Arm en rijk
Auteurs
liesbeth geers ; ;
Laatst gewijzigd
16 November 2015
Licentie
CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Webadres
http://maken.wikiwijs.nl/60705
Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.
Inhoudsopgave Arm en Rijk Kenmerken Ontwikkelingslanden Vooraf Stap 1: Arm of rijk? Stap 2: Kenmerken ontwikkelingslanden Stap 3: Slechte gezondheidszorg en bevolkingsgroei Stap 4: Monocultuur en grote schuld Stap 5: Nog meer kenmerken
Arm en Rijk Diversiteit Leerdoelen Eindproduct-Beoordeling Werkwijze Stap1 Stap2 Stap3 Survival calculator
Oefenvragen Onderdeel 1: arm en rijk Slechte gezondheidszorg en bevolkingsgroei
Global shift Leerdoelen Eindproduct-Beoordeling Werkwijze
Aan de slag Stap1 (1) Stap1 (2) Stap2 (1) Stap2 (2) Stap2 (3) Stap3 (1) Stap3 (2) Stap3 (3) Oefenvragen
Nederland transportland Leerdoelen Eindproduct-Beoordeling Werkwijze
Aan de slag
Pagina 1
Arm en rijk
Stap1 (1) Stap1 (2) Stap2 (1) Stap2 (2) Stap3 Stap4 (1) Stap4 (2) Stap5 (1) Stap5 (2) Stap6
Over dit lesmateriaal
Pagina 2
Arm en rijk
Arm en Rijk Kenmerken Ontwikkelingslanden Vooraf
Leerdoel Aan het eind van deze opdracht: kun je een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden noemen. weet je in welke continenten de meeste ontwikkelingslanden te vinden zijn. Eindproduct Aan het einde van deze opdracht schrijf je een artikel van ongeveer 150 woorden. Beschrijf in het artikel minimaal 2 redenen , waarom je China wel of niet een ontwikkelingsland vindt. Samen of alleen Deze opdracht voer je samen met een klasgenoot uit. Tijd: Niet af in de les? Maak het thuis verder af. Inlevermoment 22 september bij aanvang van de les. Dus tijdens de les mag je er niet meer aan werken. Heb je het niet af, dan kom je na schooltijd terug om af te maken! Dit werkje wordt met een o/v/g beoordeeld. Als je een o krijgt dan moet je het werk aanpassen net zolang tot het voldoende is. Bewaar je werk goed, want op het einde krijg je voor het totale product een cijfer!
Stap 1: Arm of rijk?
Pagina 3
Arm en rijk
Als je op vakantie bent in een ander land heb je al snel door of je in een arm of rijk land terecht bent gekomen. Dat zie als je op straat loopt aan bijvoorbeeld de mensen, de huizen en de auto's die er rijden. Toch bepaal je de welvaart van een land niet door op straat om je heen te kijken. Bekijk het volgende filmpje op de website van SchoolTV.
kn.nu/ww.cafa554 (youtube.com)
Maak nu samen met een klasgenoot op een A4-tje een woordspin. Zet in het midden ‘Arm of Rijk’ en geef in je woordspin aan op welke manieren je kunt bepalen of een land wel of niet welvarend is.
Stap 2: Kenmerken ontwikkelingslanden
Pagina 4
Arm en rijk
Of een land wel of geen ontwikkelingsland is, kun je vaststellen aan de hand van een aantal kenmerken. Ga op de website StudioAardrijkskunde naar het onderdeel Arm en Rijk. Bestudeer het onderdeel ‘Kenmerken’.
Kennisbank studioaardrijkskunde: ontwikkelingslanden kn.nu/ww.d79464a (studioaardrijkskunde.nl)
Als eerste kenmerk van een ontwikkelingsland wordt een laag inkomen per inwoner van de bevolking genoemd. Op de website van indexmundie worden alle landen vergeleken op basis van het inkomen per hoofd van de bevolking. Zoek op op welke plaats Nederland staat. Onder welk inkomen per hoofd van de bevolking zou jij spreken van een ontwikkelingsland? Het inkomen per hoofd wordt vaak als maatstaf voor de welvaart genomen. Welke drie bezwaren worden er genoemd tegen een laag inkomen per inwoner als maatstaf voor de welvaart?
Stap 3: Slechte gezondheidszorg en bevolkingsgroei
Pagina 5
Arm en rijk
Kenmerkend voor veel ontwikkelingslanden is een slechte gezondheidszorg en een grote bevolkingsgroei. Hieronder zie je de bevolkingsopbouw van mannen en vrouwen in Nederland en in Angola in 2010. Kijk goed naar beide diagrammen. Kunnen jullie een verklaring vinden voor de verschillen?
Stap 4: Monocultuur en grote schuld
Een monocultuur en een grote schuld bij rijke westerse landen zijn kenmerken van ontwikkelingslanden. Beide kenmerken kunnen met elkaar te maken hebben. Hoe? Dat kun je uitleggen in een aantal stappen. Hieronder staan die stappen. Ze staan nog niet in de juiste volgorde. Zet de stappen in de juiste volgorde en controleer jezelf. Stap 1 staat al goed. klik daarna het onderstaande filmpje aan. zouden dit soort initiatieven de economie in een land kunnen helpen? 1. Een ontwikkelingsland exporteert slechts één product. 2. _______. 3. _______. 4. _______. 5. _______. 6. _______.
