Bijlage 3:
Alternatievenontwikkeling en effectbeoordeling voorafgaand aan MIRT-verkenning Ooijen-Wanssum
Deze bijlage bevat een beschrijving van de alternatievenontwikkeling en -afweging in de tijd. Voor de integrale gebiedsontwikkeling in het gebied Ooijen-Wanssum is de oplossing van de (hoog-) waterproblematiek leidend uitgangspunt geweest. Door de ruimtelijke ingrepen in onderlinge verbinding en integraal aan te pakken, is de ontwikkeling breed gedragen. Er bestaat alleen draagvlak voor het totale pakket aan maatregelen. Individuele maatregelen zijn niet los van de rest van het pakket te zien. De gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum heeft al enige jaren van planvorming doorlopen. Kort samengevat: In 2006 heeft Habiforum in opdracht van de provincie een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden van integrale gebiedsontwikkeling in Ooijen-Wanssum.1 In 2007 zijn op basis van de ontwikkelde strategieën voorkeuren bepaald op basis van effecten en draagvlak.2 In 2008 heeft projectbureau Ooijen-Wanssum in opdracht van de Stuurgroep een Richtingendocument opgesteld, waarmee richting is gegeven aan de planvorming. Hierbij was draagvlak het doorslaggevende criterium voor het formuleren van de voorkeursrichting. Er is geen nader effecten onderzoek gedaan.3 In 2010 is het Gebiedsplan Ooijen-Wanssum vastgesteld waarin de ruimtelijke opgaven voor het gebied in samenhang zijn uitgewerkt.4 Voorafgaand hebben de gemeentes, provincie en het rijk beleid geformuleerd en plannen gemaakt die richtinggevend zijn geweest bij de planvorming. In deze samenvatting zijn onderdelen van het Masterplan “Het Nieuwe Wanssum”5 opgenomen, omdat dit masterplan een belangrijke ontwikkelschets was voor maatregelen die zijn opgenomen in de Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum. Hieronder is per maatregel de ontwikkeling van 2006 tot 2008 weergegeven. Sommige kansen die in 2006 werden gezien zijn niet verder opgepakt, terwijl andere initiatieven in de loop van de tijd een belangrijkere plaats in de gebiedsontwikkeling hebben gekregen. In deze bijlage is een zeer beknopte samenvatting van de alternatievenontwikkeling weergegeven. Voor achtergrondinformatie, onderbouwing van de beoordeling en een uitgebreide toelichting wordt verwezen naar de originele documenten. De documenten met betrekking op de gebiedsontwikkeling zijn te vinden op www.ooijen-wanssum.nl. Het maatregelenpakket uit het Gebiedsplan Ooijen-Wanssum (2010) is integraal beschreven aan het slot van deze bijlage. In de startbeslissing van de MIRT-verkenning Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum hebben rijk en regio in gezamenlijkheid besloten dat dit maatregelenpakket als uitgangspunt van de verkenning dient. De reeds gemaakte keuzes staan in de verkenning dus niet opnieuw ter discussie. Wel is een verdere uitwerking van verschillende onderdelen gewenst. Voor zover deze uitwerking in de verkenning is uitgevoerd zijn de resultaten daarvan opgenomen in het hoofdrapport van het Verkenningenrapport. In de planuitwerkingsfase volgt een verdere detaillering.
1
Gebiedsontwikkeling Oude Maasarm Ooijen-Wanssum, Habiforum, juli 2006 Gebiedsontwikkeling Oude Maasarm Ooijen-Wanssum, Nadere verkenning Strategie Verruiming, Habiforum, oktober 2007 3 Richtingendocument Gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum, projectbureau Ooijen-Wanssum, oktober 2008 4 Gebiedsplan Ooijen-Wanssum, projectbureau Ooijen-Wanssum, mei 2010 5 Masterplan “Het Nieuwe Wanssum”, gemeente Meerlo-Wanssum, definitieve versie 2004 2
Reactivering Oude Maasarm 2006 In 2006 zijn 6 mogelijke strategieën ontwikkeld, te weten: Strategie Autonoom Afsluiten Oude Maasarm; Ophogen en versterken van bestaand kadetracé; Aanleggen nieuwe kadetracés tot één grote dijkring; Autonome (zeer beperkte) ontwikkeling van ruimtegebruik.
Strategie Vijfennegentig Volledig openen Oude Maasarm zonder aanvullende bescherming; Verwijderen of verlagen van de kades die in 1995 zijn aangelegd; Verwijderen van een aantal obstakels; Bieden van eenmalige schadevergoeding en/of uitkoopregeling voor gedupeerden (planschade); Bieden van terugkerende schaderegeling/ verzekering bij optredende hoogwaters; Autonome (zeer beperkte) ontwikkeling van het ruimtegebruik. Strategie Maatwerkkades Volledig openen Oude Maasarm met aanvullende bescherming; Bieden van ruimte waar mogelijk, bieden van bescherming waar nodig; Verwijderen of verlagen van kades die in 1995 zijn aangelegd; Aanleggen en versterken van kades tot nieuwe dijkringen rond kernen Blitterwijck, Wanssum, Broekhuizenvorst, Broekhuizen en Ooijen; Aanleggen van dijkringen rond bebouwingsclusters (waar mogelijk); Verlenen van toestemming (onder voorwaarden) voor beschermen van solitaire bebouwing; Autonome (zeer beperkte) ontwikkeling van ruimtegebruik buiten de dijkringen; Ruimere ontwikkelingsmogelijkheden binnen nieuwe dijkringen.
