Appendix; Variorum Statutorum et iurium. Van der Fresen privilegien ehm van Carolo gegeven und van dem Pawesth Gregorio geconfirmerrt

1500Ca Karelsrecht.

Pufendorff, tome III. p.40 e.v. Appendix; Variorum Statutorum et iurium.

Van der Fresen privilegien ehm van Carolo gegeven und van dem Pawesth Gregorio geconfirmerrt. Haec est Epistola libertas Phrisiorum quam 1 dedit Carolus magnus huic gentium. Et confimatio à Papa Gregorio. 1. Carolo Avermiddelst der gnade Gades ein koninck und keyser tho Roma und tho allen tiden vormerer des romischen rikes. Allen jegenwardigen und thokamenden luden freundliken geschreven. 2. Op dat de werke uns dijngen, de dar schehen, in der tidt nicht mijdt der tidt vorgehen, so plecht men sehe mijth den tugen der schrifft tho bevelen, up dath mijth der vorgetenheidt nenen ende entfanghen, und ock up dath sijck de nhakomelinge des vorfrouwen2, dath de vorvaders sijck so ehrlick heben gehatt. 3. So begeren wij, dath alle lude wethen scholen, wo dath Ludgerus hertoge van Sassen, hefft vorsaketh und geweigert Tributh tho gevenn deme romischen kaijser van sijner herrlicheidt und hertochdoms halven nha der gewanheid des romischen rijkes, alse sijne vorvaders hadden gedaen und gegeven. Und noch vortmher hefft sijck desse vorgeschreven hertoch Ludgerus hoverdicliken und schmeliken vorhevenn jegen uns, buthen ohrlove in eijne beschwerunge des gantzen romischen rijkes, und hefft geboden allen Luden sijck einen koninck von sehe tho heten. Darnha alse wij Carolus vann Gades gnaden keiser re3. Dusses vorgenanten Ludgerus hoverdicheidt und unrechtverdicheidt nicht lenger konden vordulden . So hebben wij averst vormiddelst onsen wijsen rhade de Osth Fresen und West Fresen, de dar weren, alse uns gesecht wardt, Eddele strenge und talle, ock kusche ehrbarlicke und seher wunderlike thone Mannhe tho wesen, tho hulpe geropen, welckerenn Fresen de vorgenompte hertoch vele swaricheidt hadde gedaen, omme sehe sijck underdanich tho maken, woll dath sehe sijck strengeliken setten thor where. 4. Und daromme hebben sehe sijck seher vortrouwet, in jegen war// 41// dicheidt unser baden, dath wij ons vorothmodigeden, sehe in eine hulpe tho ropende und hebben uns freyghwillich gelavedt und wijllich gewesen uns tho helpende, up dath wij de ehre des keijserdohms mochten beholden. So is darnha beropen eijn seeker stridt twischen den hertogen Ludgerum und den Fresen. In welckerem de Fresen hebben so strengeliken und khoenliken jegen Ludgerum den hertogen und sijne deners geslagen, dath sehe den stridt gewunnen hebben, und den hertogen Ludgerum mijth allen sijnen besten mans und rijdderschup gefangen, und dath hertochdoem van Sassen gantsz wredtliken verdorven und den hertogen Ludgerum myth sijne Rijdderschup, de dar levendich gebleven wheren, hebben sehe uns Carolo avergeleverdt, und nha sodaner victorien hebben wij sehe gedanket und mijth groter frouede4 gesand tho huse. 5. Item hierna is idt geschehen, dath de romener Inkomelingenn wolden unsen keijserlicken gebaden nicht underdanich sijn wesen, und togen tho sijck sommige gerechticheidt buten unsen Ohrloven, in schaden und schwarheit des gantszen romischen rikes, so dath wij ock hulpe repen der truwen mannen de romischen rikes, wedder tho stahende und tho straffen sodane schadelike sake: Alse dath nhu ock hebben gehoredt desse vorgenomede Fresen, so sijndt sehe ungheropen uth ereme eigen frijen wijllen mijth einer groten veleheidt der Fresen uns tho hulpe gekamen, und mijth unser Cochorden und regiment nha Roma gereijsedt und alse unse hupe der stadt Rhoma begunde tho nalen,5 dho scheideden sehe sijck van unser Cohorden und hupen, und makenden under sijck eijne sunderlike Slachtordenunge, und begunden starkliken tho stridende jegen de Romere unse viende, de jegen uns uth der stadt quemen. In welkerem stride van beijden parthen vele geslagen sijndt. Nochtans so hebben de Fresen fromliken den stridt gewunnen, und de allereddelsten van

