analyse van de KNELPUNTBEROEPEN
in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
in 2011 BRUSSELS O B S E R VATORI U M VOOR DE WERKGELEGENHEID
BRUSSELS O B S E R VATORI U M VOOR DE WERKGELEGENHEID
ANALYSE VAN DE KNELPUNTBEROEPEN IN HET
BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST IN
2011
INHOUDSTAFEL
INLEIDING ............................................................................................................................... 5 1.
METHODOLOGIE ................................................................................................................ 7
2.
LIJST VAN KNELPUNTBEROEPEN IN 2011 ................................................................................ 11
3.
OORZAKEN VAN DE AANWERVINGSPROBLEMEN ......................................................................... 13 3.1
3.2
Kaderfuncties en beroepen in de communicatie ...................................................................................14 3.1.1
Ingenieurs ........................................................................................................................ 14
3.1.2
Vertalers........................................................................................................................... 15
Onderwijzend personeel ......................................................................................................................16 3.2.1
3.3
3.4
3.5
3.6
3.2.2
Leerkrachten secundair onderwijs .................................................................................... 17
3.2.3
Instructeurs, lesgevers ..................................................................................................... 18
Beroepen in de medische, sociale en hulpverlenende sector.................................................................20 3.3.1
Verpleegkundigen ............................................................................................................ 20
3.3.2
Ergotherapeuten............................................................................................................... 21
Administratieve beroepen ....................................................................................................................22 3.4.1
Secretarissen .................................................................................................................... 22
3.4.2
Administratieve bedienden, onthaal en communicatie ...................................................... 23
3.4.3
Bedienden financiële transacties en verzekeringen ........................................................... 23
3.4.4
Boekhouders en hulpboekhouders.................................................................................... 24
Commerciële beroepen ........................................................................................................................25 3.5.1
Vertegenwoordigers ......................................................................................................... 25
3.5.2
Verkopers......................................................................................................................... 26
Beroepen in de informatica ..................................................................................................................27 3.6.1
3.7
3.8
3.9
Leerkrachten basisonderwijs ............................................................................................ 16
Informatici en aanverwante beroepen ............................................................................... 27
Technische beroepen ...........................................................................................................................29 3.7.1
Tekenaars ........................................................................................................................ 29
3.7.2
Technici in de natuur- en toegepaste wetenschappen ...................................................... 29
3.7.3
Mecaniciens-herstellers.................................................................................................... 31
3.7.4
Elektromecaniciens........................................................................................................... 31
Beroepen in de bouw ...........................................................................................................................32 3.8.1
Loodgieters, installateurs sanitair en buizenfitters ........................................................... 32
3.8.2
Elektriciens en elektricienherstellers ................................................................................. 32
3.8.3
Timmermannen en schrijnwerkers.................................................................................... 33
Beroepen in de transport en logistiek...................................................................................................34 3.9.1
Magazijnbedienden .......................................................................................................... 34
3.9.2 Bestuurders van motorvoertuigen .............................................................................................. 34
3.10
3.11
4.
Beroepen in het toerisme en de horeca ................................................................................................36 3.10.1
Koks................................................................................................................................. 36
3.10.2
Zaalkelners en serveerders ............................................................................................... 36
Ambachtelijke beroepen ......................................................................................................................38 3.11.1
Bakkers en banketbakkers ................................................................................................ 38
3.11.2
Beenhouwers .................................................................................................................... 38
VOORNAAMSTE OORZAKEN VAN HET KNELPUNTKARAKTER ......................................................... 39
BESLUIT ............................................................................................................................. 43 BIJLAGE ............................................................................................................................. 47
INLEIDING
Het simultaan creëren van welvaart en armoede, integratie en uitsluiting, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest illustreert goed de paradox waarmee grote steden worden geconfronteerd. Hoewel het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de grootste werkgelegenheid biedt in het land met 702.000 banen in 2011 - méér dan een nationale baan op zes - is de werkloosheidsgraad (berekend op administratieve basis) hoog en bedraagt 20,4%. De ruime arbeidsreserve betekent echter niet dat Brusselse bedrijven niet geconfronteerd kunnen worden met aanwervingsmoeilijkheden. Of het nu gaat over "piek"-sectoren, zoals de informatie- en communicatietechnologie, of de meer traditionele sectoren, waaronder de handel en de horeca of de bouw, geen enkele activiteitensector lijkt eraan te kunnen ontsnappen, evenmin activiteiten met een horizontaal karakter zoals de administratieve beroepen. Daarbij hebben de aanwervingsmoeilijkheden zowel betrekking op beroepen met een laag opleidingsniveau als op beroepen die hogere kwalificaties vereisen. Om ideeën omtrent de mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, wat een belemmering vormt voor de professionele integratie en de economische ontwikkeling, aan te reiken, stelt het Brussels Observatorium van de Werkgelegenheid jaarlijks, sinds 1998, een lijst op van beroepen waarvoor er wervingsproblemen bestaan, de zogenaamde knelpuntberoepen, en analyseert de factoren die de oorzaak zijn achter deze spanningen. Om de moeilijk in te vullen werkaanbiedingen, de zogenaamde knelpuntberoepen, te bepalen, baseert het Observatorium zich op de door Actiris ontvangen werkaanbiedingen, een van de kanalen waarvan de ondernemingen gebruik maken om hun werkaanbiedingen te verspreiden. Voor deze werkaanbiedingen wordt de invullingsgraad en de looptijd berekend door het Observatorium. De beroepen die zich op de lijst van knelpuntberoepen bevinden, worden gekenmerkt door een langere looptijd en een invullingsgraad die lager ligt dan het geheel van de ontvangen werkaanbiedingen. Aangaande deze definitie is het belangrijk op te merken dat indien een beroep zich op de lijst van knelpuntberoepen bevindt het niet noodzakelijk onmogelijk is om kandidaten voor dit beroep te vinden. Een lagere invullingsgraad en een langere looptijd beletten niet dat een groot aantal van de werkaanbiedingen voor het betrokken beroep wordt ingevuld. Bovendien is het belangrijk om te benadrukken dat de oorzaak van de knelpuntberoepen niet noodzakelijk te maken heeft met krapte op de arbeidsmarkt. De oorzaken zijn complex en geenszins eenduidig, vaak spelen meerdere factoren die een beroep tot knelpuntberoep maken. Hoewel een tekort aan kandidaten voor de vacante betrekkingen voor bepaalde beroepen de moeilijkheden verklaren, spelen ook elementen zoals een discrepantie tussen de vereisten van de werkgever en het profiel van de werkzoekenden een rol, bijvoorbeeld wat betreft specifieke bekwaamheden, talenkennis of ervaring. Andere mogelijke oorzaken zijn het slecht imago van bepaalde sectoren of bepaalde beroepen, en de arbeidsomstandigheden, die soms gezien worden als onaantrekkelijk en die de loyaliteit van
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
5
de werknemers belemmeren en die de werkzoekenden aanzet om hun zoeken te richten naar andere beroepen of activiteitensectoren.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
6
1. METHODOLOGIE
Sinds 1998 stelt het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid een lijst op van knelpuntberoepen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest volgens een methode die relatief stabiel is in de tijd. Deze inventaris, die jaarlijks wordt vastgesteld op basis van de ontvangen werkaanbiedingen door Actiris, wordt opgesteld in twee complementaire stappen. Vooreerst is er een statistische analyse, aangevuld met een raadpleging van mensen op het terrein (met inbegrip van, afhankelijk van het jaar, de consulenten van de Directie Werkgevers van Actiris, de werkgeversorganisaties, en de beroepenreferentiecentra). De eerste fase is een louter statistische analyse, die bestaat uit de toepassing van drie kwantitatieve selectiecriteria op alle werkaanbiedingen (met uitzondering van de Eures en Interim werkaanbiedingen) die Actiris gedurende het bestudeerde jaar heeft ontvangen, in dit geval 2011. Deze drie criteria1 zijn: gedurende het jaar werden minstens 20 werkaanbiedingen voor dit beroep ontvangen; de invullingsgraad2 van de werkaanbiedingen voor het beroep is lager dan de invullingsgraad van alle beroepen (in 2011 bedroeg de invullingsgraad 64,0%); de benodigde mediane tijd om de werkaanbiedingen van dit beroep af te sluiten3 is langer dan de mediaan van de invullingstijd voor alle werkaanbiedingen (in 2011 bedroeg de mediaan van de invullingstijd 1,2 maand). Van de volledige lijst van beroepen, samengesteld op basis van de bij Actiris geregistreerde en beheerde werkaanbiedingen, worden enkel de beroepen weerhouden die simultaan aan de drie criteria voldoen. In 2011 heeft Actiris 25.186 werkaanbiedingen4 (exclusief Eures en Interim) ontvangen voor 815 verschillende beroepen. Uit de statistische analyse werden 102 zogenaamde knelpuntberoepen weerhouden. De statistische analyse combineert een absoluut criterium (minstens 20 werkaanbiedingen) met twee relatieve criteria. Deze twee worden bepaald door de algemene werking van de arbeidsmarkt. De keuze voor de drempel van 20 werkaanbiedingen is arbitrair en werd vastgelegd om een minimum aan representativiteit van de beroepen op de Brusselse arbeidsmarkt te waarborgen. De criteria in verband met de invullingsgraad en de looptijd 1
Sinds 1998, de start van de studie, heeft de methodologie een paar kleine wijzigingen ondergaan zonder evenwel de vergelijkbaarheid van de resultaten over de verschillende jaren in het gedrang te brengen. Bij de eerste analyse van de knelpuntberoepen werd een ondergrens van 6 werkaanbiedingen gebruikt. Geleidelijk werd deze ondergrens verhoogd (tot 10 werkaanbiedingen vanaf 1999, tot 15 werkaanbiedingen vanaf 2006 en tot 20 werkaanbiedingen vanaf 2010). Tot 2001 werd de gemiddelde looptijd als criterium gebruikt. Sinds 2002 werd voor de mediaan geopteerd. Het nieuwe systeem om de werkaanbiedingen te berekenen liet de keuze voor deze spreidingsmaat, die niet door extreme waarden beïnvloed wordt, toe.
2
Het percentage voldane arbeidsplaatsen t.o.v. het aantal ontvangen arbeidsplaatsen gedurende het jaar 2011.
3
Een werkaanbieding wordt afgesloten wanneer deze ingevuld is of wanneer de werkaanbieding geannuleerd
4
De werkaanbiedingen die ACTIRIS ontvangt in het kader van het samenwerkingsakkoord dat van kracht is sinds
wordt. juni 2006, omtrent de systematische uitwisseling van de werkaanbiedingen tussen de gewesten, worden in deze analyse niet opgenomen.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
7
zijn relatief. Dit brengt met zich mee dat een beroep dat bijvoorbeeld drie jaar geleden als knelpunt beschouwd werd, en nu dezelfde objectieve kenmerken (looptijd en invullingsgraad) heeft, niet noodzakelijk meer als moeilijk in te vullen beschouwd zal worden. Het belangrijkste voordeel van deze eerste fase van de analyse is de objectiviteit die volgt uit een cijfermatige verwerking van drie belangrijke parameters. De statistische analyse heeft een aantal beperkingen. Om deels hieraan tegemoet te komen wordt de statistische lijst van knelpuntberoepen voorgelegd aan de consulenten van de Directie Werkgevers van Actiris en om de twee jaar aan de werkgeversfederaties en aan de beroepenreferentiecentra. Dit jaar in het bijzonder, was er een uitgebreide consultatie van de beheerders van de werkaanbiedingen en van de Dienst Beheer Werkgevers (DBW).
