Archeologiebeleid gemeente Zeewolde

Archeologiebeleid gemeente Zeewolde Archeologische beleidskaart, standaardregels voor bestemmingsplannen en procedure voor archeologisch onderzoek & selectiebesluiten.

Rapportnummer: V608 Projectnummer:

V09/1385

ISSN:

1573 - 9406

Status en versie:

Definitief

In opdracht van:

Gemeente Zeewolde

Auteurs:

Drs. A.A. Kerkhoven, dr. M.J.P. Gouw, drs. E. Eimermann

Redactie:

Drs. W.A.M. Hessing

Plaats en Datum: Amersfoort, 16 september 2009

Gecontroleerd door dr. K.E. Waugh Geaccordeerd door dr. K.E. Waugh

d.d. 6 maart 2009 d.d. 6 maart 2009

Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vestigia BV Vestigia BV Spoorstraat 5 3811 MN Amersfoort telefoon 033 277 92 00 fax 033 277 92 01 [email protected]

V09/1385: Archeologische beleidskaart Zeewolde

Inhoudsopgave 1

Bestuurssamenvatting ...................................................................................................................................4

2

Inleiding ............................................................................................................................................................7

3

De archeologie van Zeewolde ...................................................................................................................9

4

Het beleidskader......................................................................................................................................... 17

5

6

7

8

4.1

Rijksbeleid..............................................................................................................................................................17

4.2

Provinciaal beleid .................................................................................................................................................17

4.3

Gemeentelijk beleid ............................................................................................................................................18

De drie hoofdcomponenten van het archeologiebeleid van Zeewolde ........................................ 19 5.1

Archeologische waardenen verwachtingenkaart......................................................................................19

5.2

Archeologische beleidskaart en Standaardregels bestemmingsplannen..............................................20

5.3

Procedure archeologisch onderzoek en selectiebesluiten ........................................................................21

Archeologische waardenen verwachtingenkaart.............................................................................. 22 6.1

Opbouw van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart ......................................................22

6.2

Archeologische terreinen, vondstmeldingen en waarnemingen..............................................................22

6.3

Archeologische verwachtingen .........................................................................................................................23

6.3.1

Onderverdeling in landschappelijke zones of archeoregio’s..........................................................23

6.3.2

Bodemerosie................................................................................................................................................24

6.3.3

Bodemverstoringen....................................................................................................................................25

6.3.4

Uitgevoerd archeologisch onderzoek ...................................................................................................25

Archeologische beleidskaart en Standaardregels bestemmingsplannen ........................................ 27 7.1

Uitgangspunten en overwegingen...................................................................................................................27

7.2

De beleidscategorieën........................................................................................................................................28

7.2.1

Archeologisch waardevol gebied 1........................................................................................................28

7.2.2


7.2.3


7.2.4


7.2.5


7.2.6

Archeologievrij gebied ...............................................................................................................................30

Procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten ..................................................... 31 8.1

Het onderzoeks- en besluitvormingsproces .................................................................................................31

8.2

Kwaliteitseisen in de Archeologische Monumentenzorg ..........................................................................31

8.3

Stap 1: Bureauonderzoek.................................................................................................................................32

8.4

Stap 2: Inventariserend Veldonderzoek (IVO), verkennende en karterende fase............................34

8.5

Stap 3: IVO waarderende fase........................................................................................................................36

VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie

Rapportnr.: V608, definitief, d.d. 16 september 2009

2


8.6

Stap 4a: Behoud in situ (fysieke bescherming en inpassing)..................................................................37

8.7

Stap 4b: opgraven (behoud ex situ) ..............................................................................................................37

8.8

Stap 4c: archeologische begeleiding ..............................................................................................................38

9

Kosten en risico’s ....................................................................................................................................... 40 9.1

Projectgebonden kosten (niet-excessief) .......................................................................................................40

9.2

Excessieve opgravingskosten............................................................................................................................41

9.3

Bestuurslasten ......................................................................................................................................................41

9.4

Toevalsvondsten...................................................................................................................................................42

10

Toelichtingen op de kaarten................................................................................................................ 43

10.1

Kaart 1: Hoogteligging van de top van de pleistocene afzettingen ...................................................43

10.2

Kaart 2: Bodems in de top van de pleistocene afzettingen .................................................................43

10.3

Kaart 3: Afwateringspatroon pleistocene oppervlak...............................................................................44

10.4

Kaart 4: Verbreiding Laagpakket van Wormer (getijdeafzettingen) en getijdegeulen .................44

10.5

Kaart 5: Recente bodemverstoringen..........................................................................................................44

10.6

Kaart 6: Archeologische waarden ................................................................................................................45

10.7

Kaart 7: Landschappelijke zones .................................................................................................................45

10.8

Kaart 8: Archeologische waardenen verwachtingenkaart ..................................................................46

10.9

Kaart 9: Archeologische beleidskaart..........................................................................................................46

11

Geraadpleegde literatuur ..................................................................................................................... 47

12

Bijlage: Kaarten ....................................................................................................................................... 49

13

Bijlage: Model Plantoelichting .............................................................................................................. 50

14

Bijlage: Model Planregels....................................................................................................................... 52

15

Bijlage: Model Plan van Aanpak inventariserend booronderzoek .............................................. 56 15.1.1

Algemeen .....................................................................................................................................................56

15.1.2

Eisen aan verkennende fase ..................................................................................................................56

15.1.3

Eisen aan karterende fase......................................................................................................................57

15.1.4

Eisen aan zowel verkennende als karterende fase .........................................................................57

15.1.5

Eisen aan producten.................................................................................................................................58

15.1.6

Overige eisen...............................................................................................................................................59

15.1.7

Bijlage bij het Plan van Aanpak.............................................................................................................61

16

Bijlage: Model Archeologieverordening ............................................................................................ 62

16.1

Inleiding ..................................................................................................................................................................62

16.2

Modelverordening................................................................................................................................................62

17

Bijlage: Catalogus (op CD-rom) ......................................................................................................... 70



3


1

Bestuurssamenvatting

Op 1 september 2007 is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) in werking getreden. Deze wet verplicht gemeenten om bij het vaststellen van bestemmingsplannen (en de bestemming van gronden) rekening te houden met belangrijke archeologische waarden die zich in de bodem kunnen bevinden (artikel 38a Wamz). Met de wijziging van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) in juli 2008 is bovendien de gemeente in de meeste gevallen het bevoegd gezag voor wat betreft besluitvorming omtrent het behoud van archeologische waarden. Archeologische waarden zijn kwetsbaar voor bodemingrepen. Bovendien is de schade die bijvoorbeeld ontgrondingen, onderheiing en verploeging aan archeologische waarden kunnen aanrichten onomkeerbaar en dus definitief. Het maatschappelijk belang van het behoud van archeologische waarden is gelegen in het feit dat deze waarden de enige bron vormen voor de studie en beleving van het ‘ongeschreven’ deel van onze geschiedenis. Dat wil zeggen voor circa 95% van onze geschiedenis. De gemeente wil met het archeologiebeleid bereiken, dat:  Bij ruimtelijke ontwikkelingen zorgvuldig wordt omgegaan met archeologische waarden, zodat deze waar mogelijk behouden blijven voor toekomstige generaties;  Archeologische waarden meer worden ingezet ter versterking van de ruimtelijke kwaliteit, identiteit en cultuurbeleving. Ten behoeve hiervan heeft de gemeente een archeologische beleidskaart ontwikkeld. Deze kaart is doorvertaald in standaardregels voor bestemmingsplannen (planregels) en een procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten. Het uitgangspunt van het gemeentelijk archeologiebeleid is het behoud van belangrijke archeologische waarden zonder daarbij andere ruimtelijke belangen uit het oog te verliezen. Dit is geoperationaliseerd door: 1) Beleidsmaatregelen te beperken tot archeologische terreinen waarvan de behoudenswaardigheid vaststaat en tot reële archeologische verwachtingen. 2) De zwaarte van de beleidsmaatregelen af te laten hangen van het – verwachte – negatieve effect van bodemingrepen op archeologische waarden. Dus hoe groter het verwachte negatieve effect hoe zwaarder de beleidsmaatregel. Daarom vallen gebieden met een lage archeologische verwachting en gebieden waarvan bekend is dat de bodem is verstoord, buiten de reikwijdte van het gemeentelijk archeologiebeleid (beleidscategorie “Archeologievrij gebied”). Verder sluit het gemeentelijk beleid zoveel mogelijk aan bij de bedoeling van de wet en het onderliggende Europees Verdrag van Malta, namelijk dat het beoogt archeologie een vast onderdeel te laten zijn van planprocessen op het niveau van meer grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen. Zowel vanuit archeologisch opzicht als vanuit ruimtelijk opzicht biedt het hogere ruimtelijk schaalniveau tevens grotere kansen voor behoud en ruimtelijke kwaliteit, omdat archeologische waarden bijvoorbeeld makkelijker kunnen worden ingepast en kunnen worden benut voor ruimtelijke kwaliteit (‘behoud door ontwikkeling’). Daar waar sprake is van hoge archeologische verwachtingen komen binnen het gemeentelijk beleid ook kleinschalige ruimtelijke projecten in aanmerking voor archeologische maatregelen (“Archeologisch waardevol gebied 3”). Maar om te voorkomen dat ieder ‘kruimelgeval’ in de gebieden met een hoge archeologische verwachting automatisch tot archeologisch onderzoek (in VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


4


eerste instantie een vooronderzoek) leidt, wordt voor deze gebieden een vrijstellingscriterium gehanteerd van projecten kleiner dan 500 m2. Uiteraard geldt ook een strenger regime voor terreinen waarvan bekend is dat ze van archeologisch belang zijn (behoudenswaardige archeologische terreinen / “Archeologisch waardevol gebied 2”). Het gemeentelijk beleid is er op gericht om bodemverstoringen op deze terreinen te voorkomen dan wel alleen onder strikte voorwaarden toe te staan. Immers, het gaat hier om het ‘neusje van de zalm’, de archeologische toplocaties van de gemeente. Van hieruit is het gerechtvaardigd dat het gemeentebestuur zich in zoveel mogelijk gevallen een oordeel wil vormen over de mogelijke effecten van ruimtelijke ingrepen op deze terreinen, alvorens deze worden geëffectueerd. Een speciale categorie is die van de wettelijk beschermde archeologische monumenten ex artikel 3 van de Monumentenwet, op de Archeologische beleidskaart van Zeewolde aangeduid als “Archeologisch waardevol gebied 1”. Tot op heden is slechts een archeologisch terrein in de gemeente Zeewolde als zodanig aangewezen (Gruttotocht/Rijksweg A27, Kavel Kz81C, Monumentnr. 13.729). Voor deze categorie moet op grond van artikel 11van de Monumentenwet een vergunning bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) worden aangevraagd. Op de archeologische beleidskaart is het grootste deel van de gemeente echter aangemerkt als ‘Archeologisch waardevol gebied 4’. Dat wil zeggen dat in deze zones sprake is van een gematigde archeologische verwachting. Voor een deel betekent dit, dat in deze gebieden archeologische waarden aanwezig kunnen zijn, maar met een geringere dichtheid. Ze zijn dus lastiger op te sporen. Voor een ander deel betekent dit dat onvoldoende informatie beschikbaar is om deze gebieden op voorhand buiten beschouwing te kunnen laten dan wel op te kunnen waarderen naar een hoge archeologische verwachting (‘Archeologisch waardevol gebied 3’). Daarom is het van belang om op het moment dat in deze zones bodemverstoringen gaan plaatsvinden, onderzoek uit te laten voeren om alsnog de archeologische verwachting te kunnen specificeren. Dit biedt het gemeentebestuur de mogelijkheid om op het moment dat er sprake is van een concrete ruimtelijke ontwikkeling, een afgewogen beslissing te nemen over het archeologisch belang. Daarentegen vindt de gemeente het gerechtvaardigd om voor de gebieden met een gematigde archeologische verwachting een ruimer vrijstellingscriterium te hanteren dan die voor de gebieden met een hoge archeologische verwachting. Immers de archeologische potentie van deze gebieden staat niet vast en bovendien is de kans dat bij een kleinschalige bodemingreep een archeologische waarde wordt verstoord, gezien de verwachte geringere dichtheid van archeologische waarden, kleiner. Dit betekent dat in de gebieden met een gematigde archeologische verwachting het ‘normale’ grondgebruik niet te veel vanuit het archeologiebeleid mag worden gehinderd. Daarom is voor de categorie ‘Archeologisch waardevol gebied 3’ een relatief ruim vrijstellingscriterium van 1,5 hectare opgenomen (omvang plangebied), wat ervoor moet zorgen dat alleen de grote ruimtelijke ingrepen die slechts incidenteel voorkomen, onder de invloedssfeer van het gemeentelijk archeologiebeleid vallen. Hiermee sluit deze vrijstelling aan bij het gemeentelijk beleid, waarbij de eigenaar zijn perceel kan uitbreiden tot 1,5 ha. In de overige gemeentes van Flevoland is een vrijstellingscriterium van 1 ha de norm. Om bovengenoemde beleidstechnische reden wordt hier voor de gemeente Zeewolde van afgeweken en een vrijstelling van 1,5 ha aangehouden. Concreet betekent dit dat bijvoorbeeld erfuitbreidingen, maar ook de normale agrarische activiteiten ruim buiten de vergunningplicht blijven.



5


Voor de randmeerzone is de beleidscategorie ‘Archeologisch waardevol gebied 5’ op de Archeologische beleidskaart opgenomen. Hiervoor geldt eveneens een vrijstellingscriterium van 1,5 ha (omvang plangebied). Aanvullend op bovengenoemde vrijstellingsoppervlakten zijn voor de Archeologisch waardevolle gebieden 3, 4 en 5 ook vrijstellingsdieptes gedefinieerd. Dit voorkomt dat bodemingrepen die boven de archeologisch relevante bodemlagen blijven, vergunningplichtig worden gesteld. Kortom, het gemeentelijk archeologiebeleid is zodanig opgesteld dat de gemeente rekening houdt met archeologische waarden zonder daarbij andere ruimtelijke belangen uit het oog te verliezen. Alleen kansrijke situaties komen in aanmerking voor archeologisch onderzoek en archeologische behoudsmaatregelen.



6


2

Inleiding

De gemeente Zeewolde heeft in het bestemmingsplan buitengebied (2006) voor het eerst bepalingen opgenomen voor de bescherming van archeologische waarden. Met de voorliggende beleidsnotitie beoogt de gemeente een volgende stap te zetten in het ontwikkelen van een gemeentelijk archeologiebeleid. Aanleiding voor het opstellen van een gemeentelijk archeologiebeleid is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) die op 1 september 2007 in werking is getreden. Deze wet omvat een wijziging van de Monumentenwet, de Wet Milieubeheer, de Woningwet en de Ontgrondingenwet. Gemeenten zijn vanuit de Wamz verplicht om bij het vaststellen van bestemmingsplannen en beheersverordeningen (en de bestemming van gronden) rekening te houden met het behoud van belangrijke archeologische waarden. Met de wijziging van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) is de gemeente bovendien in de meeste gevallen het bevoegd gezag voor wat betreft besluitvorming omtrent het behoud van belangrijke archeologische waarden. De doelstellingen van het gemeentelijk archeologiebeleid zijn dat:  Bij ruimtelijke ontwikkelingen zorgvuldig wordt omgegaan met archeologische waarden, zodat deze waar mogelijk behouden blijven voor toekomstige generaties;  Archeologische waarden meer worden ingezet ter versterking van de ruimtelijke kwaliteit, identiteit en cultuurbeleving. Daarbij worden andere ruimtelijke belangen niet uit het oog verloren en zet de gemeente zich in voor evidente archeologische waarden. De gemeente gaat dus voor een selectief beleid, gericht op die archeologische waarden die essentieel zijn voor de geschiedschrijving van de gemeente. Voor de gemeente is het belangrijk om een doeltreffend en transparant archeologiebeleid te kunnen voeren, omdat de wettelijke verplichtingen met betrekking tot de archeologische monumentenzorg over de hele breedte van het ruimtelijk beleid doorwerken. Bovendien worden nu ook burgers met deze wettelijke verplichtingen geconfronteerd, omdat ook op bouwvergunningniveau en aanlegvergunningniveau eisen moeten worden gesteld. De wet gaat hierbij uit van het ‘veroorzaker betaalt’ principe. Dit betekent dat de burger, afhankelijk van de archeologische verwachting, geconfronteerd kan worden met kosten voor onderzoek en behoud. Vanuit het oogpunt van rechtmatigheid is het van belang om heldere en eenduidige criteria te stellen waaraan archeologisch onderzoek moet voldoen. De burger is immers zelf verantwoordelijk voor de uitvoering en kwaliteit van het archeologisch onderzoek en moet de resultaten hiervan als bijlage bij de vergunningaanvraag ter toetsing aan het gemeentebestuur voorleggen. Het gemeentelijk archeologiebeleid moet daarom voorzien in: 1) Heldere keuzes met betrekking tot waar behoud van archeologische waarden wel of niet aan de orde is (begrenzing opgave); 2) Een beleidskader voor beschermende maatregelen in de vorm van een juridischplanologisch kader; 3) Het borgen van rechtmatigheid door het formuleren van eenduidige criteria met betrekking tot de reikwijdte en kwaliteit van archeologisch onderzoek (rechtmatigheid); 4) Tijdige beschikbaarheid van expertise voor het beoordelen van bouwaanvragen, aanlegvergunningen en projectbesluiten. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


7


De drie peilers onder het gemeentelijk archeologiebeleid zijn dan ook, een: 1) Archeologische waardenen verwachtingenkaart: Een overzicht van archeologische waarden, vindplaatsen, uitgevoerde onderzoeken en archeologische verwachtingen; 2) Archeologische beleidskaart met planregels: Doorvertaling van de archeologische waarden en verwachtingenkaart in planologische maatregelen en bijbehorende standaardregels voor bestemmingsplannen (in de vorm aanlegvergunningstelsels en bouwverboden); 3) Procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten. Onderdeel van deze procedure is een model Plan van aanpak voor booronderzoek. De gemeente gaat nog onderzoeken in hoeverre het wenselijk is om archeologische terreinen, die niet als wettelijk beschermd monument ex artikel 3 van de Monumentenwet 1988 zijn aangewezen, aan te wijzen als gemeentelijk monument. Dit kan worden geregeld via een Archeologie- of Erfgoedverordening (Gemeentewet artikel 149).



8


3

De archeologie van Zeewolde

Het nieuwe land De meeuw, die vroeger over water vloog, verwondert zich; hier viel de aarde droog. Vergane schepen rusten in mijn koren. Ik ben nieuw land, ik ben maar pas geboren. (uit: De elf provincies en het nieuwe land / Ed Hoornik) De meesten onder ons zullen bij het horen van de naam ‘Zeewolde’ niet meteen aan archeologie denken. Sterker nog, veel mensen associëren Zeewolde en in bredere zin Flevoland met nieuw land. Nieuw land dat nog maar recentelijk is drooggelegd. Er zijn zelfs mensen die denken dat de bodem van Zeewolde is opgespoten! Niets is minder waar, Zeewolde is oud land; zelfs bijzonder oud land. De bodem van Zeewolde is een unieke archeologische schatkamer waarin scheepswrakken liggen, maar ook talloze nederzettingsresten van prehistorische gemeenschappen die ooit profiteerden van de natuurlijke rijkdom die het landschap bood. Het bijzondere aan de situatie in Zeewolde is dat de archeologische waarden van nature ‘veilig’ zijn afgedekt met veen en klei. Dit is te danken aan het vernattingsproces dat zich vanaf de laatste ijstijd heeft voorgedaan en waaraan pas met de drooglegging van Zuidelijk Flevoland in 1968 een einde kwam. Zo werden de nederzettingsresten die bijvoorbeeld prehistorische jagersverzamelaars achterlieten vrijwel direct met veen overgroeid of met klei bedekt. Op deze manier zijn de archeologische bodemlagen met het afval, de verloren voorwerpen, maar ook bewust achtergelaten voorwerpen (onder andere offers) en, niet te vergeten, onze voorouders zelf (graven) als het ware “gesealt” van de buitenlucht; door de natuur luchtdicht verpakt. Dit geldt ook voor de scheepswrakken die in het Flevomeer, Almere en Zuiderzeeklei liggen. Dat honderden en zelfs duizenden jaren oude houten constructies en voorwerpen van organisch materiaal bewaard zijn gebleven, is ook voor internationale begrippen uitzonderlijk. Daar komt bij dat Zeewolde deel uitmaakt van het grootste scheepswrakkenkerkhof op het droge. Door de late ontginning van het gebied hebben archeologische waarden in de bodem van Zeewolde, in tegenstelling tot het oude land, veel minder te lijden gehad van de verstorende werking van bodemingrepen. Ook dit maakt Zeewolde archeologisch gezien zo bijzonder, omdat het bodemarchief nog nagenoeg intact is. Het landschap van Zeewolde ontwikkelde zich van een droge poolwoestijn tot een uitgestrekte binnenzee (figuur 5). Deze periode begon rond circa 12.000 jaar geleden toen de laatste ijstijd (Weichselien) op zijn einde liep en de wind een deken van zand over het gebied uitlegde; het zogenaamde ‘dekzand’. Overal in de gemeente ligt dit zand, op de ene plek wat dieper dan op de andere. Het dekzand is in twee fasen afgezet en het is de jongste fase die we nu nog steeds in het Zeewoldense landschap kunnen ervaren. Bijvoorbeeld in de vorm van de Knar waar de Knardijk over is aangelegd en enkele dekzandruggen in het gebied aan de Rassenbeektocht die als gevolg van inklinking weer in het landschap zichtbaar worden. Uit deze tijd, die ook wel het LaatPaleolithicum wordt genoemd, kunnen de oudste archeologische vondsten van Zeewolde worden verwacht. ‘Verwacht’, want ze zijn nog niet gevonden, maar dat lijkt slechts een kwestie van tijd. Zij zullen verband houden met kleine jachtkampementen van ‘rendierjagers’ die langs de trekroutes van rendierkuddes lagen of, in warmere tussenfasen van de ijstijd, met jagersVESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


9


verzamelaars die een inmiddels drassig landschap exploiteerden, nu op jacht naar edelherten en elanden. De oudste archeologische waarden in Zeewolde dateren uit de Midden-Steentijd (Mesolithicum, circa 9.600 – 4.900 voor Chr.) toen als gevolg van het steeds warmer en vochtiger wordende klimaat, het gebied pas goed begon te vernatten. Vanaf het hogere achterland sneden allerlei beekjes en de rivier de Eem zich in het dekzandlandschap in (kaart 3). Via deze natuurlijke verkeersaders konden de eerste ‘Zeewoldenaren’ zich gemakkelijk door het moeraslandschap verplaatsen. Zo konden ze profiteren van de enorme rijkdom die dit natuurlandschap te bieden had, van watergevogelte (kraanvogels, aalscholvers, diverse eendensoorten enzovoort) tot groot wild (met name edelhert en wild zwijn). Dat deden ze dan ook getuige de vele archeologische vindplaatsen in Zeewolde die uit deze periode dateren. Een hiervan ligt gedeeltelijk in de leidingstraat naast de Nijkerkerweg, circa 100 m ten noorden van de afslag Spiekweg. Het is een nederzetting die op de flank van een beekje lag. Dit is ook de reden dat hier een hobbel in de weg zit; als gevolg van de drooglegging zijn de nattere beekvullingen opgedroogd en ingeklonken. Dit proces kan men in overtreffende trap in de Vogelweg ervaren, daar waar deze de fossiele geul van de Eem kruist (figuur 1). Resten van andere Midden-Steentijd nederzettingen zijn gevonden aan de Schollevaarweg (kavel Lz22), Rassenbeektocht en op het terrein waar nu de Eemhof ligt.

