ALMERE BIKE CITY. de duurzame stad is een fietsstad

ALMERE BIKE CITY

de duurzame stad is een fietsstad

ALMERE BIKE CITY

de duurzame stad is een fietsstad

juni 2013

VOORWOORD Fietsen in Almere is een feestje! Met trots presenteer ik u ons bidbook ‘ALMERE BIKE CITY’ voor de verkiezing tot Fietsstad 2014. Het thema ‘fietsen zonder hindernissen’ is onze stad op het lijf geschreven. De ‘founding fathers’ van Almere, waarvan er twee ook een bijdrage hebben geleverd aan dit bidbook, hebben Almere ontworpen rondom een grotendeels gescheiden verkeerssysteem, waarbij de fiets de kortste verbinding kreeg. Als je van huis naar je werk fietst ben je net zo snel als wanneer je met de bus of de auto gaat. Bovendien kom je dan langs de mooiste plekjes van onze stad. De vele, ongelijkvloerse kruisingen en aangename hellingspercentages hebben ertoe geleid dat we een fantastisch en bovenal verkeersveilig fietsnetwerk hebben, waarin we fors hebben geïnvesteerd, en ook zullen blijven investeren. De fiets is veruit de gezondste manier om je te verplaatsen, zowel voor mens als milieu. Stimulering van het gebruik van de fiets past bij uitstek in het gedachtegoed van ‘Growing Green Cities’: Almere als duurzame en gezonde stad. Waar het verkeersmodel bijdraagt aan een gezonde leefomgeving, maar ook aan de gezondheid van de mensen. Fietsgebruik mag wat ons betreft altijd meer. Daarbij kijken we ook goed naar nieuwe ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de toename van het gebruik van de e-bike. Voor onze forensen hebben we, samen met de buurgemeenten, de Electric Freeway van Almere naar Amsterdam gerealiseerd. We zijn ervan overtuigd dat, door dat soort maatregelen, het fietsgebruik in Almere nog verder door zal groeien. We zien onze deelname aan de verkiezing Fietsstad 2014 als een stimulans om de fiets nog meer op de kaart te zetten en zullen het daarvoor ook zeker gebruiken. Ed Anker Wethouder Verkeer en Vervoer, Almere

inhoud

ALMERE BIKE CITY de duurzame stad is een fietsstad



7

9 Het dna van ALMERE BIKE CITY ALMERE BIKE CITY hier staan we

15

de toekomst van ALMERE BIKE CITY 53 Colofon 57

5

terracottastraat, regenboogbuurt almere buiten

6

ALMERE BIKE CITY de duurzame stad is een fietsstad Geen gezonde en duurzame stad zonder een snel, veilig en comfortabel fietsnetwerk. Fietsen is de meest duurzame manier van verplaatsen, want het kost geen energie. Fietsen is bovendien een prettige vorm van lichaamsbeweging, en draagt daarmee bij aan een goede gezondheid. Almere mag in 2022 de wereldtuinbouwtentoonstelling ‘Floriade’ organiseren. In de aanloop hier naar toe wil Almere een wereldwijde samenwerking op gang brengen om steden duurzaam, groen en gezond te maken: Growing Green Cities. Als ‘Growing Green City’ wil Almere zich ook profileren als fietsvriendelijke stad. Vanwege het gescheiden fietsnetwerk heeft Almere een ontspannen en veilig fietsklimaat. Hiermee krijgen inwoners een goed alternatief aangeboden voor autogebruik. Door de inrichting van de vrijliggende fietspaden en de diversiteit aan bestemmingen en routes is het prettig fietsen in en rondom de stad. In Almere kunnen grotere afstanden volledig hindernisvrij worden overbrugd. De toenemende populariteit van de elektrische fiets, de e-bike, draagt bij aan het gemak en de overbrugbaarheid van langere afstanden. Dat betekent dat, door promotie van de e-bike, het fietsverkeer in de stad nog verder zal groeien. Om het hindernisvrij fietsnetwerk ten volle te kunnen benutten is kwaliteitsverbetering van het netwerk, naast promotie van het fietsgebruik, essentieel. Dit vereist een intensieve samenwerking met beheerders, belangenorganisaties, ondernemers én gebruikers. Zo bouwen we aan onze ambitie om een echte ‘Growing Green City’ te zijn. Met een goed fietsnetwerk en een hoge mate van fietsgebruik. Een duurzame stad is een fietsstad.

7

fietsroutes in de landschapsontwikkelingszones (Buitenruimte van Almere 1976)

8

Het DNA van ALMERE BIKE CITY Het thema ‘Fietsen zonder hindernissen’ past de stad Almere als een handschoen. Het fietsnetwerk zit stevig verankerd in het Almeerse DNA. Na de drooglegging van de zuidelijke Flevopolder in 1968 is deze nieuwe stad aangelegd met een fijnmazig en compleet fietsnetwerk. Daarbij is uitgegaan van gescheiden wegenstelsels, met eigen routes voor bussen, auto’s en fietsers. Dit gescheiden verkeerssysteem heeft geleid tot voornamelijk vrijliggende fietspaden en ongelijkvloerse kruisingen met hoofdautowegen. Aan haar ontstaansgeschiedenis dankt Almere een zeer veilig fietspadennetwerk, en behoort daarmee tot één van de meest verkeersveilige gemeentes in Nederland. De doorgaande, vrijliggende paden zorgen ervoor dat je gemakkelijk en snel op de plaats van bestemming komt. Bovendien zijn de meeste fietspaden en routes geasfalteerd, waardoor fietsers zich comfortabel door de stad kunnen verplaatsen. Vaak nog sneller dan met de auto. Dit is ook het perspectief waarbinnen de stad zich als ‘Growing Green City’ wil doorontwikkelen. Een gezonde stad met een duurzaam verkeerssysteem: waar de fiets prioriteit heeft en waar fietsen een snel alternatief voor auto of openbaar vervoer kan zijn. Maar ook een gezonde en populaire vorm van vrijetijdsbesteding. Recreatief fietsen in Almere staat in de belangstelling. Almere biedt talloze mogelijkheden voor een afwisselende toertocht. De aansprekende architectuur en de groengebieden in en om de stad zijn bij uitstek geschikt om per fiets te verkennen. Er zijn uitgebreide routes in natuurgebieden, zoals de boswachterij Almeerderhout (met de Stadsboerderij en Kasteel Almere), de Oostvaardersplassen of langs de kilometerslange kustlijn. Door het recreatief en sportief gebruik van het fietsnetwerk, met o.a. toer- en MTB-fietsen, kan Almere zich meer en meer als gezonde stad ontwikkelen.

9

fietsnetwerk almere 2013 hoofdfietsnetwerk overige fietsroutes

10

De planopzet van Almere is in hoofdlijnen bedacht aan het begin jaren van de jaren ’70 in de vorige eeuw. Het rapport van de ‘Club van Rome’ (Grenzen aan de Groei, 1972), de oliecrisis en de verwachte expansie van het autoverkeer inspireerde de plannenmakers om prioriteit te geven aan openbaar vervoer en fiets. Voor de grotere afstanden moest het openbaar vervoer duidelijk concurrerend zijn ten opzichte van de auto. Dat heeft geresulteerd in de keuze voor hoogwaardig en snel openbaar vervoer door structurele toepassing van vrije busbanen. Voor de kortere afstanden moest de fiets prioriteit krijgen. Daarom werd gekozen voor een fietsnetwerk van 300-400 meter maaswijdte. De nieuwe wijken werden niet geordend voor de auto, maar voor de fiets, met fietsroutes als dragers voor het stedenbouwkundig plan. De auto moest buitenom, de fiets kreeg directe routes naar de centra en de stations. In 1970 piekte het aantal verkeersdoden naar 3500 per jaar. Dat besef leidde tot twee principes voor een nieuwe infrastructurele opzet. Ten eerste werd de stad opgedeeld in verkeersluwe verblijfsgebieden en een beperkt aantal verkeersaders voor het autoverkeer. Als tweede uitgangspunt gold dat drukke hoofdwegen alleen maar veilig konden worden gekruist met ongelijkvloerse kruisingen. ‘Duurzaam veilig langzaam verkeer’ werd daarmee voor de fiets al 20 jaar consequent toegepast in Almere voordat dat begrip in het midden van de 90-er jaren werd geïntroduceerd! In het centraal gelegen stadsdeel Almere Stad is er op structuurplanniveau voor gekozen om de wijken en fietsroutes diagonaalsgewijs te richten op het hoofdcentrum en de NSstations. Vrijliggende routes werden voorzien van comfortabele verharding en aantrekkelijk ingericht met beplanting. Zo ontstond een ideaaltypisch fietsnetwerk, dat voldoet aan alle verkeerskundige hoofdeisen van samenhang, directheid, comfort en veiligheid. De concurrentiepositie van de fiets ten opzichte van de auto is daarmee op duurzame wijze verankerd in het DNA van de stad.