Deze tweede fase van het onderzoek is cruciaal omdat op basis van hun praktische
ervaringen het knelpuntkarakter, dat naar voren komt uit de statistische analyse, bevestigd dan wel weerlegd kan worden. De expertise van de consulenten is zonder twijfel belangrijk gezien de vele rechtstreekse contacten die zij hebben met de werkgevers. Zo werden er dit jaar, hoewel dit niet overeenstemt met de statistische criteria, door de consulenten onder meer de beroepen onderwijzer, kleuterleider, leraar secundair onderwijs en installateur sanitair toegevoegd aan de lijst van moeilijk in te vullen beroepen. Daarentegen werden dit jaar een aantal beroepen waaronder snackbarmedewerker, hulpboekhouder en bediende reisbureau niet weerhouden als knelpuntberoepen alhoewel deze aan alle statistische criteria voldeden. Uiteindelijk werd, na consultatie van de consulenten van Actiris, een lijst van 29 beroepsgroepen met 81 knelpuntberoepen samengesteld voor het jaar 2011. Deze beroepen vertegenwoordigen 9.048 arbeidsplaatsen, wat overeenkomt met 35,9% van het totaal aantal ontvangen arbeidsplaatsen in 2011. Algemeen bedraagt de invullingsgraad voor de knelpuntberoepen 59,3% en de mediaanlooptijd is 1,3 maanden. Hoewel de raadpleging vooral gericht is op het valideren van de statistische lijst van knelpuntberoepen, is deze ook bedoeld om de oorzaken te ontdekken die ten grondslag liggen aan aanwervingsmoeilijkheden. Hun identificatie is cruciaal als we deze aanwervingsproblemen willen aanpakken. Deze oorzaken kunnen in drie categorieën onderverdeeld worden: kwantitatief tekort: er is een tekort aan kandidaten voor een bepaald beroep; kwalitatief tekort: de kandidaten voldoen niet aan de vereisten aangaande opleiding, ervaring, talenkennis, specifieke kennis of bekwaamheden, houding of persoonlijkheid; een tekort waarvan de oorzaak ligt in de ongunstige arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld wat betreft loon, stresserend, zwaar of gevaarlijk werk, vooroordelen t.o.v. een bepaald beroep, het uurrooster (avond-, weekend-, deeltijds werk ...), het statuut van zelfstandige of een ander kenmerk.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
8
Naast de drie bovengenoemde oorzaken hebben de consulenten van Actiris meerdere malen het bestaan van praktijken van etnische discriminatie genoemd bij sollicitaties, die de aanwervingsproblemen voor een aantal specifieke beroepen in het algemeen en in het bijzonder voor sommige beroepen versterken. Gezien deze praktijken vaak moeilijk merkbaar zijn, of zelfs heel subjectief zijn in sommige gevallen, werd besloten in het kader van dit onderzoek vooral te wijzen op het bestaan van deze praktijken in het algemeen, eerder dan deze specifiek in verband te brengen met bepaalde beroepen. Naast de andere factoren van spanning op de Brusselse arbeidsmarkt, hebben de consulenten van Actiris ook gewezen op het probleem van het gebrek aan kinderopvang, waarbij de kosten voor naschoolse zorg nog kritischer zijn voor eenoudergezinnen, wat een belemmering vormt voor werk...
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
9
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
10
2.
LIJST VAN KNELPUNTBEROEPEN IN 2011
Elke jaar publiceert het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid de lijst van knelpuntberoepen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In 2011 telt deze lijst 81 knelpuntberoepen, deze worden weergegeven in onderstaande tabel. Verder merken we op dat de beroepen in de tekst, ondanks het feit dat ze zowel voor mannen als voor vrouwen toegankelijk zijn, omwille van de leesbaarheid enkel in de genderneutrale vorm vermeld worden. Tabel 1 :
Lijst van de knelpuntberoepen in 2011
KADERFUNCTIES EN BEROEPEN IN DE COMMUNICATIE Burgerlijk ingenieur burgerlijke bouwkunde, industrieel ingenieur burgerlijke bouwkunde, industrieel ingenieur elektriciteit, industrieel ingenieur elektronica, industrieel ingenieur mechanica, burgerlijk ingenieur elektromechanica, industrieel ingenieur elektromechanica, industrieel ingenieur chemie of biochemie, productie-ingenieur (alle specialiteiten), vertaler ONDERWIJZEND PERSONEEL Onderwijzer, kleuterleider, leraar secundair onderwijs (2de, 3de, 4de graad), leraar secundair onderwijs (1ste, 2de graad), instructeur / lesgever talen BEROEPEN IN DE MEDISCHE, SOCIALE EN HULPVERLENENDE SECTOR Hoofdverpleegkundige, ziekenhuisverpleegkundige - gebrevetteerde, ziekenhuisverpleegkundige – bachelor/graduaat, kinderverpleegkundige – bachelor/graduaat, geriatrisch verpleegkundige – bachelor/graduaat, sociaal verpleegkundige – bachelor/graduaat, ergotherapeut ADMINISTRATIEVE BEROEPEN Directiesecretaris, commerciële secretaris, juridisch secretaris, bediende personeelsdienst, bediende commerciële dienst, telefonist-receptionist, adviseur bankproducten en verzekeringen, boekhouder COMMERCIËLE BEROEPEN Vertegenwoordiger diensten, vertegenwoordiger in bureaumateriaal, technisch vertegenwoordiger, vertegenwoordiger paramedisch materiaal, vertegenwoordiger voeding, vertegenwoordiger verbruikersgoederen, verkoper diensten, verkoper Hifi en bureaumateriaal, verkoper van gereedschappen en doe-het-zelf artikelen, verkoper van woon- en huishoudartikelen, verkoper in een groothandel, televerkoper, callcenter operator BEROEPEN IN DE INFORMATICA Ingenieur software, systeenanalist, netwertkarchitect, systeemprogrammeur, functioneel analist, analistprogrammeur, webmaster / webdeveloper, integratie- en implementatieingenieur ICT, programmeur, technicus helpdesk, netwerkbeheerder TECHNISCHE BEROEPEN Architectuur tekenaar / bouwkundig tekenaar / tekenaar openbare werken, tekenaar mechanica, tekenaar elektriciteit, technicus in de elektromechanica, technicus bouw (alle specialiteiten), conducteur van bouwwerken, technicus koel- en verwarmingstechnieken en technicus verwarming (HVAC), laboratoriumtechnicus onderzoek en ontwikkeling, laborant medische analyses, technicus elektronica, industrieel onderhoudsmecanicien, mecanicien hersteller van voertuigen, mecanicien hersteller van zware voertuigen, bussen en cars, elektromecanicien BEROEPEN IN DE BOUW Loodgieter - Installateur sanitair, industrieel elektricien - installateur en hersteller, schrijnwerker BEROEPEN IN TRANSPORT EN LOGISTIEK Magazijnverantwoordelijke, vrachtwagen chauffeur met oplegger (rijbewijs CE en medische geschiktheid) BEROEPEN IN DE HORECA Onderchef keuken, chef de partie, restaurantkelner, kelner café/taverne/brasserie, rangkelner, barman AMBACHTELIJKE BEROEPEN Banketbakker, beenhouwer
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
11
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
12
3.
OORZAKEN VAN DE AANWERVINGSPROBLEMEN
Naast de identificatie van de knelpuntenberoepen is de identificatie van de oorzaken van de aanwervingsproblemen cruciaal om gepaste oplossingen te kunnen aanreiken. Zo is voor elk beroep dat in 2011 werd aangeduid als knelpunt, door het Brussels Observatorium voor Werkgelegenheid naar verklarende factoren gezocht bij de consulenten van de Directie Werkgevers van Actiris. Ter herinnering, deze factoren komen overeen met drie categorieën: een kwantitatief tekort, een kwalitatief tekort waarbij de kandidaten niet voldoen aan de eisen van de werkgevers en ten slotte de tekorten die verklaard worden door ongunstige arbeidsomstandigheden. Voor elk van de knelpuntberoepen worden de verklarende factoren in onderstaand deel besproken en worden ook vier indicatoren weergegeven: het aantal ontvangen arbeidsplaatsen bij Actiris, de invullingsgraad, de reserve aan arbeidskrachten voor het beroep in kwestie en de verhouding van deze arbeidsreserve ten opzichte van het aantal ontvangen arbeidsplaatsen. Om de arbeidsreserve (AR) te analyseren, baseren we ons op de eerste beroepencode van de werkzoekende die bij Actiris is ingeschreven. Om diverse redenen is het echter onmogelijk om de arbeidsreserve per beroep in haar totaliteit te achterhalen. Eerst en vooral beschikt Actiris alleen over gegevens voor de niet-werkende werkzoekenden, terwijl ook personen die werken, studenten die hun studies dit jaar beëindigen of (werkende en niet-werkende) werkzoekenden uit het Vlaams of Waals Gewest werk kunnen zoeken in het Brussels Gewest en tot de arbeidsreserve kunnen worden gerekend. Bovendien als de eerste beroepencode met de eerste beroepskeuze van de werkzoekende overeenstemt, betekent dit echter niet dat hij zijn zoektocht beperkt tot werkaanbiedingen voor deze job. De variabele “arbeidsreserve ten opzichte van het aantal arbeidsplaatsen” (AR/WA) geeft de verhouding weer tussen het aantal ontvangen arbeidsplaatsen door Actiris en het aantal niet-werkenden werkzoekenden per beroep. Rekening houdend met bovenstaande opmerkingen geeft deze variabele slechts een (onvolledige) aanwijzing weer het kwantitatieve tekort.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
13
3.1
Kaderfuncties en beroepen in de communicatie
3.1.1 Ingenieurs5 Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Burgerlijk ingenieur burgerlijke bouwkunde
46
Industrieel ingenieur burgerlijke bouwkunde
67
Industrieel ingenieur elektriciteit
Knelpuntberoepen
AR
AR/WA
50,0
65
1,4
59,7
38
0,6
47
46,8
26
0,6
Industrieel ingenieur elektronica
36
61,1
45
1,3
Industrieel ingenieur mechanica
38
52,6
57
1,5
Burgerlijk ingenieur elektromechanica
55
49,1
53
1,0
Industrieel ingenieur elektromechanica
116
31,0
92
0,8
Industrieel ingenieur chemie of biochemie
28
32,1
71
2,5
Productie-ingenieur (alle specialiteiten)
31
29,0
36
1,2
De aanwervingsproblemen voor de ingenieurs worden reeds meerdere jaren vastgesteld. Als voornaamste oorzaak van het knelpuntkarakter wijzen de consulenten van Actiris op een kwantitatief tekort aan kandidaten. In dit opzicht merken we op dat de instroom van jonge afgestudeerden voor de wetenschappelijke en technische beroepen de voorbije jaren lager is dan de vraag op de arbeidsmarkt. Dit kan met name worden verklaard door de geringe interesse van jongeren voor wetenschappelijke en technische studierichtingen. Dit wordt nog versterkt doordat deze beroepen bij de meisjes een uitgesproken mannelijke connotatie hebben. Alsook het gebrek aan zichtbaarheid van de tewerkstellingsmogelijkheden die dit beroep biedt. Een andere belemmering is dat de kandidaten niet altijd beantwoorden aan het door de werkgevers gevraagde profiel. Hoewel de meeste werkzoekenden in het bezit zijn van een diploma hoger onderwijs, worden over het algemeen immers ook specifieke bekwaamheden of extra diploma’s en een zekere beroepservaring gevraagd. Gezien de evoluties en de technologische innovaties dient men zich bovendien gedurende zijn hele loopbaan bij te scholen. Wanneer men dit niet zou doen, is de kennis die men heeft snel verouderd. Ook de taalvereisten vormen een belangrijke hindernis bij de aanwerving van ingenieurs. Niet zelden wordt namelijk zelfs drietaligheid vereist, gezien de ingenieur meestal werkt in een interculturele omgeving zowel in zijn eigen land als in het buitenland. Ten slotte, naast het diploma, de ervaring en de technische en taalcompetenties dient een ingenieur meestal te beschikken over leiderschap, vaardigheden om een project te leiden en oplossingsgericht zijn.
5
Zie ook: Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid, juni 2010, Overzicht van de behoeften aan
wetenschappelijke en technologische beroepen; USG Innotiv, 2012, Ingenieursbarometer.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
14
Daar komt nog bij dat jonge kandidaat-ingenieurs vaak de voorkeur geven aan bepaalde sectoren of bepaalde ondernemingen die een toonaangevende reputatie genieten, waardoor het knelpuntkarakter van de functie in andere sectoren met minder gunstige arbeidsomstandigheden nog versterkt wordt.