Figuur 1: Golvend wegdek van de Vogelweg daar waar deze de prehistorische beekgeulen kruist. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


10


Figuur 2: Pot van aardewerk uit de Swifterbantcultuur van kavel Oz36 (foto Nieuweland Erfgoedcentrum).

De Midden-Steentijd eindigde in Zeewolde ongeveer op het moment dat de zee zijn invloed voor het eerst in het gebied deed gelden. Door het dal van de Eem stroomde brak water het gebied in. Dit water voerde via getijdebewegingen grote hoeveelheden sediment (zand en klei) met zich mee die onder andere in de vorm van oeverwallen werden afgezet. Deze periode van getijdewerking valt samen met de Nieuwe-Steentijd (Neolithicum, circa 4.900 – 1.800 voor Chr.). Mogelijk bevinden zich op bovengenoemde oeverwallen, net als in het inmiddels vermaarde gebied tussen Lelystad en Swifterbant, nederzettingen van de zogenaamde Swifterbantcultuur. Dit is nog niet bewezen, maar dergelijke nederzettingen zijn wel vastgesteld in het Hulkesteinse bos op kavels Oz35-Oz36 (in de oksel van de Nulderdijk en Nijkerkerweg) en aan de Wielsetocht. Ook hier liggen zij weer aan de verkeersaders van de prehistorie, de beekdalen. Dit is echter geen wetmatigheid; ook elders in het toenmalige waterrijke landschap, op kleine dekzandkopjes en op dekzandruggen, moeten nederzettingen van de Swifterbantcultuur hebben gelegen. Dit is dan ook de reden dat ook andere delen van het grondgebied van Zeewolde dan alleen de voormalige beekdalen een hogere beleidsstatus hebben gekregen (kaart 9). In de loop van de Nieuwe-Steentijd gaat in Zeewolde het licht voor een lange tijd uit, althans zo lijkt het, want uit de periode tussen circa 4.000 voor Chr. en circa 1.000 na Chr. zijn geen archeologische waarden uit de gemeente bekend. Het is de periode dat op grote schaal veenvorming plaatsvond en zich een groot binnenmeer vormde. Dit was eerst een zoetwatermeer dat zich vervolgens, toen ter hoogte van het Vlie een gat in het veen werd geslagen, ontwikkelde tot een brakwatermeer. De ‘kustlijn’ lag ergens aan de noordwestrand van het Hulkesteinse bos en het is hier dat we de draad weer op kunnen pakken. Want op kavels Oz35-Oz36 zijn de VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


11


vermeende resten van de middeleeuwse nederzetting Ark gevonden. Het lag op het hoogste deel van Zeewolde aan een natuurlijke beekloop die op dat moment niet meer kan zijn geweest dan een veenstroom. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat deze wel eens door de bewoners van Ark zou kunnen zijn gekanaliseerd om de verbinding met het Almere te borgen. Misschien toevallig, misschien ook wel verklaarbaar vanuit het bovenstaande, liep in de 15e eeuw een gezonken vrachtschip hier op het hoger gelegen dekzand vast. Het is een zogenaamde kogge (kavel Oz36), die omdat hij zo compleet was, is gereconstrueerd en tegenwoordig als de ‘Kamper Kogge’ is te bewonderen. Het wrak is na de opgraving op dezelfde locatie herbegraven, op een steenworp afstand van het ‘scheepskerkhof’; een depot van de scheepsarcheologische afdeling van de RCE (RCE) op kavel Oz40 (velddepot; Monumentnr. 15.835). Om te besparen op conserveringskosten worden op dit terrein opgegraven scheepswrakken herbegraven onder de grondwaterspiegel, zodat ze goed bewaard blijven (kaart 8: scheepswrakkenkerkhof RCE). In totaal zijn in Zeewolde 53 scheepswrakken gevonden, waarvan er nog 14 in de bodem liggen; dat wil zeggen op de plek waar ze na het oplopen van averij op de zeebodem zijn vastgelopen. Ze zijn veelal gevonden bij het aanleggen van drainage of bij andersoortige ontginningswerkzaamheden. Nog steeds worden bij grondwerkzaamheden scheepswrakken ontdekt.

Figuur 3: Kogelpot, opgegraven op de locatie van het middeleeuwse Ark (foto Nieuwland Erfgoedcentrum).



12


Figuur 4: Wrak van een vissersschip (waterschip) uit de eerste helft van de 16e eeuw op kavel Nz74 (foto www.geheugenvannederland.nl).

Naast de scheepsvondsten zijn ook enkele vondsten van neergestorte vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog gedaan, met name in oostelijk Flevoland (meer dan 30 vliegtuigwrakken). De reden hiervoor is dat over het IJsselmeer de kortste route naar Engeland voerde en tijdens de nachtvluchten tevens de grenzen tussen land en water duidelijk zichtbaar waren. Samenvattend liggen in Zeewolde op drie niveaus archeologische waarden, te weten: Laag 1: Prehistorische nederzettingen en vindplaatsen in de top van het dekzand. Dit zijn de oudste archeologische waarden in de gemeente, die binnen het bereik van de gangbare archeologische onderzoeksmethoden vallen, en kunnen tot circa 12.000 jaar geleden dateren (Jong-Paleolithicum). Laag 2: Prehistorische nederzettingen en vindplaatsen op getijdeafzettingen (oeverwallen). Deze getijdeafzettingen zijn circa 6.000 jaar geleden gevormd in het Eemestuarium (Nieuwe Steentijd / Neolithicum). Tot nu toe zijn hierop geen archeologische waarden ontdekt. Vooral in de noordelijker gelegen en ook dikkere getijdeafzettingen kunnen oeverwallen met hierop archeologische waarden worden verwacht. Laag 3: Scheepswrakken in de jongere kleiafzettingen van het voormalige Flevomeer, Almere en Zuiderzee. Het oudste scheepswrak in de gemeente betreft een middeleeuwse kogge, die uit de 12e/13e eeuw dateert (Hulkesteinse bos). De andere wrakken dateren tot in de 18e eeuw. Deze wrakken houden verband met



13


scheepvaart op het Almere en de Zuiderzee. De wrakken liggen vaak ondiep en zelfs tot in de bouwvoor. Deze archeologische niveaus zijn in meer of mindere mate gevoelig voor bodemingrepen, zoals ploegen, omputten en onderheien. Als gevolg van de ontginning en bodemgebruik lopen ook in Zeewolde archeologische waarden het risico op verstoring. Gezien het algemeen maatschappelijk belang van het (duurzaam) behoud van archeologische waarden, is het dus noodzakelijk om als gemeente hier beleid op te voeren.



14


Archeologische perioden Periode

Van - tot

Paleolithicum

Tot 8800 voor Chr.

Mesolithicum

8800 – 4900 voor Chr.

Neolithicum

5300 – 2000 voor Chr.

Bronstijd

2000 – 800 voor Chr.

IJzertijd

800 – 12 voor Chr.

Romeinse tijd

12 voor Chr. – 450 na Chr

Middeleeuwen

450 – 1500 na Chr.

Nieuwe tijd

1500 - heden



15


Figuur 5: Het veranderend landschap van Zeewolde (Bron: RCE & TNO. Ontwikkeld voor de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, www.noaa.nl; mede ontleend aan de kaarten van Zagwijn 1986). VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


16


4 4.1

Het beleidskader Rijksbeleid

Op 1 september 2007 is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) in werking getreden. Deze wet omvat de implementatie in de Nederlandse wetgeving van het in 1992 ondertekende Europees Verdrag inzake de bescherming van het archeologisch erfgoed (Verdrag van Malta / Valletta). Onderdeel van de Wamz is de wijziging van de Monumentenwet 1988, de Woningwet, de Wet milieubeheer en de Ontgrondingenwet. De Wamz verplicht gemeenten om in het kader van bestemmingsplannen en beheerverordeningen, als in het geval van projectbesluiten, rekening te houden met aanwezige, dan wel te verwachten archeologische waarden. Hiertoe kunnen in bestemmingsplannen bouw- en aanlegvoorschriften worden opgenomen. In het geval belangrijke archeologische waarden als gevolg van ruimtelijke ontwikkelingen en hieruit voortvloeiende bodemverstoringen niet in de bodem behouden kunnen blijven, dienen deze te worden veiliggesteld i.c. opgegraven te worden. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is vanuit de Wamz wettelijk adviseur voor de Commissie voor de milieueffectrapportage. In de praktijk is het de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) die namens de Minister als adviseur optreedt. Op grond van artikel 3, lid 1, in de Monumentenwet 1988 kan de minister van OCW beschermde monumenten aanwijzen. Bodemingrepen op wettelijk beschermde monumenten zijn op grond van artikel 11, lid 2 vergunningplichtig. Het Rijk neemt via de RCE deel aan de Planologische OmgevingsCommissie Flevoland (POCF). Hierin heeft de RCE een adviesfunctie. De RCE ziet er via de POCF op toe dat provincie en gemeenten in hun plannen rekening houden met het behoud van belangrijke archeologische waarden. Als advieskader hiervoor hanteert de RCE de Archeologische Monumentenkaart (AMK), de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) en het centraal Archeologische Informatiesysteem (ARCHIS). De IKAW is een indicatieve kaart. Daarom adviseert de RCE aan gemeenten om voor het gemeentelijk grondgebied een gedetailleerdere archeologische verwachtingenkaart op grotere schaal te vervaardigen. 1 Als instrumenten hiervoor worden het Bureauonderzoek (BO) en eventueel een probleemgerichte kartering (IVO-verkennende fase) genoemd. Het vervaardigen van een dergelijke kaart is zinvol indien er meer gedetailleerde bodemkundige, geologische en/of geomorfologische informatie beschikbaar is, en/of indien beschikt kan worden over de resultaten van nieuwe archeologische inventarisaties. In de gedetailleerde archeologische verwachtingenkaart kan in dit geval ook het kwalitatieve aspect worden betrokken, bijvoorbeeld erosie en recente verstoringen van bodemlagen waarin zich archeologische waarden kunnen bevinden. 4.2

Provinciaal beleid

Het provinciaal beleid ten aanzien van archeologie is vastgelegd in het Omgevingsplan Flevoland 2006, in de Nota Archeologiebeleid en in de Omgevingsverodening. In haar beleid maakt de provincie onderscheid tussen Provinciaal Archeologische & Aardkundige Kerngebieden (PArK’en), archeologische aandachtsgebieden en de Top-10 archeologische locaties. Deze gebieden en locaties acht de provincie van provinciaal belang. De provincie richt zich in PArK’en op de 1 Deeben e.a. 2005a



17


ontsluiting en integrale instandhouding van de archeologische waarden in samenhang met aardkundige en landschappelijke waarden. De inzet in archeologische aandachtsgebieden richt zich op het opsporen en het planologisch beschermen, dan wel – indien niet anders mogelijk – opgraven van individuele archeologische waarden. Terreinen die op de landelijke Archeologische MonumentenKaart (AMK) staan, vallen onder de aandachtsgebieden, met dien verstande dat ze in principe altijd planologische bescherming moeten krijgen. In de bescherming en instandhouding van individuele archeologische locaties geeft de provincie voorrang aan de Top-10 locaties. De provincie zal het beleid voor de vier PArK’en en de Top-10 archeologische locaties nader uitwerken. De uitwerking van de archeologische aandachtsgebieden is een gemeentelijke verantwoordelijkheid. De gemeente Zeewolde ligt voor het overgrote deel in het archeologisch aandachtsgebied ‘Eemstroomgebied’. In de gemeente zijn nog geen PArK’en aangewezen, maar de provincie heeft voor de komende beleidsperiode wel de ambitie om een representatieve steekproef van het ‘Eemstroomgebied’ als PArK aan te wijzen. In de gemeente ligt één archeologische Top-10 locatie, te weten kavels Oz35 en Oz36 (Hulkesteinsebos) met resten van de middeleeuwse nederzetting Ark, een scheepswrak (kogge) en prehistorische vindplaatsen. 4.3

Gemeentelijk beleid

In het bestemmingsplan buitengebied van de gemeente Zeewolde zijn de AMK-terreinen (niet wettelijk beschermde archeologische terreinen) en zones met een hoge archeologische verwachting van de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) beschermd via een aanlegvergunningenstelsel. Voor de archeologische verwachtingen is uitgegaan van de IKAW 2.



18


5

De drie hoofdcomponenten van het archeologiebeleid van Zeewolde

De drie hoofdcomponenten van het archeologiebeleid van Zeewolde zijn: 1) Een Archeologische waardenen verwachtingenkaart; 2) Een Archeologische beleidskaart en standaardregels voor bestemmingsplannen; 3) Een procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten. 5.1

Archeologische waardenen verwachtingenkaart

De Archeologische waardenen verwachtingenkaart geeft een zo volledig en actueel mogelijk overzicht van de kennis van het archeologisch bodemarchief van de gemeente. De waardenen verwachtingenkaart is hiermee de inhoudelijke verantwoording voor de beleidskaart. De waardenen verwachtingenkaart geeft informatie over:  

De ligging en de aard van alle bekende archeologische vindplaatsen en objecten; De verwachting (hoog, middelhoog, laag en geen) op nog onbekende archeologische vindplaatsen en objecten;

In het kader van de archeologische waardenen verwachtingenkaart zijn de Archeologische MonumentenKaart (AMK / waardenkaart) en de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW / verwachtingenkaart) geverifieerd en uitgewerkt. De AMK en de IKAW zijn formele beleidsinstrumenten van het rijk en de provincie op basis waarvan zij ruimtelijke ontwikkelingen toetsen. De eerder genoemde archeologische onderzoeken die de gemeente Zeewolde heeft laten uitvoeren geven aan dat deze instrumenten onvoldoende betrouwbaar en sturend zijn voor ruimtelijke processen op gemeentelijk niveau. Bovendien blijkt dat de betrouwbaarheid en volledigheid van de gegevens in het onderliggende Archeologische Informatiesysteem (ARCHIS) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) op onderdelen te wensen overlaat. Daarom zijn de locatiegegevens van alle vindplaatsen gecontroleerd en zonodig gecorrigeerd. Voor het opstellen van de archeologische waardenen verwachtingenkaart is onder andere gebruik gemaakt van:  

 

Het centraal Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS); Rapporten van eerder uitgevoerde archeologische bureauonderzoeken, booronderzoeken en opgravingen binnen de gemeente, zoals die van het Paardenveld (Qz14), Trekkersveld II en III, Polderwijk, de Blauwe Diamant, het ROL-project (watertransportleiding langs Nijkerkerweg), opgraving de Wielse Tocht en de diverse archeologische booronderzoeken die in het kader van nieuwe windmolenlocaties zijn uitgevoerd. Maar ook van oudere onderzoeken zoals die in het gebied rond de camping De Wielewaal (kavels Oz35 en Oz36, van de vermeende resten van het middeleeuwse dorp Ark, Steentijdnederzettingen en een middeleeuwse kogge (scheepswrak); Het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Hiermee konden de beekdalen en getijdegeulen gedetailleerder in kaart gebracht worden; Het digitale bestand met boorbeschrijvingen van de voormalige Rijksdienst IJsselmeerPolders (RIJP) en de hierop gebaseerde kaarten ‘Bodemprofielen in de top van het pleistocene dekzand’, ‘Bedekking van het pleistocene dekzand’ en ‘Diepteligging van het pleistocene dekzand’. De RIJP-boringen geven ook inzicht waar “Oude Getijdeafzettingen” (het huidige Laagpakket van Wormer binnen de Formatie van



19




   

Naaldwijk cf. Weerts e.a. 2003) in het gebied voorkomen, zodat ook hiervoor de archeologische verwachting kon worden aangescherpt; De archeologische degradatiekaart van de provincie Flevoland, die inzicht geeft in voor archeologische waarden schadelijke bodemprocessen, zoals grondwaterstroming, verzuring en verploeging. Hiermee kon de conservering van archeologische waarden worden ingeschat, maar ook de kansen voor duurzaam behoud; De bodemkaart van Zuidelijk Flevoland (De Geologie en Bodem van Zuidelijk Flevoland / Flevobericht nr. 415); De Geologische en bodemkundige atlas van de randmeren (RIZA); Gegevens van amateurarcheologen (Archeologische Werkgemeenschap Nederland, afdeling Flevoland); Ongepubliceerde vindplaatsgegevens in het bezit van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), universiteiten en het Nieuw Land Erfgoedcentrum.

Deze informatie is samengevat op een aantal basiskaarten, te weten:  Hoogteligging van de top van de pleistocene afzettingen (kaart 1);  Bodems in de top van de pleistocene afzettingen (kaart 2);  Afwateringspatroon pleistocene oppervlak (kaart 3);  Verbreiding Laagpakket van Wormer (getijdeafzettingen) met de ligging van de voormalige getijdegeulen (kaart 4);  Recente bodemverstoringen (kaart 5);  Archeologische waarden, onderzoeken en waarnemingen (kaarten 6, 6-1, 6-2, -.2A, 6-2B en 6-3)). Uit de basiskaarten is vervolgens afgeleid in welke gebieden de kans op archeologie hoog, gematigd, laag of afwezig is, maar ook welke ruimtelijke functies potentieel schadelijk kunnen zijn voor archeologische waarden. Vervolgens zijn hierop de archeologische terreinen geprojecteerd. Bij de Archeologische waardenen verwachtingenkaart horen een aantal catalogi:  Catalogus van archeologische terreinen;  Catalogus archeologische waarnemingen en vondstmeldingen;  Catalogus van uitgevoerde onderzoeken.

5.2

Archeologische beleidskaart en Standaardregels bestemmingsplannen

De Archeologische beleidskaart (kaart 9) is een vertaling van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart (kaart 8) in ruimtelijk beleid. De beleidsvertaling is het resultaat van:  De omvang en (verwachte) rijkdom van het archeologisch bodemarchief, zoals die op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart in kaart is gebracht.  Ervaringen met archeologische onderzoeken die in het afgelopen decennium in de gemeente zijn uitgevoerd. Op de beleidskaart zijn verschillende beleidscategorieën opgenomen waaraan ook verschillende beleidsmaatregelen zijn gekoppeld:  Archeologisch waardevol gebied 1 (wettelijk beschermd archeologisch monument): vergunningplicht ex artikel 11 van de Monumentenwet;  Archeologisch waardevol gebied 2 (archeologische waarden). Dat wil zeggen terreinen van zeer hoge, hoge archeologische waarde en archeologische waarde, die doorvertaald zijn in beperkende maatregelen met betrekking tot bodemingrepen;



20


   

Archeologisch waardevol gebied 3 (hoge archeologische verwachting) die door zijn vertaald in eisen met betrekking tot onderzoek en inrichting; Archeologisch waardevol gebied 4 (gematigde archeologische verwachting), waarvoor alleen bij grotere projecten archeologisch onderzoek wordt geëist; Archeologisch waardevol gebied 5 (waterbodems). Dit is de randmeerzone van de gemeente. In de meerbodems kunnen zich scheepswrakken bevinden. Daarom is deze beleidscategorie doorvertaald in onderzoeksmaatregelen; Gebieden zonder archeologische verwachting: hier zijn of de archeologisch relevante bodemlagen al verstoord of er is al archeologisch onderzoek uitgevoerd waarbij een negatief selectiebesluit is genomen.

De beleidskaart is doorvertaald in standaardregels voor bestemmingsplannen. Het doel van de standaardregels is het bewerkstelligen van een procedurele koppeling tussen de beleidskaart en bestemmingsplannen. De standaardregels omvatten een model plantoelichting en planregels (zie bijlage). 5.3

Procedure archeologisch onderzoek en selectiebesluiten

De procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten bestaat uit een beschrijving van de fasering van het archeologisch onderzoeksproces inclusief selectiemomenten en selectiecriteria. De procedure moet een gelijke behandeling van vergunningaanvragers borgen en de besluitvorming van B&W voor wat betreft het archeologisch onderzoeksproces structureren. Het geeft antwoord op de vragen:  Waar start het archeologisch onderzoeksproces mee?  Welk onderzoek moet wanneer worden uitgevoerd en op basis van welke criteria?  Waar moet het onderzoek aan voldoen?  Wanneer is sprake van een positief dan wel negatief selectieadvies? Onderdeel van de Procedure voor archeologisch onderzoek is een model Plan van Aanpak voor booronderzoek (zie hoofdstuk 15), omdat dit type onderzoek het meeste zal voorkomen in de gemeente Zeewolde. Door uit te gaan van een model wordt de rechtmatigheid van besluitvorming geborgd. Het Plan van Aanpak dat voor de gemeente Zeewolde is opgesteld, is gebaseerd op die van Almere. Hiervoor zijn twee redenen. Ten eerste is in Almere al veel ervaring opgedaan met archeologisch booronderzoek en de specifieke problematiek van het opsporen van diepgelegen Steentijdvindplaatsen. Ten tweede maakt dit de uitwisselbaarheid van gegevens mogelijk, zodat de archeologische verwachtingen zoals die op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart (kaart 8) zijn opgenomen, op termijn kunnen worden aangescherpt.