Romha vorslagen und drungen sijck mijdt de romere de nha der stadt wedder weeken mede in de Stadt, und wunnen also de Stadt und steken ehre bannijer baven uth der engellborch und geven uns de stadt wedder und hebben de wedderspannigen romere under unse gewaldt gedwungen. 6. Welcker Wij Carll koninck und keijser ahnmarckende und seegen // 42// der Fresen Ersamheidt, koenheidt unde truwlike bestendicheit, de sehe uns und bij unsem rijke hebben bewijsedt. 7. Hiromme so wolden wij keijser Carll den fresen ock wedder gunnen und geven von unser konincklicken gewante mogenheidt eijne sunderlike gave, avermittelst radt und vullbordt unser prijnsen: welker is de Tributh Augusti unses vorvaders gesetted den fresen jahrlikes tho geven. Alse twintich pundt goldes de de fresen jharlikes plegen tho geven deme romischen rijke uns und unsen vorvaderen. Duth geve wij nhu den fresen quidt, so dat noch wij noch unse nhakomelijnge van den Fresen noch van eren nhakomelijngen esschen scholen offt einich exactiren up sehe tho don. 8. Vordt ahn, so geve wij uth unser koninckliken Autoriteten eijne freijgheijdt so dath de fresen mijth alle eren gebaren und ungebaren scholen werden freigh tho blijvenn in ewicheidt, und mogen vor de holten halszbande, so ehnen de koninck Radtbatus tho Dennemarck tho dragende hefft uperlecht, henferner nhu dragen, darvor ahn stadt, goldt und sulver. 9. Vort mher so beden wij und setten uth unser koninkliken mogenheidt dath nhen here schall herschoppie aver de fresen hebben. Idt en sij denne uth eren frijen wijllen und vullbhorde. 10. Unde vorth so setten wij, up dat wij frhe6 (?) nicht sunder heren laten wesenn, so scholen sehe uth sijck sulvest radeslude kesen, so vele alse eme van noden sijndt, und de scholen in werdliken saken richten. 11. Vordt mher so setten wij, dath desse gekaren radeslude scholen jharlikes nha der romischen gewante, kesen einen wijsen underschedenen und werdigen personen. Und dijth schall wesen eijn hovedt van den Fresen und dessen scholen wesen underdanich und horsam alle fresen. Und desse persone schal heten de Potestatt edder macht der fresen: Vorth mher so setten wij dath de genne de van den fresen geld oft gudt hefft, rijdderstaedt tho fhoren und wijll rijderstaedt voeren, den schall desse vorgenomede persone, de dar hetedt de Potestatt der fresen umme gorden sijn schwerdt und geven eme eine sijne handt, alse idt gewandtlick is, Calopho7 // 43 // So schall he einen ridder maken und eme vordt ernstlickenn beden, seggende: Nhu vordt ahn schaltu ridderstaedt voeren und ghan midt dijnem harnsche und kleidunge nha gewante der frankriken ridders, wenthe wij hebben gemaketh de personen und moeth der fresen, alse van Gade und der nhaturen ehm gegeven. 12. Isset sake dath sehe striden wijlth leren , so ehn sijndt nene stridtfursten so stoldt, sehe mogen sehe wol vorwijnnen, aver middelst starkheidt und koenheidt, in deme dath sehe mijth dem harnsche tho striten gewandtlich sijndt. 13. Und desse rijdder schall denne sijne rijdderschup van den vorgesechten Potestatt enthfangen. In welkerem rijdder und Potestadt, schilde unse keyserlike guldene Crone schall wesen gemaledt, in eijn teken sijner freijgheidt und daromme so beden wij und settenn, dath alle de fresen. De rydder staedt fhoeren wyllen, scholen ere hare laten korren wenthe baven eher Ohren up dath sehe darmede mogen bewijsen ehere freigheidt ehne8 van uns gegeven. Und offt nhu jemand uth quader und hoverdiger vormetenheidt der fresen freigheidt breken wolde, so setten wij darjegensth eijne beheglike sentensz alle unser Prinszenn des Romischen rijkes: dath de jennige de sijck settedt jegen de freigheidt der fresen, de wij keijser Carll mijth alle unsen prinszen ehn hebben gegeven, de schall sijn vorschreven und vorworpen van der geselschup des gelavigen romischen rijkes: und darumme so gebeden wij uth koninkliker Autoritett und macht de vorschrevene vijende tho wesen des gantszen romischen rikes und offt dar jemandt hulpe und bijstand dede, de fresen tho bestrijdende edder tho vorvolgende, de schall darmede fallen in viendstschup und in torne des