11

spoorbaanpad: fietsaanhangbrug over de hoge vaart

12

Het Almeerse fietsnetwerk: hoe het begon Het explosief groeiend autogebruik – begin 70’er jaren – was een uitdaging/opgave voor ontwerpers van nieuwe steden. Het autowegennet was in die tijd een dominant ingrediënt van stadsuitbreidingen. Veiligheid voor het fietsverkeer was soms – als er voldoende geld was - aanleiding voor ongelijkvloerse kruisingen met het drukke autoverkeer. In de Bijlmer werd het autowegennet halfhoog aangelegd; de fietser kruiste op maaiveld het autoverkeer. De RIJP (Rijksdienst IJsselmeerpolders) vond deze oplossing te duur en niet flexibel en koos in Lelystad voor dreven op maaiveld met 5 m. hoge fietsbruggen hieroverheen. In de eerste jaren van het ontwerpwerk aan Almere (begin jaren 70) werkten en woonden de ontwerpers van het PBA (Projectburo Almere) in Lelystad. Zij fietsten dagelijks over die hoge fietsbruggen naar hun werk. Zeker met wind tegen in die kale polderstad was dat ook voor de toen nog jonge stadsontwikkelaars stevig aanpoten. Dat gaf dus te denken. Behalve dat Almere – zeker vanwege de grote uitgestrektheid - sowieso geen autostad zou mogen worden en het openbaar vervoer dus kansen zou moeten krijgen, moest de fietser echt in de watten gelegd gaan worden. In dat kale winderige polderland was “beschutting” een belangrijk thema bij de stedenbouwkundige planvorming. In Almere Haven kreeg de fietser smalle stedelijke fietsstraten ter beschikking. Wel beschut, maar toch niet zo aantrekkelijk. Bewoners kregen (brom-)fietsers op zo’n 3 à 4 m langs hun voordeur. Fietsers konden niet lekker de gang erin zetten; voor dat je er erg in had, had je een hond of een kind voor de wielen. De kronkelige bloemkolenstructuur maakte de weg vinden er ook niet makkelijker op. In de nieuwe plangebieden werden de fietsroutes daarom ruimer en gestrekter/rechter, vaak gebundeld met water, busbanen, spoorbaan of gewoon over een straat. In Groot Brittannië was al decennia ervaring met de bouw van nieuwe steden. PBA’ers mochten daar vaak hun licht opsteken. In New Town Stevenage had men een elegante

oplossing voor fietstunnels bedacht: de weg ter plaatse van de kruising 1,5 m verhoogd en verder gewoon op maaiveld. De fiets daalt tot 1,5 m onder maaiveld en heeft zo voldoende doorrijhoogte onder de weg. De fietser kan met de extra snelheid door het dalen weer makkelijker op maaiveldniveau komen. Dit werd ook in Almere het principe: zo weinig mogelijk klimmen voor de fietser en dus de dreven, spoorbaan en A6 waar en zo veel mogelijk op (bijna) maaiveldniveau kruisen. Het bundelen van fietsroutes met infrastructuur was in de planvorming een handig uitgangspunt. De fietser bleek dit ook zeer te waarderen. Rond 1980 vond het rijk het tijd worden om de fiets als alternatief voor de auto te promoten. In het door het Rijk gefinancierde fietsdemonstratieproject Tilburg werd het langeafstandsfietspad over grote lengte gebundeld met de spoorlijn. NS en de Almeerse ontwerpers werkten nauw samen bij het ontwerp van de Flevolijn. Het tracé van de Flevolijn bood vanaf de Hollandse brug over zo’n 12 km houvast voor bundeling met het fietspad. De opritten voor de fietsbruggen over de dreven (tunnels zijn hier niet mogelijk) werden “meegenomen” in het grondwerk voor de spoorbaan. De kruisingen van het Spoorbaanpad met de Hoge- en Lagevaart leken vanwege de grote overspanning en de hoge kosten “een, ja twee bruggen te ver”. De zware betonnen spoorbrug bleek een lichte stalen (maximaal 3m brede) aanhangbrug wel te kunnen dragen. Snelle besluitvorming binnen de RIJP en korte lijnen met NS zorgden op het nippertje voor de aanleg van deze fietsbruggen. Het Almeerse fietsnet is dus “bij elkaar gefietst” met o.a. de lessen uit Lelystad en Almere Haven, de tunneloplossing uit Stevenage, en het Tilburgse voorbeeldproject .

Harrie de Heij, verkeerskundige voor Almere van 1971 tot 2006 13

cinemadreef almere stad

14

ALMERE BIKE CITY hier staan we Met onderstaande antwoorden op de vragenlijst motiveren wij waarom Almere zich kandideert als ‘Fietsstad 2014’. Relevante stukken zijn als bijlagen bij dit document beschikbaar gemaakt. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1 Geef in één alinea (maximaal 75 woorden) de motivatie waarom uw gemeente in aanmerking komt voor de titel ‘Fietsstad 2014’. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Almere is de veiligste fietsstad van Nederland. De stad heeft een netwerk van maar liefst 500 kilometer fietsroutes, voor het merendeel vrijliggend en geasfalteerd. Fietsers op het hoofdfietsnetwerk hebben voorrang en alle kruisingen met hoofdwegen zijn ongelijkvloers. Nergens fiets je sneller én comfortabeler. Vele honderden bruggen en tunnels maken Almere tot een barrièrevrije fietsstad. De uitgestrekte natuurgebieden, het water en het brede scala spraakmakende architectuur maken recreatief fietsen in Almere tot een bijzondere belevenis.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 2 Geef een onderbouwing van de motivatie uit vraag 1 in maximaal 1000 woorden (2xA4). Deze onderbouwing gaat in op het algehele fietsklimaat en fietsbeleid en op het thema ‘Fietsen zonder hindernissen’. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Fietsbeleid Het verkeerssysteem van Almere is een van tevoren bedachte integrale visie op een nieuw type netwerk. De kans om een nieuwe stad te ontwerpen werd benut om verkeers15