Pagina 6
Arm en rijk
Beschikbare keuzes: De export levert minder op dan voor de input moet worden betaald, Het landbouwproduct of de grondstof wordt in het Westen nog bewerkt, Om het uitvoertekort te kunnen betalen moet geld worden geleend, Dat exportproduct is vaak een landbouwproduct of een grondstof, Door geld te lenen ontstaat er een schuld bij westerse landen
kn.nu/ww.6239167 (schooltv.nl)
Stap 5: Nog meer kenmerken
stap 5.JPG
Op StudioAardrijkskunde worden vijf kenmerken van ontwikkelingslanden besproken. Als je googled op kenmerken van ontwikkelingslanden vind je vele site waarop kenmerken worden bespreken. Ga naar www.google.nl. Tik in het zoekvak ‘kenmerken ontwikkelingslanden’ in. Bezoek vier of vijf websites met kenmerken van ontwikkelingslanden. Scan de informatie op de websites. Ga op zoek naar kenmerken die niet op StudioAardrijkskunde worden besproken. Schrijf deze kenmerken op.
Pagina 7
Arm en rijk
Bespreek deze kenmerken met een klasgenoot.
Pagina 8
Arm en rijk
Arm en Rijk Diversiteit Leerdoelen
Of een land wel of geen ontwikkelingsland is, kun je vaststellen aan de hand van een aantal kenmerken. Maar er is een grote diversiteit tussen ontwikkelingslanden. De situatie in een land in Afrika kan er heel anders uit zien dan de situatie in een land in Azië. In deze opdracht vergelijk je de situatie in het Afrikaanse Burundi met de situatie in Afghanistan. Aan het eind van deze opdracht: Kun je twee landen op basis van een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden vergelijken.
Eindproduct-Beoordeling
Eindproduct
Pagina 9
Arm en rijk
Aan het einde van deze opdracht maak je twee posters. Op één van de posters staat Burundi/ Congo centraal op de andere poster staat Afghanistan/ Irak centraal. De docent vertelt welke landen je krijgt toebedeeld (Burundi en Afganistan of Congo en Irak) Beoordeling Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent. Jullie docent geeft jullie een goede beoordeling als jullie:
beide landen op de belangrijkste kenmerken van ontwikkelingslanden met elkaar vergeleken hebben. de posters met zorg gemaakt zijn. Inlevermoment: 6 oktober 2015 bij aanvang van de les. Je kan er dus niet meer tijdens de les aan werken. Niet af betekent die middag op school blijven tot het voldoende ingeleverd wordt. Maak een kopie en lever het orginele en de kopie in. Je wordt weer beoordeeld met een o/v/g Bewaar vervolgens je werk samen met het eerste werk in een snelhechter. Op het einde van de module arm en rijk krijg je een cijfer over je porte folio.
Werkwijze
Groepsgrootte
Deze opdracht voer je uit samen met een klasgenoot. Benodigdheden
Pagina 10
Arm en rijk
Materialen voor het maken van een poster. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren de tijd.
Stap1
Burundi en Afghanistan
Begin met het opzoeken van een aantal algemene gegevens van beide landen. Hoeveel inwoners heeft het land? Wat is de oppervlakte van het land? Hoeveel keer zo groot als Nederland is dat? Wat is de voertaal? Hoe heet de hoofdstad? Hoe is het klimaat? Hoe heet het officiële betaalmiddel? ...... Een website die je goed kunt gebruiken voor het opzoeken van dit soort informatie is bijvoorbeeld www.landenweb.net .
Stap2 Verdeling van de beroepsbevolking, De beroepsbevolking wordt verdeeld in 3 sectoren: -Primaire sector, hier vallen de mensen werkzaam in de landbouw ,Mijnbouw en bosbouw onder (zij zorgen voor de grondstoffen) -secundaire sector, de mensen die de grondstoffen van de primaire sector verwerken bijvoorbeeld in de industrie, timmerman, metselaar (bouw) - tertiaire, dienstensector: beroepen die de mensen in de primaire en secundaire ondersteunen en van dienst zijn. Advocaat, politie, arts, serveerster, docent, ziekenverzorgster , kok etc…….. Hoe hoger de ontwikkeling van een land, hoe hoger het percentage mensen dat werkzaam is in de formele dienstensector. Informeel is niet geregistreerde arbeid als schoenenpoetser, sigaretverkoper etc.
Pagina 11
Arm en rijk
Kenmerken ontwikkelingslanden
Hieronder zie je een aantal kenmerken van ontwikkelingslanden. een laag inkomen per inwoner slechte gezondheidszorg grote bevolkingsgroei analfabetisme monocultuur ...... Vul het lijstje eventueel zelf nog aan. Probeer voor Burundi en voor Afghanistan informatie te vinden over de situatie op deze punten. Bekijk eventueel ook de volgende twee films:
Stap3
Eindproduct
Pagina 12
Arm en rijk
Als eindproduct van deze opdracht maken jullie twee posters. Op de ene poster staat Burundi centraal. De andere poster gaat over Afghanistan. Op de posters komt: een landkaart algemene informatie over het land informatie over de kenmerken van ontwikkelingslanden. Deel beide posters op dezelfde manier in, zodat je de situaties in beide landen goed kunt vergelijken. Conclusie Wat is jullie conclusie als je beide landen met elkaar vergelijkt? Zien jullie vooral verschillen of vooral overeenkomsten? Klaar? Laat beide posters beoordelen door jullie docent.
Survival calculator
Survivalcalculator
Hoe oud denk je dat je wordt? Heb je kans om 90 te worden? En hoe zit dat als je in Burundi of in Afghanistan zou wonen? Hoe oud je wordt, hangt onder andere af van hoe je leeft, maar belangrijker is nog waar je geboren bent. Test het met de survivalcalculator.