gantszen romische rikes. 14. Vort mher so setten und gebeden wij uth koninckliker macht, dath offt jemandt den fresen schaden wolde dhon, in lijff offt gude, so idt aversth van jemande worde geschehen, so scholen idt unse nhakomelinge nicht ungewraken laten, alle where idt ock sake, dath dar jemandt van werdtliken // 44 // vorbede, wenthe mhen schall sehe vorfolgen und pinigen, gelik alse viende des romischen rikes. 15. Und dusse sentetie sunsth vann uns gegeven wijllen wij und gebeden vormiddelsth macht unser keyseliken mogendheidt, dath sehe vastichliken und strengeliken in ewicheidt werde geholden. Und bij dessen gegenwardigen schrifften betugen wij, dath wij van unsen hilligen vader dem pawest Gregorio hebben vorkregen. Dath whenner de vorbenomede fresen ehre klage brachten vor den pawest Gregorio offt sijne nhakomelinge mijth dem breve ehrer Previlegien edder freigheidt, so schall de Pawest sodanige miszdeders dhoen vorschriven und vorbannen, und ehr landt Interdict setten und in den bhann; welkeren bhaen nemandt den de pawesth entbijnden schall, edder vormiddelst sijnen sunderlingen Legaten. 16. Und up dath dith loffelike werk und Privilegium ewichlike sterkheidt moge holden, so dath idt noch van uns noch van unser nhakomelijngen moge werden voranderth offt ingebraken, edder inn twijvell tho kamen. Und ock up dath desse upgenomeden fresen mogen sijck uth sodaniger prevelegien ewichliken vorfreuen, so hebben wij desulven laten schriven und desse unse bulle mijth unsem gulden segell gesterket. Und dusses werkes uns breves sijndt Tugeslude Wenszeslaus, koninck van Bhemen, Wernhardus, hertoch van Beijern, Lyuppoldus hertoch van Merannesz, Hinricus hertoch van Ostenrick, Ottho hertoch van Schwavenn, Conradus Markgrave van Mijsen, Heroboldus landgrave van Doringen unde vele andere vornemende fursten und Prinszen. 17. Duth gemaked und gegeven tho Latranen inth Jhar unses heren soven hundert negen und sostich, Indictione 10. 18.

Van dusser freigheidt is eijn oldt ledt9 der fresen gewesenn welker sehe in erer tho samende kumpsth in hoegen10 und werdschuppen edder sunsten in der Collation plegen tho sijngen, wor under anderen desse worde im anfange des leedes werenn, also ludende : Wy eddelen fryen fresen wy sijndt nhu alsi freigh, dath wy nene Tributh gevenn und eijn freigh volck syn und mogen ock henfordt dragen, // 45 // beijde sulver und rodes gold, de uns hefft gegeven Carll de koninck stoldt, wol wolde dem sulven keyser nicht synres herten holdt. ......... Mijth mheer anderen stadtliken worden ehrer Averwinnunge in frijges handell und sunsten anderen geschesten und daden. Welkes dorch versumenisze der vorvaders in Nhaleszunge und in vorgetunge geraden sijn. 19. Item, dusse Freigheidt der fresen wo vorgeschreven, hefft gebraken und tho nichte gemaketh de erbar hovedlinck Focke Ucke, alse de Cronica uthgewised. NOTEN. 1. In Pufendorffs druk staat de “m” op de kop. 2. Hier is een “F “ gedrukt, een “t” maakt er een leesbaarder woord van. 3. Hier staat “re”, moet waarschijnlijk “se” zijn. 4. Frouede, in tegenwoordig Duits Freude, moet dus vreugde zijn. 5. Nalen, moet wrsch nahen of naderen zijn. 6. Frhe, zal Fresen moeten zijn. 7. In de gedrukte tekst hier vertaald als “ein backenschlag” geven. 8. Ehne = ehme. 9. Ledt, bedoeld wordt lied of leed. Zie 2 regels lager. 10. Ik vermoed “loegen”als in het Grunnings “lougen” voor plaats of plek achteraf. ( met dank aan wln. M.A. Holtman.)

