Ae fond Kiss
Ae fond Kiss
1
leerlingendossier bij een film voor jongeren vanaf het 5de SO
in het kort Casim, een emigrant van de tweede generatie, werk als DJ in een hippe discotheek in Glasgow. Hij droomt ervan zijn eigen club te hebben. Zijn ouders, praktiserende moslims, hebben beslist om hem uit te huwelijken aan zijn verre nicht Jamine, die uit Pakistan overkomt. Casim is echter verliefd op de knappe Roisin Hanlon, een jonge katholieke muzieklerares. Ze is intelligent, vastberaden, vrijgevochten en totaal anders dan de vrouwen die Casim tot dan toe ontmoet heeft. Het koppel probeert aan de familiale druk en de vooroordelen te weerstaan.
technische fiche Ae fond Kiss – Engeland – 2004 – 104’ regisseur: Ken Loach scenario: Paul Laverty cast: Atta Yaqub (Casim), Eva Birthistle (Roisin) – Shabana Bakhsh (Tahara)
Ae fond Kiss
2
Wat vond je van de film? 1. Geef drie woorden die voor jou, elk op zich, iets vertellen over Ae fond Kiss. Waarom kies je voor die woorden? __________________________ omdat:
_______________________ omdat:
omdat:
__________________________
2. Heb je wel eens een film gezien die aan deze doet denken? Welke was dat dan?
Ae fond Kiss
3
Wat heb je gezien? 3. In de begingeneriek schuift Ken Loach je meteen vier verschillende onderwerpen onder de neus. Het eerste shot toont dansende jonge mensen in een club. Wat is je algemene indruk?
Bij de volgende shot springt het beeld over naar een panoramisch beeld van Glasgow. Trekt deze stad jou aan? Waarom wel/waarom niet?
Daarna kom je terecht bij een kruidenier die niet duldt dat honden plassen tegen zijn reclamebord. Honden plassen om hun territorium af te bakenen. Hoe beschermt de kruidenier zijn territorium?
Tot slot komen we bij Tahara in de klas. Waarover had zij het in haar spreekbeurt?
Ae fond Kiss
4
De inhoud van haar spreekbeurt en de manier waarop ze vertelt, lokken reacties uit. Waarom denk je? Durf jij voor een groep zulke onderwerpen aansnijden of op zo’n manier spreken?
Ae fond Kiss
5
Wat heb je gehoord? 4. Roisin en Casim vertellen beiden wanneer ze op reis zijn over de verschillen en gelijkenissen tussen de christelijke en islamitische godsdienst. In de film zijn er nog scènes waar verschillende culturele opvattingen of persoonlijke waarden tegenover elkaar geplaatst worden. Kan je voorbeelden geven van: toekomstbeeld en verwachtingen
liefde en huwelijk
Ae fond Kiss
6
5. Op het moment dat de directeur Roisin vertelt dat ze ontslagen
wordt, luistert een klas naar een nummer, gezongen door Billie Holiday: Strange Fruit. De song beschrijft de wreedheden van racistische daden en onderdrukking. Waarom zou de regisseur op dat moment voor dit nummer kiezen?
Ae fond Kiss
7
slechts een kus 6. De titel van de film Ae fond Kiss (slechts een kus) is ontleend aan het gelijknamige gedicht van Robert Burns (1759 – 1796), een Schotse dichter en nationale held. Hieronder kan je het gedicht terug vinden. Kan je begrijpen dat Ken Loach voor zijn film dezelfde titel koos als die van het gedicht van Burns? Hoezo? Kan je gelijkenissen vinden in de inhoud van het gedicht en die van de film?