overzichtsgrafiek fietsbalans-2 scores Almere. Bron: Fietsbalans 2008

16

problemen van het ‘oude land’, zoals opstoppingen, geluidhinder en verkeersonveiligheid, te voorkomen. De fiets- en busroutes vormen de dragers van het systeem, pas daarna komt de auto. In die volgorde is de stad ook vormgegeven. Fiets- en busverkeer lopen als directe routes centraal door de woonwijken. Het autoverkeer is geconcentreerd op de ‘dreven’, die zich langs de randen van de wijken bevinden. Om de doorstroming en veiligheid te waarborgen zijn kruisingen van het hoofdnet auto met het fiets- en het busverkeer ongelijkvloers uitgevoerd. Naast de aandacht die er was -en blijft- voor een hindernisvrij fietsnetwerk heeft de gemeente een actief fietsbeleid. In het Fietsbeleidsplan uit 2000 werden vijf speerpunten benoemd: • benoemen van een hoofdnet van snelle, hoogwaardige fietsroutes; • opwaarderen van de fietsbewegwijzering in de hele stad; • uitwerken van parkeren en stallen voor de fiets; • promotie van het recreatief fietsen; en • stimuleren van het fietsgebruik. Deze speerpunten zijn in het afgelopen decennium voortvarend ter hand genomen. Het hoofdfietsnetwerk is vastgesteld en de uitvoering van de kwaliteitsverbetering is inmiddels in volle gang. In 2003 is een systeem van fietsbewegwijzering aangelegd, dat in 2013 verder wordt uitgebreid met verwijzingen naar de nieuwe stadsdelen. Om fietsdiefstal tegen te gaan en een rommelig straatbeeld te voorkomen is er gekozen voor gratis bewaakte stallingen in de centra. Daarnaast zijn er extra voorzieningen voor fietsparkeren op straat gerealiseerd. Het knooppuntenverwijssysteem is al jaren een gemakkelijk hulpmiddel om de groene omgeving van Almere op de fiets te ontdekken, en heeft, in combinatie met de bij de lokale VVV aanwezige fietspromotie, gezorgd voor een flinke impuls van het recreatief fietsverkeer. In het recente Mobiliteitsplan (2012) houdt de stad vast aan een prominente plaats voor de fiets bij de doorontwikkeling van de stad naar mogelijk 350.000 inwoners. Het uitgangspunt om prioriteit te verlenen aan het openbaar vervoer en de fiets boven de auto, wordt doorgezet. Daarmee zal Almere ook in de toekomst een stad zonder fietshindernissen zal blijven.

17

fietsnetwerk almere hoofdfietsnetwerk, 65 km waarvan 12 km gemengd overige fietsroutes, 410 km waarvan 46 km gemengd toekomstige fietsroutes, 27 km totaal 502 km waarvan 444 km vrijliggend

18

De ambities uit het Mobiliteitsplan zijn als volgt verwoord: - de kwaliteit vergroten van het hoofdfietsnetwerk; - een kostenefficiënt basisnetwerk; - stimuleren van het fietsgebruik; - het vergroten van de sociale veiligheid. Deze ambities leiden tot verdere inspanningen ter verbetering van de herkenbaarheid en het comfort van het hoofdfietsnetwerk, en het stimuleren van het fietsgebruik. Nieuwe speerpunten zijn verbetering van de sociale veiligheid op enkele routes, een flexibeler toepassing van uitgangspunten voor nieuwe fietspaden en fietspromotie voor groepen die nu nog weinig fietsen of nieuwe doelgroepen, zoals automobilisten die de auto voor korte ritten gebruiken, en gebruikers van elektrische fietsen. Met de vaststelling van het Meerjaren Infrastructuur Programma (MIPA 2013), is budget beschikbaar voor kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk en voor extra stallingmogelijkheden in het stadscentrum en bij het station Almere Centrum. De kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk wordt waar mogelijk uitgevoerd tegelijk met de onderhoudswerkzaamheden op het fietsnetwerk. Fietsen zonder hindernissen In Almere kun je tientallen kilometers fietsen zonder een hoofdweg te hoeven kruisen. In het verkeerssysteem is er een prominente plaats gereserveerd voor de fietser. Dit is zichtbaar door het omvangrijk netwerk van, grotendeels vrijliggende, fietspaden in de stad en de ruim 120 ongelijkvloerse kruisingen (fietsbruggen en -tunnels) met het hoofdwegennet. Het openbaar vervoer en de fiets hebben samen prioriteit, wat essentieel is voor een gemeente met veel forensen, zoals Almere. Consequent zijn bushaltes en treinstations goed verbonden met het fietsnetwerk en voorzien van (soms gebouwde) mogelijkheden voor het stallen van fietsen. Waar de routes van het hoofdfietsnetwerk snelle verbindingen vormen tussen de stadsdelen, geeft het fijnmazige basisnetwerk de flexibiliteit om het fietsgebruik goed in te passen binnen de stedelijke dynamiek. Scholen, supermarkten of gezondheidscentra zijn goed bereikbaar via veilige routes. Juist voor deze voorzieningen geldt dat er, gewerkt wordt aan een maximaal gebruik van de fiets. 19

ongelijkvloerse kruisingen hoofdfietsnetwerk 2013 hoofdnet auto fietsnetwerk bruggen en tunnels

20

De relatief jonge stad wordt, door zijn voortdurende ontwikkeling, steeds diverser. De contrasten tussen de stadsdelen worden sterker. Zo is het stedelijk karakter van de centrumgebieden in het laatste decennium flink toegenomen, maar hebben de woonwijken een rustiger ontwikkeltempo. Daarmee ontstaat een mooi contrast tussen bijvoorbeeld het stadscentrum van Almere Stad en de omliggende woonwijken. En tussen de stad en de groengebieden eromheen. De groene stad Almere krijgt daarmee steeds meer identiteit. Juist door de aanwezige ruimte en de vrijliggende fietspaden is het ontspannen fietsen in én om de stad. De mogelijkheden om zonder hindernissen flinke afstanden te fietsen zijn nagenoeg eindeloos. Het is mogelijk om tientallen kilometers ongestoord te fietsen door de natuur, langs het water of door de stad. Daarmee is fietsen steeds meer een populaire vorm van vrijetijdsbesteding voor veel Almeerders en voor bezoekers van buiten de stad.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 3 Lever op kaart het (hoofd)fietsroutenetwerk en het (hoofd)autoroutenetwerk aan. Deze kaart(en) moet(en) exact aangeven welke straten onderdeel uitmaken van beide netwerken zodat ze als basis kunnen worden gebruikt voor analyses. Geef bij eventuele plankaarten ook aan welke delen van de hoofdroutenetwerken nog niet zijn gerealiseerd, met een inschatting wanneer deze gerealiseerd zullen worden. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Hoofdfietsnetwerk Het hoofdfietsnetwerk van de stad omvat de meest intensief gebruikte en meest rechtstreekse routes naar de stations en stadsdeelcentra. Uit verkeersprognoses is gebleken dat, met de verdere groei van de stad, het hoofdwegennet in de toekomst tegen capaciteitsgrenzen aanloopt. En dat, door verdere groei van het treinverkeer, ook het fietsgebruik naar de stations zal toenemen. Het is daarom van belang dat er een hoogwaardig fietsalternatief geboden kan worden. Snelle, veilige en comfortabele fietspaden kunnen – naast promotie van het fietsgebruik – zorgen voor meer fietsforensen en een gezond en duurzaam fietsklimaat, volgens het gedachtegoed van ‘Growing Green Cities’.

21

kwaliteitsslag hoofdfietsnetwerk

gereed 2016

gereed 2020 zwart asfalt 3 meter breed rood asfalt 4 meter breed

22

Almere blijft fors investeren in het hoofdfietsnetwerk: ook in de nieuwe stadsdelen wordt uitgegaan van het principe van het gescheiden verkeerssysteem. De herkenbaarheid en het comfort van het hoofdfietsnetwerk wordt verbeterd door het toepassen van rood asfalt en door de paden te verbreden naar 4 meter. Bij onderhoud en uitvoering van het strooiplan, hebben de fietspaden die deel uitmaken van dit hoofdfietsnetwerk prioriteit. Almere werkt aan kwaliteitsverbetering door bij groot onderhoud extra te investeren in het bestaande hoofdfietsnetwerk. Daarnaast staan enkele investeringsprojecten gepland, zoals de asfaltering van de hoofdroutes door Almere Haven (2014) en de kwaliteitsverbetering en herinrichting van het grote en het kleine ‘Rondje Weerwater’ in Almere Stad (2016-2020). Het Almeerse fietsnetwerk breidt zich voortdurend uit. Nieuwe woonwijken worden toegevoegd en verbonden met de rest van de stad. Zoals in de nieuwe stadsdelen Almere Poort, Noorderplassen en Almere Hout/Oosterwold. In het kader van het Schiphol-Amsterdam-Almere-project (SAA, met als onderdeel de verbreding van de A6) worden voor € 24 miljoen twee nieuwe grote fietstunnels gerealiseerd ten behoeve van een betere fietsverbinding tussen Almere Haven en het nieuwe stadsdeel Almere Poort. Kwaliteitsverbetering van het bestaande hoofdfietsnetwerk en de uitbreiding ervan in de nieuwe stadsdelen is de belangrijkste troef om een hoogwaardig alternatief voor de auto te hebben bij verdere groei van de stad en om de afstanden per fiets in de uitdijende stad overbrugbaar te houden. Het faciliteert ook de verwachte verdere opkomst van de e-bike, waarmee snelle fietsverplaatsingen over grotere afstanden mogelijk worden.