3.1.2
Vertalers Knelpuntberoepen
Vertaler
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
38
57,9
AR
AR/WA
510
13,4
De terugkerende rekruteringsmoeilijkheden voor het beroep van vertaler zijn het gevolg van zowel een kwantitatief tekort aan vertalers als een kwalitatief tekort dat verband houdt met het gevraagde profiel door de werkgevers. Enerzijds wijzen de consulenten van Actiris op een kwantitatief tekort aan vertalers Nederlands, Frans en Engels en in mindere mate Duits. Het is echter niet mogelijk om het kwantitatief tekort voor dit beroep preciezer te evalueren aangezien de beroepencode geen informatie geeft over de gestudeerde talen en eventuele specialisaties (bijvoorbeeld, vertaling van technische, commerciële, juridische, financiële aard,..). Anderzijds, wat betreft de kwalitatieve oorzaken, bestaat een deel van de beschikbare arbeidsreserve uit licentiaten in Romaanse of Germaanse talen, die dus geen specifieke vertaalopleiding hebben gevolgd, terwijl deze opleiding in de meeste gevallen een vereiste is voor de werkgevers. Naast de vereisten aangaande het diploma, wordt afdoende beroepservaring in het domein over het algemeen gewaardeerd door de werkgevers. Daarnaast merken we ook op dat de arbeidsomstandigheden (tijdsregime van deeltijdwerk, statuut van zelfstandigen, het werken onder een tijdsdruk en het respecteren van deadlines…) soms een bijkomende belemmering kunnen zijn bij het invullen van de werkaanbiedingen.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
15
3.2
Onderwijzend personeel
3.2.1 Leerkrachten basisonderwijs Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Onderwijzer
579
Kleuterleider
266
Knelpuntberoepen
AR
AR/WA
87,9
195
0,3
88,0
288
1,1
Hoewel onderwijzers lager onderwijs en kleuterleiders niet in de statistische analyse zijn opgenomen (gezien de hoge invullingsgraad), hebben de consulenten van Actiris dit beroep toch aan de lijst van knelpuntberoepen toegevoegd. De terugkerende moeilijkheden om onderwijzend personeel te vinden, zijn voornamelijk te wijten aan een tekort aan kandidaten voor dit beroep. Hoewel de knelpunten in het onderwijs al enige tijd aanhouden, wensen we erop te wijzen dat er grote regionale verschillen zijn en dat de grootstedelijke gebieden, en vooral Brussel, het sterkst worden getroffen. Naast het kwantitatieve tekort, vormen ook de ongunstige arbeidsomstandigheden ontstaan door stress, de grootte van de klassen, eventuele conflicten met leerlingen of ouders, het gevoel geen waardering te krijgen, de aaneenschakeling van opeenvolgende interims… een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen. Daarnaast merken we op dat de werkaanbiedingen die Actiris voor dit beroep ontvangt vaak betrekking hebben op tijdelijke vervangingen van relatief korte duur, wat ook kan verklaren waarom de vacatures voor deze arbeidsplaatsen moeilijk snel ingevuld raken. In overeenstemming met dit kwantitatieve tekort aan leerkrachten, dat versterkt wordt door de ongunstige arbeidsomstandigheden en dat leidt tot het negatieve imago van het beroep, is het hoge aandeel beginnende leerkrachten die het onderwijs verlaten zeer verontrustend en dit nog meer in Brussel. Volgens het Arbeidsmarktrapport 2010 van het Vlaams Ministerie van Onderwijs6 bedraagt het percentage onderwijzers die na 5 jaar het Nederlandstalig lager onderwijs in Brussel hebben verlaten 54%. Dat is twee- tot driemaal zoveel als in het Vlaams Gewest. Volgens hetzelfde rapport is het hoge uitstroompercentage in Brussel te verklaren door de specifieke kenmerken van een stedelijk milieu: het aanzienlijk aandeel van anderstalige leerlingen; de stadsvlucht van leerlingen en leerkrachten; de afstand tussen woon- en werkplaats of nog de hoge vastgoed- en huurprijzen. Deze elementen zijn ook toepasselijk voor het Franstalig onderwijs in Brussel7.
6
Bron: Arbeidsmarktrapport 2010 Basisonderwijs en Secundair Onderwijs. Vlaams Ministerie van Onderwijs en
7
Zie in het bijzonder, Conseil de l’Éducation et de la Formation, 30 september 2011, Avis 111, Recrutement et
Vorming, Departement Onderwijs en Vorming.
entrée dans la carrière des enseignants débutants.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
16
Ten slotte is de bevolkingsgroei een van de belangrijkste uitdagingen waarmee het Brussels Gewest wordt geconfronteerd. Volgens de schattingen van het BISA8, zal de groei en de verjonging van de Brusselse bevolking de creatie vereisen van 18.000 bijkomende plaatsen in het basisonderwijs (7.000 in het kleuteronderwijs en 11.000 in het lager onderwijs) tegen 2015, waarbij men nog 12.000 plaatsen moet toevoegen tussen 2015 en 2020 (respectievelijk 2.000 en 10.000). Naast de uitdaging van het vinden van de geschikte schoolinfrastructuur, zal het ook een uitdaging zijn voor het vinden van geschoold onderwijzend personeel. Rekeninghoudend met deze schattingen kunnen we er dus van uitgaan dat het tekort aan leerkrachten in het basisonderwijs en het kleuteronderwijs nog nijpender zal worden. We vermelden daarbij dat de bevolkingsgroei in Brussel onvermijdelijk ook zal zorgen voor een grotere vraag naar andere functies, bijvoorbeeld in de kinderopvang.
3.2.2
Leerkrachten secundair onderwijs Knelpuntberoepen
Leraar secundair onderwijs (2de, 3de, 4de graad) Leraar secundair onderwijs (1 , 2 ste
de
graad)
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
519 1.362
AR
AR/WA
93,8
512
1,0
93,0
381
0,3
Hoewel de leerkrachten niet in de statistische analyse zijn opgenomen (door de hoge invullingsgraad van de werkaanbiedingen), hebben de consulenten van Actiris het beroep toch aan de knelpuntenlijst toegevoegd. Sinds meerdere jaren is het kwantitatieve tekort voor dit beroep duidelijk te verklaren door de haast onbestaande arbeidsreserve in verhouding tot het aantal ontvangen werkaanbiedingen. De betrekkelijk hoge invullingsgraad is het gevolg van het feit dat deze arbeidsplaatsen vaak worden ingenomen door kandidaten die geen lerarenopleiding hebben genoten of geen getuigschrift van pedagogische bekwaamheid bezitten. De rekrutering van deze laatsten kan worden overwogen wanneer wordt vastgesteld dat er een tekort is aan onderwijzers die over het bekwaamheidsattest of gelijkwaardige competenties beschikken. Hoewel de terugkerende moeilijkheden om onderwijzend personeel te vinden voornamelijk zijn te wijten aan een tekort aan kandidaten voor dit beroep en hoewel de knelpunten in het onderwijs al enige tijd aanhouden, wensen we erop te wijzen dat er grote regionale verschillen zijn en dat de grootstedelijke gebieden, en vooral Brussel, het sterkst worden getroffen. Bovendien, volgens de consulenten van Actiris, kampt het secundair onderwijs in Brussel met een algemeen tekort aan leerkrachten. Leerkrachten technisch onderwijs en beroepsonderwijs, leerkrachten wetenschappen (exacte wetenschappen en wiskunde) en taalleerkrachten zijn het moeilijkst te vinden en te houden.
8
Bron: Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse, juni 2010, De cahiers van het BISA nr.2, Weerslag van de
demografische ontwikkeling op de schoolbevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
17
Naast het kwantitatieve tekort, vormen ook de ongunstige arbeidsomstandigheden ontstaan door stress, de grootte van de klassen, eventuele conflicten met leerlingen of ouders, het gevoel geen waardering te krijgen, de aaneenschakeling van opeenvolgende interims… een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen. Daarnaast merken we op dat de werkaanbiedingen die Actiris voor dit beroep ontvangt vaak betrekking hebben op tijdelijke vervangingen van relatief korte duur, wat ook kan verklaren waarom de vacatures voor deze arbeidsplaatsen moeilijk snel ingevuld raken. In overeenstemming met dit kwantitatieve tekort aan leerkrachten, dat versterkt wordt door de ongunstige arbeidsomstandigheden en dat leidt tot het negatieve imago van het beroep, is het hoge aandeel beginnende leerkrachten die het onderwijs verlaten zeer verontrustend en dit nog meer in Brussel. Volgens het Arbeidsmarktrapport 2010 van het Vlaams Ministerie van Onderwijs9 bedraagt het percentage leerkrachten die na 5 jaar het Nederlandstalig algemeen secundair onderwijs in Brussel hebben verlaten 62%. Dat is tweemaal zoveel als in het Vlaams Gewest. Volgens hetzelfde rapport is het hoge uitstroompercentage in Brussel te verklaren door de specifieke kenmerken van een stedelijk milieu: het aanzienlijk aandeel van anderstalige leerlingen; de stadsvlucht van leerlingen en leerkrachten; de afstand tussen woon- en werkplaats of nog de hoge vastgoed- en huurprijzen. Deze elementen zijn ook toepasselijk voor het Franstalig onderwijs in Brussel10. Ten slotte merken we op dat de Brusselse bevolkingsgroei, een van de grote uitdagingen van het Gewest, de vraag naar leerkrachten en de aanwervingsmoeilijkheden vergroot of nog zal vergroten. De schattingen van het BISA11 maken melding dat er, voor het secundair onderwijs, 4.700 plaatsen extra gecreëerd zullen moeten worden tegen 2015 en 7.800 extra plaatsen tussen 2015 en 2020.
3.2.3
Instructeurs, lesgevers Knelpuntberoepen
Instructeur / Lesgever talen
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
48
29,2
AR
AR/WA
206
4,3
De aanwervingsmoeilijkheden vastgesteld voor het beroep van instructeur - lesgever talen worden veroorzaakt door een tekort aan bekwame kandidaten. Namelijk, naast de evidente kennis van meerdere talen, wordt meestal van de kandidaten verwacht dat zij een diploma van het hoger onderwijs hebben, over pedagogische vaardigheden beschikken, goed kunnen communiceren en zich aan verschillende doelgroepen kunnen aanpassen. Administratieve vaardigheden en computerkennis worden door de werkgevers eveneens sterk op prijs gesteld.
9
Bron: Arbeidsmarktrapport 2010 Basisonderwijs en Secundair Onderwijs. Vlaams Ministerie van Onderwijs en
10
Zie in het bijzonder, Conseil de l’Éducation et de la Formation, 30 september 2011, Avis 111, Recrutement et
11
Bron: Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse, juni 2010, De cahiers van het BISA nr.2, Weerslag van de
Vorming, Departement Onderwijs en Vorming.
entrée dans la carrière des enseignants débutants.
demografische ontwikkeling op de schoolbevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
18
Bovendien kunnen ook de arbeidsomstandigheden, gezien de vereiste mobiliteit en de onregelmatige, vaak late werkuren en prestaties in het weekend, een belemmering vormen bij het invullen van de werkaanbiedingen.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
19
3.3
Beroepen in de medische, sociale en hulpverlenende sector
3.3.1 Verpleegkundigen Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Hoofdverpleegkundige
45
55,6
4
0,1
Ziekenhuisverpleegkundige – gebrevetteerde
74
43,2
106
1,4
217
56,2
148
0,7
Knelpuntberoepen
Ziekenhuisverpleegkundige - bachelor/graduaat
AR
AR/WA
Kinderverpleegkundige - bachelor/graduaat
23
60,9
15
0,7
Geriatrisch verpleegkundige - bachelor/graduaat
60
60,0
7
0,1
Sociaal verpleegkundige bachelor/graduaat
33
57,6
22
0,7
Elk jaar stelt het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid vast dat de werkaanbiedingen voor verpleegkundigen moeilijk worden ingevuld. Deze moeilijkheden zijn te wijten aan een kwantitatief tekort aan kandidaten12 en aan de arbeidsomstandigheden die eigen zijn aan het beroep. Hoewel het beroep van verpleegkundige een zekere aantrekkingskracht op jongeren uitoefent, zetten de hoge werkdruk en de zware taken menig verpleegkundige ertoe aan deeltijds te gaan werken of vroegtijdig uit te treden. Bij het kwantitatieve tekort voegen zich dus de moeilijke werkomstandigheden, waarbij vooral de onregelmatige dienstroosters en het nacht- en weekendwerk voor vele verpleegkundigen een obstakel blijken te vormen. Ook neemt het takenpakket steeds meer toe. Zo wordt van de verpleegkundige verwacht dat deze zich niet alleen bezighoudt met het algemene lichamelijke welzijn van de patiënten, maar tevens aandacht heeft voor de sociale en psychologische aspecten. Het verpleegkundig personeel moet de patiënten ook geïndividualiseerde hulp kunnen bieden en blijk geven van veel flexibiliteit. De verpleegkundige dient inzicht te hebben in nieuwe technologieën, toezien op de kwaliteit van de verzorging en palliatievenzorg en stervensbegeleiding kunnen bieden, wat het beroep zeer belastend maakt. Om toegang tot het beroep van hoofdverpleegkundige te hebben, wordt naast de basisopleiding, meestal een bijkomende kaderopleiding vereist. Ook verworven ervaring is een enorme troef bij de selectie. Als hoofdverpleegkundige moet men bovendien een team kunnen leiden en daar horen ook extra administratieve taken en verantwoordelijkheden bij. Men verwacht dat de verpleegkundigen, ongeacht het diploma of de specialisatie, ook de komende jaren op de lijst van knelpuntberoepen zullen voorkomen. Deze veronderstelling is onder andere gebaseerd op het succes van de formules voor deeltijds werken, de maatregelen om de werktijd te verminderen en het einde van de loopbaan, de demografische groei en de vergrijzing van de bevolking, die de vraag doen of zullen doen toenemen. Zonder hierbij de hogere kwalitatieve eisen die aan de gezondheidszorg worden gesteld en
12
In dit verband merken we op dat om het tekort van verpleegkundigen te verhelpen, wordt overgaan tot internationale aanwervingen. Hoewel dit nog op relatief kleine schaal wordt toegepast in België, wordt dit steeds meer toegepast de laatste jaren. Zie onder andere, Hoger Instituut voor de Arbeid (J. Wets, T. de Bruyn),
december 2011, Migratie: de oplossing voor het personeelstekort in de zorg- en gezondheidssector?, een
uitgave van de Koning Boudewijn Stichting.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
20
de medische technologische vooruitgang te vergeten, die een vraag naar nieuwe vaardigheden en competenties doen ontstaan.