21


6 6.1

Archeologische waardenen verwachtingenkaart Opbouw van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart

De archeologische waardenen verwachtingenkaart (kaart 8) bestaat uit: 1) Een overzicht van archeologische terreinen (wettelijk beschermde terreinen en nietwettelijk beschermde terreinen); 2) Een overzicht van archeologische verwachtingen (een archeologisch verwachtingsmodel). De Archeologische waardenen verwachtingenkaart omvat dus een overzicht van zowel bekende als nog onbekende archeologische waarden. Immers, archeologische waarden liggen in de bodem en worden alleen ontdekt tijdens verstoring van de bodem, hetzij bij toeval, hetzij door gericht onderzoek. 6.2

Archeologische terreinen, vondstmeldingen en waarnemingen

De bekende archeologische waarden zijn onder te verdelen in archeologische terrreinen, vondstmeldingen en waarnemingen. Archeologische terreinen zijn percelen of gedeelten hiervan waar de aanwezigheid van archeologische resten feitelijk is vastgesteld en waarvan tevens de archeologische waarde is bepaald. Deze terreinen hebben dus een formele status en staan daarom in het monumentenregister geregistreerd (wettelijk beschermde archeologische terreinen) of op de Archeologische Monumentenkaart vermeld (AMK). Op de AMK wordt onderscheid gemaakt in ‘wettelijk beschermde archeologische terreinen’, ‘terreinen van zeer hoge archeologische waarde’, ‘terreinen van hoge archeologische waarde’ en ‘terreinen van archeologische waarde’. In alle gevallen gaat het om behoudenswaardige terreinen. Op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart van de gemeente vallen deze categorieën onder de legenda-eenheden ‘Archeologisch waardevol gebied 1’ (wettelijk beschermde terreinen) en ‘Archeologisch waardevol gebied 2 (overige archeologische terreinen). In Zeewolde ligt slechts een wettelijk beschermd archeologisch terrein, namelijk aan de A27 (Monumentnr. 13.729; Gruttotocht/Rijksweg A27; Kavel Kz81C). Archeologische terreinen die niet zijn terug te voeren op feitelijk vastgestelde archeologische waarden, maar die op archeologisch kansrijke zones betrekking blijken te hebben, zijn niet overgenomen op de Archeologische beleidskaart, maar staan voor de volledigheid nog wel op kaart 6 ‘Archeologische waarden, waarnemingen en onderzoeken’. Het betreft de AMK-terreinen met Monumentnummers 12.440, 12.433, 12.442 en 12.490. Archeologische vondstmeldingen zijn meldingen van bijvoorbeeld amateurarcheologen die bij toeval of door bijvoorbeeld het afzoeken van akkers vondsten hebben gedaan. Een vondstmelding kan ook betrekking hebben op een stuk scheepshout dat door een boer bij het ploegen is gevonden. De Monumentenwet verplicht het melden van archeologische vondsten (artikel 53). Archeologische waarnemingen omvatten zowel vondstmeldingen als de resultaten van archeologisch onderzoek, zoals booronderzoek en opgravingen. Archeologische waarnemingen en vondstmeldingen kunnen zowel op archeologische terreinen betrekking hebben, als op ‘losse vondsten’ (dus zonder nederzettingscontext). Vondstmeldingen en waarnemingen die nog niet de VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


22


status van archeologisch terrein hebben, maar waarvan wel kan worden vastgesteld dat ze verband houden met belangrijke archeologische waarden in de ondergrond, zijn alsnog op de Archeologische beleidskaart als ‘Archeologisch waardevol gebied 2’ opgenomen. 6.3

Archeologische verwachtingen

Archeologische verwachtingen doen een voorspelling over de kans dat ergens archeologische waarden voorkomen en de dichtheid ervan. Op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart wordt onderscheid gemaakt in zones met een hoge archeologische verwachting, zones met een gematigde archeologische verwachting, zones met een lage archeologische verwachting en zones zonder archeologische verwachting (kaart 8). De archeologische verwachting op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart is een afgeleide van (figuur 6): 1) De landschappelijke zone; 2) De mate van bodemerosie; 3) Recente bodemverstoringen; 4) Uitgevoerd archeologisch onderzoek. 6.3.1

Onderverdeling in landschappelijke zones of archeoregio’s

Ten behoeve van het opstellen van archeologische verwachtingen is het grondgebied van de gemeente eerst onderverdeeld in vijf landschappelijke zones of archeoregio’s (kaart 7), te weten het pleistoceen afwateringsstelsel (beekdalen en geulen van het Eemsysteem), de Knar, het hooggelegen dekzandgebied (randzone), het laaggelegen dekzandgebied en het holoceen getijdelandschap (getijdegeulen en -platen). Het voordeel van deze onderverdeling is dat de archeologische verwachting, maar ook de beleidsmaatregelen zijn aangepast aan de karakteristieken van de archeoregio, zowel qua archeologische relevantie, als qua diepteligging van het bodemarchief en de betrouwbaarheid van de gebruikte informatiebronnen. Binnen het laaggelegen dekzandgebied is bovendien onderscheid gemaakt in dekzandkopjes en dekzandvlakte. Ook binnen het holoceen getijdelandschap is een onderscheid in twee subcategorieën gemaakt, namelijk getijdegeulen en getijdeplaten. Pleistoceen afwateringsstelsel Het pleistoceen afwateringsstelsel bestaat uit de beekdalen en de geulen van het Eemsysteem die zich in het dekzand hebben ingesneden. Deze geulen zijn overwegend zuidoost-noordwest georiënteerd. Onderzoek in het Hulkesteinse bos en aan de Nijkerkerweg heeft uitgewezen dat zich op de flanken van deze geulen prehistorische nederzettingsresten bevinden. Steeds weer blijkt dat als een geul wordt ‘aangesneden’ dat er archeologische waarden worden ontdekt. De geulen zijn ingetekend op basis van kaartmateriaal dat is opgenomen in de ‘Bodem van Zuidelijk Flevoland’ (Flevobericht nr. 271), een bewerking van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) en historische luchtfoto’s. Op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart zijn de geulen begrensd door vanuit het hart van de geulen aan weerszijden een zone van 75 meter op te nemen.



23


De Knar De Knar is een pleistocene dekzandrug ter hoogte van het Knarbos. Op deze dekzandrug zijn in het deel dat in de gemeente Lelystad ligt, verscheidene archeologische waarnemingen gedaan in de vorm van bijvoorbeeld bewerkt vuursteen. De Knar is begrensd op basis van de AHN. Hooggelegen dekzandgebied Het hooggelegen dekzandgebied strekt zich uit over de zuidelijke, zuidoostelijke en zuidwestelijke randzone van de gemeente. Vooral in de zuidelijke en zuidwestelijke randzone, in het Hulkesteinse bos en langs de Rassenbeektocht, zijn veel archeologische waarnemingen gedaan. De grens tussen het hooggelegen en laaggelegen (zie onder) dekzandgebied is gebaseerd op de -6 m NAP reliëflijn van het dekzand. Laaggelegen dekzandgebied Het laaggelegen dekzandgebied omvat het middengebied van Zuidelijk Flevoland, dat wil zeggen zo ongeveer de zone tussen de Gooiseweg en de A6. In het oosten van de gemeente wordt het begrensd door de Knar en in het westen door de gemeentegrens met Almere en de Eemmeerdijk. In het noordwestelijk deel ligt het laaggelegen dekzandgebied onder het holoceen getijdelandschap. Het laaggelegen dekzandgebied kenmerkt zich door een richting het noordwesten licht hellend pleistoceen vlak met hierin verspreid liggende dekzandkopjes en kleine dekzandruggen. Een aantal van deze kopjes en ruggen is bekend, maar een groter deel is vanwege de relatief lage dichtheid van de RIJP-boringen vooralsnog onbekend. Holoceen getijdegebied Het holoceen getijdegebied omvat het gebied met getijdeafzettingen, in het noordwesten van de gemeente. Deze afzettingen ‘zweven’ in het holocene pakket dat op het dekzand ligt en bevinden zich op een diepte van minimaal -6,5 m NAP. De getijdeafzettingen zijn onderverdeeld in getijdegeulen met oeverwallen en getijdeplaten. Dit getijdesysteem was actief van circa 4.500 voor Chr. tot circa 1.800 voor Chr. Bewoning was alleen mogelijk op gerijpte oeverwallen. De getijdegeulen zijn overgenomen uit de ‘Bodem van Zuidelijk Flevoland’ en gecorrigeerd en aangevuld op basis van de AHN. De getijdegeulen zijn begrensd door vanuit het hart van de geulen aan weerszijden een zone van 75 meter op te nemen. De verbreiding van de getijdeplaten is gebaseerd op de ‘Bodem van Zuidelijk Flevoland’ (Flevobericht 271). 6.3.2

Bodemerosie

Archeologisch relevante bodemlagen, met name het dekzand, kunnen in het verleden onderhevig zijn geweest aan erosie. In Zeewolde is de erosie van het dekzand vooral het gevolg geweest van het oprukkende water, eerst in de vorm van de bijvoorbeeld beken die zich in het dekzand insneden, later als gevolg van de vorming van meren (Flevomeer en het Almere) en tot slot de vorming van de Zuiderzee. De erosie van het dekzand is in kaart gebracht aan de hand van het digitale bestand van boorbeschrijvingen van de voormalige Rijksdienst IJsselmeerPolders (RIJP). De mate van erosie van het dekzand kan in dit bestand worden afgelezen aan de aanwezigheid of afwezigheid van bodemhorizonten in de top van het dekzand (A(E)BC/AC-profiel, BC-profiel en C-horizont), alsook aan de categorie verspoeld/verplaatst Pleistoceen.



24


Het archeologisch belang, dat wil zeggen de archeologische verwachting, dat aan deze categorieën is toegekend verschilt per archeoregio. Voor een aantal archeoregio’s is gekozen om de bodemerosie buiten beschouwing te laten, zoals voor wat betreft het pleistoceen afwateringsstelsel, de Knar, de dekzandkopjes van het laaggelegen dekzandgebied en de getijdegeulen van het holoceen getijdelandschap. Deze archeoregio’s of subcategorieën zijn dus “over-rulend”. Dit heeft verschillende redenen. Zo is de erosiekaart van het dekzand te grofmazig en de archeologische relevantie van deze archeoregio’s en subcategorieën te groot om op de gegevens van de RIJP te kunnen blindvaren. Dit geldt vooral voor wat betreft de relatief smalle geulen en fossiele beeklopen van het pleistoceen afwateringsstelsel, de vaak nog smallere getijdegeulen (kreken en oeverwallen) van het holoceen getijdelandschap en de kleine dekzandkopjes in het laaggelegen dekzandgebied. Bij de Knar speelt een ander probleem. Hier is een groot deel van het dekzandgebied in de boorbeschrijvingen van de RIJP als ‘verspoeld en verplaatst Pleistoceen’ aangegeven. Dit betekent echter niet dat in alle gevallen de top van het dekzand is geërodeerd, wat zou betekenen dat de archeologische waarden die zich hierin bevonden zijn verspoeld. In tegendeel, uit archeologisch en bodemkundig onderzoek van de Knar is bekend dat zich onder een laag verplaatst Pleistoceen nog een intacte dekzandbodem bevindt, waarin goed geconserveerde archeologische waarden aanwezig kunnen zijn. 6.3.3

Bodemverstoringen

Zones waar de bodem is verstoord, bijvoorbeeld als gevolg van mengwoelen of als gevolg van zandwinning (zuigputten bij de Knar), zijn op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart opgenomen als ‘Geen archeologische verwachting’. 6.3.4

Uitgevoerd archeologisch onderzoek

Zones die al archeologisch zijn onderzocht zijn eveneens op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart opgenomen in de legenda-eenheid ‘Geen archeologische verwachting’ .



25


Archeologische waarden en verwachtingen Beschermd Archeologisch monument Ex artikel 3 Monumentenwet

Ja

Archeologisch Monument

Nee AMK – Terrein van zeer hoge archeologische waarde / hoge archeologische waarde / archeologische waarde

Ja

Archeologische Waarde

Nee

Ja

Bodemverstoring? Negatief selectiebesluit?

1. Pleistoceen afwateringsstelsel

Nee

Nee

Hoge archeologische verwachting

Nee


Ja

C Ja


2. De Knar

Nee

Ja Ja

C

Intact podzolprofiel? RIJP:A(E)BC

Ja

Nee

Nee

3. Hooggelegen dekzandgebied Deels intact podzolprofiel? RIJP: BC of verplaatst/verspoeld Pleistoceen Nee

Nee

Ja

Ja

Nee

C

A

4. Laaggelegen dekzandgebied



B

Ja Bodemverstoring? Negatief selectiebesluit?

4.a. Dekzandkopjes

Nee


Ja

C Ja

Intact podzolprofiel of verplaatst / verspoeld Pleistoceen?

4.b. Dekzandvlakte

Ja


Nee

Gematigde archeologische verwachting

Ja

A

Nee

Nee

C

5. Holoceen waddenlandschap

Ja


5.a.Wadgeulen

Nee


Ja

C

Ja

Lage archeologische verwachting

5.b.Wadplaten

A

Lage archeologische verwachting

B

Gematigde archeologische verwachting

C

Geen archeologische verwachting

Figuur 6: Beslisschema archeologische waarden en verwachtingen. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


26


7

7.1

Archeologische beleidskaart en Standaardregels bestemmingsplannen

Uitgangspunten en overwegingen

De Archeologische beleidskaart (kaart 9) is een vertaling van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart in termen van vergunningplicht, vrijstellingen en te stellen randvoorwaarden aan archeologisch onderzoek. Een van de uitgangspunten van de Archeologische beleidskaart is dat de zwaarte van de beleidsmaatregel een afgeleide moet zijn van het – verwachte - effect van een bodemingreep op het bodemarchief. Dus hoe groter het verwachte effect, hoe zwaarder de beleidsmaatregel. Het archeologiebeleid van Zeewolde voorziet hiermee in maatregelen naar rato van het verstorend effect op het bodemarchief en voorkomt dat ruimtelijke plannen onnodig met archeologisch onderzoek worden belast. Een ander uitgangspunt van de Archeologische beleidskaart is dat onzekerheden en verschillen van inzicht op het niveau van het toekennen van archeologische verwachtingen (de kans op en de dichtheid aan archeologische waarden) niet automatisch op de ‘veroorzaker’ mogen worden afgewenteld. Beleidsmaatregelen moeten daarom zoveel mogelijk zijn gebaseerd op gebieden waarvan de archeologische relevantie min of meer vaststaat. Dat wil zeggen waarvan bewezen is dat zij archeologisch kansrijk zijn. Dit geldt zeker voor het beleid ten aanzien van kleine bodemingrepen (d.w.z. plangebied kleiner dan 1,5 ha), omdat: 1) Het effect van kleine bodemingrepen op het bodemarchief relatief beperkt is. Alleen in gebieden met een verwachte hoge dichtheid aan archeologische waarden is de kans op het beschadigen van archeologische waarden reëel; 2) De kosten van archeologisch onderzoek naar verhouding zwaarder op de totale projectkosten drukken; 3) Door hun geringe omvang kleine bodemingrepen minder mogelijkheden bieden om de archeologische verwachting alsnog te specificeren. De archeologische verwachting is namelijk een afgeleide van informatie over de ondergrond van een groter gebied. Bij kleine bodemingrepen kan dus alleen de feitelijke aan- of afwezigheid van archeologische waarden worden vastgesteld. Dit vergt relatief (kosten-)intensief onderzoek. De verschillen in inzicht waar hierboven aan wordt gerefereerd, liggen bijvoorbeeld op het vlak van het gebruik van het landschap door prehistorische jagers-verzamelaars en op het vlak van de benodigde informatieresolutie om op een betrouwbare manier archeologische verwachtingen te bepalen en te begrenzen. Deze verschillen van inzicht mogen echter geen belemmering voor de realisatie van kleine projecten zijn. Daarom is ervoor gekozen om voor kleine projecten van evident archeologisch relevante zones uit te gaan, dus van vastgestelde archeologische waarden en van landschappelijke eenheden waarvan de archeologische relevantie buiten kijf staat. Gebieden waar te weinig informatie over beschikbaar is om van een ‘hoge archeologische verwachting’ te spreken zijn daarom in de categorie ‘gematigde verwachting’ opgenomen. Bovenstaande overwegingen zijn als volgt in het archeologiebeleid van Zeewolde verdisconteerd. Ten eerste is een onderscheid gemaakt in een regime voor kleine bodemingrepen en een regime



27


voor grote bodemingrepen. Met het oog hierop is een nieuwe verwachtingenkaart gemaakt (als onderdeel van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart) die a) qua detailniveau niet verder gaat dan de beschikbare informatieresolutie en b) waarin hoge verwachtingen zich beperken tot archeologisch bewezen landschappelijke eenheden. Dit betekent dat op het niveau van kleine bodemingrepen af wordt geweken van de archeologische verwachtingenkaart die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) voor Zeewolde gebruikt, namelijk de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, versie 3 (IKAW 3). De reden hiervan is dat deze kaart in hoge mate een theoretisch model is, dat nog onvoldoende is getoetst. Dit model gaat namelijk onder andere uit van veronderstelde gedragskenmerken van prehistorische jagers-verzamelaars. Die gebieden waarvoor de beschikbare informatieresolutie geen betrouwbare uitspraken over de archeologische verwachting toestaat en die niet door natuurlijke erosie, recente bodemverstoringen of reeds verricht archeologisch onderzoek kunnen worden afgevoerd, zijn aangewezen als gebieden met een ‘gematigde archeologische verwachting’. In deze gebieden komen alleen plangebieden vanaf 1,5 ha in aanmerking voor archeologisch onderzoek, enerzijds omdat de kans op verstoring van archeologische waarden dan reëel is en anderzijds omdat via veldonderzoek de archeologische verwachting kan worden gespecificeerd: de archeologische relevantie kan dus alsnog worden ingeschat. Hiermee sluit deze vrijstelling aan bij het gemeentelijk beleid, waarbij de eigenaar zijn perceel kan uitbreiden tot 1,5 ha. In de overige gemeentes van Flevoland is een vrijstellingscriterium van 1 ha de norm. Om beleidstechnische reden wordt door de gemeente Zeewolde afgeweken van de 1 ha als vrijstellingscriterium. Concreet betekent dit dat bijvoorbeeld erfuitbreidingen, maar ook de normale agrarische activiteiten, ruim buiten de vergunningplicht blijven. Deze tweeslag in het gemeentelijk archeologiebeleid maakt het mogelijk om de IKAW 3 op een grootschaliger ruimtelijk niveau te toetsen; het niveau waarvan ook de RCE aangeeft dat deze kaart beter tot zijn recht komt. 7.2

De beleidscategorieën

Op de Archeologische beleidskaart wordt onderscheid gemaakt in zes beleidscategorieën, te weten (kaart 9):  Archeologische waardevol gebied 1 (wettelijk beschermde archeologische monumenten).  Archeologisch waardevol gebied 2 (archeologische terreinen);  Archeologisch waardevol gebied 3 (hoge archeologische verwachting);  Archeologisch waardevol gebied 4 (gematigde archeologische verwachting);  Archeologisch waardevol gebied 5 (waterbodems);  Archeologievrij gebied (Lage archeologische verwachting en Geen archeologische verwachting). Voor deze beleidscategorieën zijn verschillende vrijstellingscriteria gedefinieerd, die terugkomen in de standaardregels voor bestemmingsplannen en in de archeologieverordening. 7.2.1

Archeologisch waardevol gebied 1

Deze beleidscategorie omvat de ex artikel 3 van de Monumentenwet als beschermd monument aangewezen archeologische terreinen. Hiervoor geldt op grond van artikel 11 van dezelfde wet een vergunningplicht voor wijziging, afbraak of verwijdering. De vergunning dient te worden



28


aangevraagd bij de uitvoerende dienst van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCenW), te weten de RCE. 7.2.2


Deze beleidscategorie omvat de categorie Archeologische waarden van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart. Het betreft archeologische terreinen waarvan de feitelijke aanwezigheid en behoudenswaardigheid is vastgesteld. De beleidsdoelstelling voor deze categorie is ‘duurzaam behoud’ i.c. instandhouding. De bescherming van deze archeologische waarden wordt geregeld via het bestemmingsplan. Te overwegen valt om deze categorie op termijn te beschermen via een gemeentelijke erfgoedverordening. De volgende vrijstellingscriteria zijn op deze categorie van toepassing:  oppervlakte plangebied: geen vrijstelling;  diepte bodemingreep tot 30 cm beneden maaiveld. 7.2.3


Deze beleidscategorie omvat de categorie Hoge archeologische verwachting van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart. Het betreft zones met naar verwachting een hoge dichtheid aan goed geconserveerde archeologische waarden. De beleidsdoelstelling voor deze categorie is archeologisch vooronderzoek om vast te stellen of er sprake is van behoudenswaardige archeologische waarden. De volgende vrijstellingscriteria zijn op deze categorie van toepassing:  oppervlakte plangebied tot 500 m2, en  diepte bodemingreep afhankelijk van vrijstellingsdiepte (kaart 9). 7.2.4


Deze beleidscategorie omvat de categorie Gematigde archeologische verwachting van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart. Het betreft zones met naar verwachting een gemiddelde dichtheid aan archeologische waarden en zones waar naar verwachting de archeologisch relevante bodemlaag is aangetast. De beleidsdoelstelling voor deze categorie is archeologisch vooronderzoek om vast te stellen of er sprake is van behoudenswaardige archeologische waarden, maar dan alleen in het geval van grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen, dus op incidentele basis. De volgende vrijstellingscriteria zijn op deze categorie van toepassing:  oppervlakte plangebied tot 1,5 ha, en  diepte bodemingreep afhankelijk van vrijstellingsdiepte (kaart 9). 7.2.5


Deze beleidscategorie omvat de randmeerzone van het gemeentelijk grondgebied. Hiervan is de archeologische verwachting nog niet gespecificeerd. Wel geldt voor deze zone een verhoogde archeologische verwachting op scheepswrakken. De beleidsdoelstelling voor deze categorie is om in het geval van grootschalige bodemverstoringen onderzoek uit te laten voeren om de archeologische verwachting te specificeren. Afhankelijk hiervan kunnen nadere onderzoeks- en behoudsmaatregelen worden overwogen. De volgende vrijstellingscriteria zijn op deze categorie van toepassing:  oppervlakte plangebied tot 1,5 ha, en VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


29


 7.2.6

diepte bodemingreep afhankelijk van vrijstellingsdiepte (kaart 9). Archeologievrij gebied

Deze beleidscategorie omvat de categorieën Lage archeologische verwachting en Geen archeologische verwachting van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart. De categorie Lage archeologische verwachting omvat zones met naar verwachting een lage dichtheid aan archeologische waarden en zones waar naar verwachting de archeologisch relevante bodemlaag gedeeltelijk of grotendeels is aangetast. De categorie Geen archeologische verwachting van de Archeologische waardenen verwachtingenkaart heeft betrekking op zones waar het bodemarchief als gevolg van recente bodemverstoringen is verstoord of zones waar al archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden. De beleidsdoelstelling voor de beleidscategorie Archeologievrij gebied is vrijgave voor andere ruimtelijke functies.



30


8

Procedure voor archeologisch onderzoek en selectiebesluiten

8.1

Het onderzoeks- en besluitvormingsproces

Stap 1 - BO

Bureauonderzoek (initiatiefnemer) -desktop -luchtfoto’s -archieven Rapport (initiatiefnemer)

Stap 2 - IVO-verkennende en karterende fase

Stap 4 (a,b,c)

selectie/voorwaarden (besluit gemeente)

-bodemkaarten stop/vergunning Archismelding

Non-destructief vooronderzoek (initiatiefnemer) -boringen -veldverkenning -geofysisch onderzoek

Rapport (initiatiefnemer)

Stap 3 - IVO-waarderende fase

-archis


stop/vergunning Archismelding

Destructief vooronderzoek (initiatiefnemer) -proefsleuven -proefputten Rapport (initiatiefnemer)


Opgeven vindplaats

Fysiek/wettelijk beschermen

stop/vergunning Archismelding

Archeologische begeleiding

Opgraven

Rapport en inpassingsmaatregelen (initiatiefnemer) Presentatie, publicatie, archiveren (gemeente)

8.2 

  

Kwaliteitseisen in de Archeologische Monumentenzorg Voor alle stappen moet de uitvoering plaatsvinden conform specificaties vastgelegd in de protocollen en leidraden van de vigerende versie van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Voor de stappen 2, 3 en het grootste deel van 4 geldt dat uitvoering is voorbehouden aan bedrijven met een opgravingsvergunning. Het uitvoeren van stap 2 dient te geschieden op basis van een door een seniorarcheoloog opgesteld Plan van Aanpak. Het uitvoeren van de stappen 3 en 4 moet plaatsvinden op basis van een door de gemeente goedgekeurd Programma van Eisen.