23

denkbare, hindernisvrije fietsroutes routes door de stad routes door het landschap routes langs het water

24

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 4 Op welke manier is het hoofdfietsroutenetwerk fiets herkenbaar op straat? Stelt u eisen aan de kwaliteit van dit netwerk (denk hierbij aan de breedte, het type verharding, intensiteiten van motorvoertuigen, etc.)? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Herkenbaarheid Utilitaire routes Het hoofdfietsnetwerk is grotendeels vrijliggend. Het is gestrekt (dus snel), comfortabel (97% asfalt) en verkeersveilig: kruisingen met hoofdwegen zijn altijd ongelijkvloers. Het netwerk is goed verlicht, bewegwijzerd en onderhouden. Het Mobiliteitsplan streeft naar een hoofdfietsnetwerk van hoge kwaliteit en met een goede herkenbaarheid. Deze wordt bereikt door continuïteit in de inrichting, met rood asfalt, en een verbreding van de paden van 3 naar 4 meter. Daar waar incidenteel is gekozen voor een gemengde fietsstraat wordt de rode asfaltbaan 4,5 meter breed. Vooruitlopend op deze kwaliteitsslag is op het bestaande netwerk structureel voorrang ingevoerd voor fietspaden op alle gelijkvloerse kruisingen, met een drempel voor kruisend autoverkeer en plaatselijk rood asfalt op het kruisingsvlak. Herkenbaarheid groene routes De fietspaden in de plantsoenen en parken vormen een groene verbinding tussen de woonwijken en de grotere recreatiegebieden aan de rand van de stad, zoals de stadsbossen, de plassen en de kustgebieden. Bij ontwikkeling van nieuwe gebieden en groot onderhoud wordt aan deze ‘groene radiale routes’ extra aandacht besteed. Er liggen plannen voor het thematiseren van deze recreatieve routes, die stad en landschap verbinden, en deze beter herkenbaar zullen maken. Bijzondere aandacht is er voor het ‘Rondje Weerwater’, een gecombineerde fiets- en wandelroute rondom de centrale plas in Almere Stad. Dit rondje zal een flinke impuls geven aan het (sportief) gebruik van de openbare, groene ruimte en de verdere ontwikkeling van het stadscentrum met de Almere Floriade in 2022. Door een nieuwe, parkachtige uitstraling en een fietsbrug, die de Floriade zal verbinden met het stadshart, vormt het fietspad rondom het Weerwater een centrale parkroute, met ruimte voor initiatieven op het gebied van sport, recreatie, horeca en culturele voorzieningen. 25

groene routes door almere stad

26

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 5 Welke bedragen zijn in de periode 2008 – 2012 uitgegeven aan fietsbeleid en welk percentage is dat van het totale budget voor verkeer? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– In de periode 2008-2012 is € 22,8 miljoen geïnvesteerd op het beleidsveld fiets. Deze investeringen zijn gerealiseerd uit de grondexploitaties, het Meerjaren Infrastructuur Programma Almere (MIPA) en de beheergelden. Nieuwbouw: € 14,1 miljoen De meeste nieuwbouw vindt momenteel plaats bij de grootschalige stadsuitbreidingen in Almere Poort en de Noorderplassen. In Almere Poort wordt momenteel gewerkt aan de herinrichting van het Spoorbaanpad. Deels wordt deze geïntegreerd als fietsstraat in de bebouwing, en op andere locaties krijgt het pad het karakter van een vrijliggende parallelroute langs de gebiedsontsluitingsweg. Infrastructuur: € 3,5 miljoen Hoewel aanvankelijk alleen budget beschikbaar was voor extra fietsenstallingen op station Muziekwijk, zijn uiteindelijk bij vier Almeerse NS-stations de fietsenstallingen uitgebreid, overkapt en vernieuwd. Totaal is aan stallingen in de periode 2008-2012 een bedrag van € 2.580.000,- uitgegeven. Met realisatie van de productformule R-net (Randstadnet, het Randstedelijke systeem van hoogwaardig openbaar vervoer) zijn de halteperrons voor het HOV-streeklijnennet ook voorzien van overdekte fietsenstallingen. Voor de kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk, met een verbreding naar 4 meter en een uitvoering in rood asfalt, wordt aangesloten bij het groot onderhoud, met bijdragen vanuit BDU-subsidie (Brede Doeluitkering). Beheer en onderhoud: € 5,2 miljoen De afgelopen drie jaren is er frequent overleg met de lokale Fietsersbond om problemen te signaleren. Waar mogelijk worden deze snel opgelost, of anders geprogrammeerd voor toekomstig groot onderhoud. Het probleem van wortelopdruk of verzakking door vochtonttrekking wordt aangepakt bij het onderhoud van woonwijken en verhardingen. In totaal is voor € 3,2 miljoen besteed aan onderhoud en kwaliteitsverbetering van het fietsnet. 27

fietsnietjes in het stadscentrum

28

Voor de periode 2013-2020 zijn voor € 29 miljoen harde investeringen voorzien. Daarbij zijn de kosten voor de herinrichting van het ‘Rondje Weerwater’ en de aanleg van een brug naar het Floriadeterrein nog niet meegerekend.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 6 Op welke manier monitort u het fietsgebruik? Indien u in de periode 2008 – 2012 zelf onderzoek heeft gedaan door middel van enquêtes of tellingen, stuur deze gegevens dan mee. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Fietsgebruik Elke twee jaar wordt door de gemeente Almere een stadsenquête gehouden. De enquête bestaat uit een diversiteit aan vragen, waarvan de resultaten worden gebruikt voor de ontwikkeling, monitoring en bijstelling van het gemeentelijk beleid. In 2010 is, ter voorbereiding op het opstellen van het Mobiliteitsplan, een uitvraag gedaan naar de tevredenheid over het verkeer en parkeren in de stad. Uit dit onderzoek bleek dat 80% van de Almeerders (zeer) te spreken is over de fietsvriendelijkheid van de stad. Over het onderhoud van de fietspaden bleken bewoners minder tevreden. Om het fietsgebruik te monitoren zijn er in 2008 tellingen verricht door de lokale afdeling van de Fietsersbond. Daarbij is, op de doorsnede langs de Lage Vaart, het aantal fietsers tussen Almere Stad en Almere Buiten bepaald. Bij die gelegenheid werden op het Spoorbaanpad 13.000 fietsbewegingen geteld. Vanaf 2013 zullen door de gemeente jaarlijks fietstellingen worden verricht op cruciale punten. Naast een cordon rondom het stadscentrum zullen er doorsnedetellingen worden verricht tussen de stadsdelen. Hiermee zal meer inzicht ontstaan in de toename van het fietsgebruik. Aanvullend aan het fietsgebruik wordt ook het fietsparkeren in de gratis, bewaakte stallingen in het centrum van Almere Stad gemonitord met behulp van tellingen. Sinds 2008 blijkt het gebruik min of meer op eenzelfde niveau gebleven van 430.000 stallingen per jaar. Deze tellingen in het stadshart zullen ook in de toekomst worden voortgezet. Ook het gebruik van de stallingen bij de NS-stations zal worden gemonitord.