Ae fond kiss, and then we sever Ae fareweel, and then for ever! Deep in heart-wrung tears I'll pledge thee Warring sighs and groans I'll wage thee Who shall say that Fortune grieves him While the star of hope she leaves him? Me, nae cheerful twinkle lights me Dark despair around benights me I'll ne'er blame my partial fancy Naething could resist my Nancy But to see her was to love her Love but her, and love for ever Had we never lov'd sae kindly Had we never lov'd sae blindly Never met or never parted We had ne'er been broken-hearted Fare-thee-weel, thou first and fairest! Fare-thee-weel, thou best and dearest! Thine be ilka, joy and treasure Peace, Enjoyment, Love, and Pleasure! Ae fond kiss, and then we sever! Ae fareweel, alas, for ever! Deep in heart-wrung tears I'll pledge thee Warring sighs and groans I'll wage thee
Ae fond Kiss
8
leerkrachtendossier bij een film voor jongeren vanaf de 3de graad SO
algemene doelstellingen * de beeldtaal en het gebruik geluid bij bepaalde scènes analyseren * meer inzicht krijgen in de thema's en de personages uit de film * de dieper liggende betekenis achter een verhaal vinden * stilstaan bij een aantal waarden en kritisch denken stimuleren * uiten van een eigen standpunt of mening
specifieke doelstellingen * ervaringen, meningen, gevoelens in verband met de film uitdrukken * verschillenen en gelijkenissen tussen twee verschillende culturen en godsdiensten kunnen schetsen * conflictsituaties concretiseren onder de vorm van improvisatie * aantonen dat de filmmuziek niet willekeurig gekozen is * de titel en inhoud van de film verduidelijken aan de hand van een gedicht
Ae fond Kiss
9
interessant om weten over de film Vertrekpunt van Ae fond Kiss was het brengen van een tijdloos thema, namelijk dat van religie en traditie in conflict met verlangens van het hart. Hoewel tijdloos bekeek scenarist Paul Laverty dit onderwerp door het prisma van twee ‘recente’ gebeurtenissen. Op 15 augustus 1947 trok Groot Brittanië zich terug uit India. Niet met de intentie om het sterk achter te laten, integendeel. Uit strategisch oogpunt werd ervoor gekozen het totaal verscheurd en verdeeld achter te laten om de kans op internationale conflicten te vergroten. Zo gebeurde ook. In plaats van de gehoopte vrijheid bracht het vertrek de Indiaase bevolking alleen maar nog meer problemen. Hindoes werden gedwongen het land van hun voorvaderen achter te laten en richting zuid te migreren. Op hun weg stootten ze op Moslims die hetzelfde lot ondergingen en naar het noorden trokken. Duizenden werden afgeslacht. Treinen met de macabere resten van vooral vrouwen en meisjes werden over de nieuwe landsgrenzen tussen Pakistan en India geduwd. In de film is de vader van Casim één van deze Moslimvluchtelingen. De herinneringen aan deze gewelddaden liggen hem nog vers in het geheugen. Dit maakt dat hij achterdochtig is, bang van veranderingen en star blijft in zijn denken. "De perceptie van de wereld op bepaalde bevolkingsgroepen kan op één seconde tijd volledig veranderen. Het deed me beseffen hoe fragiel alles is", zegt Shabana Bakhsh, één van de hoofdrolspelers uit Ae fond Kiss. Op 11 september 2001 was zij net begonnen aan haar tweede jaar dramaschool. Voor ongeveer de helft van mijn medestudenten bleef ik wie ik was. Anderen lazen de krant, wezen naar mij en riepen "zij is één van hén!". Weet je, ik was zelf vergeten dat ik 'één van hén' was. "We zochten voor deze film een familie die zowel Pakistaans als Glasgows was, zowel wat hun manier van praten als hun referentiekader betreft. Sommige acteurs kunnen een heel overtuigende imitatie brengen maar een imitatie blijft alleen maar dat. Het is niet authentiek.", zegt Ken Loach. Het vinden van de juiste acteurs was dan ook een hele onderneming, gaande van het contacteren van vrienden van vrienden uit de Bombay Cinema, het ophangen van posters en uitdelen van flyers in Aziatische boeken- en muziekwinkels, supermarkten, moskee’s, gemeenschapshuizen, allemaal gesitueerd in Pollokshields, in Glasgow.
Ae fond Kiss
10
Vooral het vinden van vrouwen voor de rollen vormde een uitdaging. De Pakistaanse gemeenschap vindt acteren immers helemaal geen geschikte bezigheid voor vrouwen. Toen Shabana Bakhsh (professioneel actrice) zich aandiende liet ze verstaan geen kusscènes te willen spelen en geen korte rokken te willen dragen. Er werd dan ook flink over en weer gediscussieerd over de disco-scène, waar Shabana ‘in het kort’ moest. Uiteindelijk kwam men tot een compromis. "De Aziatische gemeenschap in Glasgow was een wereld die ik nog niet kende. Ik heb heel veel geluisterd naar hun verhalen en vragen gesteld om deze mensen te kunnen voelen en hun gewoontes te leren kennen. Uiteindelijk kom je tot de ontdekking dat de fundamentele waarden binnen elk gezin hetzelfde zijn. Het verschil zit 'em in hoe ze deze waarden uitdrukken.", aldus Loach. "Hoe meer ik te weten kwam over de Pakistaanse gemeenschap, hoe meer gelijkenissen ik zag met de Katholiek gemeenschap van de vorige generatie. Net als de Pakistanen werden de Katholieke Ierse immigranten bestempeld als minderwaardig, lui en dom, loyaal aan een ander land en een andere god. Uiteindelijk blijft geen enkel stereotype overeind. In alle families heb je verschillende identiteiten, heeft iedereen zijn eigen manier van dingen benaderen.", verklaart scenarist Paul Laverty.
