Aan de leden van Provinciale Staten
Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer Antwoord op Bijlage
: : : : : : :
Onderwerp
: Afronding BANS-klimaatprogramma 2004-2007
9 december 2008 2008-60.480/50/A.8, MB 125909 Koppert D.W. (050) 316 4473 1
Geachte dames en heren, Hierbij informeren wij u over de afronding van het BANS (BestuursAkkoord Nieuwe Stijl)-klimaatprogramma, dat tussen 2004-2008 heeft gelopen. In deze brief gaan wij in op behaalde resultaten per thema. In de bijlage staan de resultaten van de afzonderlijke uitgevoerde projecten vermeld. Aanleiding Op 9-11-2004 is onze aanvraag tot subsidieverlening op grond van de Subsidieregeling BANS-klimaatconvenant door de minister gehonoreerd. Het uitvoeringsprogramma dat ten grondslag ligt aan de toekenning van deze subsidie is opgesteld aan de hand van geïdentificeerde kansen uit de potentieelstudie en de daaruit voortvloeiende discussienota (aangeboden aan PS d.d. 12-11-2003). Deze nota’s zijn opgesteld na het initiatiefvoorstel van GroenLinks en D66 en het preadvies van Gedeputeerde Staten aangaande het toekomstige energiebeleid van de Provincie (besloten door PS, d.d. 18-09-2002). Doel Het BANS-uitvoeringsprogramma omvatte een 30-tal projecten, verdeeld over 6 inhoudelijke en één organisatorisch thema, met als doel het organiseren en versterken van het klimaat- en energiebeleid van de provinciale organisatie. Er zijn binnen het BANS-klimaatprogramma zowel nieuwe programma's (bijvoorbeeld Actieplan Biomassa) als concrete projecten (bijvoorbeeld studie naar miniWaterkrachtcentrale) uitgevoerd. Verschillende afdelingen hebben binnen het programma projecten uitgevoerd. Sinds het startjaar 2004 heeft het energie- en klimaatbeleid hierdoor goed provinciebreed gestalte gekregen. Het Energy Valley programma is rond deze tijd ook gaan draaien en is hiervan ook mede een belangrijke oorzaak. Naast het versterken van de eigen interne organisatie rondom dit thema heeft de provincie een stimulerende, ondersteunende en entamerende rol gespeeld in diverse projecten met externen. Het energie- en klimaatbeleid is op deze manier uitgebreid verankerd in de organisatie en richting haar externe partijen (o.a. gemeenten, instellingen, initiatiefnemers, particulieren).
Subsidiebeschikking De BANS subsidie beschikking is een voorwaardelijke subsidieverlening. De subsidie zal na realisatie definitief worden vastgesteld onder voorwaarde dat het plan van aanpak, waarvoor subsidie is verleend, is gerealiseerd binnen vier jaar na datum van de beschikking (dat is 9 november 2008). Er dient elk jaar een geactualiseerd overzicht van activiteiten worden ingediend (voortgangsrapportage). De voortgangsrapportages zijn binnen de gestelde termijnen ingediend en voldeden allen aan de gestelde eisen. Er is met de tweede voortgangsrapportage, over het jaar 2005, tevens een tussentijdse accountantscontrole over de eerste twee uitvoeringsjaren uitgevoerd die positief is afgerond. Bevindingen van de accountant zijn overgenomen en voor de resterende periode doorgevoerd in de financiële administratie. Eindafrekening gaat inmiddels niet meer met een aanvraag tot subsidievaststelling, zoals in de beschikking staat vermeld. Het BANS-programma valt onder de SISA regeling en wordt als zodanig ook gecontroleerd. Dit betekent dat er geen aparte accountantsverklaring opgesteld hoeft te worden over de hele looptijd van het project, maar dat met het vaststellen van de provinciale jaarrekening tevens het BANS programma wordt vastgesteld. Hiermee is voor VROM het programma ook voldoende verantwoord. De financiële verplichtingen zijn ruimschoots gehaald. Mede door de ruime projectbegroting is de eis van 50% co-financiering (minimaal evenveel provinciale middelen voor het programma als de subsidie groot is) makkelijk gehaald. De subsidie was € 326.778,73 groot, de totale projectbegroting € 953.170,-. Naast toegewezen middelen uit beleidsbudgetten bestond de begroting ook uit ureninzet van provinciale medewerkers. Deze begroting is, met hier en daar een verschuiving, gerealiseerd. Inhoudelijke verslaglegging per thema Organisatie versterkende activiteiten Hieronder viel het opstellen van de jaarrapportages, bijhouden administratie en afstemming tussen verschillende BANS-projecten en tussen het BANS en overige programma's. In het BANS-overleg werd inhoudelijk over voortgang van diverse projecten gesproken en was er afstemming tussen de verschillende BANSafdelingen. Later is dit doorgevoerd in het bredere intern Energy Valley overleg wat ook in deze periode is ontstaan. Dit geeft aan dat naast het BANSklimaatprogramma er binnen de organisatie erg veel aandacht is voor het onderwerp energie en klimaat. Dit is het meest duidelijk tot uiting gekomen in het opstellen en ondertekenen van het Energieakkoord Noord Nederland. Provinciale Gebouwen Verschillende projecten die in samenwerking met de afdeling FZ zijn uitgevoerd geven invulling aan de besparingsdoelstelling in het collegeprogramma (2% besparing per jaar). Gebouw- en installatietechnisch onderzoek en verbeteringen, plus een uitgebreide besparingscampagne met medewerkers is uitgevoerd. De resultaten van de besparingsonderzoeken geven aan dat er weinig 'quick wins' te behalen zijn (wij doen al veel aan vraagbeperking). Er zijn echter wel maatregelen die meegenomen gaan worden binnen Renovatie+. Bijvoorbeeld met LED-verlichting worden proeven gedaan. Daarnaast levert het zonne-energie systeem voor maximaal 4 à 5 procent in onze energiebehoefte.