31


8.3

Stap 1: Bureauonderzoek

Doel Het bureauonderzoek is de eerste formele stap in het verkrijgen van inzicht in de aan- of afwezigheid van archeologische waarden. Doel: het verwerven van informatie uit bestaande bronnen en datasets over bekende of te verwachten archeologische waarden binnen het plangebied. Dit moet resulteren in een evaluatie en aanvulling van de archeologische verwachting zoals die op de Archeologische waardenen verwachtingenkaart van de gemeente (kaart 8) is opgenomen. In de archeologie wordt dit ook wel een gespecificeerde archeologische verwachting genoemd. Het bureauonderzoek leidt tot een inhoudelijk rapport op basis waarvan de gemeente een beslissing kan nemen over de vraag of vervolgonderzoek in het veld (stap 2) wel of niet noodzakelijk is. Een bureauonderzoek in Archeologisch waardevol gebied 2 heeft tot doel om vast te stellen onder welke randvoorwaarden een bodemingreep mogelijk is, eerder dan het specificeren van de archeologische verwachting. Immers, er is in dit geval geen sprake van een archeologische verwachting, maar van een vastgestelde archeologische waarde die bovendien behoudenswaardig is bevonden. In het geval van een bodemingreep in een Archeologisch waardevol gebied 1 moet een monumentenvergunning worden aangevraagd bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Wanneer? Het bureauonderzoek dient te worden uitgevoerd in de op de Archeologische beleidskaart (kaart 9) aangegeven Archeologisch waardevolle gebieden met inachtneming van de vrijstellingscriteria. Een bureauonderzoek wordt geëist wanneer sprake is van een vergunningaanvraag voor werkzaamheden die a) bovengenoemde vrijstellingscriteria overschrijden die b) als bodemverstorend worden aangemerkt. Onder bodemverstorende activiteiten worden ondermeer verstaan:  Het ophogen van de bodem, zodanig dat zetting van archeologisch relevante lagen kan optreden;  Het afgraven van de bodem (inclusief omputten en het sleufloos leggen van leidingen of drainage;  Het onderheien van gebouwen en andersoortige constructies;  Het tijdelijk of (semi-)permanent verlagen of verhogen van de grondwaterstand. Uitvoering De archeoloog analyseert voor het plangebied:  de positieve indicaties voor de aanwezigheid van bewoningssporen (bijvoorbeeld reeds bekende vindplaatsen, landschapsgenese en gunstige factoren voor vestiging);  de negatieve indicaties, dat wil zeggen bodemverstorende invloeden zoals bouwactiviteiten (onderheiing), grondwaterstandverlaging, ontzanding, ontgraving, enzovoorts. Hiervoor wordt informatie verzameld over:  de aan- of afwezigheid van bekende of verwachte archeologische vindplaatsen;



32


 

het karakter en de omvang, de datering, gaafheid en conservering en de relatieve kwaliteit van archeologische waarden; eventuele gevolgen voor het bodemarchief door huidig grondgebruik, de aardwetenschappelijke situatie, de historische situatie of recente verstoring(en), de aard van de geplande ingrepen en het toekomstige grondgebruik.

Het bureauonderzoek moet voldoen aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Informatiebronnen Het minimum aan informatiebronnen voor een bureauonderzoek is in de KNA omschreven:  de archeologische waardekaart / beleidskaart van de betreffende gemeente (indien aanwezig);  de Archeologische Monumenten Kaart (AMK) van de provincie (bekende archeologische terreinen en wettelijk beschermde terreinen);  de Archeologische Waardekaart van de provincie;  de Cultuurhistorische Hoofdstructuur van de provincie;  de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden IKAW (archeologische verwachting op nationaal niveau);  het landelijk informatiesysteem ARCHIS 2 (archeologische vondstmeldingen, onderzoeksmeldingen, bekende terreinen en archeologische verwachting);  geomorfologische kaarten;  historische en recente topografische kaarten;  luchtfoto’s;  bewerking van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN);  archeologische informatie over plangebied en omgeving via (amateur)archeologen in de gemeente;  informatie van de opdrachtgever over huidig gebruik en toekomstige ingrepen en gebruik. De voor de archeologie van de gemeente Zeewolde belangrijke databronnen zijn:  Het digitale bestand van boorbeschrijvingen van de voormalige Rijksdienst IJsselmeerpolders (RIJP);  Flevobericht 415: De geologie en bodem van Zuidelijk Flevoland;  De Bodemkundige Code- en Profielenkaart van Zuidelijk Flevoland;  Het archeologisch depot / archief in het Nieuwland Erfgoedcentrum in Lelystad;  Onderzoeksliteratuur die in de literatuurlijst van deze beleidsnotitie is opgenomen;  De Geologische bodemkundige atlas van de randmeren (RIZA). Selectieadvies Een positief selectieadvies, dat wil zeggen een advies voor archeologische (vervolg-)maatregelen zal worden gegeven, wanneer uit het bureauonderzoek blijkt dat: 1) sprake is van een reële kans op archeologische waarden; 2) een archeologische waarde aanwezig is. In het tweede geval kan worden besloten om: a) randvoorwaarden aan de vergunning te stellen, zoals inpassen in het ontwerp (ontzien) / inrichtingsmaatregelen, aanpassingen in de civieltechnische zin, archeologische begeleiding of veiligstellende opgraving;



33


b) de vergunning niet te verlenen (het archeologisch belang overstijgt het ruimtelijk/individueel belang). 8.4

Stap 2: Inventariserend Veldonderzoek (IVO), verkennende en karterende fase

Als uit het bureauonderzoek blijkt dat er bekende archeologische waarden aanwezig zijn of dat er een reële verwachting is op het aantreffen van archeologische waarden in het plangebied, dan dient in de meeste gevallen een inventariserend archeologisch veldonderzoek (IVO) plaats te vinden. In de meeste gevallen heeft dit de vorm van een booronderzoek, maar in specifieke gevallen (bijvoorbeeld scheepswrakken) is het denkbaar dat ‘remote sensing’ technieken worden ingezet. Via deze niet-destructieve methoden, dat wil zeggen methoden die eventuele archeologische waarden onderzoeken zonder deze te beschadigen, wordt de gespecificeerde archeologische verwachting uit het bureauonderzoek (stap 1) getoetst in het veld. Doel Inventariserend veldonderzoek wordt onderverdeeld in een verkennende en een karterende fase. De verkennende fase richt zich op het aanvullen van de archeologische verwachting uit het bureauonderzoek door in het veld informatie te verzamelen. Meestal beperkt dit onderzoek zich tot het in kaart brengen van het reliëf in de ondergrond, de aan- of afwezigheid van specifieke bodemlagen, de intactheid van archeologisch relevante bodemlagen en de verbreiding ervan. De karterende fase heeft tot doel om de aan- of afwezigheid en de locatie(s) van archeologische waarden vast te stellen. Bij een positief resultaat, dus wanneer er archeologische vindplaatsen dan wel ‘archeologische indicatoren’ zijn aangetroffen, volgt meestal nog een derde vooronderzoeksfase, het waarderend onderzoek (zie stap 3). Bij kleine projecten is het verstandig om de verkennende en karterende fase in hetzelfde onderzoek te combineren. In het Plan van Aanpak kan worden gezorgd voor een tussentijds evaluatiemoment. In grotere plangebieden dienen de gegevens uit de verkennende fase eerst geanalyseerd te worden en zal aan de hand van de onderzoeksresultaten de inrichting van de karterende fase zonodig moeten worden aangepast. Uitvoering Het IVO moet voldoen aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Conform de KNA moet voor het IVO een Plan van Aanpak (PvA) worden opgesteld die 10 dagen voor aanvang van het veldonderzoek bij Archis (RCE) moet zijn gedeponeerd. Onder het motto ‘het is makkelijker om te voorkomen dan te genezen’ verdient het aanbeveling om de vergunningaanvrager te adviseren om het PvA ook door de gemeente te laten toetsen, zodat de inhoud van het IVO in overeenstemming is met het gemeentelijk beleid. De vergunningaanvrager heeft dan ook meer zekerheid dat het uiteindelijke onderzoeksrapport ontvankelijk is. Uitvoering dient te geschieden door een bedrijf of instelling dat daarvoor is gekwalificeerd. Wanneer sprake is van de verwachting dat in een plangebied prehistorische nederzettingsresten aanwezig kunnen zijn in de top van het dekzand, dan worden in de verkennende fase meestal circa 6 boringen per hectare gezet (in een grid van circa 40 x 50 m) en in de karterende fase circa 24 boringen per hectare (in een grid van circa 20 x 25 m). In de verkennende fase kan worden geboord met een mechanische aqualockboor met een diameter van circa 7 cm. In de karterende fase is het wenselijk dat grotere volumes kunnen worden opgeboord, die vervolgens kunnen worden onderzocht op archeologische indicatoren. Daarom wordt in deze fase meestal met een VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


34


mechanische avegaarboor met een diameter van circa 12 cm geboord. Het is van groot belang om het IVO systematisch uit te voeren, zodat de onderzoeksgegevens betrouwbaar en uitwisselbaar zijn. Rapportage De rapportage die aan de gemeente dient te worden overlegd, dient in elk geval het volgende te omvatten:  de gespecificeerde archeologische verwachting (zie bureau-onderzoek, stap 1) die aan de basis ligt van het IVO, inclusief een verantwoording van alle gebruikte informatie;  een verantwoording van de keuze voor de onderzoeksmethodiek(en);  een beschrijving van de verwachte kenmerken van de aangetroffen archeologische vindplaatsen (diepteligging, archeologische indicatoren, artefacten en de globale omvang);  een beschrijving van boorprofielen of andere primaire datasets;  een conclusie met motivatie van eventuele aanbevelingen voor vervolgstappen (selectieadvies). Selectie-advies en selectiebesluit Worden er tijdens de veldverkenning geen archeologische waarden aangetroffen dan kan de opsteller van het rapport adviseren het terrein vrij te geven voor realisatie van de geplande bodemingrepen (= ‘negatief selectie-advies’ of ‘deselecteren’). Als de gemeente het rapport goedkeurt en het selectieadvies overneemt (selectie-besluit), kan de gevraagde vergunning worden verleend. Als er echter wel archeologische vindplaatsen zijn aangetoond, dan zal er een waardering moeten plaatsvinden. Dit valt onder stap 3. Redenen om een karterende fase in te gaan zijn ondermeer (i.e. uitkomsten verkennende fase):  Intacte podzol in combinatie met reliëf in de top van het dekzand (bijvoorbeeld een dekzandkop of dekzandrug);  Intacte podzol in combinatie met houtskool in de boringen;  De aanwezigheid van een fossiele beekgeul;  De aanwezigheid van (matig) gerijpte “Oude Zeeklei” (mogelijke oeverwal);  De aanwezigheid van paleosolen, dat wil zeggen oude bodems onder de podzol. Redenen om een waarderende fase in te gaan zijn ondermeer (n.a.v. de uitkomsten tijdens de karterende fase):  Aanwezigheid van directe/primaire, dat wil zeggen eenduidige, archeologische indicatoren. Hieronder worden in ieder geval verstaan: bewerkt vuursteen, bewerkt natuursteen, onbewerkt natuursteen in de top van het dekzand en “Oude Zeeklei”, aardewerk, verbrand bot, onverbrand zoogdierbot, verbrande/verkoolde – fragmenten van – hazelnootdoppen dan wel andersoortige verbrande/verkoolde botanische resten waarvan mag worden vermoed dat ze met menselijke activiteiten in het verleden verband kunnen houden (bijvoorbeeld verbrande/verkoolde zaden van granen);  Aanwezigheid van een scheepswrak. Als indirecte/secundaire indicatoren (niet eenduidige aanwijzingen) worden beschouwd: houtskool en onverbrand visbot. Alleen wanneer deze in combinatie met directe archeologische indicatoren worden gevonden, worden ze als eveneens als zodanig aangemerkt en zijn ze dus medebepalend voor de locatie en begrenzing van archeologische waarden.



35


8.5

Stap 3: IVO waarderende fase

Een IVO waarderende fase (waardestellend onderzoek) wordt uitgevoerd wanneer er tijdens de IVO karterende fase archeologische indicatoren zijn aangetroffen en dus is aangetoond dat in het plangebied archeologische waarden aanwezig zijn. Doel Doel van de IVO-waarderende fase is het verzamelen van gegevens voor een betrouwbare waardering van de aangetroffen archeologische resten in het plangebied. In de waarderende fase dient de omvang van de vindplaats(en) exact te worden bepaald, alsmede de conservering en gaafheid, de ouderdom en het soort vindplaats (prehistorische nederzetting, grafveld, haardkuil, etc.). Het gaat daarbij om een soort representatieve steekproef uit die vindplaats. Het onderzoek dient daarom van voldoende omvang te zijn, maar mag tegelijk de vindplaats niet meer aantasten dan strikt noodzakelijk. Een praktische richtlijn is dat het waardestellend onderzoek niet meer dan 5% van de betreffende archeologische waarde mag verstoren. Uitvoering Het onderzoek dient te worden uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Volgens de KNA moet een voor een waardestellend onderzoek een Programma van Eisen (PvE) worden opgesteld. Om te waarborgen dat het onderzoek conform het gemeentelijk beleid wordt uitgevoerd wordt de vergunningaanvrager geadviseerd om het PvE door de gemeente te laten toetsen. Het PvE moet worden opgesteld door een senior archeoloog. Het waardestellend onderzoek moet, net als in het geval van het IVO verkennende en karterende fase worden uitgevoerd door een bedrijf met opgravingsvergunning i.c. een door de Commissie voor de Archeologisch Kwaliteit (CvAK) erkend bedrijf. Het soort waardestellend onderzoek is afhankelijk van het verkennend en karterend onderzoek. Vanwege de relatief grote diepteligging van prehistorische vindplaatsen ten opzichte van maaiveld zal in de regel ook voor het waardestellend onderzoek worden gekozen voor booronderzoek. In dit geval wordt er een zeer dicht boorgrid over de vindplaats gelegd, bijvoorbeeld een grid van circa 4 x 5 m en wordt geboord met een mechanische avegaarboor, zodat grote monsters kunnen worden genomen van de archeologisch relevante bodemlaag. Wanneer mogelijk wordt aanbevolen om proefsleuven of proefputten aan te leggen om a) grotere volumes te kunnen onderzoeken en b) bodemprofielen te kunnen analyseren. In het geval van een scheepswrak zal in de meeste gevallen worden gekozen voor proefsleuven.

Rapportage, selectie-advies en selectie-besluit Op basis van de gegevens van het proefsleuvenonderzoek stelt de uitvoerder van het onderzoek een waardering op. Dit gebeurt aan de hand van de waarderingssystematiek, zoals die in de KNA is opgenomen. De gemeente gebruikt deze waardering bij het nemen van een selectiebesluit. Als deze concludeert dat de vindplaats behoudenswaardig is, zal men moeten bekijken of de ruimtelijke plannen zodanig kunnen worden aangepast dat behoud van de vindplaats mogelijk is (stap 4a). Het rijks- en ook het provinciaal archeologiebeleid gaat uit van behoud van het bodemarchief in situ (ter plekke, dat wil zeggen in de bodem). Is dit niet realiseerbaar, dan dient de aanwezige, als behoudenswaardig gewaardeerde, vindplaats te worden onderzocht. Meestal betekent dat een definitieve opgraving (zie stap 4b). De resultaten van het onderzoek kunnen in dat geval dienen voor het opstellen van een op maat gesneden onderzoeksprogramma (een PvE) voor de uiteindelijke opgraving, met inbegrip van een betrouwbare kostenraming. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


36


Als de archeologische vindplaats niet behoudenswaardig wordt bevonden, kan het terrein worden vrijgegeven voor de realisatie van de plannen (=negatief selectieadvies). 8.6 Stap 4a: Behoud in situ (fysieke bescherming en inpassing) Behoud in situ is het duurzaam in stand houden van archeologische waarden in de bodem, als bron van kennis en beleving. Dit gebeurt door fysieke bescherming en/of inpassing van de archeologische waarden in de inrichting van het plangebied. Dit is de primaire beleidsdoelstelling van de archeologische monumentenzorg en heeft daarom in de meeste gevallen de voorkeur boven opgraven. Voor de meest recente informatie verwijzen wij naar hoofdstuk 2 van de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie (Het behoud van archeologische monumenten) op www.noaa.nl. Fysieke bescherming Onder ‘fysieke bescherming’ wordt verstaan: het creëren van omstandigheden waardoor het (verdere) verval van de archeologische vindplaats wordt tegengegaan. De voorwaarden waaraan de bodemverstoorder moet voldoen in het kader van de fysieke bescherming worden vastgelegd in een PvE (of een doelspecificatie) dat door de gemeente dient te worden goedgekeurd. In de praktijk betekent dit dat er rekening moet worden gehouden met beheer- en inrichtingsmaatregelen op de locatie en monitoring van de landschappelijke situatie om ervoor te zorgen dat de archeologische waarden die in goede staat verkeren ook in goede staat blijven verkeren. De RCE heeft zich de laatste jaren bezig gehouden met onderzoek naar degradatie en monitoring van archeologische vindplaatsen. De praktische toepassing ervan staat in Nederland echter nog in de kinderschoenen. Inpassing/inrichting Onder inrichtingsmaatregelen verstaat men alle eenmalig te treffen beschermingsmaatregelen die noodzakelijk zijn om archeologische waarden in te passen in een ruimtelijk ontwerp, zodanig dat (verdere) aantasting van het archeologisch monument wordt voorkomen (consolidatie). Reversibiliteit (omkeerbaarheid) en traceerbaarheid staan daarbij voorop. Daarnaast zijn maatregelen mogelijk als het beter zichtbaar/herkenbaar houden en/of toegankelijk maken (visualiseren en toeristisch-recreatief ontsluiten), restauratie en planologische inpassing. 8.7

Stap 4b: opgraven (behoud ex situ)

Als de archeologische vindplaats als behoudenswaardig gewaardeerd is, maar het niet mogelijk is deze in de ruimtelijke plannen in te passen of fysiek te beschermen tegen de bodemverstorende ingrepen (zie stap 4a), zal de informatie die zo’n vindplaats bevat veiliggesteld dienen te worden door middel van een Definitieve Opgraving (DO). Doel Het doel van opgraven is het documenteren van gegevens en het veiligstellen van materiaal uit vindplaatsen die verloren dreigen te gaan. Zo wordt informatie behouden die van belang is voor kennisvorming over het verleden. Uitvoering Bij een DO wordt de gehele vindplaats, of een representatief deel ervan, binnen de plangebiedgrenzen vlakdekkend opgegraven. De uitvoering vindt plaats op basis van een PvE dat VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


37


door een senior-archeoloog op basis van de gegevens van het vooronderzoek wordt opgesteld. In het PvE worden specifieke onderzoeksvragen geformuleerd die tijdens onderzoek beantwoord zullen moeten worden, alsmede de procesbeschrijving van het onderzoek. Er zijn diverse soorten opgravingen zoals stadsopgravingen, opgravingen in het buitengebied en opgravingen onder water. De aard van de archeologische resten, de locatie en de wetenschappelijke vraagstellingen bepalen de te hanteren opgravingsmethode en daarmee voor een deel ook de kosten ervan. Evaluatie en uitwerking Na het veldwerk vindt een evaluatie plaats. Hierbij worden de resultaten van het veldwerk op basis van de vraagstelling(en) in het PvE geanalyseerd. De vondsten, monsters, sporen en structuren worden beoordeeld. Dit leidt tot een uitwerkingsplan en een materiaalselectie die ook als basis voor een (her)begroting van de uitwerking kan dienen. De evaluatiefase is vooral bedoeld om te bepalen of de geraamde hoeveelheden uit te werken vondsten en monsters en de voorgestelde methodes inderdaad voldoende zijn om aan de eisen van het PvE te kunnen voldoen. Afronding en deponering De resultaten van de opgraving worden vastgelegd in een rapport. Het project is beëindigd op het moment dat de wetenschappelijke rapportage is goedgekeurd. De KNA verplicht de archeologische uitvoerder om het goedgekeurde rapport, de vondsten en bijbehorende documentatie uiterlijk twee jaar na beëindiging van het veldwerk over te dragen aan het betreffende (gemeentelijke of provinciale) depot voor bodemvondsten. De controle hierop is in handen van de Erfgoedinspectie. 8.8

Stap 4c: archeologische begeleiding

De gemeente kan op verschillende momenten tijdens het archeologische proces voor een archeologische begeleiding kiezen. Een archeologische begeleiding (AB) is geen alternatief voor een IVO, proefsleuvenonderzoek of opgraving. Het mag dan ook alleen in andere situaties worden uitgevoerd, zoals:  bij fysieke belemmeringen waardoor het niet mogelijk is om adequaat vooronderzoek te doen;  wanneer men vaststelt dat een opgraving niet (meer) nodig is, maar men toch graag het zekere voor het onzekere wil nemen. In dat geval komt een AB na een negatieve selectie (‘de-selectie’) aan bod;  in geval van bijzondere onderzoeksvragen bij uitvoeringstrajecten;  bij het begeleiden van kleine bodemingrepen (bijvoorbeeld onderhoud) van gewaardeerde archeologische terreinen met een beschermd regime (AMK terreinen, wettelijk beschermde monumenten). Een archeologische begeleiding kan op drie manieren plaatsvinden: 1. een laag-intensieve begeleiding: er wordt een meldpunt ingesteld in de vorm van een archeologisch team dat op afroep beschikbaar is voor het doen van waarnemingen of het steeksproefsgewijs inspecteren van grondwerken; 2. een actieve begeleiding (AB): alle bodemingrepen vinden plaats onder archeologisch toezicht. Bij het aantreffen van vondsten kan de AB worden opgeschaald naar een opgraving;



38


3. een AB-bv: een actieve archeologische begeleiding van bodemingrepen met beperkte verstoring (bv): bij het aantreffen van vondsten kan worden opgeschaald naar een opgraving. Uitvoering Voor de uitvoering van de archeologische begeleiding (AB) is een Programma van Eisen vereist. In het PvE moet worden vastgelegd waarom gekozen is voor een AB in plaats van een IVO-P of opgraving. Bij de aanbesteding van een AB dient aandacht te worden besteed aan garanties voor het voldoen aan de eisen van het PvE. Conform de KNA is voor de uitvoering van een AB een opgravingsvergunning vereist, aangezien profielen en vlakken KNA-conform gedocumenteerd moeten worden. Bij laag-intensieve begeleiding ligt de regie vaak in handen van de civieltechnische uitvoerder. Deze is op grond van de Monumentenwet verplicht eventuele archeologische resten per ommegaande te melden.



39


9

Kosten en risico’s

De Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) verplicht de initiatiefnemer van bodemverstorende ingrepen om de kosten te dragen voor archeologische behoudsmaatregelen, waaronder archeologisch (voor-)onderzoek. Dit wordt het ‘verzoorzaker-betaalt’ principe genoemd. In de Wamz is het financiële risico gekoppeld aan de aanlegvergunning, bouwvergunning, ontgrondingenvergunning en aan de m.e.r.-plicht. De wetgever acht het risico op kosten voor archeologisch vooronderzoek, veiligstellende opgravingen en technische aanpassingen in het kader van behoud aanvaardbaar, omdat het a) is te voorzien en b) in het merendeel van de gevallen is te vermijden. Hiermee geeft de wet een belangrijke boodschap af, namelijk dat vroegtijdig rekening moet worden gehouden met archeologische waarden. Als dit namelijk het geval is, zijn het archeologisch vooronderzoeksproces en het ruimtelijk planproces c.q. vergunningverleningsproces goed op elkaar af te stemmen en kunnen de resultaten van het archeologisch vooronderzoek nog worden meegenomen bij ontwerp, inrichting en technische uitvoering. De kosten en risico’s die verband houden met de archeologische monumentenzorg zijn als volgt samen te vatten: 1) Projectgebonden kosten (niet-excessief); 2) Excessieve opgravingskosten; 3) Bestuurslasten; 4) Kosten als gevolg van toevalsvondsten. 9.1

Projectgebonden kosten (niet-excessief)

De projectkosten beslaan de archeologische onderzoekskosten en de kosten voor beschermende maatregelen in de civieltechnische sfeer. Deze kosten vallen onder het ‘veroorzaker-betaalt’ principe en zijn dus voor rekening van de initiatiefnemer. In het geval van bijvoorbeeld een nieuw uitbreidingsplan heeft de gemeente de keuze om het archeologisch onderzoek plangebiedbreed onder eigen regie uit te voeren of het onderzoek te delegeren naar de toekomstige particuliere eigenaren. Eerstgenoemde variant heeft vaak de voorkeur, omdat het plangebied dan aantrekkelijker is voor particulieren, lees: voor particulieren minder financiële risico’s met zich meebrengt (stel dat er net op jouw perceel een definitieve opgraving moet plaatsvinden of niet gebouwd mag worden). De gemeente kan dus het archeologisch onderzoek voorfinancieren en vervolgens via de bouwvergunning de archeologische onderzoekskosten verhalen. Het voordeel van deze variant is dat de kosten van het archeologisch onderzoek binnenplans kunnen worden vereffend. Voorwaarde is wel dat de archeologische onderzoekskosten in de exploitatieovereenkomst zijn geregeld. Het is dus zaak om de archeologische onderzoekskosten van te voren goed in te schatten en in een sluitende begroting te vertalen. De exploitatieovereenkomst (privaatrechtelijk) of het exploitatieplan (publiekrechtelijk) biedt bovendien mogelijkheden om bepalingen op te nemen ten aanzien van de fasering en koppeling van het exploitatieproces en het archeologisch onderzoeksproces. Zo kan bijvoorbeeld worden bepaald dat een bouwplan niet mag aanvangen voordat het archeologisch onderzoek is uitgevoerd en kunnen bepalingen worden opgenomen met betrekking tot de kwaliteit van het archeologisch onderzoek.