Ae fond Kiss
11
Ken Loach Na My name is Joe (1998) en Sweet Sixteen 2002) sluit Ken Loach met Ae fond Kiss zijn Schotland-trilogie af, hoewel het nooit zijn intentie is geweest om de drie titels te brouwen tot een samenhangend drieluik. "Het zijn – dat hoop ik toch – drie representatieve films, drie verschillende verhalen over het leven in het westen van Schotland." Ae fond Kiss is meteen ook de vijfde film van Loach naar een scenario van de in India geboren Schot Paul Laverty. Typisch voor deze films (en voor de meeste films van Ken Loach) is dat ze gesitueerd worden in een schijnbaar geïsoleerde leefgemeenschap (een wijk, een etnische groep,...) met eigen normen en problemen. Toch blijft de 'grote' wereld, buiten deze leefgemeenschappen, sterk aanwezig doordat Loach universele en actuele thema's belicht. Hij drukt de kijker niet zomaar met de neus op de actualiteit of op de vaak sombere feiten zoals werkloosheid en onderdrukking. Hij plaatst de uitzichtloze situatie van zijn personages in contrast met hun hoop voor de toekomst, hun verwachtingen van het leven en hun persoonlijke ambities. Hierdoor komt hij tot sterke verhaallijnen en dramatische plots. De personages zijn niet onder te verdelen in 'good guys and bad guys' maar zijn gewoon menselijk. De regisseur laat de kijker dan ook graag zelf kleine en herkenbare trekjes ontdekken. De evolutie van een relatie onder extreme omstandigheden, is hét thema dat terug te vinden is in de lange waslijst films van Ken Loach: Up the Junction (1965,) Cathy Come Home (1966), Poor Cow (1968), Kes (1970), Family Life (1972), Days of Hope (1974), Black Jack (1978), The Gamekeeper (1979), Looks and Smiles (1980), Fatherland (1985), Hidden Agenda (1989), Riff Raff (1990), Raining Stones (1993), Ladybird, Ladybird (1994), Land & Freedom (1995), Carla’s Song (1996), My Name is Joe (1998), Bread and Roses (2000), The Navigators (2001), Sweet Sixteen (2002) en als laatste dus Ae fond Kiss (2004). Daarnaast draaide Loach tal van tv-drama’s en documentaires.
Ae fond Kiss
12
dit zeggen critici Wordt Ken Loach, de wereldverbeteraar, de grote roerganger van de sociale film, op zijn oude dag dartel en lichtvoetig? Met Ae fond Kiss, het slotstuk van zijn Glasgow-trilogie, levert Rode Ken één van de liefste feel-goodfilms van het jaar af. Kansarmoede, racisme, werkloosheid, alcoholisme, kindermishandeling, psychiatrische wantoestanden: hoewel hij een vleug humor nooit mijdt, kan Ken Loach in de keuze van zijn onderwerpen bezwaarlijk een vrolijke Frans genoemd worden. Wellicht zijn er daarom compromisloze fans die het prettige, lichtvoetige Ae fond Kiss een knieval voor het brede publiek zullen noemen. Nochtans bewijzen Loach en zijn vaste scenarist Paul Laverty hier dat ze een optimistischere en publieksvriendelijkere noot aan kunnen slaan zonder hun ziel te verkopen… …Dit verhaal is uiteraard al duizend keer verteld, maar zelden met zoveel flair en authenticiteit. De wankelmoedige Casim en de vastberaden Roisin beantwoorden perfect aan de eerste regel van een goed verhaal: dat snelle identificatie met de personages mogelijk moet zijn. Atta Yakub en Eva Birthistle zijn aantrekkelijk zonder Hollywoodiaanse glamour; ze spelen bovendien de sterren van de hemel fenomenaal toch hoe Loach telkens weer nieuwe gezichten vindt en coacht tot uitstekende vertolkingen. Humor en romantiek lijken uit het dagelijkse leven gestapt in plaats van uit de koker van een ensemble van vijf scenaristen. Kortom, het is makkelijk meeleven met deze personages en hun zorgen. Want ja, die hebben ze. Zelfs in een dartele bui is Loach er de man niet naar om vrijblijvende films te maken. Hij had het louter kunnen hebben over de moeilijke positie