AANBEVELINGEN Praktische aanbevelingen voor pastores 1. Investeer dagelijks in de relatie met God door gebed, Bijbellezen en het deel uitmaken van een christelijke gemeente / gemeenschap. 2. Bid om groei in de pastorale basishouding van ontferming en bewogenheid. 3. Wees liefdevol in genade en waarheid. 4. Geef ruimte aan de Geest van God. Laat u door Hem leiden in het pastorale gesprek en in het gebed. 5. Realiseer dat Hij u met zijn gaven ter beschikking staat om door het helpen van één lid het lichaam van Christus op te bouwen. 6. Bied ruimte aan het belijden van seksuele zonden en zeg de vergeving aan in Christus. Een pastorant mag thuis of ook tijdens het afsluitende gebed van het pastorale gesprek zijn zonden belijden. De pastor kan het woord van vergeving laten klinken, bijvoorbeeld door het citeren van een passende tekst, zoals 1 Johannes 1,9. 7. Besef dat herstel van seksverslaving een proces van jaren kan zijn. Trouw en geduld zijn dus belangrijk in de pastorale begeleiding van seksverslaafden. 8. Houd oog voor de beide aspecten van de wortel van seksverslaving: gebrokenheid en zondigheid. 9. Help de pastorant de gebrokenheid en zondigheid onder ogen te zien. 10. Leer de pastorant verantwoordelijkheid te nemen voor en te investeren in de eigen relatie met God. 11. Moedig de pastorant aan om te breken met de zonde van seksverslaving en seksuele onreinheid tot vijand te verklaren.1 12. Benoem het verslavingsgedrag als onvolwassen en/of disfunctioneel gedrag. 13. Houd voeling met de gemeente. Pastoraat is voor alles een gemeentelijk gebeuren. 14. Leer de pastorant een leerling van Jezus te worden en Hem bij alles te betrekken. 15. Ruim plaats in voor innerlijke genezing in de pastorale begeleiding. Waar het innerlijk verwond is, mag er ruimte zijn voor gebed om herstel. 16. Laat u voor het moment van bidden om herstel van emotionele verwonding leiden door de Geest van God. 17. Realiseer dat de strijd niet is tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, machten en wereldbeheerser van de duisternis. De boze zal er alles aan doen om de pastorant aan te klagen en in zijn zondige gedrag te houden. 18. Wees u ervan bewust dat de waarheid vrij maakt. De boze zal de pastorant in de leugen vast proberen te houden of hem / haar willen ontmoedigen. 19. Bemoedig de pastorant vanuit het Woord en bind de strijd aan met de boze wanneer de Geest u daartoe leidt. Onreine machten moeten wijken voor de naam van Jezus. 20. Heb aandacht voor heel de mens. De pastorant voor u is gemaakt naar het beeld van God. Hij of zij is een eenheid van geest, ziel en lichaam. Belemmeringen of blokkades beïnvloeden heel de mens. Blokkades op het terrein van de ziel bijvoorbeeld kunnen hun weerslag hebben op de geest of het lichaam. 21. Sta de pastorant bij in zijn relatie met God. Leer hem wat het is te wandelen met God. 22. Bied troost en bemoediging vanuit het Woord en wijs hem of haar op de ultieme troost bij de God en Vader van alle troost. 23. Begeleid de pastorant om zelf keuzes te leren maken die zijn tot eer van God. Het gaat erom dat de pastorant leert zelfstandig geestelijk te functioneren. 1
Vgl. ‘Je probleem moet je vijand worden voordat je kunt winnen.’ (L.C. Kraak). Geciteerd bij Paul, Occulte machten, 129.