3.3.2
Ergotherapeuten Knelpuntberoepen
Ergotherapeut
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
71
54,9
AR
AR/WA
44
0,6
Zoals in 2007, bevindt de ergotherapeut zich op de lijst van knelpuntberoepen. Het knelpuntkarakter voor het beroep ergotherapeut wordt verklaard door een kwantitatief tekort. Er wordt verwacht dat de vergrijzing van de bevolking, hoewel die in Brussel minder is dan in de andere twee gewesten, de vraag voor dit beroep zal doen verhogen. De werkaanbiedingen komen effectief vaak van rusthuizen of van geriatrische diensten. Bovendien wijzen we op de nieuwe regelgeving betreffende de goedkeuring van ergotherapeuten dat als doel heeft het beroep te legitimeren en de beroepsopleiding te valideren. Zo zullen vanaf januari 2013 enkel erkende ergotherapeuten door de FOD Volksgezondheid, dat willen zeggen personen die deze titel en de verworven competenties bezitten, het beroep kunnen uitoefenen in België.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
21
3.4
Administratieve beroepen
3.4.1 Secretarissen Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Directiesecretaris
287
Commerciële secretaris
156 57
Knelpuntberoepen
Juridisch secretaris
AR
AR/WA
63,8
760
2,6
46,8
163
1,0
52,6
66
1,2
Elk jaar staan er verschillende beroepen van secretaris in de lijst met knelpuntberoepen wegens de steeds hogere eisen die aan deze functies worden gesteld. De werkgevers vragen over het algemeen immers dat de kandidaten verschillende talen beheersen, specifieke administratieve taken kunnen verrichten, de nodige computerkennis hebben (specifieke software) en over communicatieve vaardigheden beschikken. Deze vaardigheden worden meestal verworven via opleidingen van een zeker niveau, die eveneens door de werkgevers worden vereist. Voor het beroep van directiesecretaris wordt over het algemeen voldoende ervaring in de materie en kennis van verschillende talen verwacht. Omdat een directiesecretaris als de assistent van een kaderlid kan worden beschouwd, wordt ook meestal van de kandidaat verwacht dat hij zich snel aan een nieuwe werkomgeving kan aanpassen en snel op de hoogte is van de werking van het bedrijf zodat hij een onderscheid kan maken tussen belangrijke en minder belangrijke berichten, dat hij de agenda bijhoudt, zelfstandig kan werken en eventueel een administratief team kan leiden. Verder dient opgemerkt te worden dat voor dit beroep vooral bachelors in aanmerking komen. Personen met een lager diploma maken vaak enkel een kans als ze minstens 5 jaar ervaring in dezelfde functie kunnen aantonen. Anderzijds, naast de kwalitatieve oorzaken, kan ook de wanverhouding die soms bestaat tussen het loon en het verantwoordelijkheidsniveau een belemmering zijn bij het invullen van de werkaanbiedingen voor directiesecretarissen. Het beroep van commercieel secretaris ondersteunt de commerciële medewerkers en volgt de bestellingen op. De contacten met klanten maken een belangrijk deel van zijn taken uit. Kandidaten commercieel secretaris moeten onder andere blijk geven van een onontbeerlijke commerciële ingesteldheid en klantgerichtheid, gezien de diverse contacten met zowel interne (commercieel medewerkers en andere afdelingen) als externe contacten (cliënteel en leveranciers). Tweetaligheid en zelfs drietaligheid is ook essentieel. Voor het beroep van juridisch secretaris, die in de meeste gevallen in advocatenkantoren werken, moet men dan weer op de hoogte zijn van de juridische terminologie en een goede kennis hebben van de wetgeving of de juridische regelgeving. De constante evolutie van de wetgeving betekent daarenboven dat hun kennis regelmatig moet worden bijgeschaafd. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan bijgevolg nadelig zijn voor de kandidaat. We merken op dat er een kwantitatief tekort is aan juridisch secretarissen.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
22
3.4.2
Administratieve bedienden, onthaal en communicatie Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Bediende personeelsdienst
129
Bediende commerciële dienst Telefonist-receptionist
Knelpuntberoepen
AR
AR/WA
45,7
327
2,5
498
35,3
1.087
2,2
151
55,0
937
6,2
Het terugkerende knelpuntkarakter van deze drie beroepen is vooral te wijten aan de kloof tussen de eisen van de werkgever en het profiel van de kandidaten. De werkgevers zijn vaak op zoek naar personen die tweetalig of zelfs drietalig zijn, een ruime beroepservaring hebben en administratieve- en computervaardigheden bezitten. Daarnaast verwachten de werkgevers dat de kandidaten over een aantal specifieke vaardigheden beschikken. Zo moet specifiek de bediende personeelsdienst een hogere opleiding hebben genoten en een grondige kennis hebben van de sociale wetgeving, die door de constante evoluties permanent op peil moet worden gehouden. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan bijgevolg nadelig zijn voor de kandidaat. Voor het beroep van bediende commerciële dienst is talenkennis een belangrijke vereiste omwille van de verschillende contacten met vooral klanten en leveranciers. Een gebrek aan commercieel inzicht, klantgerichtheid en communicatieve vaardigheden vormen eveneens vaak een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen voor dit beroep. Hetzelfde kan worden gezegd voor de telefonist-receptionist, gezien de talrijke contacten met bezoekers, klanten en leveranciers. Naast de vereisten aangaande communicatieve vaardigheden, twee- of zelfs drietaligheid, klantgerichtheid, de juiste stem en intonatie en een goed voorkomen, wordt van de kandidaten ook vaak verwacht dat ze bepaalde competenties hebben om administratieve taken uit te voeren en bepaalde software te gebruiken (met name tekstverwerking en spreadsheets).
3.4.3
Bedienden financiële transacties en verzekeringen Knelpuntberoepen
Adviseur bankproducten en verzekeringen
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
53
49,1
AR
AR/WA
73
1,4
Voor het beroep adviseur bankproducten en verzekeringen maken de consulenten van Actiris melding van een gebrek aan overeenstemming tussen de werkgeversvereisten en het profiel van de kandidaten. Gelet op de vaak rechtstreekse contacten met klanten, zijn de meeste werkgevers op zoek naar personen die de twee landstalen beheersen, over goede communicatieve vaardigheden beschikken en klantgericht zijn. Verder wordt van de kandidaten verwacht dat zij relevante ervaring of een zeker studieniveau hebben en dat zij zich snel vertrouwd kunnen maken met de nieuwe bankproducten en verzekeringen op de markt.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
23
3.4.4
Boekhouders Knelpuntberoepen
Boekhouder
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
284
56,0
AR
AR/WA
991
3,5
Het beroep van boekhouder staat al sinds 1999 systematisch op de lijst met knelpuntberoepen. De moeilijkheden om de werkaanbiedingen voor dit beroep in Brussel in te vullen, hebben vooral te maken met de discrepantie tussen de eisen van de werkgevers en het profiel van de kandidaten. Naast een opleiding boekhouding, vragen de werkgevers zeer vaak een aanzienlijke beroepservaring. Bovendien, als gevolg van de evolutie in de wetgeving is de kennis snel gedateerd en is dus permanent bijscholing vereist. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan bijgevolg, bij een gebrek aan bijscholing, nadelig zijn voor de kandidaat. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van financiële en boekhoudkundige software, die de bedrijven in staat stelt hun processen te automatiseren en te integreren, waardoor er tijd vrijkomt. Dit heeft steeds vaker als gevolg dat een boekhouder ook over een grondige kennis van deze programma’s dient te beschikken. Ondanks de toenemende automatisering van bepaalde boekhoudkundige taken is er dus nog steeds veel vraag naar bekwame boekhouders. De tot dit beroep behorende taken worden steeds gevarieerder en het gezochte profiel bijgevolg complexer. De werkgevers verlangen niet langer enkel technische vaardigheden, maar zijn ook op zoek naar meer geavanceerde technologische vaardigheden, betere communicatievaardigheden, doorgedreven analytische capaciteiten en een grote zin voor nauwkeurigheid en stiptheid. De boekhouding bekleedt een centrale plaats in de bedrijfsadministratie omdat zij alle gegevens in verband met de financiële transacties van het bedrijf verwerkt en optekent. Door de steeds complexere regelgeving, neemt de boekhouder deel aan de strategische beslissingen van de onderneming. Zo staat de boekhouder ook meer in contact met andere departementen (marketing, onderzoek en ontwikkeling, human resources, productie en verkoop) en moet hij, naast de beroepsvaardigheden, ook een teamgeest hebben, contactvaardigheden bezitten en over goede communicatievaardigheden beschikken en het Frans beheersen. Wegens de groeiende neiging tot internationalisering vormt de kennis van andere talen een zeker voordeel.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
24
3.5
Commerciële beroepen
3.5.1 Vertegenwoordigers Knelpuntberoepen Vertegenwoordiger diensten Vertegenwoordiger in bureaumateriaal Technisch vertegenwoordiger
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
241 50
AR
AR/WA
30,3
256
1,1
38,0
33
0,7
164
23,8
117
0,7
Vertegenwoordiger paramedisch materiaal
49
14,3
84
1,7
Vertegenwoordiger voeding
31
41,9
63
2,0
Vertegenwoordiger verbruikersgoederen
93
17,2
232
2,5
Het beroep van vertegenwoordiger staat elk jaar op de knelpuntenlijst. De factoren die maken dat de werkaanbiedingen moeilijk raken ingevuld, zijn niet specifiek voor het ene of andere hierboven vermelde beroep, maar zijn gemeenschappelijk aan al deze beroepen. De verklaring ligt voornamelijk in de kloof tussen het profiel dat de werkgevers vragen en het profiel van de kandidaten voor deze functies, alsook in de arbeidsomstandigheden. Wat het gezochte profiel betreft, is het niet zozeer het opleidingsniveau dat het knelpuntkarakter in de hand werkt, maar wel en vooral de gevraagde kennis en vaardigheden. Zo moeten de kandidaten in het algemeen tweetalig of zelfs meertalig zijn en de vereiste ervaring hebben (ervaring in de sector, met de verkoop van producten, met het te benaderen type cliënteel of, meer algemeen, als vertegenwoordiger). Goede commerciële en communicatieve vaardigheden, klantgerichtheid en een goed voorkomen zijn eveneens belangrijke selectiecriteria. Voor de technisch vertegenwoordiger komt daarbij dat men over de nodige technische bagage dient te beschikken. Men dient ter plaatse de klanten de nodige technische bijstand te verschaffen en technische moeilijkheden of problemen op te lossen. De werktijden en de flexibiliteit die hiermee samengaan, het vaak onzekere loon (meestal gekoppeld aan de verkoopscijfers), de vele verplaatsingen die eigen zijn aan het beroep en het feit dat soms wordt verwacht dat de vertegenwoordigers als zelfstandige werken, zijn arbeidsomstandigheden die meer dan een kandidaat afschrikken. Naast het bezitten van een rijbewijs wordt regelmatig van vertegenwoordigers gevraagd dat ze met hun eigen wagen rijden, wat een bijkomend obstakel kan vormen voor de invulling van de vacatures. In verband met de stijging van de belasting op bedrijfswagens, dat van toepassing is sinds 2012 merken we op dat, in de toekomst, dit misschien een invloed heeft op het voordeel over een bedrijfswagen te beschikken.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
25
3.5.2
Verkopers Knelpuntberoepen
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
106 84
AR
AR/WA
42,5
1 121
10,6
59,5
426
5,1
50
50,0
94
1,9
Verkoper van woon- en huishoudartikelen
78
56,4
304
3,9
Verkoper in een groothandel
30
33,3
85
2,8
Televerkoper
107
29,0
132
1,2
Callcenter operator
289
34,9
416
1,4
Verkoper diensten Verkoper Hifi en bureaumateriaal Verkoper van gereedschappen, doe-het-zelf artikelen
Ook de beroepen van verkoper zijn regelmatig terug te vinden in de lijst van knelpuntberoepen. Het zijn vooral kwalitatieve factoren die maken dat er moeilijk kandidaten worden gevonden voor dit beroep. De kandidaten voldoen immers in vele gevallen niet aan het door de werkgever gezochte profiel. Zoals steeds het geval is voor functies waar het contact met de klanten een belangrijke plaats inneemt, worden voor de verschillende beroepen van “verkoper” niet alleen tweetaligheid gevraagd, maar eveneens commerciële en communicatieve vaardigheden en een goed voorkomen van de kandidaat. Bovendien worden in de meeste gevallen ervaring in de verkoop of een gelijkaardige functie en voorkennis van de te verhandelen producten geëist. Naast de kwalitatieve aspecten, kunnen sommige arbeidsomstandigheden, zoals de flexibele werktijden, het arbeidtijdsregime, het loon, de soepele arbeidscontracten, de wisselende werkdruk, de stress veroorzaakt door de tijdsdruk en de noodzaak om zich voortdurend aan de klanten aan te passen, door de kandidaat-verkopers als weinig aantrekkelijk worden ervaren. Tot slot merken we op dat de arbeidsovereenkomsten voor het beroep van callcenter operator en televerkoper vaak van korte duur en voor een specifieke opdracht zijn. Overigens beschouwt een deel van de kandidaten dit werk als tijdelijk, waarbij deze beroepen worden gezien als een springplank naar een andere job of als een mogelijkheid om een eerste werkervaring te verwerven. Deze beroepen kenmerken zich dan ook door een groot personeelsverloop, wat de spanning op de arbeidsmarkt verhoogt. Afgezien van de weinig aantrekkelijke arbeidsomstandigheden, de belangrijke turn-over en de verklaringen van kwalitatieve aard, wordt ook van de kandidaten voor deze twee beroepen verwacht dat zij bepaalde administratieve- en computertaken kunnen verrichten, wat in sommige gevallen een probleem kan vormen. En ook dat ze beschikken over een aantal technische vaardigheden gezien ze ook inkomende gesprekken dienen te behandelen (inbound).