Strategie Inlaat Beperkt heropenen Oude Maasarm; Instellen en handhaven maximaal debiet voor Oude Maasarm; Vervangen kade bij instroom Oude Maasarm door inlaatwerk waarmee maximaal debiet wordt gehandhaafd; Nauwelijks ontwikkeling in ruimtegebruik mogelijk.
Strategie Erosiekade Afsluiten Oude Maasarm; Ophogen en versterken van bestaand kadetracé; Aanleggen nieuwe kadetracés tot één grote dijkring; Construeren kade die wegspoelt zodra deze overstroomt; Autonome (zeer beperkte) ontwikkeling van ruimtegebruik.
Strategie Verruiming Heropenen en aanpassen Oude Maasarm; Realiseren extra ruimte voor rivier door ontwikkeling naar waterrijk landschap; Verwijderen van aantal obstakels; Verlagen maaiveld in Oude Maasarm waardoor meer ruimte voor water en vergroting stroomcapaciteit; Diverse varianten mogelijk, variërend van zelden meestromende groene rivier tot permanent stromende nieuwe rivier; Ontwikkelingen in ruimtegebruik mogelijk, ook in combinatie met waterrijk landschap Deze strategieën zijn beoordeeld op de volgende onderwerpen: Veiligheid, waterkwaliteit en waterkwantiteit Water Regionale watersystemen in stroomgebiedsbenadering. Principe vasthouden, bergen, afvoeren. Verhouding tussen kosten en baten. Landbouw Ontwikkelingsperspectieven. Verbreding naar recreatie en natuur. Biodiversiteit en robuustheid. Natuur Identiteit van het gebied en ontwikkelingskansen. Karakteristiek voor riviersysteem. Investeringsmogelijkheden en nieuwe kansen. Industrie & economie Werkgelegenheid en continuïteit. Voorspelbaarheid en betrouwbaarheid. Kwaliteit van wonen en leven. Leefbaarheid & recreatie Aansluiting bij en versterking van identiteit van het gebied. Aantrekkingskracht van Limburg als Toscane om de hoek. Ontwikkelingsperspectieven en investeringsmogelijkheden.
Hierbij kwam de strategie Verruiming als beste uit de toetsing. De voorkeur gaat uit naar strategie Verruiming met de sterke elementen uit strategie Inlaat en strategie Kades. De belangrijkste effecten van strategie Verruiming zijn: Water Aanzienlijke verbetering voor het riviersysteem en stroomopwaarts gelegen gebieden. Beschermingsniveau in de Oude Maasarm neemt af maar deze negatieve effecten worden beperkt door vergroten capaciteit van de geul. Afhankelijk van diepte en ontwerp treedt daling van de grondwaterstand op. Landbouw Landbouwgronden worden vergraven voor de aanleg van laagtes en geulen. Een deel van deze gronden is al bestemd als natuurgebied. Resterende landbouwgronden zullen frequenter overstromen. Natuur Huidige natuur verandert, evenals het landschapsbeeld. Kwelgevoede natuurgebieden met meer open water komen hiervoor in de plaats, bijvoorbeeld in de vorm van een nieuwe rivier. Economie Planologische beperkingen nemen af. Ontwikkelingsmogelijkheden nemen toe doordat meer ruimte wordt geboden aan de rivier. Realisatie van open water biedt een aantrekkelijk decor voor woningbouw en toerisme. Benodigde ingrepen bieden kans voor functionele ontgronding. Leefbaarheid Frequentie van het aantal overstromingen (thans meer dan eens per vijftig jaar) neemt toe. Huizen en bedrijven zijn weer aangewezen op hun natuurlijke beschermingsniveau. In de praktijk is het aantal werkelijk gedupeerden beperkt. Vitaliteit van de dorpen neemt toe. Het uitzicht voor huizen verbetert evenals het vestigingsklimaat voor bedrijven. Hinder tijdens uitvoering ontgrondingen mogelijk. Recreatie Open water en natuurontwikkeling vergroten recreatieve mogelijkheden.
2007 Voor de strategie Verruiming zijn twee oplossingrichtingen ontwikkelt die als uiterste van de mogelijke oplossingsrichtingen worden beschouwd: Groene rivier, enkel het beter doorstroombaar maken van knelpunten, geen maaiveldverlaging. Nieuwe rivier, maaiveldverlaging tot een bevaarbare rivier en het oplossen van knelpunten voor de doorstroming. Deze oplossingsrichtingen zijn beoordeeld op: Meestroomfrequentie Beschermingsniveau Piek in waterstand bij uitstroomopening Beheersbaarheid Grondwater
2008 Keuze voor een tussenvariant van de oplossingsrichting Groene rivier en Nieuwe rivier, waarbij een optimalisatie wordt gezocht om beïnvloeding van de grondwaterstanden te minimaliseren en een zo groot mogelijke waterstanddaling. De voorkeursrichting bestaat uit: Verwijderen bestaande kaden bij instroom (kade tussen Ooijen en Broekhuizenvorst) en uitstroom (kade ten oosten van Blitterswijck) van de Oude Maasarm. Verruiming als oplossing voor rivierkundige knelpunten in Oude Maasarm, onder andere bestaand uit weerdverlaging bij instroming en bocht bij Meerlo en het oplossen van knelpunten bij brug Moleneind en brug bij haven Wanssum. Lokaal aanvullende verruiming van de Oude Maasarm (maatwerk)
Compensatie van de benedenstroomse effecten van de gebiedsontwikkeling wordt gerealiseerd binnen de waterstanddaling van het bestaande maatregelenpakket van Rijkswaterstaat Maaswerken in het kader van Pakket 1 en door de sluitstukkades plaatselijk iets verder op te hogen.