van de wankelmoedige Pakistani van de tweede generatie, geprangd tussen oost en west. Hij toont echter dat de vooroordelen niet louter van één kant komen. Dat er voor de vrijgevochten Roisin geen belemmeringen zouden bestaan om te gaan samenwonen met een knappe Paki blijkt immers maar schijn. Als ze haar baan aan een katholieke school wil bewaren, tenminste. De allersterkste films uit de rijke carrière van Ken Loach bleven lang nazinderen van verontwaardiging. Ae fond Kiss is rustiger en milder, sneller vergeten ook, maar blijft intelligentie koppelen aan kijkplezier en maatschappelijke relevantie. Een aangename, innemende en zelfs sexy zomerfilm voor de denkende mens. Iets voor u dus. Steven de Foer – 25/08/2004 – De Standaard
Ae fond Kiss
13
Ken Loach houdt van liefde tussen de ruïnes. Meestal lopen de geliefden stuk op dat wat groter is dan zijzelf: op politiek en samenleving. Zo niet in Ae fond Kiss, de romantische film van Engelands meest strijdbare sociaal realist. …Ook in het ongedwongen Ae fond Kiss dringt Loach' politieke programma af en toe wat te opzichtig door de kieren. Wanneer Roisin hoort van haar ontslag bijvoorbeeld, laat ze de klas net 'Strange Fruit' van horen, inclusief dia's van opgehangen zwarte Amerikanen en het zuiden van de VS. Maar de onopgesmuktheid van Loach' aanpak schept toch een aansprekende 'Romeo en Julia'. Met frisse kanttekening, bovendien. Liefde is: alleen maar verbaasd zijn als anderen menen zich in die verhouding te mogen mengen. Jann Ruyters – www.filmkrant.nl
Ken Loach is nog altijd te politiek bewust om schaamteloos romantisch te kunnen zijn. Ae fond Kiss is wel een van zijn meest lyrische films, alsof de oude regisseur door zijn ervaring weer de frisheid van de jeugd gevonden heeft. Hij is te realistisch om te zeggen dat de liefde altijd blijft. Maar hij wil het wel met ons hopen. Dana Linssen NRC Handelsblad
Ken Loach' recept is nu onderhand wel gekend, maar dit keer voegt hij er één allesoverheersend ingrediënt aan toe: de liefde. Dit levert zijn meest luchtige prent totnogtoe op. Er kan van tijd tot tijd zelfs een glimlach af. De volwassen aanpak van het liefdesthema in combinatie met de doeltreffende en degelijke regie leidt gelukkig allesbehalve tot een film van Pretty Woman-niveau. Hier geen kleffe toestanden, zeemzoete clichés of melige muziek. In de plaats verwachtten we echter oprechte romantiek die op zichzelf sterk en overtuigend genoeg is om de film te kunnen dragen. En het tonen van alledaagse situaties, afgewisseld met wat ruzie en een beetje seks, volstaan in dit geval helaas niet. Alle verdiensten van de acteurs ten spijt, sloeg de vonk gewoonweg niet op ons over. Loach probeert nog (met ondermeer een erotische scène in een Spaans hotel), maar van enige 'chemistry' tussen het tweetal valt in de verste verte niets te merken. Wij leggen de oorzaak dan ook eerder bij het script van Paul Laverty. Hoewel My Name Is Joe en Sweet Sixteen ook van zijn hand komen, heeft de man dit keer een heel wat minder innovatief verhaal bij elkaar geschreven, voorzien van dialogen en verwikkelingen die te veel de geloofwaardigheid ondermijnen. Het ligt allemaal een versnelling te hoog. Men gaat er vanuit dat het publiek de liefdeskoek wel zal slikken, maar dat deden wij alleszins niet. Een ander teer punt is de overdosis aan maatschappijkritiek. De aangesneden onderwerpen (godsdienstproblematiek, rassendiscriminatie, familiewaarden) worden veel te oppervlakkig uitgewerkt en bijgevolg gereduceerd tot enkele kanttekeningetjes in de marge. Het geheel verliest hierdoor sterk aan impact. Voeg daar de onbevredigende lovestory aan toe, en wat rest is een flauw afkooksel waarvan je weinig zal bijblijven.