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
26
3.6
Beroepen in de informatica13
3.6.1 Informatici Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Ingenieur software
58
Systeemanalist
29
Netwerkarchitect
Knelpuntberoepen
AR
AR/WA
48,3
46
0,8
51,7
41
1,4
23
65,2
71
3,1
Systeemprogrammeur
28
60,7
59
2,1
Functioneel analist
72
44,4
37
0,5
148
47,3
369
2,5
Webmaster, Webdeveloper
93
53,8
267
2,9
Integratie- en implementatie ingenieur ICT
44
45,5
18
0,4
Programmeur
86
45,3
146
1,7
247
34,0
727
2,9
39
51,3
236
6,1
Analist-programmeur
Technicus helpdesk Netwerkbeheerder
Zoals uit de bovenstaande lijst blijkt, is informaticus een zeer ruime term die uiteenlopende specialisaties dekt. De vermelde beroepen kennen een kwantitatief tekort. Daarnaast zijn er ook de kwalitatieve factoren die te maken hebben met het gezochte profiel. Over het algemeen stemt de beroepservaring en het opleidingsniveau van de kandidaten niet altijd overeen met de eisen van de werkgevers. Meestal vragen deze laatsten een hogere niet-universitaire opleiding (van het korte type) of een universitaire opleiding. Verder verwachten de werkgevers dat de kandidaten beide landstalen beheersen, zeker wanneer ze contacten hebben met de klanten, en dat ze Engels kennen, onder andere voor het lezen van handboeken en het deelnemen aan vergaderingen. Daarnaast merken we op dat de meeste beroepen in de informatica een permanente bijscholing vereisen. Door de technologische evoluties zijn competenties en vaardigheden steeds sneller verouderd. Het opvolgen van de ontwikkelingen vraagt tijd, energie en investeringen, wat het knelpuntkarakter van sommige functies versterkt. Meer specifiek wordt van een functioneel analist verwacht dat hij blijk geeft van een logisch denkvermogen en een analytische geest en dat hij over redactionele en communicatieve vaardigheden beschikt. Personen met managementvaardigheden zijn bijzonder gegeerd door de werkgevers. Omgekeerd blijkt volgens de consulenten van Actiris dat een gebrek aan ervaring vaak een belemmering vormt bij de aanwerving. Het beroep integratie- en implementatie-ingenieur ICT vraagt een nauwe samenwerking met de ontwerpers en ontwikkelaars of de leveranciers van de verschillende onderdelen. Deze samenwerking moet gedurende het hele integratieproces en de testprocedure worden voortgezet. Bijgevolg is voor deze functie een grondige kennis van alle stappen van de implementatie, van de gebruikte technologieën alsook van de interne werking van de onderneming vereist. Bovendien moet de kandidaat de eisen van de klant begrijpen en een 13
Zie ook:
Overzicht van de behoeften aan wetenschappelijke en technologische beroepen. Brussels
Observatorium voor de Werkgelegenheid, juni 2010.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
27
reeks testscenario’s kunnen uitwerken om na te gaan of het product of het systeem wel degelijk aan deze eisen tegemoetkomt. Hij moet tevens in staat zijn om de werking van het product of het systeem aan de verantwoordelijken voor het gebruik uit te leggen. Dit gebeurt vooral via opleidingen, wat betekent dat de kandidaat ook enige pedagogische vaardigheden aan de dag dient te leggen. De rekruteringsproblemen voor de beroepen van ingenieur software, systeemprogrammeur, analist-programmeur en programmeur worden ook in de hand gewerkt door de onvoldoende kennis van diverse programmeertalen (Java, C# en .Net) of van bepaalde software. Daarnaast blijken kandidaten die in een specifieke programmeertaal zijn gespecialiseerd zich moeilijk te kunnen aanpassen aan nieuwe of andere talen. Van systeemanalisten wordt soms ook verwacht dat ze, naast technische capaciteiten, enige commerciële kennis hebben. Over het algemeen ontwerpt de systeemanalist een IToplossing maar zijn het de programmeurs die het uitvoeren. Ervaring is hierbij zeer belangrijk en wordt vaak vereist voor dit soort functie. Voor de beroepen van netwerkarchitect en netwerkbeheerder zijn de belangrijke hindernissen bij de aanwerving van kandidaten de onvoldoende kennis van bepaalde hardware, protocollen, scripttalen (zoals Javascript, PERL …) besturingsystemen (zoals Unix of Linux) of specifieke software. Het belangrijkste obstakel dat aanwervingen voor het beroep van webmaster/webdeveloper in de weg staat, is de onvoldoende kennis van specifieke software en markeertalen. Naargelang de te bekleden functie leggen de werkgevers eerder de nadruk op de ontwikkeling, dan wel op het design of het beheer van de site. In alle gevallen verlangen ze van de kandidaten goede redactionele vaardigheden, creativiteit en aandacht voor het design van de gebruikersinterfaces en voor de gebruiksvriendelijkheid van de toepassingen waaraan zij zullen werken. Voor de technicus helpdesk is niet zozeer het opleidingsniveau, maar wel de beroepservaring doorslaggevend bij de aanwerving van kandidaten. Naast communicatieve vaardigheden en een vlotheid aan de telefoon kan bepaalde specifieke informaticakennis een pluspunt zijn, rekening houdende met de technische problemen waarmee de helpdeskmedewerker wordt geconfronteerd. Men kan twee soorten medewerkers onderscheiden. De eerstelijnsmedewerkers van de helpdesk ontvangen de inkomende oproepen en proberen het probleem via de telefoon op te lossen. Tweetaligheid is hierbij zeer wenselijk. Indien zij het probleem niet kunnen oplossen, wordt er doorgeschakeld naar de tweedelijnshelpdesk. Bij deze laatste is tweetaligheid net zo belangrijk maar speelt technische kennis een grotere rol.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
28
3.7
Technische beroepen14
3.7.1 Tekenaars Ontvangen
Invullings-
WA
graad
36
Tekenaar mechanica Tekenaar elektriciteit
Knelpuntberoepen Architectuur tekenaar, bouwkundig tekenaar, tekenaar openbare werken
AR
AR/WA
50,0
145
4,0
24
25,0
34
1,4
34
14,7
9
0,3
Het beroep van tekenaar is regelmatig terug te vinden in de lijst van knelpuntberoepen. Volgens de consulten van Actiris, zijn het vooral kwalitatieve factoren die maken dat er moeilijk kandidaten worden gevonden voor dit beroep. De werkzoekenden hebben dikwijls niet het profiel dat de werkgevers zoeken. Zo vragen bijna alle ondernemingen enkele jaren beroepservaring en kennis van CAD (computer-aided design). Daarnaast verwachten ze over het algemeen dat de kandidaat ook over een zekere technische kennis beschikt die specifiek is aan zijn vakgebied. Ook het opleidingsniveau en de talenkennis vormen vaak een probleem bij het vinden van kandidaten. De consulenten van Actiris merken bovendien op dat de arbeidsreserve voor de beroepen tekenaar mechanica en tekenaar elektriciteit ontoereikend is.
3.7.2
Technici in de natuur- en toegepaste wetenschappen Knelpuntberoepen
Technicus in de elektromechanica
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
AR
AR/WA
137
48,2
271
2,0
Technicus bouw (alle specialiteiten)
54
29,6
108
2,0
Conducteur van bouwwerken
88
51,1
83
0,9
26
50,0
31
1,2
Laboratoriumtechnicus onderzoek en ontwikkeling
30
33,3
138
4,6
Laborant medische analyses
56
60,7
144
2,6
Technicus elektronica
55
43,6
256
4,7
Technicus
koel-
en
verwarmingstechnieken
technicus verwarming (HVAC)
en
De technici in de natuur- en toegepaste wetenschappen staan al sinds de eerste analyse in 1998 in de lijst van knelpuntberoepen. De consulenten van Actiris wijten deze structurele moeilijkheden hoofdzakelijk aan een kwalitatief tekort. Van de kandidaten wordt over het algemeen verwacht dat zij relevante ervaring hebben en over de nodige specifieke kennis voor de betrekking beschikken. Bovendien vormen tweetaligheid, communicatieve vaardigheden en een goede dosis klantgerichtheid, indien de technicus in contact komt met leveranciers en klanten, belangrijke selectiecriteria.
14
Zie ook:
Overzicht van de behoeften aan wetenschappelijke en technologische beroepen. Brussels
Observatorium voor de Werkgelegenheid, juni 2010.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
29
Zo dient, meer specifiek, de technicus in de elektromechanica kennis van elektronica en meettechnieken te hebben en moet men ook montageplannen kunnen lezen. De technicus bouw (alle specialisaties) en de conducteur van bouwwerken moeten niet alleen een grondige kennis van de materialen en beroepen in de bouwsector hebben en in staat zijn om de werken te plannen, op te volgen en te controleren en het beheersen van nieuwe (ecologische) technieken, maar dienen eveneens over managementcapaciteiten te beschikken, een team te kunnen leiden en een budget te kunnen beheren. Communicatieve vaardigheden en een zekere dosis klantgerichtheid zijn ook belangrijke selectiecriteria. Van de technicus koel- en verwarmingstechnieken en verwarming (HVAC) wordt beroepservaring gevraagd, of toch minstens specifieke kennis inzake HVAC (Heating, Ventilating and Air Conditioning – verwarming, ventilatie en airconditioning). In sommige gevallen en naargelang het takenpakket, moeten kandidaten ook in het bezit zijn van een CEDICOL-attest van erkend technicus voor het afstellen van branders. Tweetaligheid vormt eveneens een belangrijk selectiecriterium, evenals communicatievaardigheden en een zekere dosis klantgerichtheid, indien de technicus contacten heeft met de klanten. De technicus elektronica moet over kennis beschikken op het gebied van elektriciteit, mechanica, automatisering, de verschillende procedés voor digitalisering en gegevensoverdracht en eventueel het gebruik van sommige programmeertalen. Van de laborant medische analyses wordt vaak verwacht dat hij op de hoogte is van microbiologie en fysiologie en dat hij over de nodige technische vaardigheden beschikt die nodig zijn voor het gebruik van de medische analyse-instrumenten. De laboratoriumtechnicus voor onderzoek en ontwikkeling sluit sterk aan bij deze laatste functie. Naargelang zijn specialisatie zal hij deelnemen aan onderzoeksprojecten voor de ontwikkeling en de uitwerking van nieuwe producten, methodes of aan de verbetering van bestaande producten. Hij moet testen, proeven en voorbereidingen kunnen organiseren, leiden en surveilleren, de resultaten kunnen analyseren en verslagen ter validering van de resultaten kunnen opstellen. We stellen over het algemeen vast dat voor de technische beroepen de instroom van jonge afgestudeerden de voorbije jaren lager is dan de vraag op de arbeidsmarkt. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door de hardnekkige vooroordelen over het technisch- en beroepsonderwijs, die versterkt worden door de geringe interesse van meisjes voor wetenschappen en techniek en de sterke mannelijke connotatie van deze beroepen. De consulenten van Actiris merken bovendien op dat de arbeidsreserve voor de beroepen technicus in de elektromechanica, technicus bouw, conducteur van bouwwerken, laborant medische analyses en technicus elektronica ontoereikend is.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
30
3.7.3
Mecaniciens-herstellers Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Industrieel onderhoudsmecanicien
36
47,2
62
1,7
Mecanicien hersteller van voertuigen
53
41,5
492
9,3
23
26,1
28
1,2
Knelpuntberoepen
Mecanicien hersteller van zware voertuigen, bussen en cars
AR
AR/WA
De beroepen van mecanicien worden regelmatig geconfronteerd met aanwervingsmoeilijkheden op de Brusselse arbeidsmarkt. Het zijn voornamelijk kwalitatieve factoren die maken dat er moeilijk kandidaten worden gevonden voor dit beroep. Zo verwachten de werkgevers vaak dat de kandidaten ervaring in het beroep hebben, de nieuwe technologieën beheersen, polyvalent zijn en de specifieke knowhow van correctief en preventief onderhoud bezitten. De nadruk voor het uitoefenen van deze beroepen ligt niet zozeer op het aspect "mechanica" maar op het aspect van "mechatronica", een combinatie van mechanica en elektronica. Bovendien vormen tweetaligheid, communicatieve vaardigheden en een goede dosis klantgerichtheid, indien de mecaniciens in contact komen met klanten, belangrijke selectiecriteria. Daarenboven kunnen de onregelmatige werkuren de arbeidsomstandigheden weinig aantrekkelijk maken.