Waterveiligheid 2006 Uiterlijk 2015 wordt door middel van sluitstukkades een beschermingsniveau van 1:250 voor bewoning achter de kades gegarandeerd. Dit heeft opstuwende effecten. Mogelijk kan reactivering van de Oude Maasarm een oplossing zijn waarmee besparingen op de sluitstukkades kunnen worden gerealiseerd.
2007 Terughoudendheid met de aanleg van veel of grote kade-ringen is nodig om tot een zo efficiënt mogelijke benutting te komen van de gerealiseerde ontwikkelingsruimte.
2008 Voorkeursrichting: De kernen Broekhuizenvorst, Ooijen, Blitterswijck krijgen een beschermingsniveau van 1:250. Voor de kern Meerlo lijken vooralsnog geen kademaatregelen nodig. Bij de bebouwingsclusters (Boltweg, Ooijenseweg en Veerweg en camping ’t Karrewiel) worden in ieder geval maatregelen getroffen om er voor te zorgen dat ze tot een 1:50 afvoer geen wateroverlast krijgen. Indien mogelijk en wenselijk krijgt cluster Boltweg-Ooijenseweg-Veerweg een 1:250 beschermingsniveau. Voor de 9 individuele woningen en bedrijven die er ten gevolge van de reactivering in bescherming op achteruit gaan, zal maatwerk worden geleverd om deze negatieve effecten tegen te gaan dan wel te compenseren. Indien de bescherming van Broekhuizen niet meegenomen wordt in het project sluitstukkaden van Rijkswaterstaat Maaswerken, dan zal de bescherming van Broekhuizen meegenomen worden in de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum.
Hoogwatergeulen Ooijen en Wanssum 2006 Een hoogwatergeul bij Ooijen heeft een groot waterstandverlagend effect. Het gewonnen materiaal is vermarktbaar. Een hoogwatergeul bij Wanssum heeft een groot waterstandverlagend effect. Het gewonnen materiaal is onvermarktbaar, maar kan mogelijk worden gebruikt voor verondieping van delftstofwinning in de nabijheid, bijvoorbeeld bij Ooijen.
2007 De hoogwatergeul Ooijen hangt samen met de delfstofwinning en maakt onderdeel uit van het Zandmaas II pakket. Vanuit waterstandverlaging is de hoogwatergeul Wanssum erg interessant, maar doordat er grote hoeveelheden onvermarktbaar materiaal vrijkomen zijn de kosten hoog. Een combinatie met een delfstofwinning in de nabijheid kan een oplossing bieden voor dit probleem.
2008 Voorkeursrichting: De hoogwatergeulen Ooijen en Wanssum, mogelijk in combinatie met delfstoffenwinning, maken deel uit van de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum.
Delftstofwinning 2006 In het zuidelijk deel van het plangebied zijn private initiatieven voor delfstofwinning. De vrijkomende specie is mogelijk geschikt voor kade aanleg. Ook bestaat het plan uit natuurontwikkeling en een hoogwatergeul. Het bestaande plan levert geen bijdrage aan de hoogwaterveiligheid.
2007 Het bestaande initiatief levert, op de hoogwatergeul na, geen bijdrage aan de hoogwaterveiligheid, maar is toch interessant door de mogelijkheden die het biedt voor het winnen van vermarktbare delfstoffen en omputten van niet vermarktbaar materiaal. Dit initiatief is gericht op de vragen die er in dit gebied spelen in een partnership waarbij de ontgronding niet leidend is voor de gebiedsplannen, maar de gebiedsplannen leidend zijn voor de ontgronding.
2008 Delfstofwinning is geen leidend doel binnen de gebiedsontwikkeling, maar kan in combinatie met de hoogwatergeulen wel worden opgepakt.
Overruimte 2007 Door de vergunningen voor uitbreiding van woningen en bedrijfsgebouwen te combineren met verruiming kan de compensatieopgave op een functionele manier worden ingezet.
2008 Voorkeursrichtingen: Door reactivering van de Oude Maasarm: kan de ruimtelijke claim van IVM van het gebied gehaald worden; de te realiseren overruimte wordt gebruikt voor het bieden van nieuwe bouwmogelijkheden voor bestaande activiteiten en het toestaan van nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen binnen de gebiedsontwikkeling; dit voor zover deze nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen een bijdrage leveren aan de doelstellingen van de gebiedsontwikkeling (duurzame waterstanddaling, ontwikkeling van natuur en landschap, economische ontwikkelingen en/of verbeteren leefbaarheid Wanssum).