Ga naar de webpagina en doe de test. Vul de antwoorden zo eerlijk mogelijk in. http://www.studiovo.nl/ExtraMM/survival.html Beschrijf in één zin wat je opvalt aan de uitslag van de test. Doe de test nog een tweede keer. Vul nu bijvoorbeeld de gegevens van je moeder of van je vader in.
Pagina 13
Arm en rijk
oorzaken armoede in een land Wat is geen interne oorzaak van armoede in een land? a. corruptie b. importbeperkingen van centrum landen c. natuurlijke omstandigheden als droogte d. oorlog
hulporganisaties Welke hulporganisatie werkt niet internationaal a. voedselbank b. warchild c. simavi d. who e. OneMen
Pagina 14
Arm en rijk
Oefenvragen Onderdeel 1: arm en rijk
Wat is ontwikkeling? kn.nu/mdno5
Bekijk het filmpje (te bereiken door op het plaatje te klikken):
Kijk dit filmpje eerst helemaal af. Beantwoord daarna de vragen.
BNP per hoofd In het filmpje werd gesproken over rijkdom en armoede. Eén manier om rijkdom en armoede te meten is met behulp van het BNP per hoofd. Wat betekent de afkoring BNP per hoofd? a. Bruto Nationaal Product b. Binnenlandse Nationale Productie c. Buitenlandse Natuurlijke Prijzen d. Bruto Buitenlandse Productie
BNP per hoofd Wat kun je met het BNP per hoofd meten?
Pagina 15
Arm en rijk
a. De grootte van de export (verkochte goederen) b. Het gemiddelde inkomen per persoon c. De totale hoeveelheid productie in een land d. De snelheid waarmee er wordt gewerkt
Nadelen BNP per hoofd Het BNP per hoofd lijkt een handige manier om verschillen in ontwikkeling tussen landen te meten. Toch zitten er een aantal nadelen aan. Maak 4 juiste combinaties. 1. Het is een gemiddeld getal. 2. De prijzen verschillen van land tot land, dus ook de koopkracht. 3. Niet alles wat er in een land wordt gemaakt en wordt verdiend, is bij de overheid bekend. 4. Ontwikkeling is niet alleen geld maar ook welzijn. a. Vooral in arme landen werken veel mensen in de informele sector. Alles wat hier wordt verdiend telt niet mee voor het BNP per hoofd. b. Niet overal op de wereld kun je evenveel producten kopen voor dezelfde hoeveelheid geld. c. Er zijn grote verschillen tussen het inkomen van mensen. d. De levensomstandigheden in een land, zoals gezondheidszorg en scholing, zijn ook belangrijk voor de ontwikkeling van een land.
Slechte gezondheidszorg en bevolkingsgroei In de volgende oefenening wordt aangetoond dat de welvaart in een land van invloed is op het bevolkingsopbouw. Bij de bevolkingsopbouw wordt er gekeken welke leeftijd de mensen in een land hebben. Dit wordt weergegeven in een bevolkingsgrafiek. Geen enkel land op de wereld heeft precies dezelfde bevolkingsopbouw. Toch kunnen bevolkingsgrafieken erg op elkaar lijken. Klik op de onderstaande afbeelding. Je krijgt dan een filmpje te zien over de verandering die de Nederlandse bevolkingsopbouw heeft gehad.
Pagina 16
Arm en rijk
Bevolkingsgrafiek kn.nu/4j29t
Bevolkingsgrafiek Bekijk de onderstaande bevolkingsgrafieken. Sleep de juiste omschrijving naar iedere bevolkingsgrafiek.
1.
2.
a.
Granaatvorm
b.
Ui-vorm
c.
Piramidevorm
3.
Bevolkingsgrafiek De bevolking van landen uit de periferie is veel jonger dan de bevolking van centrumlanden. Noem 3 redenen waarom er in landen uit de periferie veel kinderen worden geboren, waardoor
Pagina 17
Arm en rijk
de leeftijd van de bevolking erg laag is.
Bevolkingsgrafiek Lees de onderstaande tekst. Deze tekst is niet compleet: er zijn enkele woorden uitgehaald. Sleep de ontbrekende woorden naar de juiste plek in de tekst. Als je dit goed doet ontstaat er een logisch verhaal. In een _______ is af te lezen op welke manier de bevolking van een land is opgebouwd. Er zijn _______ verschillende soorten bevolkingsgrafieken. U Landen uit de periferie hebben vooral een _______ bevolkingsgrafiek. Kenmerk van deze vorm is dat de bevolking uit heel veel _______ bestaat. Dit is logisch omdat het _______ enorm hoog is: er worden per 1000 inwoners veel kinderen geboren. _______ daarentegen hebben vaak een bevolkingsgrafiek in de vorm van een ui. Het aantal jongeren in de landen is laag vergeleken met het aantal volwassenen en _______. Er is vaak sprake van _______. Dit kan een probleem opleveren omdat het _______ door steeds minder mensen gedaan kan worden. Landen zoals China (_______) proberen het krijgen van teveel kinderen te ontmoedigen. Teveel geboortes in een land zorgt voor _______ maar te weinig geboortes levert ook problemen op!