OPMERKING. 1. Hier staan de in het tekstdeel te lezen woorden voor potestaat vlak naast elkaar. Mijn gevoel heeft me in zoverre niet bedrogen dat ik de termen macht, moegendheid, potestaat en “potestas” in het Latijn zeer dicht bij elkaar vond liggen. Deze tekst veel later gevonden, bij mijn bezoek aan het Staatsarchiv in Oldenburg, waar de heer Ekkehard Seeber me op deze delen van Pufendorf attent maakte. Mijn vermoeden over wat deze drie begrippen inhielden werden in deze tekst aardig bevestigd. OPMERKING 2. Volgens dit aanhangsel aan de tekst is Focko Ukena de schuld van alles. Dat “alles” kunnen we nu ook begrijpen. Hij voerde vier belastingen in, terwijl volgens dit zogenaamde privilege de Friezen van elke tribuut of andere bijdragen waren vrijgesteld. Het blijkt uit meerdere van de hier verzamelde stukken, dat de Friese gebieden vooral allergisch waren voor het begrip belasting. Dat wijst er enerzijds op dat Fryslân – in dit geval de Friese landen in het algemeen- arme gebieden waren. En gezien het gepingel, zie Register OostFriesland, kon dat wel eens waar zijn geweest. Aan de andere kant de rijke hoofdelingen hadden aan belastingen, net zo als de tegenwoordige internationals (in feite staten in de staat) even zeer een hekel. Enkele van de “grootsten” van deze hoofdelingen geslachten hebben in verschillende Friese landen getracht de alleen heerschappij te krijgen. Om te beginnen met Focko Ukena, zelf die zich hadden omhooggewerkt via de Tom Broks, die die ambities ook hadden in Oostfriesland. En daar zou het het geslacht Cierksena uiteindelijk ook slagen: zij werden de inheemse graven van hun gebied. Maar ook in andere gebieden hebben bij tijd en wijle sommigen een poging gewaagd om al dan niet zelfstandig als potestaat, baljuw onder bezetters, of als dictator de baas in hun gebied te spelen. Denk aan de Dekema's ( zelfs gekozen tot potestaat), de Cammingha's die tijdelijk baljuw zijn geweest, evenals de Tjaarda's ; terwijlde Donia's uit de Donia oorlog hadden waarschijnlijk ook meer bedoelingen om hogerop te komen, dan ons uit papieren is overgeleverd. Maar volgens de chronikeur en onze kopiïst citeert hem instemmend, heeft Focko Ukena het voor de Friezen verpest. Maar deze laat vijftiende-eeuwer, had toen nog niet in de gaten welke gevolgen het bestaan van de in Focko's tijd niet tot uitvoering gekomen kernstukken, prologen, keuren en landrechten nog zouden hebben, nadat ze enkele tientallen jaren zouden blijven rusten, tot de leidende stukken in Landencodexen en de hele Friese politiek zouden worden. En toegepast op onze tijd: Hoe de geschoolde historici er een nationalistisch politiek item van maakten. Door de gewone Friezen te laten geloven dat ze de eersten waren en de besten . En merkwaardig genoeg twintig jaar na Focko Ukena was de “Urheber” van deze stukken in vergetelheid geraakt en werden ze voor veel ouder aangezien dan in werkelijkheid Focko zelf werd daarentegen tot de boeman van de Friese Vrijheid gemaakt. Om eerlijk te zijn Focko was niet de enige, en niet de eerste. Iedereen die we in de geschiedenis van de Friese vrijheid tegen komen heeft zijn steentje aan de geleidelijke afgang wel bijgedragen. Ondanks tijdelijke successen, viel men daarna des te dieper en moest men opnieuw standpunten innemen, die door ietwat lagere eisen meer succes konden opleveren.