24. Wees bewust van het element van verzoening in het pastoraat. De pastorant mag leren leven vanuit de verticale verzoening met God. Hij mag zijn seksuele zonden belijden en op grond van het Woord heel bewust vergeving daarvoor ontvangen.2 25. Moedig de pastorant ook aan te leven in een geest van vergeving. Als er in het verleden misbruik heeft plaatsgevonden is het goed om toe te werken naar een moment van vergeving. 26. Leer de pastorant dat God hem aanvaardt. Aanvaarding door God in Christus houdt ook zelfaanvaarding en aanvaarding van de ander in. 27. Leer de pastorant terugval met andere ogen te bekijken: als onderdeel van het leerproces en niet als mislukking van de pastorale begeleiding. 28. Moedig de pastorant aan tot relaties / vriendschappen met mensen van hetzelfde geslacht. 29. Stimuleer de pastorant om alternatieven te vinden voor het verslavingsgedrag. Tijd die opgaat aan het oude verslavingsgedrag kan verruild worden voor tijd voor bijvoorbeeld hobby’s of een sport. 30. Ken uw eigen grenzen. Hoed u voor tegenoverdracht3, verliefdheid of ander grensoverschrijdend gedrag in de pastorale relatie. Dat laatste geldt niet alleen in lichamelijk, maar ook in emotioneel opzicht: ‘Als ik al mijn emotionele energie en aandacht besteed aan pastoraat en vervolgens thuiskom zonder emotionele reserves voor mijn vrouw en kinderen, dan pleeg ik ‘emotioneel overspel’.’4 31. Zorg dat de pastorale ruimte een terreurvrije ruimte5 is, waar vrede en aanvaarding heerst en waar ruimte is voor de ander om te zijn. Juist bij het pastoraat aan seksverslaafden is het belangrijk dat de ruimte en de sfeer meewerken om schuld en schaamte te reduceren. ‘Red hen die ten dode gegrepen zijn, wend u niet af van hen die ter slachting wankelen.’ Spreuken 24:11 (NBG) Praktische aanbevelingen voor de gemeente 1. Streef naar openheid, eerlijkheid en transparantie over de lichte en donkere kanten van seksualiteit.6 Seksualiteit is een prachtig geschenk van de Schepper, bedoelt als intieme bezegeling van de liefde en trouw van een getrouwde man en vrouw.7 Dat moet vooral genoemd worden in de gemeente, evenals de gevaren die haar bedreigen. Wat niet benoemd wordt in een gemeente gaat ondergronds.8 Wanneer seksualiteit met de mooie en minder mooie kanten niet openlijk besproken wordt, gaan de ideeën en gedachten daarover wel door, maar stokt het openlijke onderlinge gesprek en kunnen deze zaken gemakkelijker een eigen leven gaan leiden. 2. Doorbreek de oorverdovende stilte op het gebied van seksualiteit. De wereld heeft de mond vol over seks en het uitstellen van het huwelijk. De kerk moet weer gaan prediken hoe mooi huwelijk en seksualiteit zijn. 3. Zet in op discipelschap en geestelijke groei. Discipelschap en geestelijke groei zouden niet alleen van waarde moeten zijn in het pastoraat, maar in de volle breedte van de gemeente. 2
1 Joh1,9. Er is sprake van tegenoverdracht wanneer de pastor afhankelijkheid voelt ten opzichte van de pastorant. Zie: Verheule, Angst, 411-412. 4 Foster, Geld, 148. 5 De term terreurvrije ruimte komt bij Verheule vandaan. Zie: Verheule, Angst, 370-379. 6 ‘Het ontkennen van onze seksualiteit of angstig zijn voor een open gesprek over de ontwikkeling van onze seksualiteit speelt de duivel in de hand.’ Anderson, Vrijheid, 27-28. 7 ‘Kerken mogen wat mij betreft veel meer positieve aandacht besteden aan seksualiteit.’ Kaper, Hot issues, 33. 8 Vgl. Movisie, ‘De mantel der liefde’, http://www.movisie.nl//Publicaties//2012/138949/demantelderliefde.pdf [28 februari 2012]. 3
4. Stimuleer oudere gelovigen tot geestelijk mentoraat: een oudere broeder of zuster begeleidt, coacht en investeert in een jongere broeder of zuster. Juist bij seksverslaving kan dit helpend zijn, maar het is ook in het algemeen een na te streven vorm van begeleiding in de gemeente. 