3.7.4
Elektromecaniciens Knelpuntberoepen
Elektromecanicien
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
83
28,9
AR
AR/WA
163
2,0
Voor het beroep van elektromecanicien is het tekort zowel kwantitatief als kwalitatief, wat in het laatste geval te maken heeft met de verwachtingen van de werkgevers. Over het algemeen stellen we enerzijds vast dat voor de technische beroepen de instroom van jonge afgestudeerden de voorbije jaren lager is dan de vraag op de arbeidsmarkt. Dit kan in het bijzonder worden verklaard door de geringe interesse van jongeren voor wetenschappelijke en technische studierichtingen. Dit wordt bij de meisjes nog versterkt doordat deze beroepen een uitgesproken mannelijke connotatie hebben. Anderzijds, wat de kwalitatieve oorzaken betreft, wijzen de consulenten van Actiris erop dat niet alle werkzoekenden die deze beroepen wensen uit te oefenen, over de gevraagde beroepservaring en specifieke kennis beschikken. Zo is voor dit beroep, dat al sinds de eerste analyse in 1998 tot de knelpuntberoepen behoort, onder andere kennis van elektronica, meettechnieken en het lezen van montageplannen vereist.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
31
3.8
Beroepen in de bouw
3.8.1 Loodgieters, installateurs sanitair Knelpuntberoepen Loodgieter - Installateur sanitair
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
52
71,2
AR
AR/WA
466
9,0
Hoewel loodgieter – installateur sanitair niet in de statistische analyse is opgenomen (gezien de hoge invullingsgraad), hebben de consulenten van Actiris dit beroep toch aan de lijst van knelpuntberoepen toegevoegd. Volgens de consulenten zijn de aanwervingsmoeilijkheden voor dat beroep voornamelijk van kwalitatieve aard en liggen ze in het feit dat de kandidaten niet altijd beantwoorden aan het door de werkgevers gezochte profiel. Bij de selectie van de kandidaten hechten de werkgevers veel belang aan beroepservaring en aan kennis van de technische aspecten. Bovendien worden van de kandidaten soms specifieke vaardigheden verwacht die tot andere beroepsgroepen behoren (bijvoorbeeld metselwerk). Ten slotte kunnen ook relationele vaardigheden en talenkennis verwacht worden, zeker wanneer de kandidaten contacten zullen hebben met de klanten.
3.8.2
Elektriciens en elektricienherstellers Knelpuntberoepen
Industrieel elektricien - installateur en hersteller
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
28
25,0
AR
AR/WA
157
5,6
Zoals in 2010 is de belangrijkste verklaring voor de rekruteringsmoeilijkheden voor het beroep industrieel elektricien - installateur en hersteller het feit dat de capaciteiten van de kandidaten niet altijd met de eisen van de werkgevers overeenstemmen. De kandidaten zijn belast met de plaatsing, het onderhoud, de herstelling, de uitbreiding en inwerkingtreding van industriële elektrische installaties, waardoor de werkgevers meestal competenties verwachten die eigen zijn aan het beroep maar ook meer specifieke competenties die eigen zijn aan de onderneming. Werkgevers hechten eveneens veel belang aan beroepservaring. Door de aard van de gebruikte materialen en de factoren die verband houden met de werkomgeving alsook het werken op hoogte of het werken met elektrische spanning, maken de kennis van de veiligheidsnormen en de toepassing van milieuvoorschriften eveneens van belang.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
32
3.8.3
Schrijnwerkers Knelpuntberoepen
Schrijnwerker
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
44
63,6
AR
AR/WA
595
13,5
De werkaanbiedingen voor het beroep van schrijnwerker worden regelmatig geconfronteerd met aanwervingsmoeilijkheden op de Brusselse arbeidsmarkt. De consulenten van Actiris wijzen op een kloof tussen het door de werkgevers gezochte profiel en het profiel van de kandidaten voor de functie. Meestal staan het opleidingsniveau en de beroepservaring de aanwerving in de weg. Bovendien moeten voor dit beroep veiligheids- en milieuvoorschriften worden nageleefd en wordt steeds vaker ook kennis van andere materialen dan hout gevraagd, zoals PVC, aluminium of verschillende synthetische materialen. Daarnaast kunnen ook relationele vaardigheden en tweetaligheid verwacht worden, zeker wanneer de kandidaten contacten zullen hebben met de klanten.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
33
3.9
Beroepen in de transport en logistiek
3.9.1 Magazijnbedienden Knelpuntberoepen Magazijnverantwoordelijke
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
27
59,3
AR
AR/WA
90
3,3
In 2011 zijn het volgens de consulenten van Actiris kwalitatieve factoren die maken dat er moeilijk kandidaten worden gevonden voor het beroep van magazijnverantwoordelijke. Het grootste probleem hier is de talenkennis (contacten met klanten, het lezen van documenten…). De magazijnverantwoordelijke moet bovendien ook nauwgezet te werk gaan en aanleg voor organisatie hebben. De goede afhandeling van de goederen valt onder zijn verantwoordelijkheid. Een basiskennis van de boekhouding, het opstellen van de nodige documenten, het invoeren van gegevens en codes in aangepaste computerprogramma’s en het leggen van contacten met klanten en leveranciers maken dat hij een polyvalente functie heeft die een zekere ervaring van de kandidaten veronderstelt. Bovendien heeft de magazijnverantwoordelijke de leiding over verschillende magazijnarbeiders en moet hij zowel met eigen personeel als met externen goed overweg kunnen.
3.9.2 Chauffeurs Knelpuntberoepen Vrachtwagenchauffeur met oplegger (rijbewijs CE en medische geschiktheid)
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
48
54,2
AR
AR/WA
285
5,9
Het beroep vrachtwagenchauffeur met oplegger is niet nieuw op de knelpuntenlijst in Brussel. De problemen houden vooral verband met een afwijking tussen het profiel van de kandidaten en de eisen van de werkgever. We stellen vast dat niet alle werkzoekenden die zijn ingeschreven als chauffeur vrachtwagen met oplegger over de vereiste ervaring beschikken en zich bewust zijn van de verantwoordelijkheden die ze dragen in verhouding tot de hoge kostprijs van de vrachtwagen en de vervoerde goederen. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan nadelig zijn voor de kandidaat. Naast het besturen dient de bestuurder ook kennis te hebben van een aantal praktische aangelegenheden, zoals laden en lossen, moet hij administratieve formaliteiten kunnen vervullen, over communicatievaardigheden beschikken en zich bij voorkeur in meerdere talen kunnen uitdrukken. Ten slotte is er sinds september 2009 een nieuwe regeling van toepassing betreffende de vakbekwaamheid van beroepschauffeurs. Om de kwaliteit van de bestuurders op de Europese wegen te garanderen, moeten ze voldoen aan de vereisten op het gebied van de vakbekwaamheid. De vakbekwaamheid houdt in dat men slaagt voor een initieel
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
34
basiskwalificatie-examen (verwerving van de vakbekwaamheid) en dat men om de 5 jaar 35 uren opleiding volgt (verlenging van de vakbekwaamheid). Het feit dat de arbeidsomstandigheden vaak als weinig aantrekkelijk worden ervaren, zoals het hoge aantal werkuren, de grote flexibiliteit en beschikbaarheid, de stress (om op tijd te leveren) en het loon, verklaart eveneens waarom het zo moeilijk is om voor dit beroep kandidaten te vinden.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
35
3.10 Beroepen in de horeca 3.10.1 Koks Ontvangen
Invullings-
WA
graad
Onderchef keuken
25
52,0
64
2,6
Chef de partie
41
61,0
126
3,1
Knelpuntberoepen
AR
AR/WA
Naast de ongunstige arbeidsomstandigheden die eigen zijn aan de horeca (loon, onderbroken dienst, onregelmatige werkuren met prestaties in het weekend en op feestdagen), worden de aanwervingsmoeilijkheden voor de beroepen onderchef keuken en chef de partie meestal veroorzaakt door het gevraagde opleidingsniveau en het gebrek aan ervaring van de kandidaten. Niet zelden houden de vereisten verband met het soort restaurant en speelt ervaring in eenzelfde type keuken een belangrijke rol. Zo verwachten de werkgevers over het algemeen dat de onderchef keuken over minstens een diploma hoger secundair onderwijs aan de hotelschool beschikt, aangevuld met enkele jaren ervaring. Daarnaast moet hij ook in staat zijn de chef-kok aan te vullen en laten zien dat hij over goede managementcapaciteiten en vaardigheden beschikt om een groep te leiden en moet hij zelf kunnen zorgen voor het werkingsbudget van de keuken. De chef de partie beheert een klein team en moet soms de chef-kok, de onderchef keuken of de kok vervangen, omdat zij in de loop van hun carrière meestal naar deze functies doorgroeien. Om die reden dienen zij over managementvaardigheden te beschikken en wordt van hen een ruime ervaring als keukenhulp vereist.
3.10.2 Zaalpersoneel Knelpuntberoepen Restaurantkelner
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
AR
AR/WA
145
54,5
1 565
10,8
Kelner café/taverne/brasserie
96
62,5
1 058
11,0
Rangkelner
57
59,6
265
4,6
Barman
45
57,8
560
12,4
De beroepen van barman en kelners (restaurantkelner, kelner café/taverne/brasserie en rangkelner) kennen regelmatig aanwervingsproblemen op de Brusselse arbeidsmarkt. De rekruteringsmoeilijkheden worden vooral verklaard door de lonen en de onregelmatige werktijden. Niet alle kandidaten zijn immers bereid tijdens het weekend te werken, op feestdagen, volgens onderbroken en onregelmatige werktijden en op late uren. Onder de arbeidsomstandigheden vallen ook de afwisselend rustige periodes en de periodes van intense activiteit en dus het werken onder tijdsdruk tijdens deze piekmomenten. Naast de arbeidsomstandigheden, vormt de vraag naar meertaligheid ook vaak een struikelblok voor deze beroepen, waar de contacten met de klanten centraal staan. Bovendien hanteren sommige hotels en restaurants van een betere klasse vaak hoge eisen
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
36
inzake opleiding en de technische bagage van de werkzoekenden, wat het vinden van potentiële kandidaten bemoeilijkt.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
37
3.11 Ambachtelijke beroepen 3.11.1
Banketbakkers Knelpuntberoepen
Banketbakker
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
22
59,1
AR
AR/WA
97
4,4
Volgens de consulenten van Actiris worden de aanwervingsmoeilijkheden in 2011 voor het beroep banketbakker meestal veroorzaakt door het gevraagde opleidingsniveau en het gebrek aan ervaring van de kandidaten. Bovendien vormen ook de ongunstige arbeidsomstandigheden, waaronder de werkuren, een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen.
3.11.2
Beenhouwers Knelpuntberoepen
Beenhouwer
Ontvangen
Invullings-
WA
graad
30
50,0
AR
AR/WA
166
5,5
Het beroep beenhouwer staat voor het vierde jaar op rij in de lijst met knelpuntberoepen. De aanwervingsmoeilijkheden op de Brusselse arbeidsmarkt zijn meestal het gevolg van de kloof tussen de eisen van de werkgever en het profiel van de kandidaten. De consulenten van Actiris wijzen op het opleidingsniveau en het ontbreken van de nodige ervaring als struikelblokken. Er wordt ook gewezen op het feit dat er door de jaren heen steeds minder kandidaten afstuderen, wat voor een kwantitatief tekort in de toekomst doet vrezen. Het negatieve imago van de sector of van het beroep, de zware fysieke eisen (langdurig rechtstaan, hanteren van zware lasten, blootstelling aan temperatuurverschillen), vooral in de industriële beenhouwerij, en de flexibele werkuren zijn factoren die eventuele kandidaten zouden ontmoedigen.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
38
4.