Ae fond Kiss
14
En zo kunnen we nog een pak gemiste kansen opnoemen. De confrontatie tussen Roisin en Casims ouders (toch een interessant gegeven) wordt bijvoorbeeld uit de weg gegaan. Bovendien krijgen we -op enkele scènes na- geen inkijk in het leven van de familie. Qua emotionele betrokkenheid is dit een mager beestje, gespeend van alle passie. Het verhaal kabbelt gezapig voort om vervolgens uit te monden in een voorspelbaar en zwak einde. Voor een sociale schets laat dit zeker geen diepe sporen na. Daarvoor wordt er met een te slap vingertje gewezen. Als romantisch drama schiet dit dan weer te kort. In tegenstelling tot het koppel komt de romance niet van de grond. Een matig sluitstuk van de Schotland Trilogie dus. Echt vervelen gaat 'Ae fond Kiss' weliswaar nooit: het blijft een onderhoudend filmpje, zonder meer. Vergeet vooral uw lief niet mee te nemen. www.kutsite.com
Ae fond Kiss
15
na de film Wat vond je van de film? 1. Geef drie woorden die voor jou, elk op zich, iets vertellen over Ae fond Kiss. Waarom kies je voor die woorden? 2. Heb je wel eens een film gezien die aan deze doet denken? Welke was dat dan?
Wat heb je gezien? 3. In de begingeneriek krijgen we op enkele minuten tijd redelijk veel informatie. Ken Loach schuift je meteen vier verschillende onderwerpen onder de neus. Het eerste shot toont dansende jonge mensen in een club. Wat is je algemene indruk? Het beeld dat geschetst wordt, is er eentje van een moderne gemeenschap. Een stevige dance beat geeft het ritme aan van de sfeer in een discotheek. Dj van dienst is een Pakistaanse jongen, die er al even hip en trendy uitziet als de bezoekers van de tent zelf. Geen botsingen tussen culturen, gewoon een bonte mengeling van jongeren die samen genieten van een avond uit. Bij de volgende shot springt het beeld over naar een panoramisch beeld van Glasgow. Trekt deze stad jou aan? Waarom wel/waarom niet? Daarna kom je terecht bij een kruidenier die niet duldt dat honden plassen tegen zijn reclamebord. Honden plassen om hun territorium af te bakenen. Hoe beschermt de kruidenier zijn territorium? De vader van Casim pakt het plassen heel drastisch aan. Na de zoveelste hond is hij het beu en plaatst hij een batterij met startkabels aan het reclamebord. Deze territoriumafbakening is vrij letterlijk. Op familiaal vlak doet hij dit door het uithuwelijken van zijn kinderen aan verre familieleden, het bijbouwen van een huis voor Casim en zijn verloofde dat grenst aan het ouderlijk huis, het uitkiezen van een studierichting voor zijn jongste dochter,…
Ae fond Kiss
16
Hoe meer hij echter zijn terrein probeert af te bakenen en streeft naar zekerheid vanuit zijn tradities, hoe verder hij ervan verwijdert raakt. Dat Tariq zo hardnekkig volhoudt, is heel begrijpelijk. Ondanks het feit dat hij het gemaakt heeft in de maatschappij en een meer dan behoorlijk bestaan heeft uitgebouwd met zijn kruidenierszaak, blijft hij in eerste instantie een Pakistaan én iemand met een eenvoudige achtergrond. Hierdoor zal de middenklasse hem en zijn gezin nooit aanvaarden als één van hen. Materieel comfort brengt een zekere vorm van veiligheid maar wat uiteindelijk op het spel staat is minder substantiëler dan geld. Het reikt verder dan welke materie ook, namelijk het zelfbeeld van mensen en hoe zij zichzelf en anderen definiëren. Tot slot komen we bij Tahara in de klas. Waarover had zij het in haar spreekbeurt? De inhoud van haar spreekbeurt en de manier waarop ze vertelt, lokken reacties uit. Waarom denk je? Tahara heeft het over de visie van westerlingen op Moslims. Zij haalt nogal sterk en provocerend uit. Je zou kunnen stellen dat zij zich schuldig maakt aan dezelfde feiten als die waarvoor zij de westerlingen veroordeelt; namelijk het over één kam scheren van iedereen die niet Moslim is. Durf jij voor een groep zulke onderwerpen aansnijden of op zo’n manier spreken? 