Beschikbare keuzes: geboortecijfer, Centrumlanden, vergrijzing, onderontwikkeling, semi-periferie, bejaarden, bevolkingsgrafiek, piramidevormige, jongeren, werk, drie
Pagina 18
Arm en rijk
Global shift Leerdoelen
Leerdoelen Een eeuw geleden kwam het grootste deel van al onze benodigdheden, denk aan schoenen, kleding, apparaten, voedselproducten uit Nederland. Het werd hier geproduceerd. Vanaf halverwege de 20e eeuw importeren we meer en meer vanuit het buitenland. Het is een gevolg van het verschuiven van economische activiteiten. In deze opdracht gaat het over de positieve en negatieve gevolgen daarvan. Aan het eind van deze opdracht: Weet je wat global shift is. Weet je waarom die global shift heeft plaatsgevonden. Kun je twee gevolgen van global shift noemen voor Nederland. Kun je enkele gevolgen van global shift noemen voor de landen waar we nu veel producten vandaan halen. Kun je enkele manieren beschrijven waarmee mensen in Nederland actie voeren of kunnen voeren tegen negatieve gevolgen van global shift. Aan het eind van deze opdracht ken je de volgende begrippen: lagelonenlanden
global shift
eerlijke handel
Opdracht:schrijf deze begrippen op in je schrift en houdt er ruimte achter over, om de betekenis er later achter kunnen schrijven!
Pagina 19
Arm en rijk
Eindproduct-Beoordeling
Eindproduct Als eindproduct
Schrijf je een mooie samenvatting van alle theorie die je tijdens deze module tegenkomt. Dit vul je aan met een woordweb. Beoordeling Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent. Bij de beoordeling let jullie docent op: de inhoud: laat de samenvatting zien dat je weet wat de negatieve gevolgen van global shift zijn en hoe die bestreden kunnen worden. De Inhoud: geef je antwoord op de gestelde vragen bij de leerdoelen, waardoor je laat zien dat die zijn behaald. de vorm: is de samenvatting met zorg gemaakt . taalfouten: bevat de samenvatting niet te veel taalfouten.
Werkwijze
Pagina 20
Arm en rijk
Groepsgrootte Stap 1 tot en met stap 3 doe je alleen. Het eindproduct (stap 4) maak je alleen of samen met een klasgenoot. Als je samenwerkt met een klasgenoot dan zorg je voor 1 lay-out en heb je daadwerkelijk samen de inhoud gemaakt! Benodigdheden Geen bijzonderheden Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. De opdracht moet je inleveren op 10 november. Dit doe je aan het begin van de les. Je zorgt voor een geprinte versie. Met 2 mag je er 1 inleveren. Heb je het niet ingeleverd op dit moment, dan blijf je na schooltijd hieraan werken tot het af is.
Pagina 21
Arm en rijk
Aan de slag Stap1 (1)
Producten overal vandaan Een eeuw geleden hoefden we nauwelijks de deur uit om aan te schaffen wat we nodig hadden. Het meeste werd lokaal geproduceerd. Natuurlijk, sinds de 17e eeuw is er een wereldwijde handel ontstaan, kwamen grondstoffen en halffabricaten al uit de koloniën en werden eindproducten geëxporteerd. Maar toch, het grootste deel van onze producten werd hier gemaakt. Opdracht: geef een voorbeeld van een grondstof en een halffabrikaat. Zoek op wat een kolonie is. Dat is in de loop van de tijd wel veranderd. En vooral vanaf de helft van de 20e eeuw ging het snel. De koopwaar die op dit moment in de winkels ligt, heeft in veel gevallen een lange reis achter de rug. Sterker nog, samengestelde producten als elektronica, fietsen of auto’s zijn gemaakt van onderdelen die uit alle hoeken van de wereld worden ingevoerd. Beantwoord nu de vragen op de volgende pagina.
Stap1 (2)
Pagina 22
Arm en rijk
Kijk naar kaart F op pagina 248 van de Bosatlas (54ste editie). Vraag 1. Uit welke werelddelen komen de onderdelen in de auto op deze kaart? Zoek nu in de Bosatlas 54ste editie kaart J op pagina 53 op. Vragen 2. Wat betekende het voor de werkgelegenheid in de industrie in Nederland dat we in Nederland tussen 1900 en 2000 steeds meer producten uit het buitenland kopen en steeds minder uit Nederland zelf? 3. En in welke sector is de werkgelegenheid in dezelfde periode toegenomen?
Je schrijft de antwoorden op in een goed geformuleerde zin. De antwoorden zullen klassikaal worden besproken.
Stap2 (1)
Pagina 23
Arm en rijk
Verschuiving van productie Deze verandering in de werkgelegenheid in Nederland (centrumland) is veroorzaakt door verplaatsing van een groot deel van de maakindustrie uit Nederland naar andere landen, vooral in Azië. Naar landen waar het arbeidsloon lager is of andere randvoorwaarden, zoals belastingen of vergunningen, gunstiger uitpakken (semi-periferie of periferie). Opdracht: Noem een semi-perifeer en een perifeer land . Wat wordt er bedoeld met een "maakindustrie"? Deze verschuiving treft niet alleen Nederland. Ook vanuit andere Europese landen en vanuit de Verenigde Staten zijn behoorlijk veel economische activiteiten verplaatst. Die verschuiving van productie en andere economische activiteiten noemt men global shift. Door global shift is bijvoorbeeld de textielindustrie in Twente en rond Tilburg in de tweede helft van de vorige eeuw bijna helemaal verdwenen. Maar ook andere bedrijfstakken hebben hun productie verplaatst waarmee veel werkgelegenheid uit Nederland is verdwenen. Dus: productie van goederen verplaatst van centrumlanden naar de periferie. Lees nu verder op de volgende pagina.