VOORNAAMSTE OORZAKEN VAN HET KNELPUNTKARAKTER
Om een systematisch overzicht te geven van de oorzaken van de rekruteringsmoeilijkheden hebben we de 81 knelpuntberoepen van 2011 gegroepeerd volgens 29 beroepsgroepen15. Het aantal ontvangen werkaanbiedingen voor de knelpuntberoepen16 en de oorzaken van de rekruteringsmoeilijkheden worden in tabel 2 op het niveau van de beroepsgroep weergegeven. De beroepsgroepen worden in dalende volgorde van het aantal ontvangen werkaanbiedingen in 2011 voor knelpuntberoepen vermeld. Uit deze tabel blijkt dat iets meer dan drie vierde van de werkaanbiedingen voor knelpuntberoepen, namelijk 6.893 werkaanbiedingen, worden gecategoriseerd in de eerste 10 beroepsgroepen. We kunnen deze 10 beroepsgroepen arbitrair onderverdelen in 3 hoofdgroepen. Vooreerst zijn er de technische beroepsgroepen zoals de informatici en de ingenieurs. Daarnaast hebben we de administratieve en klantgerichte beroepsgroepen, met name de administratief bedienden, verkopers, vertegenwoordigers en secretarissen. Tenslotte hebben we de beroepsgroepen die behoren tot de niet-private sector, met name de leerkrachten en de verplegers. Wat betreft de andere beroepsgroepen die minder vertegenwoordigd zijn op het niveau van ontvangen werkaanbiedingen, deze houden verband met beroepen in de bouw, de horeca en ook de transport en logistiek samen met andere technische beroepen uit de niet-private sector. Tabel 2:
Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter WA voor knelpunt-
Rang-
schikking
Knelpuntberoepen volgens beroepsgroep
Aantal
1
Leraar secundair onderwijs (1ste, 2de graad)
2
Informatici
3
beroepen
Administratieve communicatie
bedienden,
onthaal
en
Cum. %
Oorzaak knelpuntkarakter Kwant.
Kwal.
Arbeids-
tekort
tekort
omstand.
1 362
15,1
X
X
867
24,6
X
778
33,2
X
X
4
Verkopers en handelszaakbeheerders
744
41,5
X
X
5
Vertegenwoordigers
628
48,4
X
X
6
Leerkrachten basisonderwijs
579
54,8
X
X
519
60,5
X
X
500
66,1
7
Leraar secundair onderwijs (2de, 3de, 4de
graad)
8
Secretarissen
9
Ingenieurs
464
71,2
X
Verpleegkundigen
452
76,2
X
10
X X
15
In bijlage kan de lezer de gedetailleerde lijst raadplegen, namelijk de lijst met de 81 knelpuntberoepen.
16
De tabel houdt geen rekening met het totale aantal werkaanbiedingen dat op het niveau van de beroepsgroep ontvangen werd.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
39
Tabel 2:
Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter (vervolg) WA voor knelpunt-
Rang-
schikking 11
Knelpuntberoepen volgens beroepsgroep
beroepen
Aantal Technici
in
de natuurwetenschappen
en
Cum. %
446
81,1
Zaalpersoneel
343
84,9
13
Boekhouders
284
88,0
14
Kleuterleiders
266
91,0
15
Mecaniciens-herstellers
112
92,2
12
toegepaste wetenschappen
Oorzaak knelpuntkarakter Kwant.
Kwal.
Arbeids-
tekort
tekort
omstand.
X
X X X
X
X X
16
Tekenaars
94
93,3
X
X
17
Electromecaniciens
83
94,2
X
X
18
Ergotherapeuten
71
95,0
X
19
Koks
66
95,7
X
53
96,3
X
20
Bediende
financiële
transacties
verzekeringsverrichtingen
en
21
Loodgieters - Installateurs sanitair
52
96,9
X
22
Instructeurs - Lesgevers
48
97,4
X
23
Chauffeurs
48
97,9
X
24
Schrijnwerkers
44
98,4
X
25
Vertalers
38
98,8
26
Beenhouwers
30
99,1
X
27
Elektriciens en elektricienherstellers
28
99,5
X
28
Magazijnbedienden
27
99,8
X
29
Banketbakkers
22
100,0
X
Totaal
X
X
X
X
X X
X
9 048
Er wordt voornamelijk een kwalitatief tekort bij de ingeschreven werkzoekenden aangeduid om de rekruteringsmoeilijkheden te verklaren. Algemeen wordt voor de meeste beroepsgroepen, of hetzij 22 beroepsgroepen die 5.335 werkaanbiedingen tellen, gewezen op een kwalitatief tekort. Voor 10 beroepsgroepen was dit ook de enige verklaring, ondermeer voor de administratieve beroepen en de beroepen in de bouw. De werkzoekenden beschikken niet altijd over de specifieke vaardigheden die door de werkgever gevraagd worden. Het takenpakket kan zo veelzijdig zijn waardoor het moeilijk wordt om kandidaten te vinden die deze uiteenlopende taken op een gepaste manier weten uit te voeren. De werkgevers verlangen dan ook vaker kandidaten met de nodige ervaring, die reeds vertrouwd zijn met de verschillende aspecten van een bepaalde functie. Bovendien is het zo dat de vaardigheden niet zelden onderhevig zijn aan de technologische ontwikkelingen binnen het beroep. We denken daarbij vooral aan de technische beroepen en ICT-beroepen. Specifiek voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat een kennis van beide landstalen noodzakelijk is voor bijna alle beroepen waarbij de kandidaat-werknemer in contact komt met klanten.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
40
Een kwantitatief tekort aan kandidaten wordt voor 12 beroepsgroepen van de 29 aangeduid als een oorzaak van het knelpuntkarakter. De technische beroepsgroepen en deze in de niet-private sector waarbij het merendeel van de beroepen voor hooggeschoolden is, worden vooral verklaard door een kwantitatief tekort. We merken op dat voor de beroepsgroepen met een kwantitatief tekort, dit niet de enige verklaring is voor het knelpuntkarakter, met uitzondering van twee beroepsgroepen, namelijk de ingenieurs en de ergotherapeuten. Verder wordt gewezen op de ongunstige arbeidsomstandigheden die, samen met een kwalitatief of kwantitatief tekort, worden waargenomen voor 12 beroepsgroepen, zoals de beroepsgroepen in de niet-private sector maar ook deze in de handel, de horeca en het transport. Tot slot kan men algemeen stellen dat de oorzaken die het knelpuntkarakter verklaren geenszins eenduidig zijn. Vaak spelen meerdere factoren die een beroep tot knelpuntberoep maken.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
41
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
42
BESLUIT
De eerste analyse van de knelpuntberoepen door het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid dateert reeds van 1998. Deze studie wilde bijdragen tot het overleg dat in het kader van het Territoriaal Pact voor de Werkgelegenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd gevoerd omtrent de acties die dienden te worden ondernomen om de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen. Ten opzichte van de verschillende methodes waarmee de spanning op de arbeidsmarkt begrepen zou kunnen worden, werd vanaf het begin gekozen voor een statistische analyse van de werkaanbiedingen die Actiris jaarlijks ontvangt, aangevuld met een raadpleging van actoren op het terrein. Naargelang het jaar zijn deze actoren de consulenten van Actiris, de werkgeversfederaties of de beroepenreferentiecentra. Met de jaren werd de studie enkele keren aangepast teneinde bepaalde thema’s dieper uit te werken en de bewoording ietwat te nuanceren. Niettemin is de gevolgde methodologie voor de inventarisatie van de knelpuntberoepen in het Brussels Gewest al die jaren relatief stabiel gebleven en is deze nog steeds actueel. Het jaar 2011 is echter een scharnierpunt voor deze analyse, gezien het Pact voor een Duurzame Stedelijke Groei (PDSG), waarin de knelpuntberoepen en de beroepen warvoor er een tekort is op de arbeidsmarkt een volwaardige plaats innemen. Het PDSG biedt het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid zo de gelegenheid om met de sociale partners en de andere betrokken actoren de verschillende mogelijke pistes te bespreken waarmee het denkwerk over de kloof tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt verbeterd kan worden en aldus kan worden bijgedragen tot de definitie van sectorale actieplannen. In afwachting van eventuele nieuwe richtlijnen werd de statistische analyse voor 2011 uitgevoerd op de 25.186 door Actiris ontvangen werkaanbiedingen (exclusief Eures en uitzendarbeid) en aangevuld met een uitgebreide raadpleging van de vacaturebeheerders van Actiris en de consulenten van de Dienst Beheer Werkgevers, om zo de statistische lijst te kunnen valideren en de verklarende elementen te verzamelen. Uiteindelijk werden 81 functies in 2011 als knelpuntberoep geïdentificeerd. Deze beroepen vertegenwoordigen 9.048 arbeidsplaatsen, of 35,9% van het totale aantal ontvangen arbeidsplaatsen. Deze geactualiseerde lijst met knelpuntberoepen bevat geen enkel “nieuw” beroep. Voor alle beroepen uit de lijst bestonden er de vorige jaren immers reeds aanwervingsmoeilijkheden. Het gaat hier dus om structurele knelpuntberoepen. Bij de terugkerende knelpuntberoepen vinden we enerzijds beroepen die specifiek zijn voor een bepaalde sector. Een aantal hiervan is trouwens voornamelijk terug te brengen tot de sectordomeinen van het PDSG. Anderzijds zien we transversale beroepen die in de meeste activiteitensectoren uitgeoefend kunnen worden. De beroepen die steeds weerkerende aanwervingsmoeilijkheden ondervinden, zijn meer bepaald: verschillende beroepen uit de non-profitsector, hoofdzakelijk onderwijzend personeel voor alle niveaus van het verplicht onderwijs, maar ook verpleegkundigen; de commerciële functies verkoper en vertegenwoordiger;
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
43
keuken- en zaalpersoneel in de horecasector of ambachtelijke beroepen zoals slager; beroepen in de bouwsector, met name loodgieter; informatici en andere technische beroepen, met name ingenieurs, tekenaars, technici elektromechanica en elektronica, mecaniciens en elektromecaniciens; een aantal beroepen uit de logistieke en transportsector, bijvoorbeeld chauffeurs of hoofdmagazijniers; verschillende transversale administratieve beroepen, zoals directieof departementssecretaris, telefonist-receptionist, medewerker personeelsdienst of boekhouders...