40


9.2

Excessieve opgravingskosten

Soms zijn hoge kosten in verband met veiligstellende opgravingen niet te vermijden. De kosten staan dan niet meer in verhouding tot de projectkosten. Wat ‘hoog’ is, is niet in de wet gedefinieerd en dus aan de gemeente om vast te stellen. Eerder werd wel gewerkt met de 1%regeling. Dat wil zeggen dat als de kosten voor archeologie hoger lagen dan 1% van de projectkosten in feite sprake was van ‘excessieve kosten’. Dit is in de gemeentelijke praktijk echter geen werkbaar criterium, omdat dan vrijwel alle archeologische onderzoeken in het kader van de vergunningverlening als ‘excessief’ zijn te kwalificeren. De gemeente moet dus zelf een criterium vaststellen of dit van geval tot geval bepalen. De Wamz en het Besluit op de Archeologische Monumentenzorg (Staatsblad 2007, 292) regelen dat de gemeente in het geval van hoge kosten (i.e. ‘buitenproportionele kosten) moet bijspringen met een bedrag van € 2,50 per inwoner en per geval. Dit heet de ‘drempelbijdrage’. Komen de kosten boven de ‘drempelbijdrage’ uit dan is er sprake van ‘excessieve kosten’. Tot voor kort kon de gemeente in dit geval in aanmerking komen voor subsidie van het Rijk. Inmiddels zijn via een bestuursakkoord tussen Rijk en VNG de excessieve kosten voor archeologisch onderzoek gedecentraliseerd naar gemeentelijk niveau en worden deze jaarlijks via het gemeentefonds uitgekeerd. Wanneer een criterium van bijvoorbeeld 5% wordt gehanteerd, zullen de kosten die verband houden met archeologisch vooronderzoek (inventariserend booronderzoek) in verreweg de meeste gevallen binnen de projectbegroting kunnen worden opgelost. Alleen in het geval van veiligstellende opgravingen (definitief onderzoek) kan een situatie ontstaan waarbij de kosten voor archeologie buitenproportioneel zijn. Dergelijke opgravingen komen echter zeer zelden voor. Desondanks is het raadzaam om in de begroting rekening te houden met deze situatie door een fonds/begrotingsreserve te creëren, dat bijvoorbeeld gevoed wordt met de jaarlijkse rijksbijdrage aan excessieve opgravingskosten. Ook valt te overwegen om grote projecten mee te laten betalen aan een dergelijk gemeentelijk ’fonds’. 9.3

Bestuurslasten

Het via bestemmingsplannen opleggen van een vergunningplicht voor archeologie zal tot extra bestuurslasten leiden, al was het alleen maar omdat er capaciteit nodig is om vergunningen te beoordelen, archeologische rapportages te beoordelen en collegebesluiten voor te bereiden (selectiebesluiten). Bovendien zal de gemeente zich hierbij met enige regelmaat moeten laten adviseren door een deskundige partij, omdat binnen het gemeentelijk apparaat geen archeologisch inhoudelijke deskundigheid aanwezig is. Ook een dergelijke onafhankelijke en deskundige advisering kan kosten met zich meebrengen. Het Rijk keert ieder jaar via het gemeentefonds een bestuurslastencompensatie uit. Voor de gemeente Zeewolde is dit voor 2009 € 9.483.2 Mogelijkerwijs is deze compensatie in de praktijk niet kostendekkend. Via de legesheffing zou het te kort aan bestuurskosten kunnen worden aangevuld. Of er daadwerkelijk sprake van een tekort is en hoe hoog die dan is, zal moeten worden begroot.

2 Berekening op basis van gegevens Ministerie van Binnenlandse Zaken de dato 3 maart 2009. Gehanteerde verdeelsleutel is het aantal

woonruimtes in de gemeente.



41


9.4

Toevalsvondsten

Toevalsvondsten zijn vondsten die worden gedaan: 1) na afronding van het archeologisch onderzoeksproces (en dus tijdens dit proces niet zijn vastgesteld); 2) en in zones die de gemeente op de Archeologische beleidskaart (kaart 9) bij voorbaat heeft gedeselecteerd, dat wil zeggen zones waar geen archeologische verplichtingen worden opgelegd; 3) binnen de marges van de vrijstellingen. In het eerste geval betreft het situaties waarbij archeologische vondsten over het hoofd zijn gezien en pas tijdens de uitvoering worden ontdekt. Een dergelijke situatie is bijvoorbeeld denkbaar in het geval van scheepswrakken. Deze worden meestal bij toeval ontdekt, hoewel het risico hierop zeer gering is. De dichtheid aan scheepswrakken in Flevoland wordt voorlopig geschat op circa 1 à 2 wrakken per 300 hectare. De vraag blijft echter wie verantwoordelijk is als zich een dergelijke situatie voordoet. Volgens de Memorie van toelichting bij de Wamz is dit niet de ‘veroorzaker’ of ‘initiatiefnemer’, omdat deze immers aan zijn onderzoeksverplichtingen heeft voldaan. In de Memorie van toelichting wordt ervan uitgegaan dat in dit soort situaties het bevoegd gezag, al dan niet in samenspraak met betrokken overheden, van geval tot geval afweegt hoe verder te handelen. De gemeente is echter niet hiertoe verplicht, noch tot het bijdragen aan de kosten voor archeologische behoudsmaatregelen. In het geval van de gedeselecteerde zones blijkt uit de Memorie van toelichting dat de gemeente ook hier niet aansprakelijk kan worden gesteld, mocht er een archeologische vondst worden gedaan. In de Memorie van toelichting wordt namelijk ervan uitgegaan dat gemeenten hun beleid, voor wat betreft de nog onbekende delen van het bodemarchief, baseren op archeologische verwachtingen. In wezen gaat het hier om het taxeren van de kans dat ergens archeologische waarden aanwezig kunnen zijn en, vooral, de mate waarin deze aanwezig kunnen zijn (dichtheid). Het is vooral dit laatste aspect dat van belang is bij het inschatten van het risico dat bodemingrepen met een bepaalde omvang archeologische waarden kunnen aantasten. Voor het uitsluiten van zones en het bepalen van vrijstellingscriteria is geen wiskundige formule beschikbaar, waarmee het archeologisch risico tot op tweedecimalen achter de komma kan worden berekend. Het is vooral een kwestie van inschatting. Het risico op toevalsvondsten kan ook in dit geval worden gedekt door een fondsconstructie c.q. bestemmingsreserve.



42


10 Toelichtingen op de kaarten

10.1 Kaart 1: Hoogteligging van de top van de pleistocene afzettingen Schaal 1:100.000 Bronnen Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders RIJP (Koning en Ente, 1986; Menke e.a., 1998), Rijkswaterstaat – Directie IJsselmeergebied RIZA (Schout e.a., 1997) Omschrijving De kaart geeft de hoogteligging van de bovenkant van de pleistocene afzettingen weer ten opzichte van NAP met intervallen van 1 m. De kaart beslaat het grondgebied van de gemeente Zeewolde met uitzondering van het deel ten noordoosten van de Knardijk. Daarnaast maken de randmeren deel uit van de kaart. Toelichting Het pleistocene vlak helt van -1 m NAP in het zuidoosten tot meer dan -10 m NAP in het noordwesten. In het gebied tussen de -6 en -8 m NAP liggen de hoogtelijnen verder van elkaar af dan in het gebied waar het pleistocene vlak hoger ligt dan -6 m NAP. Dit betekent dat het gebied tussen de -6 en -8 m NAP vlakker is dan het hoger gelegen pleistocene vlak. In het noordwesten komen smalle laagtes in het pleistocene vlak voor als gevolg van erosie.

10.2 Kaart 2: Bodems in de top van de pleistocene afzettingen Schaal 1:100.000 Bronnen Boorgegevens RIJP Omschrijving De kaart geeft een overzicht van de aangetroffen bodems in de top van de pleistocene afzettingen. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen een intact (podzol)profiel (opeenvolging van A-, (E-), B- en C-horizonten), een onthoofd bodemprofiel (BC-profiel) en het voorkomen van alleen een Chorizont. De verspoelde/verplaatste pleistocene afzettingen zijn als een aparte legenda-eenheid opgenomen. Deze bodemtypen zijn gebaseerd op de boorbeschrijvingen van RIJP. De kaart beslaat het gehele grondgebied van de gemeente Zeewolde. Toelichting De verdeling van de verschillende bodemtypes laat een duidelijke relatie zien met de hoogteligging van de pleistocene afzettingen (kaart 1). Daar waar het pleistoceen hoog ligt (aan de zuidelijke en oostelijke rand van de gemeente) komen veel verspoelde/verplaatste pleistocene afzettingen en profielen met alleen een C-horizont voor. Daar waar het pleistoceen lager (en dus dieper) ligt zijn veelal intacte bodems aangetroffen. In het uiterste noordwesten is de oorspronkelijke bodemopbouw door erosie aangetast; hier komen dan ook verspoelde/verplaatste afzettingen voor.



43


10.3 Kaart 3: Afwateringspatroon pleistocene oppervlak Schaal 1:100.000 Bronnen RIJP (Menke e.a., 1998) Actueel Hoogtebestand Nederland AHN (Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, 2008) Omschrijving De kaart geeft een reconstructie van het afwateringspatroon (geulen) toen het pleistocene vlak nog niet bedekt was door holocene afzettingen. Een deel van dit geulenpatroon is nog herkenbaar op het AHN-beeld. Het grootste deel van het patroon is echter gebaseerd op figuur 52 in Menke e.a. (1998, blz. 76).

10.4 Kaart 4: Verbreiding Laagpakket van Wormer (getijdeafzettingen) en getijdegeulen Schaal 1:100.000 Bronnen RIJP (Menke e.a., 1998) AHN (Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, 2008) Omschrijving Op de kaart is de verbreiding van het Laagpakket van Wormer (“Oude Zeeklei” sensu Menke e.a., 1998) weergegeven, afgeleid van RIJP (Menke e.a., 1998). Met behulp van het AHN kon een deel van de voormalige getijdegeulen gereconstrueerd worden.

10.5 Kaart 5: Recente bodemverstoringen Schaal 1:100.000 Bronnen RIJP (Menke e.a., 1998) AHN (Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, 2008) Omschrijving Op de kaart zijn recente bodemverstoringen aangegeven, zoals de zandzuigputten bij de Knar, bebouwd gebied (exclusief grote groenstructuren) en gemengwoelde zones.



44


10.6 Kaart 6: Archeologische waarden Schaal 1:100.000 Bronnen ARCHIS Omschrijving De kaart geeft een overzicht van archeologisch onderzoek, archeologische waarnemingen en vondstmeldingen en de ligging van archeologische terreinen in de gemeente Zeewolde. De gegevens komen uit de ARCHIS-database. Op bijkaarten zijn de database-nummers toegevoegd: - bijkaart 1: Archeologisch onderzoek; - bijkaart 2: Waarnemingen en vondstmeldingen; - bijkaart 2a (uitsnede, schaal 1:7.000): Waarnemingen en vondstmeldingen Rassenbeektocht noord; - bijkaart 2b (uitsnede, schaal 1:4.500): Waarnemingen en vondstmeldingen Rassenbeektocht zuid; - bijkaart 3: Terreinen van archeologische waarde.

10.7 Kaart 7: Landschappelijke zones Schaal 1:100.000 Bronnen RIJP (Menke e.a., 1998) RIZA (Schout e.a., 1997) AHN (Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, 2008) Omschrijving Op basis van de geologische opbouw en paleogeografie is het gebied verdeeld in vijf landschappelijke zones, die voor de archeologische verwachting van belang zijn: het pleistocene afwateringsstelsel, de Knar, het hooggelegen dekzandgebied, het laaggelegen dekzandgebied (dekzandvlakte met dekzandkopjes) en het holocene getijdelandschap (onder te verdelen in getijdeplaten en –geulen). Toelichting De begrenzing tussen het hoog- en laaggelegen dekzandgebied valt grotendeels samen met de -6 m NAP hoogtelijn van de top van de pleistocene afzettingen (kaart 1). De maximale verbreiding van het Laagpakket van Wormer (kaart 4) vormt de begrenzing tussen de zones ‘laaggelegen dekzandgebied’ en ‘holoceen getijdelandschap’. De Knar is met behulp van het AHN en de Bodemkundige code- en profielenkaart 1:25.000 van RIJP (Koning en Ente, 1986) bepaald.



45


10.8 Kaart 8: Archeologische waardenen verwachtingenkaart Schaal 1:100.000 Bronnen ARCHIS RIJP (Koning en Ente, 1986; Menke e.a., 1998) RIZA (Schout e.a., 1997) AHN (Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst, 2008) Omschrijving Op basis van de verschillende geologische, fysisch-geografische en archeologische bronnen is een archeologische waardenen verwachtingenkaart opgesteld voor het gehele grondgebied van de gemeente Zeewolde. De vastgestelde archeologische waarden omvatten de archeologische terreinen (kaart 6, bijkaart 3). De verwachting is bepaald met behulp van een stroomschema waarin de verschillende bronnen opgenomen zijn (figuur 6). Op bijkaart 4 zijn uitsneden van de scheepswraklocaties weergegeven. Toelichting Zie hoofdstuk 5. 10.9 Kaart 9: Archeologische beleidskaart Schaal 1:100.000 Omschrijving De archeologische waardenen verwachtingenkaart is omgezet in een archeologische beleidskaart als omschreven in hoofdstuk 7.



46


11 Geraadpleegde literatuur -

-

-

-

-

-

-

Aardewerk, AWN-tijdschrift, 1995: Onderwaterarcheologie Project ‘Hulkestein’, Aardewerk 1995, nr. 1, 17-22. Eilander, D.A./W. Heijink, 1990: Bodemkaart van Nederland schaal 1 : 50 000, Wageningen (DLO-Staring Centrum). Deeben, J./H. Peeters/D. Raemaekers/E. Rensink/L. Verhart, 2006: NOaA hoofstuk 11: De vroege prehistorie, http://www.noaa.nl/content/toc/balk1-4-11.asp. Heerd, R.M. van/E.A.C. Kuijlaars/M.P. Teeuw/R.J. van ‘t Zand, 2000: Productspecificatie AHN 2000, Delft (Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geo-informatie en ICT. Rapport MDTGM 2000.13). Heijden, F.J.G. van der, 2000: Archeologisch onderzoek in het kader van het ROL-project, Nijkerk – Zeewolde, ADC rapport 40. Heijden, F.J.G. van der/J.H.M. van Eijk, 1995: Archeologie en natuurontwikkeling. Een aanvullende archeologische inventarisatie in zuidelijk en oostelijk Flevoland in verband met een aantal natuurtechnische inrichtingsprojecten, ROB (RCE) intern rapport, Amersfoort. Heijden, F.J.G. van der/J.H.M. van Eijk, 1996: Een Aanvullende Archeologische Inventarisatie van een deel van het Eemstroomgebied Zuidelijk Flevoland, ROB (RCE) intern rapport, Amersfoort. Heijden, F.J.G. van der/J.H.M. van Eijk, 1999: Een aanvullende archeologische inventarisatie van een deel van het Eemstroomgebied, zuidelijk Flevoland, RAM 4, ROB (RCE), Amersfoort. Hogestijn, J.W.H., 1985: Uit gewonnen velden; inventarisatie van prehistorische vondsten in Flevoland, doctoraalscriptie IPP , Amsterdam. Hogestijn J.W.H., 1993: Zeewolde, in: Jaarverslag ROB 1992, p. 209. Hogestijn, J.W.H./J.H.M. Peeters/F.W. Schnitger/E.E.B. Bulten, 1995 (?): Bewoningsreten uit de Steentijd langs een voormalige loop van de Eem in Zuidelijk Flevoland; De voltooiing van de A27 en de archeologie, in: E.E.B. Bulten et al., Door voeten, wind en stoom bewogen, Cultuur Historisch Jaarboek voor Flevoland. Hogestijn, J.W.H./J.H.M. Peeters (red.), 2001: De mesolithische en vroeg-neolithische vindplaats Hoge Vaart- A-27 (Flevoland). Rapportages Archeologische Monumentenzorg 79 (20 delen), Amersfoort. Kerkhoven, A.A., 1999. Een verkennend onderzoek op kavel OZ32 in het Hulkesteinse bos. In: Aardewerk (AWN-afdeling Flevoland), oktober 1999. pp. 48-55. Kerkhoven, A.A. & R. Schrijvers, 2007. Roerdomptocht Zeewolde. Een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek door middel van boringen en een veldverkenning in het kader van de verbreding van de Roerdomptocht, gemeente Zeewolde. (Vestigia-rapportnr. V430). Kerkhoven, A.A. & R. Schrijvers, 2008. Archeologisch Bureauonderzoek Oostvaarderswold. (Vestigia-rapportnr. V516). Kerkhoven, A.A., E. Eimermann, R. Schrijvers, 2009. De Laakse Slenk in het Hulkesteinse Bos, gem. Zeewolde. Aanleg natuurgebied Wielewad. Een Bureauonderzoek.. (Vestigia-rapportnr. V606). Koning, J./P.J. Ente 1986: De bodemkundige code- en profielenkaart van zuidelijk flevoland, schaal 1:25.000, kaartbladen en toelichting, Flevobericht nr. 271, I, rapporten inzake de inrichting en ontwikkeling van de ijsselmeerpolders en andere landaanwinningswerken, rijksdienst voor de ijsselmeerpolders, ministerie van verkeer en waterstaat. Makaske, B./D. van Smeerdijk/M. Kooistra/R. Haring/E. Verbauwen/S. Smit, 2002: Een verkenning van begraven dekzandbodems in een bodembeschermingsgebied ten zuidoosten van Almere. Een interdisciplinair onderzoek naar de kwaliteit van het bodemarchief, met implicaties voor archeologische waarden, Alterra-rapport 486, Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte, Wageningen.



47


-

-

-

-

-

-

Makken, H., 1988: Bodemkaart van Nederland schaal 1 : 50 000, Wageningen (Stichting voor Bodemkartering). Menke, U./E. van de Laar/G. Lenselink, 1998: De geologie en bodem van Zuidelijk Flevoland, Flevobericht nr. 415, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied, Lelystad. Moortel, A. van de, 1991: A cog-like vessel from the netherlands, Flevobericht 331,12-17. Mulder, E.F.J. de/M.C. Geluk/I.L. Ritsema/W.E. Westerhoff/Th.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland, Groningen/Houten. Peeters, H./B. Makaske/J. Mulder/A. Otte-Klomp/D. van Smeerdijk/S. Smit/Th. Spek, 2002: Elements for Archaeological Heritage Management: exploring the Archaeological Potential of Drowned Mesolithic and Early Neolithic Landscapes in Zuidelijk Flevoland, BROB 45, 81-120. Peeters, J.H.M., 2007: Hoge Vaart-A27 in context: towards a model of Mesolithic-Neolithic land use dynamics as a framework for archaeological heritage management, dissertatie UvA, RCE, Amersfoort. Peeters, J.H.M., 2008: Een nieuwe archeologische verwachtingskaart voor het mesolithicum en neolithicum van Flevoland, in: J.H.C. Deeben (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, derde generatie, Rapportage Archeologische Momunentenzorg 155, 13-26, RCE, Amersfoort. Raemaekers, D.C.M., 1999: The Articulation of a ‘New Neolithic’. The meaning of the Swifterbant Culture for the process of neolithisation in the western part of the North European Plain (4900-3400 BC). Dissertatie Universiteit Leiden. Archaeological Studies Leiden University 3, Leiden. Reinders, R., 1985: Cog finds in the Netherlands, overdruk 357: 5th international congres of maritime museums 1984, 198-203, Hamburg. Stiboka, 1975: Bodemkaart van Nederland schaal 1 : 50 000, Wageningen (Stichting voor Bodemkartering). Thanos, C., 1997: Gemeente Lelystad, verbindingszone Knardijk; een Aanvullende Archeologische Inventarisatie, RAAP rapport 313. Vlierman, K., 1985: Neolithische en Middeleeuwse vondsten op de kavels oz 35 en oz 36 in zuidelijk Flevoland, RIJP rapport 1985-51 abw, Lelystad. Velthuizen, D.E.P., 2007: Archeologisch spreekuur maart 2007, Aardewerk, juni 2007. Vermeulen, A., 2004: Sluipende degradatieprocessen in de provincie Flevoland. Royal Haskoning b.v., Arnhem. W.B. Waldus, 2008: Een onderzoek naar de fysieke kwaliteit van een 17e-eeuws vrachtschip bij Almere-Poort (Archis monumentnummer 12313), ADC rapport 1141. Weerts, H.J.T./P. Cleveringa/J.H.J. Ebbing/F.D. De Lang/W.E. Westerhoff, 2003: De lithostratigrafische indeling van Nederland – Formaties uit het Tertiair en Kwartair, Utrecht (TNOrapport 03-051-A). Zagwijn, W.H., 1986: Nederland in het Holoceen, Geologie van Nederland 1, Rijks Geologische Dienst, Haarlem.



48


12 Bijlage: Kaarten



49


13 Bijlage: Model Plantoelichting In de gemeente Zeewolde liggen unieke archeologische waarden. Samen vormen zij het bodemarchief. Dit bodemarchief is van groot maatschappelijk belang, omdat voor de geschiedschrijving de samenleving voor het merendeel afhankelijk is van archeologisch onderzoek. Pas voor de periode vanaf de Late-Middeleeuwen kunnen wij ons tot papieren en nu ook digitale archieven en bibliotheken wenden. Tegelijkertijd faciliteert het bodemarchief als onderdeel van de ondergrond allerlei ruimtelijke functies die verband houden met wonen, werken en recreëren. Deze functies gaan niet altijd goed samen met het streven naar behoud en een goed beheer van het bodemarchief. Archeologische waarden zijn namelijk gevoelig voor bodemingrepen, zoals ploegen, heien, graven en veranderingen in het waterpeil. Daarom is het noodzakelijk dat de gemeente in het ruimtelijk beleid waarborgen inbouwt, zodat belangrijke archeologische waarden zoveel mogelijk worden ontzien dan wel, indien dit om redenen van zwaarder wegende maatschappelijke belangen niet mogelijk is, worden veiliggesteld door middel van professionele archeologische opgravingen. De gemeente wil met het archeologiebeleid bereiken dat:  Bij ruimtelijke ontwikkelingen zorgvuldig wordt omgegaan met archeologische waarden, zodat deze waar mogelijk behouden blijven voor toekomstige generaties;  Archeologische waarden meer worden ingezet ter versterking van de ruimtelijke kwaliteit, identiteit en cultuurbeleving. Samenvattend liggen in Zeewolde op drie niveaus archeologische waarden, te weten: 1) Prehistorische nederzettingen en vindplaatsen in de top van het dekzand. Dit zijn de oudste archeologische waarden in de gemeente, die binnen het bereik van de gangbare archeologische onderzoeksmethoden vallen, en kunnen tot circa 12.000 jaar geleden dateren (Jong-Paleolithicum); 2) Prehistorische nederzettingen en vindplaatsen op getijdeafzettingen (oeverwallen). Deze oeverwallen zijn circa 6.000 jaar geleden gevormd in het Eem-estuarium (Nieuwe Steentijd / Neolithicum). Tot nu toe zijn hierop geen archeologische waarden ontdekt. Vooral in de noordelijker gelegen en ook dikkere getijdeafzettingen kunnen oeverwallen met hierop archeologische waarden worden verwacht; 3) Scheepswrakken in de jongere kleiafzettingen van het voormalige Flevomeer, Almere en Zuiderzee. Het oudste scheepswrak in de gemeente betreft een Middeleeuwse Kogge, die uit de 15e eeuw dateert (Hulkesteinse bos). De andere wrakken dateren tot in de 18e eeuw. Deze wrakken houden verband met scheepvaart op het Almere en de Zuiderzee. De wrakken liggen vaak ondiep en zelfs tot in de bouwvoor.