Stap2 (2)
Pagina 24
Arm en rijk
Bedrijven die hun productie uit Nederland verplaatsen hebben daarvoor (één van) de volgende redenen: Lage loonkosten. Producten kosten minder en kunnen tegen lagere prijzen worden verkocht. Dat levert een betere concurrentiepositie op, meer afzet * en daarmee ook meer winst. We noemen de landen waarnaar de productie wordt verplaatst lagelonenlanden. Regelgeving op het gebied van milieu. Veel landen zijn aantrekkelijk voor producenten omdat de regels omtrent afval of vervuiling van bodem, water en lucht minder streng zijn of zelfs ontbreken. In sommige gevallen zijn de regels er wel, maar ontbreekt voldoende toezicht en wordt overtreding niet of nauwelijks gestraft. Regelgeving op het vlak van de arbeidsomstandigheden. Niet alleen het loon is lager dan in de rijke landen, ook de arbeidsomstandigheden zijn een stuk minder kostbaar. Werknemers worden vaak een stuk minder in bescherming genomen door goede wetgeving dan in Nederland. Dit komt doordat er in de periferie vakbonden verboden zijn of minder invloed hebben. Vakbonden regelen dingen voor arbeiders: denk bijvoorbeeld aan veiligheidsmaatregelen, werktijden en vrije tijd, vakantieregelingen. * Afzetmarkt is de plaats waar producten kunnen worden verkocht.
Stap2 (3)
Pagina 25
Arm en rijk
Global shift wordt in de hand gewerkt omdat de wereldhandel, mede dankzij de Wereldhandelsorganisatie WTO (World Trade Organisation), steeds vrijer wordt. Het wordt steeds gemakkelijker om producten die in land A gemaakt worden, te verhandelen in land B of C. Vraag: Hoe werd eerst de import en export van het ene naar het andere land belemmerd? Leg uit hoe het heet en het werkt! Global shift is ook steeds meer mogelijk geworden omdat transport en communicatie vooral in de tweede helft van de 20e eeuw sneller, beter en goedkoper is geworden. Daar heeft de utvinding van de container sterk aan bijgedragen. Vragen Ga naar wikipedia: lagelonenland . 1. Noem drie lagelonenlanden buiten Europa. 2. Noem drie lagelonenlanden die in Europa liggen.
Stap3 (1)
Pagina 26
Arm en rijk
Positieve en negatieve gevolgen van Global shift De globalisering van handel en productie maakt dat we in Nederland kunnen kiezen uit een overvloed aan goedkope etenswaren, kledingstukken, elektrische apparaten, enzovoort uit vele landen. Bovendien helpen we veel mensen in die landen aan werk door in Nederland van die goedkope producten te kopen. Maar Global shift heeft ook negatieve gevolgen. Fair trade Maar er zijn meer negatieve effecten. Er zijn maar al te veel fabrieken waar arbeiders dagen maken van tien of twaalf uur of zelfs langer. Waar ze op hun werkplek gevaar lopen of in aanraking komen met stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Er zijn fabrieken die het niet al te nauw nemen met schadelijk afval en de bodem, het oppervlaktewater of de lucht sterk vervuilen.
Vraag: Waarom dit filmpje?
Tenslotte is langeafstandstransport milieubelastend. Schepen, vliegtuigen, vrachtauto’s en treinen stoten het broeikasgas CO2 uit (wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde) en schadelijke stoffen als fijnstof en stikstofoxiden.
Stap3 (2)
Pagina 27
Arm en rijk
Aan die negatieve gevolgen is wat te doen. Het kan op verschillende manieren. Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gaat het voor bedrijven aantrekkelijker maken om werk terug te halen naar Nederland dat nu in lagelonenlanden wordt gedaan. Het kan een manier zijn om werklozen die maar geen baan kunnen vinden aan werk te helpen. Om dit idee uit te voeren is geld nodig, maar dat kan worden gevonden omdat minister Asscher van Sociale zaken en Werkgelegenheid 600 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld om mensen zonder baan aan werk te helpen. Een deel van dat bedrag kan worden gebruikt om bedrijven aan te moedigen om werk terug te halen uit lagelonenlanden. Bron: www.pvda.nl Een ander initiatief komt uit de landbouwsector, waar steeds meer producenten rechtstreeks aan lokale winkels en consumenten leveren. Het idee erachter is dat groente en fruit vooral niet te ver moet reizen. Dat scheelt energie. Lokale producten die worden gegeten in het teeltseizoen belasten het milieu ook een stuk minder. Groenten die in kassen worden verbouwd, vragen veel meer energie dan groenten van de koude grond. Zo is er het ‘Platform Aarde Boer Consument’ dat streeft naar een ander landbouwbeleid, naar korte ketens en naar het kopen van milieuvriendelijk geteelde producten bij Buurman Boer. Tenslotte kun je in verschillende winkels “eerlijke” artikelen kopen. Artikelen die gemaakt zijn voor een eerlijk loon en bij bedrijven die het milieu niet of nauwelijks vervuilen. Deze artikelen zijn herkenbaar aan een keurmerk zoals het FSC-keurmerk (voor eerlijk hout) of het Fair Trade-keurmerk van Max Havelaar. Beantwoord nu de vragen op de volgende pagina.
Stap3 (3)
Pagina 28
Arm en rijk
Vragen 1. Wat voor negatief gevolg van Global shift help je bestrijden als je “eerlijke” kleding uit het buitenland koopt? 2. En welk negatief gevolg juist niet?
