden gesteld met betrekking tot de voorspelbaarheid van een dergelijke verplichting tot het verstrekken van aanvullende informatie, kan de nationale rechterlijke in~tantie in de be chouwing betrekken dat het aan de verzekeraar i~. de aard en de kenmerkende eigenschappen van de door hem aangeboden verzekering!>producten te bepalen, en dat deze dan ook in beginsel zou moeten kunnen vaststellen welke kenmerkende eigenschappen van die producten rechtvaardigen dar de verzekerinonemer aanvullende informatie moet worden verstrekt. :;, In casu moet worden opgemerkt dat de toepassing van de RIA V 1998 voloens de 0 toelichting bij deze regeling onder meer wordt beheerst door nationaal bu 1· ·k ht b" b.. b I . rger lJ ree , w.aar 1~ " IJVOor ee d ook de eisen van redelijkheid en billijkheid'' als bedoeld m artikel 2 van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek gelden.
De verwijzende rechterlijke instantie heeft het Hof echter . gegevens verschaft over de precieze aard na N d geen gedetailleerde
i~or e ~rlands rech~
verplichting tot het verstrekken van aanvullende rol en de exacte draagwijdte in het nationale
van de matte, en evenmm over de
va~
ongeschreven regels" van Nederlands recht recht de "open enlof zorgplicht van de verzekeraar de ' maar enkel meldmg gemaakt van de ' precontractuele goede trouw en de red e l lJ .. khe1d .
1\.0111· r •
•crccn . p~O' . ·rtckcnOc
l'
delen o 10 '~.: coor d 0 .• 0111 te •• aan c .... \tlltlll!! ' · 1 I e u.111 ll.: · ~wouc n rcgc ~ · ·kc 111 1-he• J J 1 hrcvc 1 1 ~~~ nd '' ·chtcr tJ . 1 ,c..,c" Jltcx·tcll ll~!:~n ·r" 'J'cndc t~o: ,en cn/ol tll..g voldoen· lKl"- .t.lll d~ '~..: r I•' ,qnLk ..t>l .,,..,richtllJI1 ' d 1 van de I~· I.11 I k ll l.. I. \C' 1.: 1\ h - ' , ~ I kt ,, I ltd··cdtn·· .t.ul l n dt' dcJLl: , rtikcl - , . de weg de "' hl'' htl< "-1.'1 ~ I. ltd ~ . '·' ~·oord dal a . eraan 'n . rn ,crt'''tl'll , .• ll·uu lrJcn g.eanl' ·• dal hel ntc~ . ten van tntc >Ll rii~c,lllg. ,,l -•·o uit!!elcgu c oegtn~c cschrcvcn I • \I I, •• llll . \\ t)ful: \•Cil1cn I f ong . . ~4 Op dL" l'L''' (. •• e tldll' JJlllt..:l d ,·an a ~ en en o kken tn dt'rlk' JcH''l'f''- ~~~:;~~~nn~nc,ner o p gJt)~'c orde tijnd~ ..o~tic te vcrstr~- aan de ,~.~.• r tl.ll ~.·en •t h<';'tJI!eJlltg .tan . ·lldc intor.n . . - hel tS .e ,~.·-.·111. ;tl.th de '" IK. Je ; er,ekcraar he~.a·d. c richtlijn. mtlS , de inforrnaU IL"''l'h. !!~-'houJ~n ,.... ·ld tn hqlagc 11 hiJ I ·t-·•r··n - de vcrlang ·,p door de J . , crrm: · · "en 1c "' d bcgr ·· ···~~: ~·,r;~~rlktl~ed~~erlijkc ll, ...tanue ot)'~-~;.\:~lii"- voor een gdoec verbintenis en Zlj '1.. • · , , 1, en nt t u • · d 1 van JuHklil"- en nau" ,..~~ung ! .. kt..: he-.wnd c en . ,an de ''eten IJ 'er;eJ.-cnrH!llCllKr . ·' . hctd '' aJrhorgt . 'nldocndc rcchh/t.: ,.er l
\1,;
mo~
.. . tantie te vemernen of ~ 'crwi. zende rechterliJke ms k}<en van de Met haar t~ccdc 'raag \H~n~t d~.: J Jo is van het niet verstre . chtlijn 35 het !!een naar nauonaal recht . het gev~ko l 3 1 lid 3 van de derde levensn . . . ~ . de zm van art I e ' ' aan\ullcndc rnfo rrnatlt.: Jn . d. o van de eerste vraag. 'an belang- i~ 'oor de beantv. oor !Oo · 1 reeh t h e t o volot dat hetgeen naar nat10naa . Uit het anrv.oord op de eerste vraao d' e: t atie in beginsel irrelevant l S voor 36 oe\ oio i~ van her niet \'er trekken van te m on~ . et artikel 31, lid 3, van de 'r;;g of de informatieplicht in overeenstemming ts m
'''t't'tlt
1
de
richtlijn. Kosten ·
de partiJ. en in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar
Ten aanzten van "k · · d 37 oerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlij e mstantle ov~r e
kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens ind~eni~g van hun. opmerk1ngen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoedmg m aanmerking.
Het Hof (Vijfde kamer) verklaart voor recht: 1)
I- 10
Artikel31, lid 3, van richtlijn 92/96/EEG van de Raad van 10 november 1992 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende het directe levensverzekeringsbedrijf en tot wijziging van de richtlijnen 79/267/EEG en 90/619/EEG (derde levensrichtlijn), moet aldus worden uitgelegd dat het niet eraan in de weg staat dat een verzekeraar op grond van algemene beginselen van intern recht, zoals
dt
\ ,. , hlllh' lli
l ' IJ
..
ll J
hl·t uit·t " · r·-.trdd~t·n 'an irrd . , ~mt \Oor d • \raag of dl· i~ nH:t urtikd -~ l, lid 3. 'an
hd •t' ' olg i-.
'itll