VERTALING. VAN HET PRIVILEGE VAN DE FRIEZEN, dat hun door Carolo is gegeven en door Paus Gregorius is bevestigd. 1. Karel door de genade Gods koning (en) keizer te Rome en te allen tijde vermeerderaar van het Roomse rijk; aan de tegenwoordige en toekomende geslachten met genegenheid geschreven. 2. Opdat door het verglijden van de tijd de dingen die gebeuren niet door de tijd vergaan, pleegt men

ze met getuigen op schrift te stellen, opdat wat er in de loop der tijden is ontvangen, zodat het nageslacht er op kan vertrouwen, wat de voorvaderen werkelijk hebben gekregen. 3. Zo begeren wij dat alle leiden zullen weten, dat, toen de hertog Luderus van Saksen destijds heeft verzaakt en geweigerd tribuut te betalen aan de keizer te Rome, vanwege [ het bezit van] zijn heerlijkheid en het hertogdom, volgens de gewoonte van het Roomse rijk, zoals zijn voorvaderen hadden gedaan en (gegeven.) En bovendien heeft deze hertog Luderus zich hoofaardig en smadelijk tegen ons verheven zonder toestemming en tegen de zin van het gehele Roomse rijk en heeft geëist dat een ieder hem in het vervolg koning [van Saksen] moest noemen. Daarna, toen wij Karel, vanwege Gods genade keizer, deze voorgaande hoofaardigheid en onrechtvaardigheid niet langer kon verdragen, hebben wij als eerste onze wijze Raad van Oostfriezen en Westfriezen bijeen geroepen, zoals ons gevraagd was [en deze ] edele, gestrenge mannen in gezamenlijkheid ook [meerdere] goede en bijzondere mannen zijnde te hulp geroepen, omdat die de hertog de Friezen veel problemen heeft opgeleverd, om hen te onderwerpen en waar zij zich ernstig tegen hadden verzet. 4. En daarom hebben Wij Karel hun zozeer vertrouwd, en tengevolge van deze onze verzoeken, dat wij ons hebben verootmoedigd hun hulp in te roepen, en ze zijn ons vrijwillig gevolgd en ons uit vrije wil geholpen opdat Wij de eer van het Keizerschap mochten behouden. Toen is daarna een oorlog uitgebroken tussen Lugerus en de Friezen, waarbij de Friezen zo sterk en dapper tegen hertog Lugerus zijn opgetreden e[ en hem] met zijn beste manschappen en de ridderschap gevangen hebben genomen. En het hertogdom Saksen in zijn totaliteit zwaar geplunderd en de en de hertog Lugerus met diegene van zijn ridderschap die nog in leven waren hebben wij aan Karel overgeleverd en na een zo grote overwinning hebben wij hen bedankt en onder die grote dank naar huis gestuurd. 5. Item is het hierna gebeurd, dat de inwoners van Rome zich niet onder het gezag van onze keizerlijke [Macht] wilden schikken en trokken zekere rechten aan zich, buiten onze toestemming, hetgeen schade en moeilijkheden in het Roomse rijk veroorzaakte zodat Wij ook de getrouwe mannen van het Roomse rijk om deze schadelijke zaken te weerstaan en te straffen . Dat nu hadden deze Friezen hiervoor genoemd [gehoor] en zo zijn ze zonder er toe opgeroepen te zijn uit eigen vrije wil met een groot aantal Friezen Ons te hulp gekomen en [zijn] met onze Cohorten en onder onze aanvoerder [mee] naar Rome gereisd. En toen ons beleg van de stad Rome begon te tanen, toen scheidden ze zich van onze Cohorten af en stelden zich op in een aparte slagorde en begonnen met een stevige strijd tegen de Romeinen, onze vijand, die vanuit de stad op ons af stormden, in welke strijd van beide kanten velen sneuvelden. Desondanks hebben de Friezen met hun geloof [ in hun kracht] de strijd gewonnen en de aller edelsten van Rome verslagen [ en toen] de Romeinen in hun stad terug vluchtten drongen ze mee de stad in en veroverden op die manier de stad en vouwden hun banier uit boven op de Engelenburcht en ze geven ons de stad terug en zo hebben ze de weerspannige Romeinen weer onder Ons gezag gebracht. 