Gemeenten zijn op grond van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg, die op 1 september 2007, in werking is getreden, verplicht om bij het vaststellen van bestemmingsplannen en het bestemmen van gronden, rekening te houden met het behoud van archeologische waarden. Ten behoeve hiervan heeft de gemeente een Archeologische beleidskaart ontwikkeld die is gebaseerd op een uitgebreid archeologisch bureauonderzoek. Op de beleidskaart wordt



50


onderscheid gemaakt in een aantal archeologische beleidscategorieën die zijn doorvertaald in planregels (bouwverbod en stelsel van aanlegvergunningen):  Archeologische waardevol gebied 1 (wettelijk beschermde archeologische monumenten);  Archeologisch waardevol gebied 2 (archeologische terreinen);  Archeologisch waardevol gebied 3 (hoge archeologische verwachting);  Archeologisch waardevol gebied 4 (gematigde archeologische verwachting);  Archeologisch waardevol gebied 5 (waterbodems);  Archeologievrij gebied (Lage archeologische verwachting en Geen archeologische verwachting). Bij de vertaling naar planregels is rekening gehouden met het archeologisch belang, met het verstorende effect van de verschillende soorten bodemingrepen op het bodemarchief en met de diepteligging van archeologische waarden. Op basis hiervan zijn vrijstellingscriteria geformuleerd.



51


14 Bijlage: Model Planregels De planregels vormen het juridisch-planologisch kader voor de bescherming van belangrijke archeologische waarden, door de aanvrager van een bouw- of aanlegvergunning te verplichten tot: 1) Technische aanpassingen zodat archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; 2) Het uitvoeren van archeologisch (voor-)onderzoek c.q. opgravingen; 3) De activiteit die tot bodemverstoring leidt, te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg. Begripsbepalingen Archeologische waarden: oudheidkundige resten. Archeologisch waardevol gebied 1: een gebied met behoudenswaardige archeologische waarden. Archeologisch waardevol gebied 2: een gebied met een hoge verwachting op behoudenswaardige archeologische waarden. Archeologisch waardevol gebied 3: een gebied met een gematigde verwachting op behoudenswaardige archeologische waarden.

Bestemmingen en gebruik

Artikel Archeologisch waardevol gebied

Doeleindenomschrijving 1. De gronden die op de plankaart zijn aangewezen als “Archeologisch waardevol gebied 1”, “Archeologisch waardevol gebied 2”, “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” zijn, behalve voor de andere daar voorkomende bestemming(en), bestemd voor doeleinden ter bescherming en veiligstelling van archeologische waarden.

Bouwvoorschriften vanwege de bestemming Archeologisch waardevol gebied 2. Op de in lid 1 bedoelde gronden mogen uitsluitend bouwwerken ten behoeve van een overige aan deze gronden toegekende bestemming worden gebouwd, mits op basis van archeologisch onderzoek is vastgesteld dat ter plaatse geen behoudenswaardige archeologische waarden aanwezig zijn of de aanwezige behoudenswaardige archeologische waarden niet onevenredig worden geschaad; 3. Op de in lid 1 bedoelde gronden mogen ten behoeve van de in lid 1 genoemde bestemming Archeologisch waardevol gebied uitsluitend bouwwerken, geen gebouwen zijnde, worden gebouwd die voor aanvullend definitief archeologisch onderzoek noodzakelijk zijn. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


52


4. Lid 2 is niet van toepassing op: a. Bouwaanvragen die betrekking hebben op plangebieden waarbinnen de bodem tot maximaal 30 cm onder maaiveld wordt geroerd, in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 2” aangewezen gronden; b. Bouwaanvragen die betrekking hebben op plangebieden die niet groter zijn dan 500 m2 in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 3” aangewezen gronden; c. Bouwaanvragen die betrekking hebben op plangebieden die niet groter zijn dan 1,5 hectare in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 4” en als “Archeologisch waardevol gebied 5”aangewezen gronden. d. Bouwaanvragen die betrekking hebben op plangebieden in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” aangewezen gronden en die binnen de op de plankaart aangegeven vrijstellingsdiepte vallen.

Vrijstelling 5. Burgemeester en wethouders kunnen vrijstelling verlenen van het bepaalde in lid 2 ten behoeve van een overige aan deze gronden toegekende bestemming, indien is gebleken dat het oprichten van het bouwwerk, waarvoor vrijstelling wordt gevraagd, niet zal leiden tot een verstoring van archeologische waarden, zowel in directe als in indirecte zin. 6. De vrijstelling wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overlegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. Dit rapport, het onderzoeksproces dat tot het rapport heeft geleid als ook de archeologische waardestelling dienen te voldoen aan de binnen de archeologische beroepsgroep algemeen gangbare kwaliteitsafspraken en –criteria. 7. Voor zover het oprichten van het bouwwerk, waarvoor vrijstelling wordt gevraagd, kan leiden tot een onevenredige verstoring van behoudenswaardige archeologische waarden, zowel in directe als in indirecte zin, kunnen burgemeester en wethouders vrijstelling verlenen van het bepaalde in lid 2, indien aan de vergunning een of een combinatie van de volgende voorschriften worden verbonden: a. de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b. de verplichting tot het doen van opgravingen zoals bedoeld in de Monumentenwet 1988; c. de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan de door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties.



53


Aanlegvergunning 8. Het is verboden op of in de gronden die op de plankaart zijn aangewezen als “Archeologisch waardevol gebied 2”, “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken, geen bouwwerken zijnde, of werkzaamheden uit te voeren: a. Het ophogen en ontgraven van de bodem; b. Het aanleggen, verbreden of verharden van wegen, paden, banen of parkeergelegenheid en het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen; c. Het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren; d. Het verlagen of het verhogen van het waterpeil; e. Het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies; f. Het bebossen van gronden die op het tijdstip van het van kracht worden van dit plan niet als bosgrond kunnen worden aangemerkt; g. Het rooien van bos of boomgaard, waarbij de stobben worden verwijderd; h. Het aanleggen van bos of boomgaard; i. Het scheuren van grasland; j. Het uitvoeren van grondbewerkingen, waartoe gerekend worden woelen, mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen. 9. Lid 8 is niet van toepassing op: a. Werken of werkzaamheden die het normale onderhoud betreffen of die reeds in uitvoering zijn op het tijdstip van het van kracht worden van het bestemmingsplan; b. Aanlegvergunningen die betrekking hebben op plangebieden waarbinnen de bodem tot maximaal 30 cm onder maaiveld wordt geroerd, in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 2” aangewezen gronden; c. Aanlegvergunningen die betrekking hebben op plangebieden die niet groter zijn dan 500 m2 in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 3” aangewezen gronden; d. Aanlegvergunningen die betrekking hebben op plangebieden die niet groter zijn dan 1,5 hectare in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 4” en als “Archeologisch waardevol gebied 5” aangewezen gronden; e. Aanlegvergunningen die betrekking hebben op plangebieden in de op de plankaart als “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” aangewezen gronden en die binnen de op de plankaart aangegeven vrijstellingsdiepte vallen. 10. De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 7 genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen van deze



54


werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een onevenredige verstoring van behoudenswaardige archeologische waarden. 11. De aanlegvergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. Dit rapport, het onderzoeksproces dat tot het rapport heeft geleid alsook de archeologische waardestelling dienen te voldoen aan de binnen de archeologische beroepsgroep algemeen geldende kwaliteitsafspraken en –criteria. 12. Voor zover de in lid 7 genoemde werken en werkzaamheden kunnen leiden tot onevenredige verstoring van behoudenswaardige archeologische waarden, kunnen burgemeester en wethouders vrijstelling verlenen van het bepaalde in lid 7 indien aan de vergunning een of een combinatie van de volgende voorschriften wordt verbonden: a. de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor archeologische waarden in de bodem kunnen worden behouden; b. de verplichting tot het doen van opgravingen zoals bedoeld in de Monumentenwet 1988, of c. de verplichting de uitvoering van de werken of werkzaamheden te laten begeleiden door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning te stellen kwalificaties.

Wijzigingsbevoegdheid 13. Burgemeester en wethouders zijn bevoegd het bestemmingsplan te wijzigen in die zin dat: a. De bestemming “Archeologisch waardevol gebied 2” op de plankaart wordt veranderd in de aanduiding “Archeologisch waardevol gebied 1” voor gronden die ingevolge artikel 3 van de Monumentenwet 1988 zijn beschermd. b. De bestemming “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” op de plankaart worden veranderd in “Archeologisch waardevol gebied 2” voor gronden die op basis van deskundig archeologisch ((voor-)onderzoek archeologische waarden blijken te bevatten die op grond van de gangbare waarderingssystematiek door burgemeester en wethouders als behoudenswaardig zijn bevonden (positief selectiebesluit). c. De bestemming “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” op de plankaart wordt veranderd in “Archeologisch waardevol gebied 3”voor gronden die op basis van deskundig archeologisch (voor-)onderzoek een hoge archeologische verwachting blijken te hebben. d. De bestemming “Archeologisch waardevol gebied 2”, “Archeologisch waardevol gebied 3”, “Archeologisch waardevol gebied 4” en “Archeologisch waardevol gebied 5” op de plankaart wordt gewijzigd in “Archeologievrij gebied”, wanneer uit deskundig archeologisch onderzoek blijkt dat ter plaatse geen sprake is van behoudenswaardige archeologische waarden.



55


15 Bijlage: Model Plan van Aanpak inventariserend booronderzoek Onderstaand plan van aanpak voor inventariserend booronderzoek is een bewerkte versie van die van de gemeente Almere. Hiervoor is gekozen omdat 1) de gebieden in archeologisch opzicht goed met elkaar zijn te vergelijken en 2) onderzoeksresultaten vergelijkbaar worden zodat een betere evaluatie mogelijk is van de effectiviteit van het gemeentelijk archeologiebeleid. Het is een model plan van aanpak. Dat wil zeggen dat het gebaseerd is op een archeologisch ‘gemiddelde situatie’. In een aantal gevallen is maatwerk nodig. Dit plan van aanpak is niet bruikbaar voor archeologisch onderzoek naar scheepswrakken. 15.1.1 Algemeen Doelstelling De gemeente streeft naar het behoud van belangrijke archeologische waarden in de bodem door middel van planinpassing, waar nodig aangevuld met andere maatregelen. Om dit te kunnen realiseren laat de gemeente in geval van ruimtelijke ontwikkelingen tijdig archeologische waarden in kaart brengen. Het gaat met name om archeologische waarden die op grond van de gangbare waarderingssystematiek als ‘behoudenswaardig’ zijn aan te merken, te weten steentijdvindplaatsen en scheepswrakken uit historische tijden. In Zeewolde zijn de steentijdvindplaatsen te verwachten op en in het pleistocene oppervlak en in getijdeafzettingen (Formatie van Wormer). In het bureauonderzoek is ondermeer het onderstaande gesteld: “De vigerende wettelijke en beleidsmatige kaders in ogenschouw nemende en overwegende dat”:  Kopiëren CONCLUSIE BUREAUONDERZOEK Wordt geadviseerd:  Kopiëren CONCLUSIE BUREAUONDERZOEK Archeologisch relevante lagen kunnen in het dekzand (Formatie van Twente, Laagpakket van WIerden) verwacht worden op een diepte van ca. INVULLEN meter min NAP, en in de “Oude Getijdeafzettingen” (i.e. “Oude Zeeklei Afzettingen”/ Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren) op een diepte vanaf circa INVULLEN meter min NAP (dikte ca. INVULLEN meter). Onderzoeksmethodiek Het archeologisch onderzoek dient aan te sluiten bij de KNA (3.1: processen VS01, VS03, VS05, VS06, DS01, DS02, DS03, DS05). 15.1.2 Eisen aan verkennende fase Het verkennend onderzoek heeft twee doelen: 1. Inzicht te krijgen in de opbouw, het reliëf en de gaafheid van het pleistocene

oppervlak; 2. Inzicht te krijgen in de diepteligging, dikte en mate van rijping van de “Oude Getijdeafzettingen”.



56


Het verkennend onderzoek dient te worden uitgevoerd in een gelijkzijdig driehoeksgrid van 40 x 34,6 meter (zijden driehoek van 40 meter) met behulp van het Aqualocksysteem. Dit resulteert in een boordichtheid van circa 6 boringen per hectare. De boringen worden gezet met een Aqualockbuis met een diameter van 7 cm. Voor een uitgebreide onderbouwing van het onderzoek wordt verwezen naar het Bureauonderzoek en het vigerend beleid van de gemeente. Van elke boring wordt de diepteligging van de top van het dekzand en de “Oude Getijdeafzettingen” ten opzichte van het maaiveld en NAP bepaald. Van iedere boring wordt het hele bodemtraject vanaf het maaiveld tot in de C-horizont van het dekzand beschreven. In dit kader wordt onder andere per boring de aard van het sediment boven het pleistocene dekzand, de grens tussen het dekzand en het afdekkend sediment, evenals de bodem in het dekzand beschreven. Aanvullend op het bovenstaande wordt de mate van rijping van de “Oude Getijdeafzettingen” beschreven, o.a. via het bepalen van het kalkgehalte. OF Van elke boring wordt de aard van het sediment boven het pleistocene dekzand, de grens tussen het dekzand en het afdekkend sediment, evenals de bodem in het dekzand beschreven. De top van het dekzand (minimaal bovenste 30 cm) en eventueel ook een donker verkleurde zone, of ontkalkte trajecten in de “Oude Getijdeafzettingen” wordt bemonsterd en gespoeld met kraanwater over een zeef met een maaswijdte van 1 mm2. Het residu wordt genummerd en onder binoculair (minimaal maximale vergroting 60 x) met opvallend licht bekeken op archeologische indicatoren. Deze indicatoren worden gescheiden bij het residu bewaard. In AANTAL hectare moet rekening gehouden worden met een mogelijke boordiepte dieper dan 9 meter onder het maaiveld.

15.1.3 Eisen aan karterende fase Het karterend onderzoek doelt op het opsporen van aanwijzingen voor archeologische Steentijdvindplaatsen op en in het pleistocene dekzand. Het karterend onderzoek zal in overleg met de opdrachtgever in nader aangegeven gebieden binnen het in de verkennende fase onderzochte oppervlak worden uitgevoerd. De boringen worden gezet met behulp van een avegaar (diameter circa 15 cm) in een gelijkzijdig driehoeksgrid van 20 x 17,3 meter (zijden driehoek van 20 meter). Hierbij wordt tevens direct naast de in fase 1 geplaatste aqualockboringen geboord. Dit resulteert in een boordichtheid van gemiddeld circa 30 boringen per hectare. De boringen worden gezet met een avegaar met een diameter van circa 15 cm. Van elke boring wordt de diepteligging van de top van het dekzand ten opzichte van het maaiveld en NAP bepaald. Per boring wordt de top van het dekzand (minimaal bovenste 30 cm) en – indien aanwezig – van het geripte traject van “Oude Getijdeafzettingen” bemonsterd gespoeld met kraanwater over een zeef met een maaswijdte van 1 mm2. Het residu wordt genummerd en onder binoculair (minimaal maximale vergroting 60 x) met opvallend licht bekeken op archeologische indicatoren. Deze indicatoren worden gescheiden bij het residu bewaard. 15.1.4 Eisen aan zowel verkennende als karterende fase Voor beide fasen geldt tevens het volgende:  De x- en y- coördinaten van de boorpunten dienen vastgelegd te worden in het RDnet, waarbij de maximale toegestane afwijking 0,05 meter is; VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


57


 

Z-waarde van de top van het dekzand moeten worden vastgelegd ten opzicht van het maaiveld en NAP, waarbij de maximale toegestane afwijking 0,05 meter is; De boorkern van Aqualockboringen worden beschreven volgens standaard boorbeschrijving van TNO/NITG.

15.1.5 Eisen aan producten Basisrapportage Het onderzoek wordt afgerond middels een basisrapportage (KNA conform, proces VS05) waarin een analyse, interpretatie en onderbouwing van de verkregen gegevens. Op basis hiervan wordt een conclusie gegeven in termen van vastgestelde dan wel verwachte archeologische waarden. In de rapportage dient aandacht besteed te worden aan scheepswrakken die in de ondergrond van het onderzoeksgebied verborgen kunnen liggen dan wel al bekend zijn. Tot slot geeft de opdrachtnemer een advies over de te volgen vervolgstrategie. De basisrapportage wordt eerst in concept geleverd en na verwerking van eventuele opmerkingen vanwege de opdrachtgever, volgt een definitieve rapportage. De rapportage ontvangen wij ook digitaal (Word). Kaart met de onderzoeksresultaten Na elke onderzoeksfase wordt een kaart geleverd (digitaal en analoog). De kaart (bij voorkeur schaal 1:5.000/1:2.500 en 2 exemplaren op A3/A4 formaat) toont:  Assenstelsel van RD, met RD coördinaten;  De begrenzing van het plangebied en van de onderzochte delen: het onderzoeksgebied. Een en ander op basis van de door de opdrachtgever aangeleverde informatie;  De boorpunten met boornummer;  De aangetroffen archeologische indicatoren, waarbij per indicator een standaardkleur wordt gebruikt zoals aangegeven in bijlage 1;  De bodemhorizonten van het dekzand, met name de podzolen (geldt alleen voor aqualock- en gutsboringen);  Het reliëf van het dekzand in klassen van 25 cm;  In een door u te ontwikkelen legenda formulier tenminste de volgende informatie:  Naam en code onderzoeksgebied;  Fase van het onderzoek;  De datum (maand en jaar) van kaartvervaardiging. Boorbeschrijvingen in Excel De boorgegevens worden in een Excel-spreadsheet (analoog en digitaal) geleverd, waarbij de kolommenindeling zoals aangegeven in de bijlage worden aangehouden (in verband met aansluiting op ons Archeologisch Informatiesysteem). In het Excel-spreadsheet worden de volgende gegevens opgenomen:  Projectcode van het plangebied (code INVULLEN);  Boornummer (geheel positief getal; unieke nummers en doorlopende nummering). Dus ook misboringen worden in het Excel-bestand opgenomen en als misboring gespecificeerd;  X- en Y-coördinaten per boring, vastgelegd in RD net, 2 decimalen achter de komma, maximale afwijking 0,05 meter; VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie


58


        

NAP-waarde huidige maaiveld in cm; Z-waarde top dekzand vastgelegd ten opzichte van het huidige maaiveld; NAP-waarde top dekzand; Boordiepte; Aangetroffen bodemhorizonten in het dekzand (geldt voor aqualock- en gutsboringen); Afdekkend bodemmateriaal (geldt voor aqualock- en gutsboringen); Kenmerken van de overgang naar het dekzand (geleidelijk; erosief; geldt voor aqualock- en gutsboringen); Archeologische indicatoren; Overige gegevens onderzoek aan te geven op een door u te ontwikkelen legenda formulier:  Omvang onderzocht gebied in ha;  CIS nummer;  Aantal geplaatste boringen;  Periode van uitvoering onderzoek;  Status tabellen boorgegevens (concept; definitief);  Fase van het onderzoek (1=verkennend; 2=karterend; 3=waarderend; 4=aanvullend);  Indien relevant: motivering delen van het onderzoeksgebied waar geen onderzoek is uitgevoerd;  Gebruikt type boor en diameter daarvan;  Uitleg tabelstructuur boorgegevens;  Betekenis codering gebruikt in de tabel met boorgegevens;  Opmerkingen, waarin eventuele afwijkingen ten aanzien van de opdracht worden verantwoord.

Producten dienen te worden aangeleverd zoals hierboven gespecificeerd. Afwijkingen hiervan dienen vooraf met de gemeente te worden afgestemd en schriftelijk overeengekomen. Niet aantoonbaar overeengekomen afwijkingen in producten worden niet geaccepteerd voordat deze door, of op kosten van, de opdrachtnemer gecorrigeerd zijn. Residuen boormonsters Archeologische indicatoren worden separaat in hetzelfde vondstzakje aangeleverd. Elk zeefresidu wordt afzonderlijk verpakt met vondstkaartje waarop tenminste:  Toponiem;  CIS-code;  Boornummer (moet identiek zijn met boornummer op de kaart en in het Excel bestand);  Datum boring;  Fase onderzoek, zoals gespecificeerd door de gemeente in het PvA.

15.1.6 Overige eisen Deponering vondstmateriaal en ARCHIS-meldingen De residuen van de boormonsters en bijbehorende documentatie worden, conform de vigerende depoteisen van Flevoland en na afsluiting van het onderzoek (rapportage) conform KNA 3.1 proces DS 01 – DS03 en DS05, gedeponeerd bij het provinciale depot van Flevoland. Al voor het



59


onderzoek zal contact met de depotbeheerder worden opgenomen ten einde afstemming te bereiken over onder meer de wijze van aanleveren. Resultaten uit het onderzoek worden conform KNA 3.1 aan ARCHIS gemeld. De gemeente ontvangt een schriftelijk bericht van deze melding aan ARCHIS. Personeel Uit uw offerte moet blijken welke deskundigheid u in welke persoon wilt inzetten voor de verschillende werkzaamheden, waarbij aangesloten wordt op de voorwaarden die de KNA (3.1) hiervoor voorschrijft. Van de in te zetten personen ontvangen wij graag een cv waaruit de vereiste deskundigheid blijkt. Organisatie De concrete invulling van het karterend onderzoek zal op basis van de resultaten van de voorafgaande fase van het onderzoek, in overleg vanwege de gemeente worden bepaald en schriftelijk worden vastgelegd in een zogenaamde specificatie van voorliggend Programma van Eisen. Tijdens het onderzoek onderhoudt u contact via de contactpersoon van de gemeente over de voortgang van het onderzoek. Afwijkingen van het PvA dienen te allen tijde vooraf te worden afgestemd en schriftelijk te worden overeengekomen. Niet aantoonbaar overeengekomen afwijkingen van het PvA ook als het gaat om uitvoering, terreingesteldheid, producten, worden niet geaccepteerd voordat deze door, of op kosten van, de opdrachtnemer gecorrigeerd zijn. Indien op enig moment blijkt dat de veronderstellingen en uitgangspunten van uw offerte, onjuist blijken te zijn of dienen te worden bijgesteld, zal u hieromtrent onverwijld schriftelijk mededeling doen aan de opdrachtgever. Periode van uitvoering Om de resultaten van het onderzoek optimaal in het planvormingsproces te kunnen betrekken, dienen zij uiterlijk DATUM in ons bezit te zijn. Het exacte tijdstip van uitvoering van het onderzoek wordt in overleg met de gemeente nader bepaald en is tevens afhankelijk van afspraken omtrent het grondgebruik. Beoordelingscriteria offerte Doorslaggevend bij de beoordeling van uw offerte is de prijs – kwaliteit verhouding. Onder kwaliteit verstaan wij volledigheid, helderheid, aansluiting op de KNA (3.1) en op het PvA, en – in het bijzonder – inzicht in onze problematiek. Daarnaast betrekken wij de periode van uitvoering en van oplevering in de beoordeling van uw offerte.