Oefenvragen
Pagina 29
Arm en rijk
Nederland transportland Leerdoelen
Leerdoelen Nederland is een klein land maar het is op gebied van internationaal transport een van de belangrijkste landen ter wereld. In deze opdracht ontdek je waarom Nederland zo’n belangrijk transportland is en waarom het zo’n goede reputatie heeft in het goederenvervoer. Aan het eind van deze opdracht: Kun je uitleggen waarom Nederland door zijn ligging en landschappelijke kenmerken geschikt is als transportland. Kun je enkele voorzieningen noemen waarmee Nederland als transportland is ingericht. Heb je gezien hoe de kwaliteit van landen als transportland regelmatig wordt gemeten en beoordeeld. Weet je dat Nederland bij deze metingen en beoordelingen telkens hoog scoort vergeleken met andere landen. Schrijf de volgende begrippen vast op in je schrift! Aan het eind van deze opdracht ken je de volgende begrippen: transportland doorvoer invoer mainport uitvoer infrastructuur
Eindproduct-Beoordeling
Pagina 30
Arm en rijk
Werkwijze
Groepsgrootte Stap 1 tot en met stap 5 doe je alleen. Het eindproduct (stap 6) maak je samen met enkele klasgenoten. Benodigdheden Geen bijzonderheden Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Pagina 31
Arm en rijk
Aan de slag Stap1 (1)
Vervoer over water Nederland ligt aan zee en er lopen brede, goed bevaarbare rivieren doorheen. De rivieren verbinden de Nederlandse kust met Duitsland (met het dichtbevolkte Ruhrgebied waar veel fabrieken staan/stonden), met België en met Frankrijk. Om die rivieren met elkaar te verbinden zijn er kanalen gegraven. Dat was niet moeilijk omdat Nederland grotendeels vlak is. Zo is bijvoorbeeld tussen Cuijk en Nijmegen het Maas-Waalkanaal gegraven. Opdracht: Teken Nederland. kijk in de atlas op blz 46 en teken de loop van de Maas, Rijn en IJsel. schrijf de namen van de vertakkingen erbij. Schrijf op door welke landen de Maas, Rijn en Ijsel allemaal stromen. (stroomgebied) Misschien moet je eerst opzoeken wat een stroomgebied is.
Zo werd deze haven een van de twee mainports van Nederland. Een mainport is een knooppunt in de vervoersstromen van mensen en goederen. De goederen komen uit het buitenland (import/invoer), worden naar het buitenland gestuurd (export/uitvoer) of komen eerst Nederland binnen om dan weer te worden doorgestuurd (transit/doorvoer). De andere mainport is Schiphol, het grootste vliegveld van Nederland.
Stap1 (2)
Pagina 32
Arm en rijk
Mainport Rotterdam is goed ingericht op de overslag van containers. De container is erg populair bij vervoersbedrijven omdat het laden en lossen ervan sneller gaat en goedkoper is dan het laden en lossen van losse goederen. Zonder containers kost het laden of lossen van een zeeschip dagen, zo niet weken. Ook hebben veel havenarbeiders er hun handen vol aan. Maar zitten goederen in containers, dan kost het laden of lossen maar enkele uren. En het is sterk geautomatiseerd, zodat er maar weinig personeel nodig is. Vraag 1. Zoek in de Bosatlas de kaart ‘Verkeersintensiteit water en spoorwegen’ op (kaart 67a, 54e editie) en de kaart van Nederland op blz. 21. Kun je op basis van deze kaarten verklaren waarom de grootste zeehaven van Nederland bij Rotterdam ligt en niet bijvoorbeeld bij Kampen of Amsterdam?
Stap2 (1)
Pagina 33
Arm en rijk
Vervoer over land Nederland heeft een dicht netwerk van snelwegen. Daar gaan niet alleen veel personenauto’s overheen, maar ook veel vrachtauto’s. Vraag Zoek in de Bosatlas de kaart ‘Ontwikkeling autosnelwegennet’ op (67B, 54e editie). 1. Waarom denk je dat er in de zuidelijke helft van Nederland meer snelwegen zijn dan in de noordelijke helft? Ook heeft Nederland een dicht spoorwegnet met lijnen naar het buitenland, bijvoorbeeld via Roosendaal en Antwerpen naar Parijs en via Arnhem Duitsland in. Ook is speciaal voor goederenvervoer (vooral van containers) een spoorlijn aangelegd, de Betuwelijn.
Pagina 34
Arm en rijk
Lees nu verder op de volgende pagina.
Stap2 (2)
De Betuwelijn verbindt Rotterdam met de Duitse grens. Over de spoorlijn is lang onenigheid geweest voordat de regering de knoop heeft doorgehakt en tot aanleg ervan heeft besloten. Nog steeds moet de spoorlijn goede aansluitingen krijgen op het Duitse spoorwegennet zodat ook na de grensovergang goederen snel kunnen worden vervoerd. Tot nu is daar niet veel van terechtgekomen. Bekijk de video en beantwoord dan de onderstaande vragen.
Pagina 35
Arm en rijk
Vragen 2. Bij welke Nederlandse plaats moet de Betuwelijn de Duitse grens over? 3. Waarom vindt de gemeenteraadslid Freriks de Betuwelijn helemaal niet nodig?
Stap3
Luchtvaart Schiphol is het grootste vliegveld van Nederland en net als de haven van Rotterdam een mainport. De luchthaven geeft toegang tot reisbestemmingen over de hele wereld. Het is makkelijk te bereiken over de weg en per spoor. Dat Schiphol niet alleen passagiers in en uit vliegtuigen helpt, zie je in de video "Luchtvracht op Schiphol?"