5. Aanvaard elkaar als geliefde kinderen van God. Wanneer iemand door genade een kind van God is mag hij of zij weten in Christus aanvaard te zijn. Broeders en zusters die Hem nog niet kennen mogen aangespoord worden om te gaan leven voor God, om hun zonden te belijden en geloof te hechten aan het evangelie. Gemeenteleden mogen groeien in geloof en elkaar stimuleren te groeien in aanvaarding. De gemeente mag leren als heiligen te leven. Dat leerproces houdt vallen in. 6. Oordeel niet. De gemeente bestaat uit geroepen heiligen die geregeld in zonde vallen, maar wier positie principieel in Christus is. Gemeenteleden mogen elkaar aanspreken op die positie in Christus. Zonde blijft zonde, maar we veroordelen de zondaar niet. ‘God heeft de kerk niet een bediening van veroordeling, maar een bediening van verzoening gegeven.’9 7. Word een land van genade.10 ‘Het is tragisch, als mensen meer genade en minder veroordeling ontvangen in een seculier programma of in de plaatselijke kroeg, dan in onze kerken.’11 Genade moet niet alleen verkondigd, maar vooral ook geleefd worden. Genade moet zichtbaar worden in de omgang met elkaar. Waar genade niet alleen gepreekt, maar ook in de praktijk wordt gebracht kan ook de seksuele zonde aan het licht komen (woord en daad). 8. Herstel een vorm van biecht of schuldbelijdenis in de gemeente. ‘Het belijden van boze werken is het begin van goede werken.’12 Het belijden van zonden aan medebroeders en zusters is voluit Bijbels, maar wordt nog te weinig gepraktiseerd. Dit heeft alles te maken met de eerder genoemde punten. In een gemeente waarin aanvaarding, genade en een houding van niet veroordelen hoog in het vaandel staan, komen mensen makkelijker hun zonde belijden. Verborgen zonde is namelijk een openlijke blamage in de hemel.13 9. Noem dingen bij de naam. Benoem pornogebruik, vormen van seksuele verleiding en dingen die in het huwelijk op seksueel vlak mis kunnen gaan heel concreet. Pas wanneer dingen bij de naam worden genoemd komt er ruimte voor mensen om met hun problemen voor de dag te komen. 10. Bespreek seksualiteit op de catechese. Bespreek seksualiteit uitgebreid op de huwelijkscatechese. Wijs op de schoonheid, maar ook op de gevaren. 11. Daag de gemeente uit om wijs en tijdig te beginnen met seksuele voorlichting in het gezin. Seksualiteit blijft een kwetsbaar onderwerp, maar persoonlijke schroom mag nooit een belemmering zijn om kinderen niet of te laat voor te lichten. 12. Stimuleer de gemeenschap in de gemeente. Kringen zijn een goede manier van gemeenschap in het klein en plaatsen waar de helende kracht van verbondenheid ervaren kan worden.14 ‘De kerk hoort een heilsgemeenschap te zijn waarin ieder lid ergens op een trede van de ladder van het herstel staat en zich uitstrekt naar degene onder hem op de ladder, om hem te helpen boven zijn omstandigheden en verslavingen uit te stijgen.’15 13. Zet in op goed, open en positief onderwijs over seksualiteit en relatievorming.16 Zorg dat de gemeente niet pas in actie komt wanneer het misgaat, maar zet ook in op preventie. Voorkomen is beter dan genezen. 9
Van de Kamp, Bevrijd, 52-53. Vgl. Van de Kamp, Bevrijd, 41-42. 11 Anderson, Handboek, 181-182. 12 Augustinus van Hippo. Geciteerd bij Foster, Navolging, 131. 13 Anderson, Handboek, 199. 14 ‘Genezing vraagt om gemeenschap.’ Scott, Open, 240. 15 Anderson, Verslaving, 52. 16 Ouweneel, Seks, 13. 10
14. Stimuleer de gemeente tot het onderhouden van een relatie met God. Dat is het belangrijkste wat er is en een gemeente die daar het belang van inziet en daaraan werkt zal door Gods genade het verschil gaan merken. In feite is de relatie met God het therapeuticum tegen wat dan ook. 15. Onderwijs de gemeente over de identiteit in Christus. Niet alleen de seksverslaafde moet horen dat hij in Christus aanvaard is, maar heel de gemeente. 16. Stimuleer de gemeente tot het investeren in relaties met elkaar. Gezonde gemeenten kennen gezonde relaties. Openheid en vergeving zijn daarbij van groot belang. Leer seksverslaafden gezonde relaties te ontwikkelen en te behouden.17 Mensen leven en floreren alleen in gemeenschap. Mensen hebben gewoonweg behoefte aan andere mensen en relaties met hen.18 17. Ga naast mensen staan in plaats van boven hen. Zonde moet zonde blijven genoemd, maar het is zeker als het gaat om seksverslaving belangrijk voor de gemeente een aantal dingen te beseffen: ‘Wie zou kunnen zeggen: ‘Ik heb mijn hart gezuiverd, ik ben vrij van zonden’?’19, ‘En hoe vaak struikelen we niet allemaal!’20 en ‘Broeders en zusters, wanneer u merkt dat een van u een misstap heeft begaan moet u, die door de Geest geleid wordt, hem zachtmoedig weer op het rechte pad brengen.’21. We keuren de zonde niet goed, maar brengen de ander terecht in een geest van zachtmoedigheid. 