3.B Conflictsituaties Deze vraag is niet terug te vinden in het leerlingendossier. Het is de bedoeling de grote groep in kleine groepjes van 4 tot maximum 5 personen op te delen. Alle groepje gaan eerst 10 minuten repeteren, om daarna hun improvisaties aan de klas te laten zien. Het is niet de bedoeling dat ze scènes uit de film gaan naspelen, wel dat ze zich voor hun opdracht laten inspireren door het gebeuren in de film. Tip: Als begeleider help je meestal door de deelnemers te vertellen dat ze slechts 5 minuten voorbereidingstijd hebben terwijl ze in realiteit 10 minuten kunnen repeteren. Tijdsdruk heeft bij improvisaties vaak een productief effect. De thema’s voor de improvisaties: 1. een sollicitatie met als thema: macht 2. een beroepskeuze maken met als thema: ouders en kinderen 3. familiebanden met als thema: autochtoon en allochtoon 4. wonen met als thema: tegenstelling: rijk - arm
Ae fond Kiss
17
Wat heb je gehoord? 4. Roisin en Casim vertellen beiden wanneer ze op reis zijn over de verschillen en gelijkenissen tussen de christelijke en islamitische godsdienst. In de film zijn er nog scènes waar verschillende culturele opvattingen of persoonlijke waarden tegenover elkaar geplaatst worden. Kan je voorbeelden geven van: toekomstbeeld en verwachtingen liefde en huwelijk Met deze nieuwe film wijkt Ken Loach geenszins af van zijn bekende thema: gewone mensen, zoals u en ik, die gebukt gaan onder maatschappelijke structuren. Deze structuren bieden geen hulp of zorgen niet voor bescherming, integendeel. Casim kampt met een oerconservatieve, zelfs patriarchale familie. Roisin krijgt te doen met een priester die absoluut het geloof wil uitdragen en neerbuigend doet tegenover andersdenkenden. Beiden moeten daarbij opboksen tegen de racistische vooroordelen die in beide gemeenschappen leven. Opnieuw toont Loach in zijn vrij realistische stijl hoe twee mensen moeten vechten voor hun individuele vrijheden, terwijl de maatschappij hen wil vangen in verstikkende structuren. Niet enkel de krachtmeting tussen mens en maatschappij, maar ook die tussen man en vrouw, allochtoon en autochtoon, gelovige en ongelovige, oude en jonge generatie, komen in beeld. Casims jongere zus wil journaliste worden in Edinburgh, maar haar ouders zien haar liever voor arts studeren in Glasgow. Casim verzwijgt dat hij al uitgehuwelijkt is en als kijker zit je te wachten tot dit aan het licht komt. Je weet dat Roisin erdoor gekwetst zal worden en mogelijk zelfs de relatie zal verbreken. De waarheid komt uiteindelijk aan het licht tijdens een reis naar Spanje. Roisin is zelf een gescheiden vrouw, iets wat niet getolereerd wordt binnen de Pakistaanse gemeenschap. Van zodra er meer ruchtbaarheid rondom hun relatie komt, duiken ook de problemen op. Ze worden langs alle mogelijke kanten aangevallen, in de eerste plaats door Casims familie. Door zijn relatie met een niet-moslim, is de reputatie van de familie aangetast, zo erg zelfs dat het huwelijk van zijn oudere zus erdoor in het gedrang komt. Maar ook Roisin komt onder vuur te liggen: om een vaste benoeming te verkrijgen in de school, dient ze de goedkeuring te hebben van haar priester, en die is er allerminst mee opgezet dat ze samenwoont. Casim begrijpt iets te goed de achtergrond van zijn patriarchale vader, een
Ae fond Kiss
18