60


15.1.7 Bijlage bij het Plan van Aanpak Standaardkleuren archeologische indicatoren Geel Rood Blauw Paars Groen Grijze ring Bruin Zwarte ring Wit

Bot Verbrand Bot Vuursteen, mogelijk antropogeen Vuursteen, antropogeen Aardewerk Houtskool Verbrande hazelnootdoppen Veel houtskool Geen archeologisch materiaal

Databasestructuur Excel-spreadsheet boorgegevens Volgorde Titel kolom 1 Projectcode 2 Boring 3 X-coordinaat 4 Y-coordinaat 5 Top-pleistoceen 6 NAP maaiveld 7 NAP pleistoceen 8 Einde boring 9 Horizonten 10 Afdekkend materiaal 11 Aard bovengrens 12 HK 13 VST mogelijk antropogeen 14 VST antropogeen 15 AW 16 Bot 17 Verbrand bot 18 Opmerkingen

Toelichting bij de in te voeren informatie Projectcode, aan te leveren door opdrachtgever Boornummer X-coordinaat Y-coordinaat Diepte van het pleistocene dekzand t.o.v. maaiveld Hoogte van het maaiveld t.o.v. het NAP Hoogte van het pleistocene dekzand t.o.v. het NAP Totale diepte van de boring Bodemprofiel, indien beschikbaar Grondsoort dat bovenop het pleistocene dekzand is waargenomen Overgangstraject van het afdekkend materiaal naar het pleistocene dekzand, 1=1 cm., 2=2 cm. enz. 9=erosief Houtskool Vuursteen Vuursteen Aardewerk Bot Verbrand bot Opmerkingen (waaronder hazelnootdopfragmenten)



61


16 Bijlage: Model Archeologieverordening 16.1 Inleiding De Archeologieverordening (c.q. Erfgoedverordening) is gebaseerd op artikel 149 van de Gemeentewet (GemW), namelijk dat de raad verordeningen mag maken die hij in het belang van de gemeente nodig oordeelt, en regelt: 1) De aanwijzing van gemeentelijke archeologische monumenten, dat wil zeggen de bescherming van archeologisch behoudenswaardige terreinen die niet wettelijk beschermd zijn ex artikel 3 van de Monumentenwet via een eigen regime. Dit biedt de mogelijkheid om een effectiever beschermingsbeleid te voeren dan op grond van de alleen de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Wamz) mogelijk is, omdat hierbij ook met andere ruimtelijke belangen rekening moet worden gehouden. Bescherming op basis van de gemeentelijke erfgoedverordening is hiermee het sluitstuk van het gemeentelijk archeologiebeleid; 2) De afwijking van het onder artikel 41a van de Monumentenwet genoemde 100 m2 vrijstelling voor bodemverstoringen, zodat alle bodemverstoringen op gemeentelijke monumenten vergunningplichtig zijn. Dit wordt gerechtvaardigd door het unieke en kwetsbare karakter van de behoudenswaardige archeologische terreinen (op de Archeologische beleidskaart van de gemeente aangeduid als ‘Archeologisch waardevol gebied 2); 3) De status en het gebruik van de Archeologische beleidskaart. Onderstaande verordening is gebaseerd op de modelverordening VNG en de vertaling hiervan in de erfgoedverordening van Leeuwarden.

16.2 Modelverordening De raad van de gemeente Zeewolde, gezien het voorstel van het college van [dd-mm-jjjj], gelet op artikel 149 van de Gemeentewet, op de artikelen 12, 14 en 15 van de Monumentenwet 1988 en op artikel 38 van de Wet op de archeologische monumentenzorg 2006 (Wamz), besluit vast te stellen de volgende:

Erfgoedverordening Zeewolde

Hoofdstuk I – Algemene bepalingen

Artikel 1 Begripsbepalingen Deze verordening verstaat onder: a.

monument: 1.

zaak die van algemeen belang is wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde;

2.

terrein dat van algemeen belang is wegens een daar aanwezige zaak als bedoeld onder 1;



62


b.

gemeentelijk monument: onroerend monument dat overeenkomstig de bepalingen van deze verordening als beschermd gemeentelijk monument is aangewezen;

c.

gemeentelijke monumentenlijst: de lijst waarop zijn geregistreerd de overeenkomstig deze verordening als gemeentelijk monument en als stads- of dorpsgezicht aangewezen zaken;

d.

rijksmonument: onroerend monument dat is ingeschreven in de ingevolge de Monumentenwet 1988 vastgestelde registers;

e.

selectiecriteria: de begrippen, waarmee de onder b en g bedoelde termen concreet worden gemaakt;

f.

monumentencommissie: de op basis van art. 15, lid 1 Monumentenwet 1988 ingestelde commissie met als taak het college op verzoek of uit eigen beweging te adviseren over de toepassing van de Monumentenwet 1988, deze verordening, het monumentenbeleid en het archeologiebeleid;

g.

archeologisch onderzoek: in schriftelijke rapportage vastgelegd onderzoek naar de geschiedenis en de archeologische waarden van een locatie overeenkomstig de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie;

h.

opgraving: het onderzoeken van archeologische vindplaatsen, met als doel de gegevens van de vindplaats te documenteren en daarmee de informatie te behouden die van belang is voor kennisvorming over het verleden;

i.

archeologisch bodemarchief: alle informatie die in de bodem ligt opgeslagen en daarin terecht is gekomen door activiteiten van mensen en door natuurlijke processen;

j.

archeologische beleidskaart: geografische kaart van het gemeentelijke grondgebied, waarop archeologische monumenten en archeologisch waardevolle gebieden zijn aangegeven;

k.

beschermd archeologisch monument: een door het college als zodanig op de archeologische beleidskaart aangegeven locatie, waar archeologische waarden zijn aangetoond en die de status van Rijks- of gemeentelijk archeologisch monument hebben;

l.

archeologisch terrein: een door het college als zodanig op de archeologische waardekaart aangegeven locatie, waar archeologische waarden zijn aangetoond;

m. Wkpb-register: openbaar gemeentelijk register waarin een beperkingenbesluit van een gemeentelijk bestuursorgaan wordt ingeschreven op grond van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken.

Artikel 2 Het gebruik van het monument Bij de toepassing van deze verordening wordt rekening gehouden met het gebruik van het monument.

Artikel 3 De aanwijzing tot gemeentelijk monument en de bescherming tijdens de aanwijzingsprocedure 1.

Het college kan, al dan niet op verzoek van een belanghebbende, een monument aanwijzen als gemeentelijk monument.

2.

Voordat het college over de aanwijzing een besluit neemt, vraagt hij advies aan de monumentencommissie. In spoedeisende gevallen kan het vragen van dit advies achterwege blijven.

3.

Het college kan ten behoeve van de aanwijzing van een gemeentelijk monument bepalen dat een archeologisch onderzoek wordt verricht.



63


4.

De aanwijzing kan geen monument betreffen dat is aangewezen op grond van artikel 3 van de Monumentenwet 1988.

5.

Het college doet mededeling van de adviesaanvraag bedoeld in het tweede lid aan degenen die in de kadastrale registratie als eigenaar en beperkt zakelijk gerechtigde staan vermeld, aan de ingeschreven hypothecaire schuldeisers en, indien om aanwijzing is verzocht, aan de aanvrager.

6.

Met ingang van de datum waarop de mededeling als bedoeld in het voorgaande lid heeft plaatsgevonden tot het moment dat inschrijving in het register in artikel 6 plaatsvindt dan wel vaststaat dat het monument niet wordt ingeschreven in dat register zijn de artikelen 9 tot en met 13 van overeenkomstige toepassing.

7.

Bij de beoordeling van de monumentwaardigheid toetst het college aan de vastgestelde selectiecriteria (bijlage 1). Op een monument dienen één of meer van deze criteria van toepassing te zijn.

8.

De selectiecriteria genoemd in lid 7 worden door het college vastgesteld.

Artikel 4 Termijnen advies en aanwijzingsbesluit 1.

De monumentencommissie adviseert schriftelijk binnen acht weken na ontvangst van het verzoek van het college.

2.

Het college beslist binnen twaalf weken na ontvangst van het advies van de monumentencommissie, maar in ieder geval binnen 20 weken na de adviesaanvraag.

Artikel 5 Mededeling aanwijzingsbesluit 1. De aanwijzing als bedoeld in artikel 3, eerste lid, wordt meegedeeld aan degenen die als zakelijk gerechtigden in de kadastrale legger bekend staan en aan de ingeschreven hypothecaire schuldeisers. 2.

Het college brengt de raad in kennis van het besluit over de aanwijzing van een gemeentelijk monument.

Artikel 6 Registratie op de gemeentelijke monumentenlijst 1.

Het college registreert het gemeentelijke monument op een openbare gemeentelijke monumentenlijst en in het Wkpb-register.

2.

De gemeentelijke monumentenlijst bevat de plaatselijke aanduiding, de datum van de aanwijzing, de kadastrale aanduiding, de tenaamstelling en een beschrijving van het gemeentelijke monument.

3.

Op de lijst en in het register bedoeld in lid 1 wordt ook aantekening gehouden van het voornemen van het college een zaak of terrein aan te wijzen als gemeentelijk monument.

Artikel 7 Wijzigen van de aanwijzing 1.

Het college kan de aanwijzing ambtshalve of op aanvraag van een belanghebbende wijzigen.

2.

Artikel 3, tweede tot en met vierde lid, alsmede artikel 4 en 5 zijn van overeenkomstige toepassing op het wijzigingsbesluit.

3.

Indien de wijziging naar het oordeel van het college van ondergeschikte betekenis is, blijft overeenkomstige toepassing van artikel 3, tweede tot en met vierde lid, alsmede artikel 4, eerste lid, achterwege.

4.

De inhoud en de datum van de wijziging worden op de gemeentelijke monumentenlijst en in het Wkpbregister aangetekend.



64


Artikel 8 Intrekken van de aanwijzing 1.

Het college kan de aanwijzing ambtshalve of op aanvraag van een belanghebbende intrekken.

2.

Indien het college de aanwijzing intrekt, zijn artikel 3, tweede en vierde lid, alsmede artikel 4 en 5 van overeenkomstige toepassing.

3.

De aanwijzing wordt geacht ingetrokken te zijn, indien toepassing wordt gegeven aan artikel 3 van de Monumentenwet 1988.

4.

De intrekking wordt op de gemeentelijke monumentenlijst aangetekend en in het Wkpb-register doorgehaald.

Artikel 9 Verbodsbepaling gemeentelijke monumenten Het is verboden een gemeentelijk monument te beschadigen of te vernielen. Artikel 10 Vergunning gemeentelijke monumenten Het is verboden zonder vergunning van het college of in strijd met bij zodanige vergunning gestelde voorschriften: a.

een gemeentelijk monument af te breken, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen;

b.

een gemeentelijk monument te herstellen, te gebruiken of te laten gebruiken op een dusdanige wijze, dat het wordt ontsierd of in gevaar gebracht.

Artikel 11 Vergunningaanvraag gemeentelijke monumenten Een aanvraag om vergunning als bedoeld in artikel 10 moet met de daarbij behorende bescheiden in 5-voud worden ingediend bij het college. 1.

Het college stelt de indieningsvereisten vast voor de in lid 1 bedoelde aanvraag en is bevoegd nadere gegevens van de aanvrager te verlangen, zoals de rapportage van een archeologisch onderzoek.

Artikel 12 Termijnen advies en vergunningverlening Het college vraagt advies aan de monumentencommissie voordat het beslist op de aanvraag op grond van artikel 10. 1.

Binnen zes weken na de adviesaanvraag brengt de monumentencommissie schriftelijk advies uit aan het college.

2.

Het college beslist binnen zes weken na ontvangst van het advies van de monumentencommissie, maar in elk geval binnen 14 weken nadat de aanvraag ontvankelijk is.

3.

Het college kan de in het derde lid genoemde termijn van 12 weken met ten hoogste tien weken verlengen, mits zij de aanvrager daarvan in kennis stelt binnen de in lid 3 genoemde termijn.

4.

Indien het college niet voldoet aan het derde of vierde lid, wordt de vergunning geacht te zijn verleend.

5.

Het verlenen van een vergunning ingevolge lid 5 wordt aangemerkt als een besluit in de zin van artikel 1:3 van de Awb. Aan een van rechtswege verleende vergunning wordt binnen twee weken door het college kennis gegeven in een van gemeentewege uitgegeven blad of een dag-, nieuws- of huis-aan-huis blad.

6.

Een vergunning ingevolge deze verordening blijft buiten werking gedurende zes weken na de datum waarop zij is verleend of van rechtswege is verleend. Indien gedurende deze termijn bezwaar wordt gemaakt op grond van de Algemene wet bestuursrecht, blijft de vergunning buiten werking totdat deze onherroepelijk is geworden.



65


7.

De vergunning wordt geweigerd indien de aangevraagde activiteiten zouden leiden tot een onevenredige aantasting van het monument.

Artikel 14 Voorwaarden vergunning gemeentelijke monumenten 1.

Het college kan in het belang van de archeologische monumentenzorg nadere voorwaarden verbinden aan een vergunning.

2.

De vergunning kan voor een bepaalde tijd worden verleend.

Artikel 15 Intrekken vergunning gemeentelijke monumenten 1.

De vergunning kan door het college worden ingetrokken indien: a.

blijkt dat de vergunning ten gevolge van een onjuiste of onvolledige opgave is verleend;

b.

blijkt dat de vergunninghouder de voorschriften als bedoeld in artikel 14 niet naleeft;

c.

de omstandigheden aan de kant van de vergunninghouder zich zodanig hebben gewijzigd, dat het belang van het monument zwaarder dient te wegen;

d.

niet binnen 26 weken van de vergunning gebruik wordt gemaakt.

2. Het besluit tot intrekking wordt in afschrift gezonden aan de monumentencommissie. Artikel 16 Vergunning voor rijksmonument 1.

Het college zendt onmiddellijk een afschrift van de ontvankelijke aanvraag om vergunning voor een beschermd rijksmonument aan de monumentencommissie.

2.

De monumentencommissie adviseert schriftelijk over de aanvraag binnen acht weken na de datum van verzending van het afschrift.

3.

Bij overschrijding van de in het tweede lid genoemde termijn wordt de monumentencommissie geacht geadviseerd te hebben.

Artikel 17 Aanwijzing archeologisch waardevolle gebieden 1.

Het college stelt een Archeologische beleidskaart vast, die dient als basis voor: a.

deze verordening;

b.

vast te stellen bestemmingsplannen als bedoeld in artikel 38a van de Wamz;

c.

aanwijzing van archeologische monumenten als bedoeld in artikel 1 onder b.

Artikel 18 Wijzigen kwalificatie van een locatie Op grond van een melding ingevolge artikel 53 van de Wet op de archeologische monumentenzorg en op grond van de resultaten van archeologisch onderzoek kan het college een terrein aanwijzen als archeologisch waardevol gebied. Artikel 19 Gemeentelijke kosten Voor zover de verplichtingen, als bedoeld in artikel 27, lid 3 leiden tot kosten voor de gemeente, als gevolg van het doen van onderzoek en opgravingen, kunnen die kosten worden verhaald op degenen ten behoeve van wie de medewerking wordt verleend.



66


Artikel 20 Schadevergoeding 1.

Indien en voor zover blijkt dat een belanghebbende ten gevolge van: a.

de weigering van het college een vergunning als bedoeld in artikel 10 en 25 te verlenen;

b.

voorschriften door het college verbonden aan een vergunning als bedoeld in artikel 10 en 25;

schade lijdt of zal lijden, die redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven, kent het college hem op zijn aanvraag een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe. 2.

Voor de behandeling van de aanvragen zijn de bepalingen van de verordening ter regeling van de procedure bij toepassing van artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening van overeenkomstige toepassing.

Artikel 21 Strafbepaling Hij, die handelt in strijd met de artikelen 9 en 10 van deze verordening, wordt gestraft met een geldboete van de tweede categorie.

Artikel 22 Toezichthouders Met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze verordening zijn belast de bij besluit van het college dan wel de burgemeester aan te wijzen personen. Artikel 23 Inwerkingtreding 1.

Voor zover deze verordening betrekking heeft op gemeentelijke monumenten treedt zij in werking op de eerste dag na het verstrijken van een termijn van [dd] dagen na bekendmaking.

2.

Voor zover deze verordening betrekking heeft op beschermde rijksmonumenten, treedt zij in werking overeenkomstig het bepaalde in artikel 15, tweede lid, van de Monumentenwet 1988.

3.

De op grond van de ingevolge het tweede lid vervallen verordening geregistreerde gemeentelijke monumenten worden geacht aangewezen te zijn overeenkomstig de bepalingen van deze verordening.

4.

De gemeentelijke monumenten, geregistreerd op de monumentenlijst van de ingevolge het tweede lid genoemde vervallen verordening, worden geacht geregistreerd te zijn overeenkomstig de bepalingen van deze verordening.

5.

Aanvragen om vergunning die zijn ingediend vóór de inwerkingtreding van deze verordening worden afgehandeld met inachtneming van de in het tweede lid ingetrokken verordening.

Artikel 24 Citeertitel Deze verordening kan worden aangehaald als 'Erfgoedverordening Gemeente Zeewolde'. Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van [dd-mm-jjjj]. De voorzitter, De griffier,



67


Bijlage 1 “Selectiecriteria gemeentelijke monumenten” behorende bij de Erfgoedverordening gemeente Zeewolde”

1. Algemene criteria  

Op de gemeentelijke monumentenlijst kunnen uitsluitend onroerende goederen worden geplaatst; De aan te wijzen onroerende goederen zijn geen rijksmonument of provinciaal monument.

2. Specifieke criteria Voor de selectiecriteria gemeentelijke archeologische monumenten wordt gebruik gemaakt van de systematiek uit de vigerende Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). In de eerste plaats wordt nagegaan of monumenten vanwege hun belevingswaarde, op basis van hun schoonheid of herinneringswaarde, als behoudenswaardig kunnen worden getypeerd. Deze elementen worden niet gescoord, maar wel meegewogen in de afweging. De monumenten worden vervolgens op hun fysieke kwaliteit beoordeeld. Een monument wordt op basis van fysieke kwaliteit als behoudenswaardig aangemerkt, indien de criteria gaafheid en conservering samen bovengemiddeld (vijf of zes punten) scoren. Bij een lage of middelmatige score (4 punten of minder) is de inhoudelijke kwaliteit doorslaggevend. Hierbij maakt een bovengemiddelde score (6-7 punten) een vindplaats monumentwaardig. Eerst vindt een afweging plaats op de eerste drie inhoudelijke kwaliteitscriteria: zeldzaamheid, informatiewaarde en ensemblewaarde. Bij een bovengemiddelde score van zeven punten of meer wordt het monument als behoudenswaardig aangemerkt. Na deze weging wordt bij monumenten met een lagere inhoudelijke waardering (minder dan zeven punten) nagegaan of het criterium representativiteit van toepassing is. Zo ja, dan wordt een voorstel gedaan voor een als behoudenswaardig aan te merken steekproef per categorie. Bij de waarde Fysieke kwaliteit gaat het in de eerste plaats om de gaafheid van het monument; in hoeverre is het archeologische ensemble compleet. Wanneer het gaat om gaafheid, wordt verder gekeken naar de toestand van de grondsporen. Het criterium conservering heeft betrekking op de bewaringstoestand van de vondsten (anorganisch en organisch) en ecologisch materiaal. Van de waarde inhoudelijke kwaliteit, is het criterium zeldzaamheid het eerste dat bij het waarderen in beschouwing wordt genomen. Bij het criterium informatiewaarde gaat het om de waarde van de vindplaats als bron van kennis over het verleden. Het gaat dan met name om nieuwe kennis, zodat er een sterk verband bestaat met het criterium zeldzaamheid. Tenslotte zijn er de criteria ensemblewaarde en representatieviteit, de informatie van een vindplaats die voortkomt uit de landschappelijke context, naburige vindplaatsen en de kenmerkendheid voor een bepaalde periode of gebied.



68


Scoretabel waardestelling waarden

criteria

parameters Zichtbaarheid vanaf het maaiveld als

Schoonheid Beleving Herinneringswaarde

Scores Hoog

Midden

Laag

Wordt niet gescoord

landschapselement Vorm en structuur

Wordt niet gescoord

Relatie met omgeving

Wordt niet gescoord

Verbondenheid met feitelijke historische

Wordt niet gescoord

gebeurtenis Associatie met toegeschreven kwaliteit of

Wordt niet gescoord

betekenis Aanwezigheid van soort en intactheid

3

2

1

3

2

1

3

2

1

Ruimtelijke relatie tussen mobilia en sporen

3

2

1

Conservering artefacten (metaal/overig)

3

2

1

Conservering organisch materiaal

3

2

1

In vergelijking met onderzoek van vergelijkbare

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

bodemprofiel Aanwezigheid sporen: antropogene lagen, Gaafheid

biochemische laag of residu Aanwezigheid archeologische indicatoren voor

Fysieke kwaliteit

menselijke activiteiten

Conservering

monumenten (complextypen) van goede fysieke kwaliteit uit dezelfde perioden binnen dezelfde Zeldzaamheid

archeoregio waarvan de aanwezigheid is vastgesteld Idem, op basis van een recente en specifieke verwachtingskaart In vergelijking met onderzoek van vergelijkbare

Informatiewaarde

monumenten binnen dezelfde archeoregio (minder/meer dan 5 jaar geleden; volledig/partieel) Synchrone context (voorkomen van

Inhoudelijke kwaliteit

monumenten uit dezelfde periode binnen de micro-regio) Diachrone context (voorkomen van monumenten uit opeenvolgende perioden Ensemblewaarde

binnen de micro-regio) Landschappelijke context (fysisch- en historischgeografische gaafheid van het contemporaine landschap) Aanwezigheid van contemporaine organische sedimenten in de directe omgeving

Representativiteit

Kenmerkendheid voor een bepaald gebied en/of periode



69


17 Bijlage: Catalogus (op CD-rom) Catalogi (ontleend aan ARCHIS):  Overzicht terreinen van de Archeologische MonumentenKaart (AMK-terreinen);  Overzicht archeologische onderzoeken en onderzoeksmeldingen;  Overzicht archeologische waarnemingen;  Overzicht scheepswrakken. Deze zijn op de CD-rom achterin het rapport bijgeleverd.