18. Word mensen zonder geheimen. Openheid beschermt (uiteindelijk) beter dan het beste pantser. De volmaakte liefde van God verdrijft de angst voor wat mensen zouden zeggen en maakt dat een gemeentelid zonden in het licht brengt. 19. Vergeet de partner en de kinderen van de seksverslaafde niet. Biedt hen, in het begin wellicht apart van de seksverslaafde, ook pastorale zorg. 20. Daag de partner van de seksverslaafde uit het eigen aandeel onder ogen te zien en stappen te zetten tot verandering. 21. Word een gemeenschap vol genade en waarheid. Genade geneest en niet wetticisme. Carnes: ‘The moralistic church, in its battle to control the lustdriven sinner, shares a common element with the addict: obsession.’22 Hoed u voor de uitersten van alleen genade en alleen waarheid. Het gaat om beide. 22. Let er op dat aanstaande bruidsparen het huwelijk niet zien als oplossing voor problemen. Het huwelijk is geen oplossing voor persoonlijke problemen.23 Daar moet een mens zelf mee aan de slag. 23. Wijs op de waarde van het bevestigen, beminnen en liefhebben van kinderen. Preventie voor seksverslaving begint bij het bouwen aan een warm nest. Daar moet juist de gemeente ook aandacht voor hebben. 24. Wijs ouders op de toewijding voor hun gezin. Een gezin schept verantwoordelijkheid. Het is zo belangrijk dat ouders er zijn voor hun kinderen, hen bevestigen, koesteren, knuffelen en zeggen dat ze van hen houden. Dat is de eerste preventie tegen seksverslaving. 25. Streef geen persoonlijke doelen na ten koste van de kinderen. Het gezin komt, na God, op één. 26. Wijs de jeugd op de aantrekkingskracht van het lichaam. Jongens moeten, zoals Job, hun ogen leren trainen.24 Meisjes moeten onderwezen worden zich op een christelijke manier te
17
Vgl. Carnes, Shadows, 70. Carnes, Shadows, 211. 19 Spr20,9. 20 Jak3,2. 21 Gal6,1. 22 Carnes, Contrary, 89. 23 Carnes: ‘Marriage was not a cure, however.’ Carnes, Contrary, 233. 24 Job31,1. 18
27.
28. 29.
30.
31.
32.
25
kleden.25 Daarnaast moeten vrouwen de meisjes in de gemeente leren dat mannen meer visueel zijn ingesteld en dat kleding meer kan losmaken dan ze denken. Bovendien mogen ze leren dat ze niet op die manier bevestiging van jongens hoeven te zoeken. Wijs op de gevaren van onze geseksualiseerde maatschappij en wereldgelijkvormigheid. Doe dit zonder wettisch te worden. Een positieve benadering is hierbij belangrijk: Is Jezus ook de Heer van jouw kleding? Kan Hij met je meekijken als je achter je pc of voor de tv zit? En wat belangrijk is: wil je heel je leven toewijden aan God? Leer de gemeente het principe van zaaien en oogsten uit Galaten 6.26 Dit is juist ook van toepassing op seksueel gebied. Daag de gemeente uit tot seksuele reinheid door te vertellen hoe mooi God seksualiteit heeft bedoeld. Die uitdaging kan ook heel praktisch worden door te noemen dat een filter op de computer niet misstaat. Er bestaan tegenwoordige meerdere goede internetfilters.27 Ontmasker de leugens van de wereld op seksueel gebied. Wat er tegenwoordig aan bloot en vrouwelijk schoon te zien is, vernedert vrouwen, maakt hen onzeker en is een vertekend schoonheidsideaal dat kunstmatig wordt hooggehouden. Laat mannen zien dat elke keer wanneer ze naar onreine seksuele beelden kijken ze hun vrouw (wellicht onbedoeld) afwijzen en in feite (onbewust) zeggen: ‘God, zoals u haar gemaakt hebt, is voor mij niet voldoende’. Word een gemeente die de duisternis ontmaskert door het licht van het evangelie aan te steken op de plekken waar nog onreinheid heerst. Kies voor de waarheid, kies voor het licht en kies voor een leven met God. ‘Een kerk houdt op met vrucht dragen als de leden weigeren hun weg in het licht te gaan en in liefde de waarheid te spreken.’28
Vgl. 1 Tim2,9-10. Gal6,7-8: ‘Vergis u niet, God laat niet met zich spotten: wat een mens zaait, zal hij ook oogsten. Wie op de akker van zijn zondige natuur zaait oogst de dood, maar wie op de akker van de Geest zaait oogst het eeuwige leven.’ 27 Een internetfilter is een computerprogramma dat de inhoud van opgevraagde websites analyseert en aan de hand van die analyse beslist of de website al dan niet aan de gebruiker getoond mag worden. Zie: Wikipedia, ‘Filter (internet)’, http://nl.wikipedia.org/wiki/Filter_(internet) [8 mei 2012]. Voorbeelden van internetfilters die specifiek ook filteren op pornografie zijn: FilterNet, K9 Web Protection, Kliksafe, Naomi, Net Nanny en Safe Eyes. 28 Anderson, Verslaving, 52. 26