Het is niet enkel nuttig om jaarlijks een inventaris op te maken van de spanningen op de Brusselse arbeidsmarkt, het is ook noodzakelijk om de oorzaken van de moeilijkheden te achterhalen om hier uitvoerig op te kunnen reageren. In het kader van deze analyse kwamen drie mogelijke verklaringen naar voren. Deze werden gedetailleerd beschreven door de geraadpleegde actoren op het terrein (dit jaar de consulenten van Actiris). Zo kunnen de aanwervingsmoeilijkheden het gevolg zijn van een kwantitatief tekort, in die zin dat er niet voldoende kandidaten zijn om tegemoet te komen aan de behoeften van de arbeidsmarkt. De spanningen op de arbeidsmarkt kunnen echter niet louter worden teruggebracht tot een tekort aan kandidaten. Ze kunnen immers enerzijds het gevolg zijn van de discrepantie tussen het profiel van de kandidaten voor de te verlenen betrekkingen en de reële of verwachte eisen van de werkgevers in termen van opleiding, beroepservaring, taalkennis, specifieke vaardigheden en/of welbepaald gedrag. Anderzijds kan een verklaring voor de moeilijkheden ook liggen in de arbeidsvoorwaarden (bezoldiging, uurrooster, statuut, stresserend, zwaar of gevaarlijk werk enz.), die als ongunstig worden ervaren of aangevoeld, waardoor de werkzoekenden liever een ander beroep of een andere activiteitensector zoeken. Uit de analyse van de oorzaken die door de consulenten van Actiris werden aangehaald kunnen om preciezer te zijn drie situaties voor 2011 worden afgeleid. Allereerst zijn de aanwervingsproblemen voor de informatica- en technische beroepen en de beroepen uit de non-profitsector, waarvoor een hoog opleidingsniveau vereist is, grotendeels te verklaren door een kwantitatief tekort. We moeten hierbij opmerken dat de rekruteringsmoeilijkheden voor deze drie types beroepen (echter met uitzondering van de ergotherapeuten en de ingenieurs) niet enkel te wijten zijn aan een kwantitatief tekort, maar ook hun oorsprong vinden in de arbeidsomstandigheden in de non-profitsector of in kwalitatieve elementen voor de informatica- en technische beroepen. We willen bovendien benadrukken dat de demografische groei en de vergrijzing van de bevolking, onder overigens gelijke omstandigheden, het kwantitatieve tekort in de onderwijs- en gezondheidssector nog zullen versterken. Een andere harde kern van knelpunten zijn de beroepen met een relatief lager opleidingsniveau die een slecht imago hebben, dat minstens deels te wijten is aan de als ongunstig beschouwde of ervaren arbeidsomstandigheden. Het is niet alleen moeilijk om werknemers voor deze beroepen aan te trekken, maar ook om hen te behouden. Het gaat hier met name om beroepen uit de horecasector, het beroep van chauffeur, commerciële beroepen en ambachtelijke functies. Behalve de typische arbeidsomstandigheden van deze
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
44
beroepen, kunnen de aanwervingsmoeilijkheden hier ook worden verklaard door de kloof tussen het door de werkgever gezochte profiel en het profiel van de kandidaten. Voor de transversale administratieve beroepen ten slotte, alsook voor verschillende beroepen uit de bouwsector, is de weerkerende spanning voornamelijk een gevolg van de eisen van de werkgevers waar niet alle kandidaten voor de functie aan voldoen. Uitgaande van deze drie situaties, met uitzondering van het beroep van ingenieur en de beroepen uit de non-profitsector waarvoor er te weinig kandidaten zijn om aan de behoeften te voldoen, zijn de andere knelpuntberoepen dus te verklaren door een kloof tussen de eisen van de werkgevers en het profiel van de werkzoekenden. Deze kloof is zelfs de enige verklaring die de consulenten van Actiris geven voor de administratieve beroepen en de beroepen uit de bouwsector. De kwalitatieve spanningen zijn daarentegen slechts een deel van de verklaring voor de andere knelpuntberoepen. Ook de arbeidsomstandigheden of een kwantitatief tekort spelen daar een rol. De drie hierboven aangehaalde verklarende factoren zijn niet eenzinnig en kunnen elkaar beïnvloeden. We willen er bovendien op wijzen dat ook andere factoren, die niet in het kader van deze analyse besproken worden, een rol kunnen spelen. We denken met name aan etnische discriminatie bij de aanwerving of het aanwerven van overgekwalificeerd personeel, werkloosheidsvallen, het tekort aan kinderopvangstructuren, te weinig mobiliteit bij de kandidaten, het slechte imago van sommige beroepen of sectoren, de depreciatie van bepaalde onderwijsrichtingen, schoolopleidingen die niet op het beroepsleven aansluiten, lacunes in de professionele doorverwijzing, voor verbetering vatbare databanken enz. Om een einde te maken aan de weerkerende spanningen op de arbeidsmarkt liggen de oplossingen effectief bij de beroepsopleiding (bijvoorbeeld een aanpassing van de inhoud, een verhoging van het aantal beschikbare plaatsen…). Niettemin moeten ook andere oplossingen in overweging worden genomen indien we de problematiek in zijn geheel wensen aan te pakken en efficiënt willen zijn. Zonder exhaustief te willen zijn, kunnen we, behalve de vermelde oplossingen met betrekking tot de beroepsopleiding, onder andere de onderstaande mogelijkheden aanhalen, die reeds worden toegepast of verdienen te worden gestimuleerd of verder te worden uitgewerkt: gerichte informatie om de beroepsoriëntering van de jongeren, of zelfs de minder jongeren, te vergemakkelijken; screening van de werkzoekenden met het oog op een heroriëntering, de valorisering van de vaardigheden of het verwerven van ontbrekende vaardigheden; de promotie van bepaalde beroepen of sectoren met een slecht imago; het herwaarderen van het technisch en beroepsonderwijs; informeren van de verschillende betrokken actoren over de wanverhoudingen op de arbeidsmarkt; de ontwikkeling, toepassing of versterking van bepaalde maatregelen (IBO, DSP, taalcheques, vrijstelling bij studiehervatting enz.); de activering van het zoekgedrag naar werk; de stimulering van de regionale of interregionale mobiliteit; meer inspanningen van de ondernemingen op het vlak van opleiding; anticiperend beheer van de vaardigheden; de valorisering van de arbeidsomstandigheden; de organisatie van een sectorale of beroepenmonitoring; de bevordering van een diversiteitsbeleid; de opleiding van arbeidsbemiddelaars zodat zij beter op de hoogte zijn van de realiteit van de sectoren en de beroepen; gegarandeerde en meer
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
45
aandacht voor kwaliteit bij de opvolging en codering van de werkaanbiedingen en eigenschappen van de werkzoekenden enz. Naar aanleiding van deze opsomming, die wel lang is maar waarschijnlijk niet volledig, is de analyse van de knelpuntberoepen slechts één enkel onderdeel van het overleg om de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen. Evenzo kunnen niet alleen de beroepsopleidingsoperatoren, maar ook de openbare tewerkstellingsdiensten, de sociale gesprekspartners, de socioprofessionele-inschakelingsactoren en het onderwijs hiertoe bijdragen. Daarom kunnen we ons alleen maar verheugen over de wens van het PDSG om in overleg actieplannen te ontwikkelen die een betere overeenstemming tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beogen, waarvoor de vertegenwoordigers van de beroepssectoren samen met de openbare tewerkstellings- en opleidingsinstellingen en de beroepssectoren zich in de komende jaren zullen mobiliseren.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
46
BIJLAGE
standigheden
Arbeidsom-
Kwalitatief
Kwantitatief
AR/WA
AR18
Beroepen
WA17
Ontvangen
Tabel 3: Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter per knelpuntberoep
Ingenieurs Burgerlijk ingenieur burgerlijke bouwkunde
46
65
1,4
X
Industrieel ingenieur burgerlijke bouwkunde
67
38
0,6
X
Industrieel ingenieur elektriciteit
47
26
0,6
X
Industrieel ingenieur elektronica
36
45
1,3
X
Industrieel ingenieur mechanica
38
57
1,5
X
Burgerlijk ingenieur elektromechanica
55
53
1,0
X
116
92
0,8
X
Industrieel ingenieur chemie of biochemie
28
71
2,5
X
Productie-Ingenieur (alle specialiteiten)
31
36
1,2
X
Hoofdverpleegkundige
45
4
0,1
X
X
Ziekenhuisverpleegkundige – gebrevetteerde
74
106
1,4
X
X
217
148
0,7
X
X
Kinderverpleegkundige - bachelor/graduaat
23
15
0,7
X
X
Geriatrisch verpleegkundige - bachelor/graduaat
60
7
0,1
X
X
Sociaal verpleegkundige bachelor/graduaat
33
22
0,7
X
X
71
44
0,6
X
1.362
381
0,3
X
X
519
512
1,0
X
X
Onderwijzer
579
195
0,3
X
X
Kleuterleider
266
288
1,1
X
X
Industrieel ingenieur elektromechanica
Verpleegkundigen
Ziekenhuisverpleegkundige - bachelor/graduaat
Ergotherapeuten Ergotherapeut Leraars secundair onderwijs Leraar secundair onderwijs (1ste, 2de graad) Leraar secundair onderwijs (2 , 3 , 4 de
de
de
graad)
Leerkrachten basisonderwijs & kleuterleiders
17
WA: ontvangen werkaanbiedingen door Actiris in 2011.
18
AR: arbeidsreserve in 2011.
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
47
standigheden
Arbeidsom-
Kwalitatief
Kwantitatief
AR/WA
AR
Beroepen
Ontvangen WA
Tabel 3: Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter per knelpuntberoep (vervolg)
Instructeurs, lesgevers Instructeur/lesgever talen
48
206
4,3
X
Architectuurtekenaar, bouwkundig, tekenaar openbare werken
36
145
4,0
X
Tekenaar mechanica
24
34
1,4
X
X
Tekenaar elektriciteit
34
9
0,3
X
X
137
271
2,0
X
X
Technicus bouw (alle specialiteiten)
54
108
2,0
X
X
Conducteur van bouwwerken
88
83
0,9
X
X
26
31
1,2
X
Laboratoriumtechnicus onderzoek en ontwikkeling
30
138
4,6
X
Laborant medische analyses
56
144
2,6
X
X
Technicus elektronica
55
256
4,7
X
X
284
991
3,5
Ingenieur software
58
46
0,8
X
X
Systeemanalist
29
41
1,4
X
X
Netwerkarchitect
23
71
3,1
X
X
Systeemprogrammeur
28
59
2,1
X
X
Functioneel analist
72
37
0,5
X
X
148
369
2,5
X
X
Webmaster, Webdeveloper
93
267
2,9
X
X
Integratie- en implementatie ingenieur ICT
44
18
0,4
X
X
Programmeur
86
146
1,7
X
X
247
727
2,9
X
39
236
6,1
X
38
510
13,4
Tekenaars
Technici in de natuur- en toegepaste wetenschappen Technicus in de elektromechanica
Technicus koel- en verwarmingstechnieken en technicus verwarming (HVAC)
Boekhouders Boekhouder
X
Informatici
Analist-programmeur
Technicus helpdesk IT Netwerkbeheerder Vertalers Vertaler
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
X
X
48
X
Commerciële secretaris
156
163
1,0
X
57
66
1,2
X
Bediende personeelsdienst
129
327
2,5
X
Bediende commerciële dienst
498
1.087
2,2
X
Telefonist-receptionist
151
937
6,2
X
53
73
1,4
X
27
90
3,3
X
241
256
1,1
X
X
50
33
0,7
X
X
164
117
0,7
X
X
Vertegenwoordiger paramedisch materiaal
49
84
1,7
X
X
Vertegenwoordiger voeding
31
63
2,0
X
X
Vertegenwoordiger verbruikersgoederen
93
232
2,5
X
X
106
1.121
10,6
X
X
Verkoper Hifi en bureaumateriaal
84
426
5,1
X
X
Verkoper van gereedschappen, doe-het-zelf artikelen
50
94
1,9
X
X
Verkoper van woon- en huishoudartikelen
78
304
3,9
X
X
Verkoper in een groothandel
30
85
2,8
X
X
Televerkoper
107
132
1,2
X
X
Callcenter operator
289
416
1,4
X
X
48
285
5,9
X
X
Industrieel onderhoudsmecanicien
36
62
1,7
X
Mecanicien hersteller van voertuigen
53
492
9,3
X
Mecanicien-hersteller van zware voertuigen, bussen en cars
23
28
1,2
X
standigheden
2,6
Arbeidsom-
760
Kwalitatief
287
Kwantitatief
AR
Directiesecretaris
Beroepen
AR/WA
Ontvangen WA
Tabel 3: Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter per knelpuntberoep (vervolg)
Secretarissen
Juridisch secretaris Administratieve bedienden, onthaal en communicatie
Bediende financiële transacties en verzekeringsverrichtingen Adviseur bankproducten en verzekeringen Magazijnbedienden Magazijnmeester Vertegenwoordigers Vertegenwoordiger diensten Vertegenwoordiger in bureaumateriaal Technisch vertegenwoordiger
Verkopers en handelszaakbeheerders Verkoper diensten
Chauffeurs Chauffeur vrachtwagen met oplegger (rijbewijs CE en medische geschiktheid) Mecaniciens-herstellers
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
49
standigheden
Arbeidsom-
Kwalitatief
Kwantitatief
AR/WA
AR
Beroepen
Ontvangen WA
Tabel 3: Voornaamste oorzaken van het knelpuntkarakter per knelpuntberoep (vervolg)
Loodgieters - Installateurs sanitair Loodgieter - Installateur sanitair
52
466
9,0
X
28
157
5,6
X
83
163
2,0
44
595
13,5
X
22
97
4,4
X
X
30
166
5,5
X
X
Onderchef keuken
25
64
2,6
X
X
Chef de partie
41
126
3,1
X
X
145
1.565
10,8
X
X
Kelner café/taverne/brasserie
96
1.058
11,0
X
X
Rangkelner
57
265
4,6
X
X
Barman
45
560
12,4
X
X
Elektriciens en elektricienherstellers Industrieel elektricien - installateur en hersteller Electromecaniciens Electromecanicien
X
X
Schrijnwerkers Schrijnwerker Banketbakkers Banketbakker Beenhouwers Beenhouwer Koks
Zaalpersoneel Restaurantkelner
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
50
Het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid is opgericht in 1995 en wordt gecofinancierd door het Europees sociaal fonds. Momenteel sluit het Observatorium aan bij het programma 2007-2013 Doelstelling "regionaal concurrentievermogen en werkgelegenheid" van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het heeft tot doel de evolutie van de werkgelegenheid en de werkloosheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te volgen. Op basis van thematische analyses worden de vragen naar veranderingen en verschuivingen met betrekking tot jobs, beroepen en kwalificaties onderzocht.
Medewerkers: Verantwoordelijke: Stéphane THYS (fr) Amandine BERTRAND (fr) Véronique CLETTE (fr) Mourad DE VILLERS (fr) Sharon GECZYNSKI (fr) Guillaume JACOMET (fr) The Man LAÏ (fr) Emmanuelle POTTIER (fr) Khadija SENHADJI (fr) Bénédicte VAN EGEREN (fr) Dries VANGENECHTEN (nl) Sandy VAN RECHEM (nl) Secretariaat: Xavier BERCKMANS (fr)
02/505.14.54 sthys@ actiris.be
02/505.78.76 02/505.77.15 02/505.14.14 02/800.42.66 02/505.16.07 02/505.14.12 02/800.42.62 02/505.77.17 02/505.15.35 02/505.42.63 02/505.14.56
[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]
02/505.11.49
[email protected]
Brouckèreplein 12 – 1000 Brussel (
[email protected] – site Observatorium www.actiris.be)
Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011
51
analyse van de KNELPUNTBEROEPEN in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
in 2011 BRUSSELS O B S E R VATORI U M VOOR DE WERKGELEGENHEID
BRUSSELS O B S E R VATORI U M VOOR DE WERKGELEGENHEID
Brouckèreplein 12 1000 Brussel Tel. 02.505 11 49
[email protected]
Met de steun van het Europees sociaal fonds
www.actiris.be D/2012/57.47/4