Pakistaans oorlogsslachtoffer, om met hem te kunnen breken, dit ondanks het feit dat hij een moderne, ambitieuze jongen is die ervan droomt een eigen discotheek uit te baten. Hij is minder traditioneel dan zijn oudere zus die zich met de glimlach laat uithuwelijken en minder rebels dan zijn jongere zus die wil gaan studeren en op kot wil. Casim stemt zelfs schoorvoetend in met een door zijn ouders gearrangeerd huwelijk. Roisin is juist veel te modern om ook maar iets van Casims gespletenheid te kunnen begrijpen. Zij staat verbijsterd tegenover de emotionele en morele chantage van Casims oudere zus en zijn ouders. Al even verbijsterd is ze tegenover de Schotse priester die vanwege haar ongehuwd samenwonen weigert een handtekening te zetten ter goedkeuring van haar vaste aanstelling op de katholieke school. Je doet wat je zelf wilt en laat je niet chanteren door familie of werkgevers, meent Roisin. Even goed sluit je ook geen compromis in het huwelijk. Als de twinkeling weg is, kan je zelf maar beter vertrekken. Wanneer Casims oudere zus haar vraagt hoe bestendig haar liefde voor Casim zal zijn – enige volharding is wel gewenst gezien het verwoestende van de relatie - weigert ze eeuwige trouw te beloven. Het is een compromisloosheid die Roisin bijna ook weer onsympathiek maakt. 5. Op het moment dat de directeur Roisin vertelt dat ze ontslagen wordt,
luistert een klas naar een nummer, gezongen door Billie Holiday: Strange Fruit. De song beschrijft de wreedheden van racistische daden en onderdrukking. Waarom zou de regisseur op dat moment voor dit nummer kiezen? Hoe ongedwongen ook, in Ae fond Kiss dringt Loach' politieke programma af en toe wat te opzichtig door de kieren. Wanneer Roisin hoort van haar ontslag bijvoorbeeld, laat ze de klas net 'Strange fruit' van Billie Holiday horen, inclusief dia’s van opgehangen zwarte Amerikanen en het zuiden van de VS. Strange Fruit werd onder het pseudoniem Lewis Allen geschreven door Abel Meeropol, een Joodse onderwijzer en vakbondsactivist die in de Bronx woonde. Hij had een foto van een lynchpartij gezien en was daar zo van onder de indruk dat hij er een gedicht op schreef dat hij later zelf op muziek zette. Het nummer werd in 1938 door Billie Holiday opgenomen. Haar platenlabel weigerde het uit te brengen, maar een andere platenmaatschappij bracht het alsnog uit. Het nummer werd meteen geadopteerd door de antilynchbeweging. Later werd Strange Fruit ook door Nina Simone opgenomen. Meeropol en zijn vrouw Anne adopteerden Robert en Michael Rosenberg, de zoontjes van de geëxecuteerde Julius en Ethel Rosenberg. Het Amerikaanse echtpaar Rosenberg werd op 19 juni 1953 geëxecuteerd wegens spionage voor de Sovjetunie.
Ae fond Kiss
19
Hun veroordeling leidde in Amerika en de rest van de wereld tot protesten. Volgens enkele jonge advocaten was het vonnis strijdig met de Amerikaanse grondwet. Ze probeerden uitstel van executie te krijgen maar president Eisenhower weigerde dit. Volgens hem waren zij ervoor verantwoordelijk dat de Russen, veel eerder dan verwacht, een atoomwapen hadden ontwikkeld. Op 5 april 1951 werd het echtpaar ter dood veroordeeld wegens 'samenzwering om spionage te plegen'. Het was voor het eerst dat er burgers in Amerika ter dood werden veroordeeld. Spionnen kwamen er tot dan toe af met mildere straffen, zelfs als zij meer schade aangericht hadden dan die die ten laste gelegd werden van de Rosenbergs. 50 jaar na de executie wilde men het proces heropenen. Toen vond men 300 namen van Amerikaanse ambtenaren die geheime informatie aan de Sovjet Unie hadden doorgespeeld. Slechts een 100-tal van hen werd ooit vervolgd voor spionage. T Julius Rosenberg en zijn vrouw Ethel werden bijvoorbeeld geëxecuteerd terwijl Hall, die een veel grotere rol speelde, vrijuit ging. Hij werd maar één keer door de FBI geïnterviewd wat zeer ongebruikelijk was. Ted Hall handelde uit idealisme; hij kreeg er nauwelijks geld voor. Hij was ervan overtuigd dat een Amerikaans monopolie op de atoombom een bedreiging vormde voor de wereldvrede. Dat hield hij vol tot aan zijn dood in 1999 en zijn weduwe verdedigt het nog steeds. Mevrouw Hall gelooft na 50 jaar nog steeds dat haar man de wereld van een catastrofe redde.