Rondweg Voorafgaand In 2002 is de studie Tracékeuze westelijke rondweg Wanssum 6 afgerond. Cruciaal voor de bestaande ontwikkelingsplannen van de haven en het bedrijventerrein is de aanleg van een randweg. Het tracé van deze randweg heeft verder invloed op de stedenbouwkundige afronding van woonwijk De Cuyper en de bebouwde kom van Wanssum. Om deze reden is het noodzakelijk dat er duidelijkheid komt omtrent het tracé van de randweg. In deze notitie wordt de afweging ten aanzien van het tracé, mede op basis van een eerder uitgevoerd natuurwaarden- en akoestisch onderzoek, gemaakt. In de notitie wordt uitgegaan van een westelijke randweg om de haven te ontsluiten, maar een doortrekking tot een volledige rondweg wordt nadrukkelijk opengehouden. In 2003 worden de volgende uitgangspunten benoemd 7: Ontlasten N270 van auto- en vrachtverkeer door kern en daarmee verbeteren van de leefbaarheid. Waarborgen goede en directe bereikbaarheid bedrijventerrein. Verbeteren woongenot/leefbaarheid langs N270. Looproute voetgangers langs jachthaven. Behouden heldere hiërarchie in wegen. Aanleg gehele rondweg met brugverbinding en soepele aansluiting op N270, zodat vracht- en doorgaand verkeer uit de kern geweerd worden. Uit onderzoek blijken de volgende effecten van de rondweg: Substantiële verlaging van verkeersintensiteiten op de N270 (ca. 65% minder verkeer). Lagere verkeersintensiteiten op de Geijsterseweg binnen de bebouwde kom (ca. 50% minder verkeer). Hogere verkeersintensiteiten op de Stayerhofweg (ca. 85% meer verkeer). In dit scenario is sprake van een betere benutting van de rondweg ten opzichte van het scenario met een randweg (ca. 3x meer verkeer). Voor de effectenonderzoeken van de uitbreiding van de haven en het bedrijventerrein wordt verwezen naar de bijlagen van het Masterplan.
2006 De gemeente heeft plannen voor een rondweg. Er wordt nadrukkelijk aandacht gevraagd om de mogelijkheden voor de aanleg van de rondweg te onderzoeken, in plaats van te investeren in het verbeteren van de doorstroombaarheid van de bestaande brug. Deze nieuwe rondweg kan ook zo worden ontwerpen dat deze als permanent hoogwatervrije verbinding kan dienen.
2007 De noordelijke rondweg kan gesplitst worden in twee trajecten, een oostelijk tracé vrijwel geheel in het stroomvoerend winterbed, en een westelijk tracé deels in het bergend winterbed. Opname van de westelijke rondweg in een integrale gebiedsontwikkeling maakt compensatie van het bergend volume mogelijk. De effecten van de nieuwe rondweg in het stroomvoerend winterbed kunnen waarschijnlijk niet binnen dit project worden gecompenseerd omdat dat alleen met benedenstroomse maatregelen is op te lossen. Hiertoe dient in de planstudie een relatie te worden gelegd met het Maaspark Well.
6 7
Tracékeuze westelijke rondweg Wanssum , BRO (februari 2002) Masterplan “Het Nieuwe Wanssum”, gemeente Meerlo-Wanssum, definitieve versie 2004
2008 Bij de start van de gebiedsontwikkeling zijn een zestal (alternatieve) tracés voor de provinciale weg bij Wanssum onderzocht. Hierbij ging het om een tweetal tracés ten noorden van Wanssum, een tweetal tracés uitgaande van een zuidelijke rondweg inclusief realisatie van een nieuwe gebiedsontsluitingsweg t.b.v. de haven en twee tracés op basis van het huidige ligging van de provinciale weg. Op basis van doelbereik, leefbaarheid in de kern van Wanssum en kosten is gekozen voor de noordelijke variant met kruising van de haven ten noorden van het bedrijf Top Terra. Voorkeursrichtingen: Rondom Wanssum zal een nieuwe provinciale rondweg worden aangelegd. Het gaat om een noordelijke variant met kruising van de haven ten noorden van het bedrijf Top Terra. De rondweg zal de haven van Wanssum overbruggen met een vaste brugverbinding. Er worden verkeersontmoedigende maatregelen op het huidige tracé N270 genomen.
Toerisme 2006 Kansen door beleefbaarheid van de Maas te vergroten. Kansen door de verblijfsmogelijkheden diverser te maken en af te stemmen op wensen van toeristen, nu relatief veel permanente bewoning en seizoensplaatsen. Er zijn concrete initiatieven van bungalowpark Roekenbosch voor uitbreiding in de richting van de Oude Maasarm. Rondom de Oude Maasarm is een autonome ontwikkeling in de richting van natuur.
2007 Voor de uitbreiding van bungalowpark Roekenbosch geldt dat aangepast bouwen en verruiming van het maaiveld op de beoogde locatie waarschijnlijk onvermijdelijk zijn. Maar uitbreiding met inachtneming van hydraulische randvoorwaarden behoort tot de mogelijkheden. Een heldere ontwikkelingsrichting voor dit gebied kan sluimerende ambities voor natuurontwikkeling en recreatie sturing geven.
2008 Voorkeursrichtingen: Verbeteren en uitbreiden recreatieve routes in het gebied. Bestaande recreatieve ondernemers wordt waar mogelijk ontwikkelingsruimte geboden voor initiatieven die de kwaliteiten van het toekomstige natuurgebied versterken en aan initiatieven die het aanbod van natuurgerichte verblijfsaccommodaties uitbreiden. Onder zelfde voorwaarde wordt ruimte gezocht voor nieuwe recreatieve en toeristische initiatieven, met name initiatieven die zich richten op een beter aanbod voor de ´rust en ruimte´ zoekende toerist die bereid is voor kwaliteit te betalen.
Natuurontwikkeling 2008 Waar in 2006 en 2007 natuur nog als een onderdeel van het aantrekkelijker maken voor recreatie werd gezien, komt natuurontwikkeling in 2008 als zelfstandig doel op de kaart. Voorkeursrichting: De Oude Maasarm en de hoogwatergeulen zullen worden ingericht als natuurgebied.