Vragen 1. Noem drie soorten vracht die op Schiphol worden verwerkt. 2. Naar of van welk werelddeel verwerkt Schiphol de meeste vrachtvluchten?
Stap4 (1)
Pagina 36
Arm en rijk
Gasrotonde Nederland Kijk naar de video “Transport van aardgas”.
Niet al het gas blijft in Nederland. Er gaat ook aardgas het land uit, naar Duitsland bijvoorbeeld. En er komt gas Nederland in, onder meer uit Noorwegen en Rusland. Ten slotte gaat er aardgas de grond in om in lege aardgasvelden te worden bewaard voor later. De Nederlandse regering wil van Nederland een gasrotonde maken, een transportland voor gas, om Europa van gas te voorzien, ongeacht de omvang van vraag en aanbod van gas ook is. Zo kan ’s zomers als het aanbod van gas groter is dan de vraag, overtollig gas ondergronds worden opgeslagen. Dat gas kan weer worden opgepompt tijdens de winter als de vraag naar gas groter is dan het aanbod. Ook als Nederland zelf geen gas meer uit de bodem haalt nadat de gasvelden zijn uitgeput, kan Nederland de rol van gasdistributeur spelen. Ga nu naar de volgende pagina en beantwoord de vragen.
Stap4 (2)
Pagina 37
Arm en rijk
Vragen Kijk naar de ‘Kaart Aardgas’ uit de Bosatlas (blz. 64C, 54e editie) en beantwoord de volgende vragen: 1. 2. 3. 4. 5.
Waar kan in Nederland aardgas worden opgeslagen? Op welke plek in Nederland kan vloeibaar aardgas uit het buitenland worden aangevoerd? Noem twee plekken waar aardgas via een pijpleiding Nederland binnenkomt. Noem twee plekken waar aardgas via een pijpleiding Nederland uit gaat. Denk je dat Nederland nu al de rol van gasrotonde kan spelen in Europa?
Stap5 (1)
Pagina 38
Arm en rijk
Nederland is een goedkoop en klantvriendelijk transportland Welke landen zijn het meest geschikt om zaken mee te doen als handelaar of vervoerbedrijf? Dat hangt niet alleen af van de kwaliteit van de infrastructuur (spoorlijnen, autowegen, zee- en luchthavens, enzovoort) van het land. Kijk naar de film “Schiphol voor 24ste keer ‘Beste luchthaven van Europa’ volgens Britse zakenreizigers”. De Wereldbank (bank van de Verenigde Naties voor ontwikkelingssamenwerking) houdt bij hoe goed landen presteren als transportland. Elk land scoort op de volgende vragen: hoe snel en gemakkelijk krijg je goederen via douanekantoren en grenscontroles het land in of uit? hoe hoog is de kwaliteit van de infrastructuur? hoe hoog zijn de kosten van goederenvervoer? hoe hoog is de kwaliteit van de dienstverlening van vervoersbedrijven en douanemedewerkers? hoe makkelijk is het om goederen te volgen? In hoeveel procent van de gevallen lukt het om goederen binnen de afgesproken tijd op hun bestemming te krijgen?
Stap5 (2)
Aan de hand van de scores krijgt elk land een plek op de LPI, de Logistics Performance Index (Logistieke Prestatie Index). Aan de hand van deze index maakt de Wereldbank om de twee of drie jaar een ranglijst van landen. Vragen Ga naar lpi.worldbank.org/international/global/2007 . Je ziet een pagina met bovenaan tekst en een wereldkaart. Boven de wereldkaart staan de jaartallen 2007, 2010, 2012 en 2014. Als je op een van die jaartallen klikt, krijg je de lijst te zien uit het jaar dat bij het jaartal hoort. 1. Zoek uit welke plaatsen Nederland innam op de ranglijsten van 2007, 2010, 2012 en 2014? 2. Welke landen stonden boven Nederland op de lijsten van 2007, 2010, 2012 en 2014? 3. Kijk naar de lijst van 2014. Scoorde Nederland op die lijst op één of meer van de zes punten het allerbeste (klik op ‘customs’, ‘infrastructure’, ‘international shipments’, etc. om dat na te gaan)? 4. Wat voor indruk krijg je van Nederland als transportland aan de hand van de antwoorden die
Pagina 39
Arm en rijk
je hebt gevonden op vraag 1, 2 en 3?
Stap6
Eindproduct Je weet nu waarom Nederland door zijn ligging, de beschikbaarheid van waterwegen en goede infrastructuur zijn rol van transportland uitstekend kan vervullen. en kan iets vertellen over de rol van : wegvervoer vervoer over water vervoer per spoor containervervoer vervoer van aardgas.
Pagina 40
Arm en rijk
Antwoorden 1. Een ontwikkelingsland exporteert slechts één product. 2. Dat exportproduct is vaak een landbouwproduct of een grondstof. 3. Het landbouwproduct of de grondstof wordt in het Westen nog bewerkt. 4. De export levert minder op dan voor de input moet worden betaald. 5. Om het uitvoertekort te kunnen betalen moet geld worden geleend. 6. Door geld te lenen ontstaat er een schuld bij westerse landen.