29

rondje weerwater, esplanade almere stad

30

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 7 Welke 5 locaties in uw gemeente zijn de beste uitdrukking van uw gemeente als ‘Fietsstad’ algemeen? Het kan daarbij gaan om een bepaalde fietsroute, een kruispunt, een stalling, een plein, de fietsvriendelijke inrichting bij een bestemming, e.d. Geef daarbij kort aan waarom u juist deze locaties noemt (maximaal 200 woorden per locatie). ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ABC: Almere Bike City Het fietsnetwerk van Almere verbindt de meest stedelijke plekken, zoals het gezellige centrum van Almere Haven, het nieuwe centrum van Almere Buiten en het architectonische Stadshart in Almere Stad met landschappelijke pleisterplaatsen buiten de stad. Het knooppuntenverwijssysteem stelt de fietser in staat veel van deze bestemmingen te combineren tot een aangename route. Rondje Weerwater: Oeverpromenade en Esplanade Met de komst van de Floriade, wordt het Weerwater het fysieke en mentale hart van Almere. Door alle paden rondom het Weerwater om te vormen tot een herkenbaar ‘Rondje Weerwater’, krijgen de oevers de komende jaren extra verblijfskwaliteit en wordt er extra levendigheid georganiseerd. Het ‘Rondje Weerwater’, met als belangrijk onderdeel ervan de nieuwe Floriadeboulevard, zal meer dan nu het geval is uitnodigen om te wandelen, joggen, skaten en -vooral- te fietsen. Bewoners, (sport-)organisaties en ondernemers worden uitgedaagd om mee te helpen het ‘Rondje’ te realiseren. De Oeverpromenade langs het Weerwater maakt deel uit van een, naar Almeerse begrippen, ‘oud’ stukje van Almere Stad (begin ’80). De Oeverpromenade geeft, door de aanwezigheid van een fietspad en een royaal voetpad, een goede indruk van wat het ‘Rondje Weerwater’ op termijn voor de stad gaat betekenen. De inrichting zal de komende jaren veranderen, maar nu al biedt de Oeverpromenade een spectaculair uitzicht op de skyline van het Stadshart en straks op het Floriadeterrein. De fietsbrug van de architect Van Zuuk, die de entree vormt naar het stadshart, legt op monumentale wijze de verbinding tussen dit oude stukje en de nieuwe stad. Fietsenstalling Hospitaaldreef Wie van meer drukte houdt kan op de fiets het Stadshart in Almere Stad ontdekken. Het grootste winkelcentrum van Almere is vanzelfsprekend een voetgangersgebied. Rondom 31

de rooie donders, gerard monninkpad almere buiten

32

het centrum liggen fietspaden, maar omdat het niveau van de winkelstraten is opgetild, kan je er ook onderdoor fietsen. In de bewaakte stallingen kun je je fiets gratis stallen. Zoals bij de fietsstalling Hospitaaldreef pal onder het centrum van het Stadshart. Door de royale roltrappen die je naar het winkelcentrum in de bovenwereld brengen krijg je het gevoel feestelijk ontvangen te worden in het hart van de stad. Dus als je met de fiets komt ben je snel bij de vele winkels, markt, bioscoop of schouwburg. En is het niet nodig om lang te moeten sjouwen met de boodschappen. Lage Vaart: Gerard Monninkpad Het Gerard Monnikpad langs de Lage Vaart in Almere Buiten biedt een langsdoorsnede van hedendaagse, aansprekende architectuur én laat goed zien hoe dit stadsdeel zich heeft gericht op het oorspronkelijke polderlandschap. Vanaf de tuibrug bij de Bloemenbuurt zijn de ‘Rooie Donders’ van architect Liesbeth van der Pol te aanschouwen. Robuust staand langs de Lage Vaart verwijzen deze appartementencomplexen op hun eigen, stedelijke manier naar de agrarische functie van de Flevopolder. De wegen die meest haaks staan op dit pad, bieden een kijkje op de opeenvolgende wijken, waarvan er twee met spraakmakende architectuur en stedenbouw (Regenboogbuurt en Eilandenbuurt). Alle wijken zijn sterk georiënteerd op de Lage Vaart en het polderlandschap aan de overzijde, waaraan Almere Buiten zijn imago als extravert stadsdeel heeft te danken. Kinderpad In het nieuwe stadsdeel Almere Poort, dwars door de wijk Columbuskwartier, is op innovatieve wijze invulling gegeven aan een hindernisvrije route. Hier slingert het zogenaamde Kinderpad, speciaal ingericht als een veilige en vrolijke loop- en fietsroute zonder autoverkeer. Scholen, kinderopvang en zorgvoorzieningen liggen allemaal aan het pad. Vanuit bijna elk huis zijn ze, zonder een straat met auto’s over te steken, lopend en fietsend te bereiken, met onderweg speelse uitdagingen voor de jonge gebruikers. De speelplekken en pleintjes zijn zorgvuldig ingericht en de bestrating van het is goed herkenbaar. Het project ‘De Verwondering’ is ontwikkeld door een projectontwikkelaar en woningcorporatie. Door het Kinderpad kunnen kinderen zich veilig en zelfstandig verplaatsen, vooral van huis naar school en levert daarmee een bijdrage aan de sociale duurzaamheid van de wijk.

33

natuurbelevingscentrum de oostvaarders, Jan van den Boschpad almere buiten

34

Oostvaardersplassen: Jan van den Boschpad Liefhebbers van natuur kunnen hun hart ophalen op de fietspaden langs de uitgestrekte Oostvaardersplassen. De Oostvaardersplassen zijn goed bereikbaar vanuit de omringende woonwijken. Zoals via de Groene Loper vanaf station Oostvaarders in Almere Buiten, een bewegwijzerde route met houten informatiezuilen. De enorme variatie aan vogels, de grote kuddes heckrunderen en konikpaarden in de Oostvaardersplassen maken van het Jan van den Boschpad een bijna safariachtige route. Het natuurbelevingcentrum ‘De Oostvaarders’ biedt een uitgebreid zicht op dit indrukwekkende gebied. Via de Oostvaardersdijk, met een weids uitzicht op het IJmeer, bereikt de fietser de aangrenzende Lepelaarplassen. Dit is een waar vogelparadijs, waar de fietser in een rijke variatie aan water, moerasgebieden en graslanden, soms oog in oog komt te staan met grazende koeien, die het weidegebied tijdens de zomer open moeten houden.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 8 Welke resultaten zijn er in de periode 2008 – 2012 bereikt op het gebied van de verbetering van het parkeren en stallen van de fiets en welke inspanningen hebben daarvoor de basis gevormd? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– De aandacht voor het fietsparkeren gaat in Almere vooral uit naar de stadsdeelcentra en het openbaar vervoer. In al deze gevallen is er sprake van hoogwaardige oplossingen en is er voldoende stallingscapaciteit gerealiseerd. In 2013 krijgen alle bewaakte stallingen een oplaadpunt voor e-bikes, waardoor het gebruik van de stallingen nog aantrekkelijker wordt. Stallingen Stadscentrum Terwijl het stadshart in Almere Centrum nog volop in ontwikkeling was, werd eind 2007 een vierde gebouwde stalling met gratis, bewaakt fietsparkeren in gebruik genomen. In 2010 werd de vijfde stalling geopend, waarmee er in totaal 1830 gratis, bewaakte stallingplekken beschikbaar waren. Omdat de exploitatiekosten opliepen tot € 700.000 per jaar, werd in 2012 bezuinigd door twee stallingen aan de rand van het gebied niet meer te bewaken, en de vroege en late openingstijden tot één stalling te beperken.