Voor realisatie worden de extra EHS hectares ingezet die voor Zandmaas II beschikbaar zijn. De Oude Maasarm en de hoogwatergeulen vormen één aaneengesloten, vrij toegankelijke natuurkern herstel van de oorspronkelijke waterhuishouding en, na initiële ingrepen, spontaan herstel van oorspronkelijke water- en riviergebonden natuur. Aanleg hoogwatergeulen met oog voor natuurlijke randvoorwaarden. Natuurontwikkeling mag geen onoverkomelijke belemmering vormen voor de doorstroomcapaciteit van de Oude Maasarm en de hoogwatergeulen. Hiermee moet in het ontwerp en beheer rekening worden gehouden. De Oude Maasarm en de hoogwatergeulen worden onttrokken aan de landbouw en ingericht als natuurgebied. Voor realisatie worden de extra EHS hectares ingezet die voor Zandmaas II beschikbaar zijn.
Waterberging 2006 Zoekgebied voor waterberging in de Oude Maasarm.
Wonen Voorafgaand In 2000 concludeert gemeente Meerlo-Wanssum dat er tot 2009 127 nieuwe woningen gewenst zijn. In een groot deel hiervan is al voorzien in bestaande plannen. Er blijven nog 33 woningen over waarvoor nieuwe plannen gemaakt kunnen worden, en die vanaf 2006 kunnen worden gerealiseerd. Dit is te weinig voor bebouwing rondom de jachthaven. In 2003 worden de cijfers geactualiseerd. Er is dan een behoefte van 70 woningen. Besloten wordt in te zetten op het plan woningbouw te realiseren rondom de jachthaven. De overige 30 woningen van het in totaal 100 woningen tellende bouwplan voor de jachthaven vormen een voorschot op de richtcijfers voor de kern Wanssum na 2009. De ambitie richt zich op: Revitalisering van de jachthaven: Upgrading kan door woningen en horecafuncties toe te voegen en de haven ruimtelijk beter aan te sluiten op de kern. Stedenbouwkundige, landschappelijk en ecologische verbeteringen: het betreft diverse zaken zoals bebouwing van het sportterrein en realisatie van een ecologische zone. Voor de effectenonderzoeken van de uitbreiding van de haven en het bedrijventerrein wordt verwezen naar de bijlagen van het Masterplan.
2006 Kansen door de ontwikkeling van landgoederen in het bergend winterbed mogelijk te maken. Voorwaarde is minder streng Wbr-regime door waterstanddaling. Gemakkelijker uitbreiding van bebouwing bij het dorp.
2008 Voorkeursrichtingen: Woningbouw in Wanssum is met name gericht op de lokale behoefte.
De lokale woonopgave wordt geschat op ca 15 woningen per jaar. Gefaseerde oplevering van nieuwe woningen binnen planperiode is dan ook wenselijk. Toekomstige woningbouw moet gericht zijn/ relatie hebben met de Oude Maasarm. Toekomstige woningbouw concentreert zich op de sportvelden en langs de jachthaven. Maximaal 100 woningen langs de Oude Maasarm ten behoeve van de bovenlokale markt. Woningen moeten passen in het buitengebied en een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit opleveren. Gekeken wordt naar de mogelijkheden voor het realiseren van nieuwe woonvormen en voor duurzaam bouwen in het gebied.
Haven van Wanssum Voorafgaand In 2000 zijn bestaande notities en studies inzake te haven geïntegreerd tot de Integrale notitie ontwikkeling haven Wanssum (januari 2000). De volgende wensen komen naar voren: De aanleg van een slibdepot: om de haven intensiever te kunnen gebruiken moet er worden gebaggerd. Het verzamelde slib kan worden verwerkt tot bruikbare grond. Na 10 jaar zijn de werkzaamheden voltooid en zal het slibdepot plaatsmaken voor natuur. Uitbreiding van het bedrijventerrein: dit is noodzakelijk om de haven te laten functioneren als ROC. Aanleg van de randweg: Ter ontsluiting van de haven is een nieuwe verbeterde ontsluiting buiten de kern noodzakelijk. In 2003 worden de wensen rondom de haven verder uitgewerkt. In principe richt de ontwikkeling van de haven zich op de overslag van bulk- en stukgoederen. De aanleg van een slibdepot is komen te vervallen. De uitbreiding van het bedrijventerrein is in het winterbed van de Maas geprojecteerd. De gemeente zal samen met marktpartijen een businessplan opstellen inzake de inrichting van de haven als ROC. Ook is bestuurlijk overleg gestart met gemeenten in de regio, met name Venray, Venlo en Horst aan de Maas. Het waarborgen van goede en directe bereikbaarheid van het bedrijventerrein is als ruimtelijk uitgangspunt geformuleerd. Voor de effectenonderzoeken van de uitbreiding van de haven en het bedrijventerrein wordt verwezen naar de bijlagen van het Masterplan.
2006 Voor een verdere ontwikkeling van de haven wordt gezocht naar uitbreidingsmogelijkheden.
2007 De havenuitbreiding is geprojecteerd in het verlengde van de huidige containerterminal (westelijke uitbreiding). Dit leidt tot een toename van de havenactiviteiten op de westelijke oever en een groter belang voor een goede ontsluiting via de westelijke rondweg.
2008 Voorkeursrichtingen: Uitbreiding van de haven Wanssum. Uitbreiding van het industrieterrein. Gezien de ligging in het winterbed wordt alleen watergebonden industrie toegelaten.