6. In dit geval zagen wij dat Karel, koning en keizer dit opmerkte en de Friese betrouwbaarheid, dapperheid en voortdurende trouw die wij aan zijn Rijk hebben bewezen. 7. Hierna wilden Wij, keizer Karel de Friezen op onze beurt een gunst bewijzen en geven vanwege Onze koninklijke gewoonte en macht een bijzondere gave [geven], door middel van de [wijze] raad en de toestemming van onze vorsten: Betreffende de jaarlijkse tribuut van Augustus die onze voorvaderen hadden ingesteld, *1) [en die] de Friezen dienden op te brengen. Oftewel de 20 pond goud die de Friezen jaarlijks plachten te geven aan het Roomse (romeinse) Rijk, en aan onze voorvaderen. Dit nu schelden wij de Friezen kwijt, zo dat wij, noch onze nakomelingen van de Friezen noch van hun nakomelingen [dit] van hun zullen eisen, of [door] een andere schatting in te stellen. 8. Aldus schenken wij hun vanwege Onze Koninklijke Autoriteit hun een vrijheid waarmee de

levenden zowel als de ongeborenen tot in der Eeuwigheid vrij zullen blijven en [vanaf nu] mogen ze in plaats van de houten halsbanden die de Koning Ratbatus van Denemarken hen heeft bevolen te dragen, in het vervolg gouden en zilveren [ ] dragen. 9. Voorts zo stellen wij en bepalen wij vanwege onze Koninklijke Autoriteit dat er geen heer over Friesland zal worden aangesteld. Tenzij ze zulks zelf zouden wensen uit vrije en algemene wil. 10. En voorts zo bepalen wij, opdat mijn volkeren niet zonder “bestuur” zouden zijn moeten ze uit hun midden raadslieden kiezen, zo veel als er nodig zijn en zij zullen in wereldlijke zaken recht spreken. 11. Voorts zo bepalen wij, dat deze gekozen raadslieden jaarlijks volgens de gewoonte der Romeinen, een wijs, verstandig en geacht persoon. En hij zal het hoofd der Friezen zijn en alle Friezen zullen hem onderdanig zijn, en hem gehoorzamen. En deze persoon zal de Potestaat, of de Macht *2) der Friezen worden genoemd, voorts bepalen wij dat degenen van de Friezen die geld of goed hebben de staat van ridder mogen voeren. En als hij dat wil, dan zal zo iemand degene die dan potestaat is, hem zijn zwaard aangorden en zijn hand opsteken en zweren zoals algemeen gebruikelijk is. Zo zal hij ridder worden gemaakt en met strengheid van hem eisen, onder de woorden: Nu zul je voortaan ridder zijn, en naar de gewoonte van de Franse ridders harnas en kleding dragen, want wij hebben het volk en het karakter van de Friezen erkend, zoals god hun deze natuur heeft gegeven. 12. Mocht het zo zijn dat ze aan tournooien mee willen doen, dan is er geen van de strijdenden zo dwaas, dat ze kunnen denken dat se [die Friezen] wel even zullen overwinnen, want door kracht en door dapperheid omdat ze gewend zijn in harnas te strijden [* ..... ontbreekt iets?] 13. En deze ridder zal dan zijn ridderlijke tekenen van de bedoelde Potestaat ontvangen, waarbij de Potestaat de ridder vraagt om op zijn schild onze keizerlijke kroon zal doen afbeelden als teken van zijn vrijheid en daarom vragen en bepalen wij dat alle Friezen die de ridderlijke staat willen voeren hun haar zullen laten opscheren vanaf de oren naar boven,*3.) zodat ze daarmee de vrijheid door ons gegeven kunnen laten zien, die wij hun gegeven hebben. En wanneer ooit iemand met kwade of hoogmoedige bedoelingen de vrijheid van de Friezen te niet willen doen, dan stellen wij daar in dat geval een passende uitspraak van alle vorsten van het Duitse Rijk [tegenover]: dat degene die de Friese vrijheid wil aanvallen, die wij Keizer Karel met al onze vorsten hen gegeven hebben, die zal zijn uitgestoten uit het uit het verbond van degenen waar het Roomse Rijk op steunt. En daarom bevelen wij uit onze Koninklijke autoriteit en macht, om die vijanden