70

Gemeente Zeewolde

495000

Archeologische Beleidskaart

490000

KAART 1. HOOGTELIGGING VAN DE TOP VAN DE PLEISTOCENE AFZETTINGEN, INCLUSIEF DE RANDMEREN (Koning & Ente, 1986; Schout e.a., 1997; Menke e.a., 1998; aangepast) TOPOGRAFISCHE ONDERGROND: CBS

LEGENDA Hoogte in m t.o.v. NAP >0 485000

-1 tot 0 -2 tot -1 -3 tot -2 -4 tot -3 -5 tot -4 -6 tot -5

480000

-7 tot -6 -8 tot -7 -9 tot -8 -10 tot -9 -11 tot -10 < -11

475000

N N N N N

0

gemeentegrens

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

MAART 2009/MG

water

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 2. BODEMS IN DE TOP VAN DE PLEISTOCENE AFZETTINGEN LEGENDA A(E)BC-profiel BC-profiel (A-horizont afwezig) alleen C-horizont aanwezig

485000

verspoelde/verplaatste pleistocene afzettingen

water

480000

gemeentegrens

0

MAART 2009/MG

475000

N N N N N

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 3. AFWATERINGSPATROON PLEISTOCENE OPPERVLAK LEGENDA afgeleid van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) gebaseerd op Menke e.a. (1998)

water

N N N N N

0

MAART 2009/MG

475000

480000

485000

gemeentegrens

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 4. VERBREIDING LAAGPAKKET VAN WORMER (GETIJDE-AFZETTINGEN) MET DE LIGGING VAN DE VOORMALIGE GETIJDEGEULEN LEGENDA verbreiding afzettingen Laagpakket van Wormer (Menke e.a., 1998)

485000

voormalige getijdegeulen (afgeleid van het AHN)

water

480000

gemeentegrens

0

MAART 2009/MG

475000

N N N N N

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 5. BODEMVERSTORINGEN LEGENDA verstoord bodemprofiel (a.g.v. bebouwing, grondverzet, diepploegen, mengwoelen) water

480000

485000

gemeentegrens

0

MAART 2009/MG

475000

N N N N N N

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 6. ARCHEOLOGISCHE WAARDEN

LEGENDA Terreinen van archeologische waarde van zeer hoge archeologische waarde, beschermd van zeer hoge archeologische waarde

485000

van hoge archeologische waarde van archeologische waarde Archeologisch onderzoek onderzoeksmelding uitgevoerd onderzoek Waarnemingen

480000

ARCHIS-waarneming Overig water gemeentegrens

0

MAART 2009/MG

475000

N N N N N

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


10.346

KAART 6-1. ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK

2.171

490000

200 200 200 200 200 200

LEGENDA

25.518 25.518 25.518 25.518 25.518 25.518

18.719 18.719 18.719 18.719 18.719 18.719

onderzoeksmelding uitgevoerd onderzoek

25.517 25.517 25.517 25.517 25.517 25.517 2.186 200

nummer onderzoeksmelding

16.265 16.265 16.265 16.265 16.265 16.265 2.186

23.034 23.034 23.034 23.034 23.034 23.034

onderzoeksnummer

27.234 27.234 27.234 27.234 27.234 27.234 23.917 23.917 23.917 23.917 23.917 23.917 485000

1.577

27.753 27.753 27.753 27.753 27.753 27.753 299

353

water 28.509 28.509 28.509 28.509 28.509 28.509

459

gemeentegrens

2.153

13.903 13.903 13.903 13.903 13.903 13.903 28.919 28.919 28.919 28.919 28.919 28.919

5.266

10.145 216 216 216 216 216 216

480000

1.053

193

192

16.801

5.811 5.811 5.811 5.811 5.811 5.811

16.802

16.800 445

217 217 217 217 217 217

194

10.827

195 444

3.249 3.249 3.249 3.249 3.249 3.249 196 443 2.505 2.505 2.505 2.505 2.505 2.505

440

442

3.508

N N N N N

213 213 213 213 213 213 25.916 25.916 25.916 25.916 25.916 25.916 818

0

MAART 2009/MG

475000

2.504 2.504 2.504 2.504 2.504 2.504

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


401.405 401.405 401.405 29.000 29.000 29.000 29.000 29.000 29.000

45.054 45.054 45.054 45.054 45.054 45.054

490000

55.209 55.209 55.209 55.209 55.209 55.209

29.599 29.599 29.599 29.599 29.599 29.599

29.002 29.002 29.002

KAART 6-2. WAARNEMINGEN EN VONDSTMELDINGEN

55.156 55.156 55.156 55.156 55.156 55.156 55.208 55.208 55.208 55.208 55.208 55.208

LEGENDA

49.290 49.290 49.290 49.290 49.290 49.290 29.004 29.004 29.004 29.004 29.004 29.004

ARCHIS-waarneming

49.203 49.203 49.203 49.203 49.203 49.203

29.002

49.205 49.205 49.205 49.205 49.205 49.205

49.204 49.204 49.204 49.204 49.204 49.204 283.006 283.006 283.006 283.006 283.006 283.006 49.375 49.375 49.375

49.372 49.372 49.372 49.372 49.372 49.372

49.289 49.289 49.289 49.289 49.289 49.289 49.288 49.288 49.288 49.288 49.288 49.288

485000

27.224 27.224 27.224 27.224 27.224 27.224

27.228 27.228 27.228 27.228 27.228 27.228 27.226 27.226 27.226 27.226 27.226 27.226

408.589 408.589 408.589 408.589 408.589 408.589

55.218 55.218 55.218

55.245 55.245 55.245 55.245 55.245 55.245

55.243 55.243 55.243 55.243 55.243 55.243 49.284 49.284 49.284 49.284 49.284 49.284

49.287 49.287 49.287 49.287 49.287 49.287

55.207 55.207 55.207 55.207 55.207 55.207

55.220 55.220 55.220 55.220 55.220 55.220

55.217 55.217 55.217 55.217 55.217 55.217

55.213 55.213 55.213 55.213 55.213 55.213 49.286 49.286 49.286 29.014 29.014 29.014 29.014 29.014 29.014 49.286 49.285 49.285 49.285 49.285 49.285 49.285

55.219 55.219 55.219

55.215 55.215 55.215 55.215 55.215 55.215

55.211 55.211 55.211 55.211 55.211 55.211

55.214 55.214 55.214 55.214 55.214 55.214

49.283 49.283 49.283 49.283 49.283 49.283

29.400 29.400 29.400 29.400 29.400 29.400

gemeentegrens

57.621 57.621 57.621 57.621 57.621 59.398 59.398 59.398 59.398 59.398 57.621 59.842 59.842 59.842 57.625 57.625 57.625 59.842 59.842 59.842 57.625 57.625 57.625

49.215 49.215 49.215 49.215 49.215 49.215

55.212 55.212 55.212 55.212 55.212 55.212

57.629 57.629 57.629 57.629 57.629 57.629

49.214 49.214 49.214 49.214 49.214 49.214

128.092 128.092 128.092 128.092 128.092 128.092

49.213 49.213 49.213 49.213 49.213 49.213

55.235 55.235 55.235 55.235 55.235 55.235

55.234 55.234 55.234 55.234 55.234

55.242 55.242 55.242 55.242 55.242 55.242

480000

49.291 49.291 49.291 49.291 49.291 55.240 55.240 55.240 55.240 55.240

29.028 29.028 29.028 29.028 29.028 29.028 55.237 55.237 55.237

55.236 55.236 55.236 55.236 55.236 55.236

29.027 29.027 29.027 29.027 29.027 29.027

57.631 57.631 57.631 57.631 57.631 57.631

29.026 29.026 29.026 29.026 29.026 29.026

49.216 49.216 49.216 49.216 49.216 49.216

405.235 405.235 405.235 405.235 405.235 405.235

water

59.840 59.840 59.840 59.840 59.840 59.840 55.244 55.244 55.244 59.422 59.422 55.244 55.244 55.244 59.422 59.422 59.422 59.422

29.023 29.023 29.023 29.023 29.023 29.023

ARCHIS-nummer

55.221 55.221 55.221 55.221 55.221 55.221

55.241 55.241 55.241 55.241 55.241 55.241

46.157 46.157 46.157 46.157 46.157 46.157 KAART 6-2A 55.230 55.230 55.230 55.230 55.230 55.230 49.206 49.206 49.206 49.206 49.206 49.206

29.602 29.602 29.602 29.602 29.602 29.602 55.232 55.232 55.232 55.232 55.232 55.229 55.229 55.229 55.229 55.229 55.229 55.231 55.231 55.231 55.231 55.231 55.231 KAART 6-2B 29.029 29.029 29.029

N N N N N

29.057 29.057 29.057 29.057 29.057 29.057

29.030 29.030 29.030

49.211 49.211 49.211 49.211 49.211 49.211 55.228 55.228 55.228 55.228 55.228 55.225 55.225 55.225 55.225 55.225 55.225 55.224 55.224 55.224 49.212 49.212 49.212 55.224 55.224 55.224 49.212 49.212 49.212 55.226 55.226 55.226

55.223 55.223 55.223 55.223 55.223 55.223

50.477 50.477 50.477 50.477 50.477 50.477

29.034 29.034 29.034 29.034 29.034 29.034 400.648 400.648 400.648 45.421 45.421 45.421 45.421 45.421 29.043 29.043 29.043

55.233 55.233 55.233

55.238 55.238 55.238 55.238 55.238 55.238

48.347 48.347 48.347 48.347 48.347 48.347

29.334 29.334 29.334 29.334 29.334 29.334

45.482 45.482 45.482 45.482 45.482 45.482 49.374 49.374 49.374 49.374 49.374 55.227 55.227 55.227 55.227 55.227 55.227

0

MAART 2009/MG

475000

45.355 45.355 45.355 45.355 45.355 45.355

49.207 49.207 49.207 49.207 49.207 49.207

45.351 45.351 45.351 45.351 45.351 45.351

1000m

150000

155000

160000

165000

170000


Gemeente Zeewolde

45.354 45.354 45.354 45.354 45.354 45.354

283.156 283.156 283.156 283.156 283.156 283.156 283.005 283.005 283.005 283.157 283.157 283.157 283.157 283.157 283.157 283.158 283.158 283.158 283.158 283.158 283.158

283.165 283.165 283.165

283.152 283.152 283.152 283.152 283.152 283.152

283.159 283.159 283.159 283.159 283.159 283.159 283.160 283.160 283.160 283.160 283.160 283.160 478500

283.162 283.162 283.162 283.162 283.162 283.162

283.003 283.003 283.003 283.003 283.003 283.003 283.153 283.153 283.153

283.164 283.164 283.164 283.164 283.164 283.164

283.001 283.001 283.001 283.001 283.001 283.001

283.149 283.149 283.149 283.149 283.149 283.149

283.166 283.166 283.166 283.167 283.167 283.167 283.167 283.167 283.167

283.147 283.147 283.147 283.147 283.147 283.147

283.148 283.148 283.148 283.148 283.148 283.148

283.154 283.154 283.154 283.154 283.154 283.154 283.163 283.163 283.163 283.163 283.163 283.163

283.004 283.004 283.004 283.004 283.004 283.004

283.155 283.155 283.155 283.155 283.155 283.155

KAART 6-2A. WAARNEMINGEN EN VONDSTMELDINGEN RASSENBEEKTOCHT-NOORD

283.146 283.146 283.146 283.146 283.146 283.146

283.161 283.161 283.161 283.161 283.161 283.161

283.150 283.150 283.150 283.150 283.150 283.150 283.151 283.151 283.151 283.151 283.151 283.151

TOPOGRAFISCHE ONDERGROND: GBKN

283.168 283.168 283.168 283.168 283.168 283.168 283.169 283.169 283.169 283.169 283.169 283.169

283.144 283.144 283.144 283.144 283.144 283.144 283.145 283.145 283.145 283.145 283.145 283.145

LEGENDA

283.172 283.172 283.172 283.170 283.170 283.170 283.170 283.170 283.170

283.143 283.143 283.143 283.143 283.143 283.143

283.171 283.171 283.171 283.171 283.171 283.171

ARCHIS-waarneming

283.011 283.011 283.011 283.011 283.011 283.011 283.012 283.012 283.012 283.012 283.012 283.012

283.177 283.177 283.177 283.177 283.177 283.177

283.174 283.174 283.174 283.174 283.174 283.174

283.180 283.180 283.180 283.180 283.180 283.180 283.184 283.184 283.184 283.184 283.184 283.184 283.179 283.179 283.179 283.179 283.179 283.179

283.183 283.183 283.183 283.183 283.183 283.183 283.188 283.188 283.188 283.188 283.188 283.188 283.189 283.189 283.189 283.189 283.189 283.189 283.192 283.192 283.192

283.176 283.176 283.176 283.176 283.176 283.176 478000

ARCHIS-nummer

283.182 283.182 283.182 283.182 283.182 283.182

283.173 283.173 283.173 283.173 283.173 283.173

283.175 283.175 283.175 283.175 283.175 283.175

283.114

283.109 283.109 283.109

283.178 283.178 283.178 283.178 283.178 283.178

283.013 283.013 283.013 283.013 283.013 283.013

283.007 283.007 283.007 283.007 283.007 283.007

water

283.008 283.008 283.008 283.008 283.008 283.008 283.181 283.181 283.181 283.181 283.181 283.103 283.103 283.103 283.103 283.103 283.103 283.010 283.010 283.010 283.010 283.010 46.158 46.158 46.158 283.015 283.015 46.158 46.158 46.158 283.015 283.015 283.015

gemeentegrens

283.196 283.196 283.196 283.196 283.196 283.196 283.104 283.104 283.104 283.191 283.191 283.191 283.191 283.191 283.105 283.105 283.105 283.105 283.105 283.110 283.110 283.110 283.110 283.110 283.111 283.111 283.111 283.111 283.111

283.187 283.187 283.187 283.187 283.187 283.187

283.195 283.195 283.195 283.195 283.195 283.195

283.185 283.185 283.185 283.185 283.185 283.185 283.190 283.190 283.190 283.190 283.190 283.190

283.014 283.014 283.014 283.014 283.014 283.014

283.009 283.009 283.009 283.009 283.009 283.009

283.193 283.193 283.193 283.193 283.193 283.193

283.108 283.108 283.108 283.108 283.108 283.108 283.106 283.106 283.106 283.106 283.106 283.106

283.112 283.112 283.112 283.112 283.112 283.112 283.114 283.114 283.114 283.114 283.114 283.114 283.113 283.113 283.113 283.113 283.113 283.113

283.194 283.194 283.194 283.194 283.194 283.194

283.131 283.131 283.131

283.115 283.115 283.115 283.115 283.115 283.115 283.116 283.116 283.116 283.116 283.116 283.116

283.107 283.107 283.107 283.107 283.107 283.107

283.119 283.119 283.119 283.119 283.119 283.119

283.120 283.120 283.120 283.120 283.120 283.120 283.118 283.118 283.118

283.141 283.141 283.141 283.141 283.141 283.141 283.117 283.117 283.117 283.117 283.117 283.117

283.021 283.021 283.021

283.127 283.127 283.127 283.127 283.127 283.127 283.137 283.137 283.137 283.137 283.137 283.137

283.130 283.130 283.130 283.130 283.130 283.130

283.142 283.142 283.142 283.142 283.142 283.142

283.132 283.132 283.132 283.132 283.132 283.132 283.020 283.020 283.020

283.139 283.139 283.139 283.139 283.139 283.139 283.134 283.134 283.134 283.134 283.134 283.134 477500

283.138 283.138 283.138 283.138 283.138 283.138

283.092 283.092 283.092 283.092 283.092 283.092

283.140 283.140 283.140 283.140 283.140 283.140

283.128 283.128 283.128 283.128 283.128 283.128

283.018 283.018 283.018 283.018 283.018 283.018 283.136 283.136 283.136 283.136 283.136 283.136 283.019 283.019 283.019 283.019 283.019 283.019

N N N N N

283.126 283.126 283.126 283.126 283.126 283.126

283.129 283.129 283.129 283.129 283.129 283.129 283.133 283.133 283.133 283.133 283.133 283.133

283.135 283.135 283.135 283.135 283.135 283.135 283.085 283.085 283.085 283.085 283.085 283.085

283.080 283.080 283.080 283.080 283.080 283.080

283.125 283.125 283.125 283.125 283.125 283.125 283.124 283.124 283.124 283.124 283.124 283.124 283.123 283.123 283.123 283.123 283.123 283.123

283.082 283.082 283.082 283.082 283.082 283.082 283.016 283.016 283.016 283.016 283.016 283.016 283.017 283.017 283.017 283.017 283.017 283.121 283.121 283.121 283.121 283.121 283.121

0

250m

153500

46.162 46.162 46.162 46.162 46.162 46.162

283.094 283.094 283.094 283.094 283.094 283.094

MAART 2009/MG

283.186 283.186 283.186 283.186 283.186 283.186

283.122 283.122 283.122 283.122 283.122 283.122

154000

154500

155000


Gemeente Zeewolde

46.163 46.163 46.163 46.163 46.163 46.163

283.089 283.089 283.089 283.089 283.089 283.089

477000

KAART 6-2B. WAARNEMINGEN EN VONDSTMELDINGEN 283.061 283.061 283.061 283.061 283.061 283.061 283.056 283.056 283.056 283.056 283.056 283.056

RASSENBEEKTOCHT-ZUID

283.063 283.063 283.063 283.063 283.063 283.063

LEGENDA

283.070 283.070 283.070 283.070 283.070 283.070

ARCHIS-waarneming 29.057

283.055 283.055 283.055 283.055 283.055 283.055

ARCHIS-nummer

283.026 283.026 283.026 283.026 283.026 283.026 476750

283.054 283.054 283.054 283.054 283.054 283.054

283.062 283.062 283.062 283.062 283.062 283.062

283.060 283.060 283.060 283.060 283.060 283.060 283.069 283.069 283.069 283.069 283.069 283.069

283.072 283.072 283.072 283.072 283.072 283.071 283.071 283.071 283.071 283.071 283.025 283.025 283.025

283.087 283.087 283.087 283.087 283.087 283.087

283.053 283.053 283.053 283.053 283.053 283.053 283.059 283.059 283.059 283.059 283.059 283.022 283.022 283.022 283.058 283.058 283.058 283.058 283.058 283.058 283.057 283.057 283.057

283.079 283.079 283.079 283.079 283.079 283.079 283.100 283.100 283.100 283.100 283.100 283.100

283.068 283.068 283.068 283.068 283.068 283.068

283.076 283.076 283.076 283.076 283.076 283.076 283.101 283.101 283.101 283.101 283.083 283.083 283.083 283.083 283.083 283.083 283.101

283.075 283.075 283.075 283.081 283.081 283.081 283.075 283.075 283.075 283.081 283.081 283.078 283.078 283.078 283.078 283.078

283.067 283.067 283.067 283.067 283.067 283.067 283.024 283.024 283.024 283.024 283.024 283.024 283.066 283.066 283.066 283.027 283.027 283.027 283.027 283.027 283.027 283.065 283.065 283.065 283.065 283.065 476500

gemeentegrens

283.086 283.086 283.086 283.086 283.086 283.086

55.222 55.222 55.222 55.222 55.222 55.222 283.023 283.023 283.023 283.023 283.023 283.023

water

283.084 283.084 283.084 283.084 283.084 283.084 283.028 283.028 283.028 283.028 283.028 283.028

283.098 283.098 283.098 283.098 283.098 283.098 283.099 283.099 283.099 283.099 283.099 283.099 283.088 283.088 283.088 283.088 283.088 283.088

283.102 283.102 283.102 283.102 283.102 283.102

283.074 283.074 283.074 283.074 283.074 283.074 283.064 283.064 283.064 283.064 283.064 283.064 283.073 283.073 283.073 283.073 283.073 283.073 283.091 283.091 283.091 283.091 283.091 283.091 283.077 283.077 283.077 283.077 283.077 283.077

283.029 283.029 283.029 283.029 283.029 283.029

283.090 283.090 283.090 283.090 283.090

29.057 29.057 29.057 29.057 29.057 29.057

283.093 283.093 283.093 283.093 283.093 283.093 283.095 283.095 283.095 283.095 283.095 283.095 283.096 283.096 283.096 283.096 283.096

N N N N N

0

154500

MAART 2009/MG

476250

283.097 283.097 283.097 283.097 283.097 283.097

100m

154750

155000

155250

155500

Gemeente Zeewolde

495000


12.552 12.552 12.552 12.552 12.552 12.552

KAART 6-3. TERREINEN VAN ARCHEOLOGISCHE WAARDE

490000

12.467 12.467 12.467

LEGENDA van zeer hoge archeologische waarde, beschermd

12.462 12.462 12.462

van zeer hoge archeologische waarde

12.442 12.442 12.442

van hoge archeologische waarde

485000

12.440 12.440 12.440 12.440 12.440

12.425 12.425 12.425 12.425 12.425 12.425

van archeologische waarde 12.488

12.427 12.427 12.427 12.427 12.427 12.427

13.729 13.729 13.729

monumentnummer

water 12.428 12.428 12.428 12.428 12.428 12.428

gemeentegrens

12.433 12.433 12.433 12.433 12.433 12.433

12.488 12.488 12.488 12.488 12.488 12.488

480000

15.812 15.812 15.812 15.812 15.812 15.812 15.781 15.781 15.781 15.781 15.781 15.781 12.409 12.409 12.409 12.409 12.409 12.409

12.410 12.410 12.410 12.410 12.410 12.410

15.832 15.832 15.832 15.832 15.832 15.832

15.813 15.813 15.813 15.813 15.813 15.813 13.729 13.729 13.729 13.729 13.729 13.729

N N N N N

12.492 12.492 12.492 12.492 12.492 12.492 13.728 13.728 13.728 13.728 13.728 13.728 15.835 15.835 15.835 15.835 15.835 15.835

0

15.604 15.604 15.604 15.604 15.604 15.604

1000m

0 150000

155000

160000

165000

100m

MAART 2009/MG

475000

15.833 15.833 15.833 15.833 15.833 15.833

12.490 12.490 12.490 12.490 12.490 12.490

12.408 12.408 12.408 12.408 12.408 12.408

Gemeente Zeewolde

495000


490000

KAART 7. LANDSCHAPPELIJKE ZONES LEGENDA de Knar hooggelegen dekzandgebied laaggelegen dekzandgebied holoceen getijdegebied 485000

pleistoceen afwateringsstelsel

water

480000

gemeentegrens

0

MAART 2009/MG

475000

N N N N N

1000m

150000

155000

160000

165000

170000

Gemeente Zeewolde

495000


A

490000

KAART 8. ARCHEOLOGISCHE WAARDENEN VERWACHTINGENKAART LEGENDA

B

Terreinen van archeologische waarde van zeer hoge archeologische waarde, beschermd van zeer hoge archeologische waarde

C 485000

van hoge archeologische waarde van archeologische waarde

D

A-I

scheepswrakken (kaart 8-1) scheepswrakkenkerkhof RACM

E

Archeologische verwachting hoog

480000

F

gematigd laag

I H

geen specifieke verwachting waterbodems

Overig

G

water

475000

gemeentegrens

0

1000m

0

150000

155000

160000

165000

100m

SEPTEMBER 2009/1385/ MG/RS

N N N N N

KAART 9. ARCHEOLOGISCHE BELEIDSKAART

A

Almere-Buiten Almere-Buiten

490000

50

B

150

485000

C

D

80 Harderwijk Harderwijk Zeewolde Zeewolde

E

480000

F

I

80

H

30

LEGENDA Beleidscategorieën archeologisch waardevol gebied 1 (wettelijk beschermde monumenten)

30

archeologisch waardevol gebied 2 (archeologische terreinen) archeologisch waardevol gebied 3 (hoge archeologische verwachting) archeologisch waardevol gebied 4 (gematigde archeologische verwachting) archeologisch waardevol gebied 5 (waterbodems)

G

archeologievrij gebied

A-I

scheepswrakken (kaart 8-1)

150 150

vrijstellingsdiepte (cm-mv)

Overig water gemeentegrens

0 0

1000 m

25 m TOPOGRAFISCHE ONDERGOND: CBS/GBKN

155000

160000

165000

170000

SEPTEMBER 2009/1385 MG/RS

N N

Archeologiebeleid gemeente Zeewolde

Recommend Documents