Jachthaven Voorafgaand Er bestaan ideeën om het gebied rondom de jachthaven aantrekkelijker te maken door woningbouw. In 2000 wordt besloten dat de vraag naar nieuwe woningen onvoldoende is om het plan bij de jachthaven te realiseren. In 2003 lijkt de vraag gestegen en wordt toch besloten tot uitvoering van het plan. Daarnaast wordt een kwaliteitsverbetering beoogd door een looproute voor voetgangers langs de jachthaven. De volgende functies worden in 2003 voorzien: Potenties jachthaven benutten door stimuleren aanvullende voorzieningen. Verplaatsing benzineverkooppunt met LPG en evt. supermarkt. Concentratie detailhandel/horeca in centrum (omgeving kerk/jachthaven). Voor de effectenonderzoeken van de uitbreiding van de haven en het bedrijventerrein wordt verwezen naar de bijlagen van het Masterplan.
2006 De bestaande jachthaven heeft weinig toeristische kwaliteiten. Herinrichting van het gebied kan de haven aantrekkelijker maken.
Maatregelpakket Gebiedsplan Ooijen-Wanssum (2010) Voorkeursrichtingen uit het Richtingendocument zijn in het Gebiedsplan Ooijen-Wanssum uitgewerkt tot een integraal ruimtelijk plan (figuur op volgende bladzij). De maatregelen bestaan uit: Primaire waterkeringen/ kademaatregelen, verwijderen, aanleggen en aanpassen van kades. Hoogwatergeul Ooijen, aanleg van de hoogwatergeul en weerdverlaging Ooijen in combinatie met natuurontwikkeling. Hoogwatergeul Wanssum, aanleg van de hoogwatergeul en weerdverlaging Wanssum in combinatie met natuurontwikkeling. Oude Maasarm, reactiveren van de Oude Maasarm. Rondweg Wanssum, aanleg van nieuwe noordelijke Provinciale rondweg, inclusief brug over haven Wanssum. Bieden van economische ontwikkelingsruimte door het benutten van rivierkundige overruimte die wordt gerealiseerd met rivierverruimende maatregelen.
Water Rivierkundige effecten Met het ontwerp van het in 2010 vastgestelde Gebiedsplan wordt een waterstanddaling gerealiseerd van circa 34 cm bij een afvoer van 2832 m3/s (1:50 jaar) en 38 cm bij een afvoer van 3275m3/s (1:250 jaar). Bij een afvoer van 3950 m3/s bedraagt de waterstandsdaling zelfs meer dan 45 cm (Haskoning, 2010) . Ook bovenstrooms gelegen gebieden profiteren volop van de ingrepen binnen de gebiedsontwikkeling; de waterstanddaling werkt tot ver bovenstrooms door. Door het weghalen van de kade bij Ooijen en Blitterswijck en overige maatregelen in de Oude Maasarm gaat de Oude Maasarm vaker inunderen. Gemiddeld stroomt bij Ooijen 4 tot 9 dagen per jaar Maaswater in de Oude Maasarm. Ook via de uitstroomopening Blitterswijck stroomt enkele dagen per jaar Maaswater in de Oude Maasarm. Pas bij hogere afvoeren stroomt de Oude Maasarm in zijn geheel mee met de Maas.
Morfologische effecten Door het weghalen van de kades bij Ooijen en Blitterswijck en het verlagen van de instroomopening gaat de Oude Maasarm frequent instromen. Dit kan negatieve effecten hebben op de morfologie (aanzanding) en de scheepvaart in de Maas. Dit moet nader worden onderzocht.
Effecten op de grondwaterstand De effecten van de reactivering van de Oude Maasarm op de grondwaterstand zijn zeer beperkt. Dit komt omdat er geen grootschalige maaiveldverlagingen plaatsvinden en de verlagingen die worden uitgevoerd, vrijwel allen boven de huidige grondwaterstand plaatsvinden. Tegelijkertijd worden de vernattingspotenties van het gebied beperkt vergroot en wordt de oorspronkelijke relatie met de Maas hersteld. De grondwaterstand, die direct is gekoppeld aan het waterpeil van de Maas, is sterk bepalend voor de verdere ontwikkeling van vochtminnende broek- en loofbossen. Voor de aanleg van de hoogwatergeulen Ooijen en Wanssum zijn in de verkenning Zandmaas II wel grondwaterstanddalingen in de omgeving berekend. Deze verlagingen kunnen een effect hebben op de landbouwgronden in de omgeving, zowel positief (vermindering natschade) als negatief (verdroging). Voor de hoogwatergeul Ooijen moet ook aandacht besteed worden aan mogelijk zettingsrisico voor bebouwing in de omgeving (Maaswerken, 2002). Dit geldt ook voor de kern van Wanssum, uitbreiding van de haven kan grondwaterstanddaling in de omgeving tot gevolg hebben.
Natuur Met de reactivering van de Oude Maasarm en de aanleg van de hoogwatergeulen en de weerdverlaging wordt een aaneengesloten natuurgebied gerealiseerd, dat tevens een aantrekkelijk recreatiegebied vormt. De reactivering van de Oude Maasarm heeft een negatief effect op soorten en hun leefgebied, die afhankelijk zijn van meer droge condities en jaarlijkse overstromingen niet overleven, en wellicht geheel verdwijnen bij bepaalde waterstanden. Tegelijkertijd worden kansen gecreëerd voor nieuwe natuur en specifieke ecotopen, die kenmerkend zijn voor het Maasdal. De instroom van de Maas en de Groote Molenbeek spelen in combinatie met kwel een ecologisch belangrijke rol bij het opstuwen en inunderen van het gebied met grondwater, oppervlaktewater en overtollige neerslag. In de Oude Maasarm liggen kansen voor de ontwikkeling van een groot samenhangend landschap met uitgestrekte, vochtige basenminnende loofbossen en (elzen)broekbossen met bijbehorende lage vegetatie.