35

fietsenstalling hospitaaldreef

36

Het straatparkeren is meegegroeid met de uitbreiding van het stadshart, en is in 2012 voltooid. Momenteel zijn er 350 aanbindbeugels (fietsnietjes) om 700 fietsen te kunnen stallen op straat. In 2014 worden nog eens 350 extra fietsparkeerplekken toegevoegd. In januari 2013 is bij station Almere Buiten een nieuwe, gratis, bewaakte stalling in gebruik genomen. Deze stalling functioneert zowel voor treinpassagiers als voor bezoekers van het centrum. De bewaking is een noviteit: de stalling wordt geautomatiseerd bewaakt met een nieuw, snel toegangssysteem via chippas-poortjes en een contactloze stallingskaart, die elke inwoner gratis kan verkrijgen. De eerste resultaten zijn zeer positief, een evaluatie volgt in het najaar van 2013. Stallingen bij knooppunten openbaar vervoer In 2008 zijn bij het station Almere Centrum nieuwe, dubbellaags rekken geplaatst met een capaciteit voor 2400 fietsen. De bewaakte (geautomatiseerde) NS-stalling aan de andere zijde van het station heeft voldoende capaciteit voor circa 300 fietsen. Aan de westzijde van het station zullen naast het busstation, in 2014 nog eens 350 extra klemmen worden geplaatst om ook in deze omgeving het stallen te ordenen. In 2009 zijn op de vier andere stations alle stallingen vernieuwd, overkapt en uitgebreid met bijna 1100 plaatsen. Hierbij is rekening gehouden met de toekomstige groei van de stad. Aanvullend daaraan heeft Prorail fietskluizen geplaatst. In totaal kunnen bij de stations Muziekwijk, Parkwijk, Buiten en Oostvaarders bijna 3.200 fietsen worden gestald. Eind 2012 is station Almere Poort in gebruik genomen en zijn er 600 overdekte fietsklemmen gerealiseerd. Bij het streekbusstation ’t Oor zijn 84 overdekte fietsparkeerplekken aanwezig. Bovendien zijn bij de nieuwe inrichting van 51 haltes voor de regionale HOV-lijnen van R-net in 2011 overkapte stallingen geplaatst, passend in de huisstijl van het haltemeubilair.

37

spoorbaanpad

38

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 9 Welke locaties (maximaal 3) zijn aanvullend op de locaties uit vraag 7 en 8 de beste uitdrukking van uw gemeente als Fietsstad op het thema ‘Fietsen zonder hindernissen’? (Het kan daarbij gaan om het slechten van barrières, het aanleggen van fietsroutes door autoluwe 30 km. straten, het verwijderen van hindernissen, het verbreden van fietsstroken en –paden, asfalteringsprogramma, het beter afstellen van VRI’s, etc.). ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Fietsen zonder hindernissen Het vooruitstrevende idee van een gescheiden stelsel en het consequent vasthouden aan dit principe voorkomt oponthoud op kruispunten met het hoofdwegennet. Omdat kruisingen ongelijkvloers zijn uitgevoerd zijn er nauwelijks verkeerslichten die vertragend werken. Waar incidenteel rond het stadscentrum verkeerslichten nodig zijn, zijn deze uitgerust met detectielussen op de fietspaden, zodat de fietser snel zijn weg kan vervolgen. Anno 2013 zijn er meer dan 120 fietstunnels of fietsbruggen in het hoofdwegennet aanwezig. Spoorbaanpad Almere heeft een ‘fietssnelweg’, het Spoorbaanpad, die onderdeel is van het hoofdfietsnetwerk. In 2011 is het Spoorbaanpad door het onderzoeksbureau Goudappel Coffeng uitgeroepen tot het langste en drukste fietspad van Nederland. Het Spoorbaanpad is 12 kilometer lang en er rijden naar schatting van het bureau dagelijks 21.000 fietsers. De kruisingen zijn vrijwel allemaal ongelijkvloers en de fietser heeft altijd voorrang. Door het aaneengesloten karakter van het Spoorbaanpad is een snelle en veilige route ontstaan, die vanzelfsprekend één van de belangrijkste hoofdassen vormt in het Almeerse fietssysteem. Het fietsverkeer tussen de stadsdelen Stad, Buiten en Poort, maar ook in de richting van Amsterdam, maakt dankbaar gebruik van dit fietspad. Tunnel Beeldhouwerpad Het gescheiden verkeerssysteem maakt, door het ontbreken van gelijkvloerse kruisingen, het fietsen in Almere tot een bijzondere beleving. Het resulteert in snelle en veilige fietsverplaatsingen. Juist in het stadscentrum, waar veel voetgangers, fietsers en auto’s samenkomen, is een zorgvuldige organisatie van de verschillende verkeersstromen essentieel. De fietstunnel 39

fietstunnel beeldhouwerpad

40

in het Beeldhouwerpad onder de Landdrostdreef is een exemplarisch voorbeeld van een sociaal en verkeersveilige fietstunnel. Fietsroute Staatsliedenwijk - Waterwijk Het programma kwaliteitsverbetering hoofdfietsnetwerk heeft al op verschillende plekken in de stad geleid tot beter herkenbare en meer comfortabele fietsroutes. Recent is het groot onderhoud in de woonwijken Waterwijk en Staatsliedenwijk aangegrepen om de hoofdfietsroute te verbreden tot 4 meter en te voorzien van rood asfalt.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 10 Welke hindernissen zijn er nog voor fietsers, zullen deze worden aangepakt en zo ja, hoe? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Resterende hindernissen a) verbeteren herkenbaarheid van de hoofdfietsroutes in Almere Haven In Almere Haven vormt de vindbaarheid van fietsroutes een probleem vanwege het grote aantal hoekverdraaiingen, de overgangen van fietspad naar een straat met gemengd verkeer, en wisselingen in het bestratingsmateriaal. Door de route uit te gaan voeren als een continue ‘loper’ van rood asfalt wordt de vindbaarheid verbeterd en worden duidelijke voorrangskruisingen mogelijk. Ook fietscomfort, verkeersveiligheid en fietsgebruik krijgen hiermee een kwaliteitsimpuls. Dit project staat gepland voor 2014. b) comfortabeler verharding De laanbeplantingen langs fietsroutes veroorzaken op sommige plekken in het asfalt wortelopdruk of verzakking door vochtonttrekking. Deze problemen worden, waar mogelijk, opgelost in klein onderhoud en in de andere gevallen geprogrammeerd voor toekomstig groot onderhoud. Zowel bij het groot onderhoud van woonwijken als bij het groot onderhoud van verhardingen wordt dit probleem aangepakt. De aandachtspunten die momenteel zijn onderkend worden uiterlijk aangepakt in 2016.

41

42

c) minder obstakels Paaltjes in fietspaden zijn hinderlijk en kunnen ongevallen veroorzaken. In het verleden zijn veel paaltjes geplaatst zonder een zorgvuldige afweging van de noodzaak en de consequenties. Passend binnen de aanpak ‘Beleidsimpuls Verkeersveiligheid’, wordt in 2013 met hulp de lokale fietsersbond een inventarisatie gemaakt van hinderlijke paaltjes. Nadat de noodzaak ervan is besproken met wijkbeheerders worden in het najaar van 2013 de onnodige paaltjes verwijderd. d) fietservriendelijker drempels Op enkele plekken in de stad is er in 30 km-zones gekozen voor sinusvormige geprefabriceerde verkeersdrempels. Fietsers blijken echter veel hinder van deze steile drempels te ondervinden. Daarom is besloten deze drempels niet meer toe te passen. De meest hinderlijke locaties moeten herstraat worden met een fietsvriendelijker oplossing. e) ogen op de route Door de meerkernige opzet van Almere lopen fietspaden tussen de stadsdelen door groengebieden heen. Op verschillende plekken, zoals langs het Fontanapad in Almere Haven, draagt de bebouwing langs de route bij aan de sociale veiligheid door ‘ogen op de route’. Vaak ontbreekt het echter nog aan levendigheid voor een voldoende sociaal veilige route. Het Mobiliteitsplan pleit daarom voor het toevoegen van extra bebouwing langs deze hoofdfietsroutes. f) verbeteren fietsbewegwijzering De bewegwijzering is tien jaar geleden gerealiseerd. Inmiddels zijn er ‘vlaggen’ van de fietsbewegwijzering in de verkeerde richting gedraaid of door vandalisme kapot gegaan. Najaar 2013 start een programma voor vervanging, herstel, schoonmaak en het plaatsen van aanvullende verwijzingen naar nieuwe stadsdelen.