oorzaken armoede in een land Wat is geen interne oorzaak van armoede in een land? 1. corruptie 2. importbeperkingen van centrum landen Doordat de centrum landen de producten van de arme landen niet toelaten, kunnen de arme landen daar hun producten niet afzetten (verkopen) . 3. natuurlijke omstandigheden als droogte 4. oorlog
hulporganisaties Welke hulporganisatie werkt niet internationaal 1. voedselbank De voedselbank is een organisatie die probeert binnen Nederland mensen te ondersteunen die in relatieve armoede leven. 2. warchild 3. simavi 4. who 5. OneMen
Antwoorden: Wat is ontwikkeling? BNP per hoofd In het filmpje werd gesproken over rijkdom en armoede. Eén manier om rijkdom en armoede te meten is met behulp van het BNP per hoofd. Wat betekent de afkoring BNP per hoofd? 1. Bruto Nationaal Product 2. Binnenlandse Nationale Productie 3. Buitenlandse Natuurlijke Prijzen 4. Bruto Buitenlandse Productie
Pagina 41
Arm en rijk
Aantal punten juist antwoord: 1
BNP per hoofd Wat kun je met het BNP per hoofd meten? 1. De grootte van de export (verkochte goederen) 2. Het gemiddelde inkomen per persoon 3. De totale hoeveelheid productie in een land 4. De snelheid waarmee er wordt gewerkt Aantal punten juist antwoord: 1
Nadelen BNP per hoofd Het BNP per hoofd lijkt een handige manier om verschillen in ontwikkeling tussen landen te meten. Toch zitten er een aantal nadelen aan. Maak 4 juiste combinaties. 1. c 2. b 3. a 4. d Aantal punten juist antwoord: 1
Antwoorden: Bevolkingsgrafiek Bevolkingsgrafiek Bekijk de onderstaande bevolkingsgrafieken. Sleep de juiste omschrijving naar iedere bevolkingsgrafiek. 1. c 2. b 3. a Aantal punten juist antwoord: 1
Bevolkingsgrafiek De bevolking van landen uit de periferie is veel jonger dan de bevolking van centrumlanden. Noem 3 redenen waarom er in landen uit de periferie veel kinderen worden geboren, waardoor de leeftijd van de bevolking erg laag is.
Pagina 42
Arm en rijk
Juiste antwoorden kunnen zijn: - Kinderen kunnen geld verdienen voor hun ouders - Kinderen kunnen later voor hun ouders zorgen - De ouders hebben geen toegang tot geboortebeperkende middelen - De cultuur moedigt het hebben van veel kinderen aan - De ouders nemen een extra kind "als zekerheid", voor het geval een ander kind sterft Aantal punten juist antwoord: 1
Bevolkingsgrafiek Lees de onderstaande tekst. Deze tekst is niet compleet: er zijn enkele woorden uitgehaald. Sleep de ontbrekende woorden naar de juiste plek in de tekst. Als je dit goed doet ontstaat er een logisch verhaal. In een bevolkingsgrafiek is af te lezen op welke manier de bevolking van een land is opgebouwd. Er zijn drie verschillende soorten bevolkingsgrafieken. U Landen uit de periferie hebben vooral een piramidevormige bevolkingsgrafiek. Kenmerk van deze vorm is dat de bevolking uit heel veel jongeren bestaat. Dit is logisch omdat het geboortecijfer enorm hoog is: er worden per 1000 inwoners veel kinderen geboren. Centrumlanden daarentegen hebben vaak een bevolkingsgrafiek in de vorm van een ui. Het aantal jongeren in de landen is laag vergeleken met het aantal volwassenen en bejaarden. Er is vaak sprake van vergrijzing. Dit kan een probleem opleveren omdat het werk door steeds minder mensen gedaan kan worden. Landen zoals China (semi-periferie) proberen het krijgen van teveel kinderen te ontmoedigen. Teveel geboortes in een land zorgt voor onderontwikkeling maar te weinig geboortes levert ook problemen op! Aantal punten juist antwoord: 11
Pagina 43
Arm en rijk
Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs
liesbeth geers ; ;
Laatst gewijzigd
16 November 2015 om 20:21
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau
VSO; HAVO 2;
Leerinhoud en
Centrum-periferie, het proces en de kenmerken; Nederlandse vormen van
doelen
ontwikkelingshulp; Arm en rijk; Verschillen in welvaart en welzijn in de eigen regio en Nederland; Welzijn en welvaart in eigen omgeving/Nederland; Kennis en beeldvorming over ontwikkelingsgebieden op mondiaal niveau; Aardrijkskunde; Ontwikkelingsgebieden;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad gemiddeld
Bronnen Bron
Type
https://www.youtube.com/watch?v=We4totbm3JU https://www.youtube.com/watch?v=We4totbm3JU
Video
Kennisbank studioaardrijk...unde: ontwikkelingslanden http://www.studioaardrijkskunde.nl/havovwo_ob/KB/ontwikkelingslanden/
Link
http://schooltv.nl/video/...0in%20ontwikkelingslanden http://schooltv.nl/video/technisch-onderwijs-in-ghana-nederlands-bedrijf-richt-school-op-inghana/#q=overleven%20in%20ontwikkelingslanden
Video
Gebruikte Wikiwijs Arrangementen geers, liesbeth. (z.d.). NL transportland. http://maken.wikiwijs.nl/68215/NL_transportland geers, liesbeth. (z.d.). werkdossier. http://maken.wikiwijs.nl/65577/werkdossier
Pagina 44
Arm en rijk
geers, liesbeth. (z.d.). Werkdossier Global Shift. http://maken.wikiwijs.nl/66365/Werkdossier_Global_Shift StudioVO, VO-content. (2013). Arm en rijk - Kenmerken van ontwikkelingslanden. http://maken.wikiwijs.nl/45121/Arm_en_rijk___Kenmerken_van_ontwikkelingslanden
Pagina 45
Arm en rijk