Daar waar rust- en foerageergebied voor ganzen, zwanen en weidevogels in de uiterwaarden verloren gaan, wordt tegelijkertijd nieuwe habitat gerealiseerd voor meer natgebonden soorten. Voor de streng beschermde soorten waterspitsmuis, drijvende waterweegbree en das is mogelijk compensatie aan de orde van leef-, rust en/of foerageergebied (Ecologica, 2009). Voor de Natura 2000-gebieden Maasduinen en Boschhuizerbergen moet nader onderzoek worden verricht naar de effecten van de gebiedsontwikkeling op de instandshoudingsdoelen voor deze gebieden. De effecten van de gebiedsontwikkeling op deze beschermde natuurgebieden worden overigens gering ingeschat.
Landschap en aardkundige waarden De aanleg van de hoogwatergeul en weerdverlaging Ooijen betekent een beperkt verlies aan landschappelijke en aardkundige waarden. Op een terrasrand en wat steilranden na, zijn in het gebied verder geen hoog gewaardeerde landschapselementen aanwezig. Het gebied van de hoogwatergeul en weerdverlaging Wanssum bevat restanten van oude geulen in de ondergrond, die door de rivierverruiming verdwijnen. De open en eentonige landschappen ter plaatse van de hoogwatergeulen veranderen door de rivierverruiming in een afwisselend landschap met permanent water, periodiek overstroomde vlaktes en omgeven door smalle gordels natuurlijke vegetatie. Hierdoor neemt de belevings- en gebruikswaarde van het gebied aanzienlijk toe. Met de reactivering van de Oude Maasarm stroomt het gebied een aantal dagen per jaar in. Dit heeft gevolgen voor het landschap, dat een natter karakter krijgt. In samenhang met de hoogwatergeulen ontstaat een aantrekkelijk, aaneengesloten landschap, waarbij de geomorfologie weer een duidelijke relatie heeft met het landschap.
Archeologie en cultuurhistorie De gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum ligt in een archeologisch zeer rijk gebied. De ingrepen waarbij bodemingrepen plaatsvinden, betekenen daarom per definitie een vernietiging van de archeologische waarden ter plaatse. In de hoogwatergeul Wanssum is het gezien de landschappelijke ontwikkeling en de bewoningsgeschiedenis van Well-Aijen (aan de overzijde van de Maas) mogelijk dat zich onder de jonge rivierafzettingen in het plangebied een afgedekt landschap met archeologische resten van sites uit de vroege prehistorie t/m de Romeinse periode bevindt. Het tracé van de geplande rondweg doorsnijdt verschillende landschappelijke elementen: enkele laagtes, zoals de Oude Maasarm, maar ook meerdere terrasruggen. In een groot deel van het plangebied is het landschap door een esdek afgedekt. Vooral hier kunnen de goed geconserveerde vindplaatsen uit de prehistorie t/m de vroege middeleeuwen worden aangetroffen. In het noordelijke deel van het plangebied van het industrieterrein/haven ligt een terrasrug die circa een derde van het plangebied bevat. Direct aan een steilrand ligt een laagte van een oude Maasgeul. Overal op de oever van de Oude Maasarm kunnen sites uit de vroege prehistorie worden verwacht. Op alle hogere gebieden, zoals terrasruggen, kunnen nederzettingen uit de prehistorie, met name uit de late prehistorie worden aangetroffen. In de geulen en laagtes kunnen depotvondsten, dumpzones of nautische vondsten worden verwacht. Waarschijnlijk loopt de Romeinse heerbaan door het plangebied. Hier moet ook met kleinere Romeinse nederzettingen rekening worden gehouden. Aan de rand van de dorpskern van Wanssum kunnen middeleeuwse activiteitenzones worden verwacht. In het plangebied van de hoogwatergeul Ooijen zijn vooral de (destijds) hoog gelegen oever- en kronkelwaardafzettingen geschikte locaties voor sites uit de vroege prehistorie. Deze liggen nu grotendeels bedekt onder jongere rivierafzettingen. Op de top en aan de flanken van de oever- en kronkelwaardafzettingen
zijn meerdere vindplaatsen uit het Mesolithicum en Neolithicum aangetroffen. Op het terras in het westen van het plangebied liggen mogelijk sites van de prehistorie t/m de Romeinse tijd. In de laagte met komafzettingen tussen het terras en de holocene kronkelwaardafzettingen, kunnen dumpzones van de nederzettingen op het terras worden aangetroffen. Op de hogere delen van de oeverzone van de Maas moet altijd rekening worden gehouden met grafvelden en cultusplaatsen uit de midden/late IJzertijd doorlopend naar de Romeinse tijd. Aan de rand van de Oude Maasarm zijn op verschillende locaties vuursteenvondsten uit de vroege prehistorie aangetroffen. Deze locaties werden blijkbaar gezocht door jagers en verzamelaars. Ook kunnen (resten van) grafvelden vanaf het laat Neolithicum t/m de IJzertijd in de oeverzones worden aangetroffen. Tevens kunnen in de geul organische vondsten en paleo-ecologische resten bewaard zijn, evenals nautische vondsten en rituele depotvondsten, zoals stenen bijlen en metalen voorwerpen. De lange occupatiegeschiedenis van het plangebied is zichtbaar in het landschap en in vele historische elementen uit verschillende tijdsperioden. Het betreft hier karakteristieke bebouwingslocaties, kenmerkende ontsluiting van wegen en paden, kades, verkavelingspatronen en de kenmerkende begroeiing. De gebiedsontwikkeling maakt gebruik van de cultuurhistorische waarden van dit gebied door hier op aan te sluiten en/of rekening te houden met bestaande waarden.