43

44

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 11 Welke resultaten zijn er in de periode 2008 – 2012 bereikt op het gebied van de promotie en stimulering van het fietsgebruik en welke inspanningen hebben daarvoor de basis gevormd? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Promotie fietsgebruik Almere is een stad met een hoog niveau aan fietsvoorzieningen. Ondanks het uitgebreide fietsnetwerk blijft het fietsgebruik in Almere 3% achter bij het landelijk gemiddelde. De oorzaak is meerledig: concurrerend openbaar vervoer, grote afstanden, een relatief hoog aantal forensen en juist laag aantal studenten. Stimulering van fietsgebruik kent daardoor ook meerdere aspecten. Omdat het aantal arbeidsplaatsen in de stad is achtergebleven bij het aantal woningen hoopt de gemeente met een ‘economisch offensief’ 100.000 extra banen te genereren waarmee het aantal forensen in de stad zal worden beperkt. Door de kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk zijn de relatief lange afstanden eenvoudiger te overbruggen. In het Mobiliteitsplan wordt verder gekozen voor het stimuleren van fietsgebruik onder groepen die nu weinig fietsen. Met als voornamelijk doel om de autoritten korter dan zo’n vijf kilometer structureel te verlagen. Bij deze fietspromotie zullen de thema’s gezondheid en duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Deze campagne krijgt vorm in 2014. De gemeente werkt samen met ForenZo, een mobiliteitsinitiatief van de ANWB, om autoforensen te verleiden met elektrische scooters en fietsen gebruik te maken van de zogenoemde ‘Electric Freeway’. De promotie van deze verbinding over 25 km tussen station Almere Centrum en het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam Zuidoost is in 2013 gestart. De route is een snel, veilig en comfortabel alternatief voor de auto en OV tijdens de spits. De samenwerking tussen de gemeente Almere en ForenZo moet in 2014 leiden tot 200 extra forensen die dagelijks gebruik maken van de Electric Freeway en daarmee bewust de auto laten staan. Om het gemak van de fiets als vervoermiddel binnen de stad te vergroten, is er geïnvesteerd in fietsparkeervoorzieningen in de centra, bij buurtcentra, nieuwe en bestaande scholen en sportcomplexen en het openbaar vervoer, zoals bij de nieuw vormgegeven haltes voor het R-net. Verder heeft de gemeente een strooirouteplanner ontwikkeld, die bij slechte weersomstandigheden een veilige route adviseert. 45

46

Door actieve promotie, bijvoorbeeld op vakantie- en fietsbeurzen, het organiseren van fietsarrangementen en (elektrische) fietsverhuur wint het recreatief fietsgebruik aan populariteit in Almere. De laatste jaren hebben verschillende organisaties fietsroutes beschikbaar gemaakt. Bij het ontwikkelen van vele recreatieve routes wordt het fietsknooppuntennetwerk gebruikt. Verschillende routes zijn gebundeld in de Fietsgids en een ‘Alles Almere’-kaart ontwikkeld. Samen met I-Tour, zijn er digitale routes ontwikkeld en diverse organisaties hebben app’s ontwikkeld met routes voor de mobiele telefoon. De Fietsersbond, VVV, architectuurcentrum cASLa, de toerfietsclub FRTC Almere, de schaats- en skeelervereniging ASV en de gemeente hebben op verschillende wijze, met (meerdaagse) toertochten, themaroutes als de Jonge Monumentendag en promotiemateriaal hun bijdrage geleverd om het fietspadennetwerk meer te gebruiken.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 12 Welke acties zijn er in de periode 2008-2012 gevoerd tegen fietsdiefstal en wat zijn de resultaten hiervan? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– De ingebruikname van de bewaakte fietsenstallingen en overige stallingsvoorzieningen in het Stadshart vormen de belangrijkste actie tegen fietsendiefstal. In het stadshart is het aantal (aangiftes van) fietsendiefstallen in het Stadshart in 2010 gedaald met 60% t.o.v. 2008. In 2011 is weer een lichte stijging te zien, zowel in het Stadshart als in de rest van de stad. De oorzaak hiervan is onbekend. Deze cijfers zijn aanleiding om in de loop van dit jaar in gesprek te gaan met de politie over extra mogelijkheden voor de aanpak van fietsendiefstal en diefstalpreventie. De evaluatie van de proef met geautomatiseerd bewaakt stallen in Almere Buiten kan leiden tot de keuze om meer stallingen met dit innovatieve systeem toe te gaan passen.

47

spoorbaanpad

48

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 13 Welke resultaten zijn er in de periode 2008 – 2012 bereikt op het gebied van de verbetering van verkeersveiligheid van fietsers en welke inspanningen hebben daarvoor de basis gevormd? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– De keuzes voor een gescheiden fietsnetwerk en autoluwe woonwijken maken Almere tot de veiligste fietsstad van Nederland. Uit een vergelijking tussen Almere en een aantal referentie steden blijkt dat Almere het laagste aantal fietsslachtoffers heeft. Ook blijkt dat het aantal ernstige verkeersslachtoffers 50% lager is dan gemiddeld in Nederland. In 2006 en 2007 zijn alle wijken in de stad ingericht als 30 km/u zone. De belangrijkste maatregel daarin was het structureel doorvoeren van voorrang op de kruisingen van solitaire fietspaden. Op het hoofdnet is dit extra ondersteund door een rood kruisingsvlak, in afwachting van volledige uitvoering in rood asfalt. In de nieuwe stadsdelen die in de periode 2008-2012 gereed zijn gekomen (Stripheldenbuurt, Noorderplassen-West en delen van Almere Poort) wordt het gescheiden stelsel iets minder stringent toegepast: kruisingen van fietsroutes met drukke hoofdwegen worden nog steeds ongelijkvloers opgelost, maar op rustiger dreven kunnen fietsers bij rotondes veilig gelijkvloers oversteken. In de woonwijken wordt vaker gekozen voor menging van fietsroutes met woonstraten met asfalt (‘fietsstraten’): dat kost minder en is sociaal veiliger. In de periode 2008-2011 is € 900.000,- ingezet voor verbetering van verkeersveiligheid rond basisscholen. Circa dertig scholen hebben gebruik gemaakt van het aanbod om extra inzet op verkeerseducatie op school (keurmerk Verkeersveiligheidslabel) te belonen met infrastructuur-aanpassingen rondom de school, o.a. gericht op langzaam (fiets-) verkeer. De organisatie ‘Team Alert’ voert verkeerseducatieprojecten uit voor de middelbare scholieren. In het MIPA is voor 2014 de herinrichting geprogrammeerd voor zeven kruisingen op het hoofdfietsnetwerk waar toch ongevallen plaatsvinden.

49

fietsenstalling station almere oostvaarders

50

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 14 Op welke manier is het gemeentelijk fietsbeleid meer integraal van karakter geworden? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Integraliteit De uitgangspunten van het Mobiliteitsplan hebben geleid tot een meer integrale benadering van het fietsverkeer in Almere. Er is extra aandacht voor de inpassing van het fietsnetwerk in de omgeving, waarmee de sociale veiligheid op het netwerk zal worden verbeterd. De verkeersveiligheid wordt gediend met de kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk, met duidelijk herkenbare en bredere fietspaden. Verder is er, in brede zin, meer aandacht voor fietspromotie. In het Mobiliteitsplan is er flinke aandacht voor het gezondheidsaspect, door groepen die minder fietsen dan gemiddeld te stimuleren vaker te fietsen, en voor de sportieve en recreatieve kant van het fietsen. De gemeente heeft tijdens meerdere netwerkbijeenkomsten en workshops kennis uitgewisseld met ondernemers en bewoners over duurzame mobiliteit. Daarin is opnieuw de expliciete wens naar voren gekomen om meer laadpunten, voor auto’s maar ook voor elektrische fietsen en scooters. Het opstellen van het Mobiliteitsplan is voor de gemeente aanleiding geweest om, nog meer dan voorheen, een groot aantal partijen te betrekken bij het vaststellen en uitweken van de doelstellingen. Stakeholders hebben bijgedragen aan de totstandkoming van het nieuwe beleid en er wordt op zoek gegaan naar nieuwe coalities met partners (van binnen én buiten de gemeente) om het beleid tot uitvoering te laten komen. De samenwerking heeft geleid tot een meer transparante en actieve houding van de gemeente ten opzichte van de gebruikers van het fietsnetwerk. De lijnen tussen bewoners, belangenorganisaties en de uitvoerende en beleidsmatige afdelingen zijn kort, door een goede organisatie van aanvragen via het gemeentelijk digitale loket en het actief onderhouden van het kennisnetwerk door de gemeente. Doordat de samenwerking leidt tot zichtbare verbetering van het fietsklimaat voelen betrokken fietsers zich gekend en delen ze – gevraagd en ongevraagd – hun ervaringen, observaties en wensen.