Ae fond Kiss
20
slechts een kus Deze opdracht is misschien iets voor een les Engels. 6. De titel van de film Ae fond Kiss (slechts een kus) is ontleend aan het gelijknamige gedicht van Robert Burns (1759 – 1796), een Schotse dichter en nationale held. Hieronder kan je het gedicht terug vinden. Kan je begrijpen dat Ken Loach voor zijn film dezelfde titel koos als die van het gedicht van Burns? Hoezo? Kan je gelijkenissen vinden in de inhoud van het gedicht en die van de film?
Ae fond kiss, and then we sever Ae fareweel, and then for ever! Deep in heart-wrung tears I'll pledge thee Warring sighs and groans I'll wage thee Who shall say that Fortune grieves him While the star of hope she leaves him? Me, nae cheerful twinkle lights me Dark despair around benights me I'll ne'er blame my partial fancy Naething could resist my Nancy But to see her was to love her Love but her, and love for ever Had we never lov'd sae kindly Had we never lov'd sae blindly Never met or never parted We had ne'er been broken-hearted Fare-thee-weel, thou first and fairest! Fare-thee-weel, thou best and dearest! Thine be ilka, joy and treasure Peace, Enjoyment, Love, and Pleasure! Ae fond kiss, and then we sever! Ae fareweel, alas, for ever! Deep in heart-wrung tears I'll pledge thee Warring sighs and groans I'll wage thee Ae fond Kiss
21
In dit gedicht bezingt Burns hoe een eenvoudige kus zijn hele leven overhoop gooit. Vooral het besef dat hij gedoemd is om zijn geliefde na die ene wonderlijke kus voorgoed te verlaten, kwelt hem. Hij schreef het gedicht voor Clarinda. Hoewel de twee via brieven met mekaar in contact bleven zouden ze mekaar nooit terug zien. 40 jaar na het afscheid schreef Clarinda in haar dagboek (Burns was toen al 35 jaar dood): "Die dag kan ik nooit vergeten. Ik nam afscheid van Burns in het jaar 1791 om hem nooit meer te ontmoeten in deze wereld. Oh mogen we mekaar ontmoeten in de Hemel." In zijn gedicht reduceert Burns alles tot die ene overweldigende basisemotie, namelijk die van liefgehad te hebben en afscheid te moeten nemen. Ae fond Kiss is een lied vol hartverscheurende spijt, meer berustend dan opboksend tegen een maatschappij die hen dwingt uit elkaar te gaan. Wat aanvankelijk een lichtvoetige romance lijkt krijgt een zware ondertoon mee. Hoe makkelijk Casim en Roisin mekaar leren kennen, zo moeilijk en vol hindernissen is de relatie die zich ontspint. Of Casim en Roisin hun strijd tegen 'de rest van de wereld' winnen, is niet duidelijk. Loach weigert zijn film in een definitieve plooi te laten vallen, ook al suggereert hij een goede afloop. Maar tegen het einde van de film heeft de relatie tussen Casim en Roisin al zo veel ups en downs gekend dat je nog moeilijk kan geloven dat de rust na de zoveelste verzoening definitief is weergekeerd. De verwijzing naar het gedicht van Burns voorspelt overigens weinig goeds, al draagt de titel tegelijkertijd ook hoop in zich. Het is namelijk die ene kus die in al haar onschuld al de stugge structuren en vastgeroeste maatschappelijke verhoudingen op de helling weet te zetten en die laat zien hoe kwetsbaar mensen zijn. Het is een kus die symbool staat voor creativiteit en spontaniteit, voor het doorbreken van het uniforme en van de al te rigide rede. Niet toevallig speelt Roisin op twee cruciale momenten in de film de variaties van Mozart op Ah! Vous dirai-je maman (het bekende kortjakje), een achttiende eeuws Franse kinderliedje. Daarin beklaagt een kind er zich bij zijn moeder over dat vader hem wil leren denken als een volwassene terwijl hij er zelf van overtuigd is dat “snoep meer waard is dan de rede”.
Ae fond Kiss
22
bibliografie www.cineart.be www.robertburns.plus.com www.aefondkissmovie.co.uk www.digg.be/movie.php?id=654 www.cjp.be www.nieuwsdossier.nl/details.php?id=491 www.canvas.be/html/canvas_web/archief/overleven/2002_11/achterdeschermen
Dit dossier is een productie van Open Doek met steun van de Warande, Stad Turnhout, Prov. Antwerpen, Prov. Limburg, DGOS en de Vlaamse Gemeenschap.
Ae fond Kiss
23