te bestempelen als vijand van het gehele Roomse Rijk en wanneer iemand hun daarin zou helpen en bijstaan om de Friezen te bevechten of te vervolgen, die zal daarmee vervallen in de vijandschap en toorn van het ganse Roomse Rijk. 14. Voorts bepalen en gebieden wij vanwege onze koninklijke macht, dat wanneer iemand de Friezen schade zou willen berokkenen aan lijf en goed en als dit ook door maar iemand zou worden gedaan ondanks het feit dat dit in alle opzichten verboden is, zullen onze opvolgers dat niet ongewroken laten, want men zal diegenen vervolgen en pijnigen als vijanden van het Roomse rijk. 15. En door deze sententie uit genegenheid door Ons gegeven willen wij en bevelen wij dat ze door middel van de macht en onze Keizerlijke Waardigheid, dat deze strak en streng zal worden onderhouden. En bij dit tegenwoordige schrijven getuigen wij, dat wij van onze Heilige Vader Paus Gregorius hebben verkregen dat, wanneer de Friezen hun klacht voor hem Gregorius of zijn opvolgers zouden voorleggen, met de brief van hun Privileges of Vrijheid, dan zal de Paus zulke misdadigers hun de verbanning aanzeggen en hun land de kerkelijke regelingen als kerkdienst, en gewijde begrafenissen verbieden en zo iemand [ook] in de Ban doen, die niemand anders dan de Paus kan ontbinden of hoogstens door speciale legaten. 16. En opdat dit loffelijke Stuk en Privilege eeuwig zijn kracht mag behouden, zo dat het noch door ons noch door onze nakomelingen zal worden veranderd of er inbreuk op zal worden gemaakt, of dat er

twijfel over zal ontstaan. En ook op dat deze bedoelde Friezen zich op deze dusdanige privileges eeuwig zullen mogen verheugen, zo hebben Wij deze laten schrijven en deze Bul van ons gouden zegel voorzien. En van dit stuk en brief zijn getuige: Wenzeslaus koning van Bohemen, Wernhardus, hertog van Beijeren, Leopold hertog van Meran, Hendrik hertog van Oostenrijk, Otto Hertog van Zwaben, Coenraad markgraaf van Meissen, Herbold landgraaf van Thüringen en vele andere voorname vorsten en prinsen. 17. Dit [is] gegeven en gemaakt in het Lateraan in het jaar 769. 18. Van deze vrijheid heeft een oud lied onder de Friezen gecirculeerd, wat ze in hun bijeenkomsten [en] in kroegen en herbergen zongen en wat ze op andere bijeenkomsten plachten te zingen, waar onder andere deze woorden in het begin van het lied stonden: “Wij edele vrije Friezen wij zijn nu “alzo” vrij dat we nu geen tribuut meer geven, en een vrij volk zijn, en mogen ook zilver dragen en rood goud, dat ons is gegeven door Karel die koning trots, wie zou zo'n keizer niet in zijn hart dragen, .... “ met nog meer prachtige bewoordingen van hun overwinningen, in verband met hun vrijheid, en andere feiten en daden, die door nalatigheid van onze voorvaderen maar gedeeltelijk en mondeling zijn overgeleverd. 19. Voorts, deze vrijheid van de Friezen zoals hier voor beschreven is verbroken en teniet gedaan door de edele hoofdeling Focke Uke(na), zoals in de kroniek staat beschreven. *4) zie opm 2. bij het origineel, hierboven. NOTEN. 1. In de onderhandelingen vanaf 1310 is er nooit sprake geweest van het begrip tribuut. Het is volkomen nieuw en is waarschijnlijk gebaseerd op de herontdekte teksten van Tacitus, in de 15e eeuw. 2. Potestaat, macht en mogendheid blijken hier wel heel erg dicht bij elkaar te staan, moet ik vier jaar na de vertaling van de onderhandelingen van 1345 constateren. Zie ook opm 1. bij het origineel. 3. De enige waarvan uit geschrifte blijkt dat hij er zo (belachelijk?) bij liep was Scherne Wijbe. En dat was in de laatste helft van de 15e eeuw. Veel ouder zal deze versie van het privilege dus niet zijn.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1