51

52

De toekomst van ALMERE BIKE CITY Door het fietsvriendelijke ontwerp en de veelzijdigheid van de stad is het prettig fietsen in Almere. De vrijliggende fietspaden vinden hun oorsprong in het DNA van de stad. Met het opstellen van het Mobiliteitsplan in 2012 houdt Almere vast aan haar traditie van een stad zonder hindernissen. Er wordt hard gewerkt om de ‘hardware’ van de stad op orde te krijgen én te houden. Het gescheiden verkeerssysteem, met ongelijkvloerse kruisingen met het hoofdwegennet, en de kwaliteitsverbetering van het hoofdfietsnetwerk dragen nu en in de toekomst bij aan een snel, veilig en comfortabel netwerk. Almere is klaar voor de volgende stap: een gezonde en duurzame stad, vanuit het gedachtegoed van ‘Growing Green Cities’. Die zit vooral in de ‘software’ voor de fietsstad: het stimuleren van het gebruik van dat prachtige netwerk. Bijvoorbeeld door groepen die weinig gebruik maken van de fiets te verleiden om de auto, met name ritten korter dan vijf kilometer, te laten staan. En door forensen een goed alternatief te bieden, gekoppeld aan uitstekende fietsvoorzieningen. Een belangrijke aspect daarbij is de ontwikkeling van de e-bike. Juist door het uitgebreide netwerk met vrijliggende, kruisingsvrije fietspaden is het fietsen met trapondersteuning in Almere bijzonder comfortabel. De e-bike is, in een minder compacte stad als Almere, een kansrijk middel om het fietsgebruik te stimuleren, omdat daarmee de langere afstanden zonder veel moeite kunnen worden overbrugd. De middelen die we in willen zetten ten behoeve van de fietspromotie, zoals programma’s gekoppeld aan gezondheid en sport, ‘Growing Green’ en de Floriade, komen vooral van de grond wanneer ze breed worden gedragen. Als gemeente zijn we daarom actief in het bouwen van netwerken met alle betrokkenen, belangenorganisaties, ondernemers en bewoners die bij willen dragen aan een duurzame en gezonde stad. Én we hopen op de nominatie als Fietsstad 2014, om onze ambities bij het brede publiek kenbaar te maken. 53

meridiaanpark

54

Almere Fietsum Hoe moet de eerste kern van Almere heten? Voordat het Almere Haven werd gedoopt is daar begin zeventiger jaren in het Projektburo Almere ijverig over gebrainstormd. Een optie was Almere Fietsum omdat wij er alles aan wilden doen de mensen uit de auto te krijgen. De term ‘duurzaam‘ was nog niet bedacht, maar het Rapport van Rome had de mensen voor het eerst wakker geschud. Dan is zo’n platte polder een ideale biotoop voor de fiets. ‘Fietsum’ heeft het niet gehaald: als antwoord op het dorp ‘Bussum’ aan de overkant van het water zou het maar verwarring zaaien. De bus immers, als alternatief voor de dominante en energie verslindende auto, was voor Almere even belangrijk als de fiets en zeker niet iets om je tegen af te zetten. De routes voor fiets en bus werden beiden centrale aders in elke nieuwe wijk van deze stad. De auto “moest maar omrijden”, dan zou het gebruik ervan wel afnemen. Er kwamen veel mensen kijken naar de nieuwe stad, ook uit het buitenland. Toen Almere Stad rond 1980 ook in aanbouw kwam ontvingen we zulke excursies in Almere Haven. Om hen daarna in Meerestein, het pasgebouwde kantoor van de RIJP in –Stad, de nieuwste ontwikkelingen te tonen moest er een rit worden gemaakt. Terwijl het bezoek dan in de touringcar stapte nam ik dan m’n dienstrijwiel en ik weet nog wat een voldoening het gaf als je de bus na een kwartier bij Meerestein al weer rustig stond op te wachten. Om het de fietsers naar de zin te maken lieten we ze bij kruisingen onder de auto-dreven door rijden en niet er overheen als in Lelystad. Omdat het Smedinghuis van de RIJP, waar Almere bedacht is, nu eenmaal in Lelystad lag kenden wij die hoge fietsbruggen maar al te goed: je moest ervoor, meestal tegen de wind in, eerst vijf meter omhoog rijden terwijl je in zo’n tunneltje juist begint met vaart te maken naar beneden om daarmee weer makkelijk weer omhoog te rijden. En als de fiets dan een enkele keer toch over de auto ging, zoals bij de Noord-Hollandsepoort over de Stedendreef, werden er miljoenen guldens uitgegeven voor een tunnelbak om de fietser de hoogte te besparen.

In de vroegste wijken lopen fiets- en bus-routes apart. De fietser rijdt er door smalle straatjes, zonder hinder van de auto die veelal verstopt is aan de kant van de achtertuinen. We gingen erg ver in ons jeugdige idealisme. Soms maakten we zelfs teveel van die fietsroutes zoals in de Stedenwijk waar er drie dicht bij elkaar liggen. Bedrijfjes en winkels werden gesitueerd op knooppunten van fiets-routes, die redden het dan dus ook niet. Geleidelijk kreeg de vrije busbaan meer aanzien. Deze was lang beschouwd als een noodzakelijk kwaad, het ging immers om de haltes. De baan werd vaak maar tussen de achtertuinen door geleid, liefst hadden we hem in de grond gestopt. Maar met de tijd was men zich gaan realiseren dat elke dag vanuit de bus duizenden passagiers de stad beleven. In Almere Buiten en de tweede helft van Almere Stad werden daarom de busbanen ontworpen als een mooie bomenlanen, soms met een singel erlangs en samen met de hoofdfietsroute. Gedurende de ontwikkeling van de stad is ook de verdeling van auto-, bus- en fiets- verkeer tot een evenwicht gekomen. Het autootjepesten van toen is wel voorbij: de verdeling tussen die verkeerssoorten bleek er niet echt van te veranderen en het wekte maar irritatie. De mooiste en meest favoriete fietsroutes door de stad zijn nu juist de meer perifere paden, zonder veel kruisingen zoals de routes rond het Weerwater en het Spoorbaanpad. Een heel netwerk is ermee ontstaan van een soort “fietssnelwegen”, lijnen waarmee je stad en landschap waaruit Almere is opgebouwd dwars doorsnijdt. Zo is heel Almere toch één Fietsum geworden

Brans Stassen, stedenbouwkundige voor Almere van 1972 tot 2002

55

kunstwerk voor fietsenstalling

56

Colofon

ALMERE BIKE CITY Dienst Stedelijke Ontwikkeling Almere Afdeling Stedenbouw en Verkeer Landdroststraat 2 Postbus 200 1300 AE Almere Bijlagen www.almere.nl/fietsstad Samenstelling Hans Maassen Linda Rijnboutt Peter Slot Jo van der Veen Foto's Maarten Feenstra Frans van Schoot Peter Slot Hans Maassen Met dank aan Almere City Marketing Contact Hans Maassen [email protected] 036 539 9634

juni 2013