Infrastructuur Door de aanleg van de noordelijke rondweg wordt de kern van Wanssum qua verkeer aanzienlijk ontlast. De rondweg zorgt er voor dat in 2020 het merendeel van het verkeer gebruik maakt van de nieuwe rondweg in plaats van het oude tracé door de kern van Wanssum. Dit levert een aanzienlijke verbetering van de verkeersveiligheid in Wanssum op. Uit geluidsberekeningen blijkt dat door aanleg van de noordelijke rondweg een aanzienlijke afname van de geluidsbelasting in Wanssum plaatsvindt. Voor een aantal woningen langs de huidige provinciale weg neemt de geluidsbelasting zelfs af met 7 à 8 dB. Een zeer beperkt aantal woningen in de nabijheid van de nieuwe rondweg ondervindt wel een toename van de geluidsbelasting. Wat betreft luchtkwaliteit en externe veiligheid worden geen knelpunten verwacht voor de rondweg. Door het afwaarderen van de doorgaande route wordt de veiligheid in het dorp vergroot. Door de aanleg van nieuwe oeververbindingen bij Wanssum, Moleneind, Ooijen en Blitterswijck blijft de huidige doorgaande verbinding vrijwel intact. Wel vervallen in de Oude Maasarm een aantal kleine, meest onverharde weggetjes.
Landbouw Binnen de contouren van de reactivering van de Oude Maasarm en de aanleg van de hoogwatergeulen wordt een fors areaal landbouwgebied onttrokken aan de sector. Daarnaast treedt mogelijk areaal- en structuurverlies op door de aanleg van de noordelijke rondweg en uitbreiding van het industrieterrein bij Wanssum. Reactivering van de Oude Maasarm en aanleg van de hoogwatergeulen kunnen negatieve (hydrologische) effecten hebben op de resterende landbouwgronden. Om deze effecten vast te kunnen stellen, wordt in het vervolgtraject de nulsituatie vastgelegd, die het vertrekpunt vormt voor eventuele compensatie. Naast een verlies aan landbouwareaal biedt de gebiedsontwikkeling ook mogelijkheden voor groenblauwe diensten ofwel verbreding van de landbouw. Kansen hiervoor liggen met name in de toeristisch-recreatieve hoek. De mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer hangt in sterke mate af van de natuurdoelen voor de Oude Maasarm en hoogwatergeulen. Gezien de hoge overstromingsfrequentie en de vooral natte natuurdoelen, lijken deze mogelijkheden vooralsnog beperkt en concentreren ze zich vooral op de overgangszones naar de hogere
landbouwgronden. Belangrijke voorwaarde daarbij is dat deze gronden, die als EHS begrensd worden, opengesteld moeten blijven voor recreanten. Met het oog op multifunctionele landbouw kunnen nieuwe “verbindingen” ontstaan tussen de agrarische en andere economische stakeholders in het gebied gericht op een win-win voor groen-blauwe dienstverlening. Het agrarisch cultuurlandschap is een belangrijke trekker voor toerisme en recreatie in het gebied. Vanuit die optiek is voorstelbaar dat het landschapsonderhoud door de verschillende sectoren wordt gefinancierd (regionaal fonds).
Wonen Door de rivierverruimende maatregelen die binnen de gebiedsontwikkeling worden getroffen, dalen de hoogwaterstanden fors. Daarnaast worden over een aanzienlijk traject nieuwe kades aangelegd. De hoogwaterbescherming voor het grootste deel van de bevolking binnen het plangebied neemt daarmee aanzienlijk toe. Door de grootschalige ontwikkeling van natuur en landschap binnen het plangebied wordt het buitengebied aantrekkelijker om te wonen. Door uitbreiding van de woningen in Wanssum, aanleg van de rondweg en opwaardering van de kern Wanssum neemt de leefbaarheid in Wanssum fors toe.
Recreatie en toerisme Met de gebiedsontwikkeling ontstaat een groot aaneengesloten vrij toegankelijk waterrijk natuurgebied waar ruimte is voor recreatie en toerisme. Dijken worden waar mogelijk benut voor de aanleg van doorgaande fietsverbindingen. Met het bieden van ontwikkelingsruimte aan toeristisch-recreatieve bedrijven wordt waar mogelijk de rivierkundige regelgeving verlicht zodat bedrijven verder kunnen uitbreiden of ruimte ontstaat voor nieuwe initiatieven. In het voorkeursalternatief is het oorspronkelijke ontwerp van de hoogwatergeul Wanssum aangepast. Schade voor recreatie en toerisme bij de hoogwatergeul Wanssum wordt hiermee voorkomen. Door een verbeterd ontwerp is de hoogwatergeul zodanig ontwerpen dat Camping de Kooy en de jetski-inlaatplekken langs de Maas behouden kunnen worden.
Haven en bedrijventerreinen Met de uitbreiding van havengebonden activiteiten kan een economische impuls worden gegeven aan het ROC Wanssum. De activiteiten op de westelijke oever nemen toe; het aantal scheepvaartbewegingen en vrachtverkeer neemt toe. Bij deze groei moet rekening worden gehouden met de regio Venray en de regionale functie van Wanssum, waarbij groei past binnen de landelijke context. Toename van het aantal scheepvaartbewegingen moet afgestemd worden op de recreatieve vaart. Geluidsoverlast voor het omringende gebied moet binnen de wettelijk toegestane normen blijven. Hierbij moet rekening worden gehouden met de aanwezigheid van het Natura 2000gebied Maasduinen aan de overkant van de Maas.