Energie in de bouw Er zijn diverse projecten uitgevoerd onder dit thema. Er zijn veel "ingrediënten" verzameld die nu kunnen worden ingezet bij het opstellen van het "actieplan gebouwde omgeving" (AGO). Met name in de gebouwde omgeving is veel energiebesparing te behalen. Energie en duurzaam ondernemen Er is een aantal initiatieven gestart om in samenwerking met bedrijven het thema energiebesparing op te pakken. Actieplan verbredingsthema's is hiervan een voorbeeld. Gebleken is dat het onderwerp kan rekenen op interesse van ondernemers, maar dat het opleggen van maatregelen van overheidszijde niet werkt. Het Actieplan energiebesparing in de industrie, waar de voorbereidingen nu voor op gang komen, zou opgesteld kunnen worden om kansen en mogelijkheden te benutten. De provincie Drenthe voert hierin een trekkersrol. Energie Landelijk gebied De opgestelde nota mestvergisting, in samenwerking met provincie Drenthe, is een succesvolle leidraad voor initiatiefnemers en gemeenten om aan de slag te gaan met deze vorm van duurzame energieopwekking. Ook is er een basis gelegd voor duurzame glastuinbouw door het uitvoeren van diverse onderzoeken. Energie en verkeer en vervoer In veel verschillende projecten is uitvoering gegeven aan het verduurzamen van vervoer (zowel op gebied van brandstof als kilometers besparing). Ondersteuning voor de methodiek VPL (ontwerpen woonwijk volgens regels die moeten zorgen voor minder autokilometers) heeft niet geleid tot toepassing. Oorzaak hiervoor is de geringe omvang van ontwikkelopgaven van gemeenten. Met de toekomstagenda duurzame transportbrandstoffen (het 100.000 voertuigenplan) wordt werk gemaakt van de introductie van schonere en duurzamere brandstoffen. Duurzame energie Onder dit thema zijn succesvolle beleidsstukken opgesteld. Zo biedt de kansenkaart Koude-Warmte opslag aanknopingspunten voor het realiseren van dergelijke duurzame energieopslag systemen. De nota experimenteerruimte biomassa geeft goed weer hoever men binnen de grenzen van geldende wet- en regelgeving kan gaan voor het stimuleren van biomassa projecten. Het opgestelde Actieplan Biomassa is een integraal document voor het verder ontwikkelen van beleid rondom biomassa en het stimuleren van initiatieven rondom biomassaproductie. Binnen het IPO geldt dit actieplan zelfs als voorbeelddocument hoe provincies hun ambities vorm kunnen geven. Gebleken is dat in de provincie het opwekken van energie middels waterkracht niet haalbaar is. Conclusie Concluderend kan worden gesteld dat het BANS-programma positief heeft bijgedragen aan de beleidsontwikkeling rondom klimaat, duurzaamheid, energiebesparing en duurzame energie. Het programma heeft (mede) de basis gevormd voor beleidsdocumenten die nu in uitvoering zijn of worden opgesteld, zoals: • Actieplan Biomassa • Toekomstagenda duurzame transportbrandstoffen (100.000 voertuigenplan; i.s.m. Fryslân en Drenthe) • Actieplan gebouwde omgeving (in ontwikkeling; i.s.m. Fryslân en Drenthe) • Actieplan energiebesparing industrie (verkenning) • KWO-kansenkaart.
Daarnaast is in de periode dat ook BANS is uitgevoerd het onderwerp energie en klimaat veel breder opgepakt. Voorbeeld hiervan is onder andere het Energy Valley programma. Het opgestelde en ondertekende Energieakkoord Noord Nederland geeft goed de ambitie voor de komende jaren weer. Er is een vervolgregeling opengesteld, de zogenaamde SLOK (Stimulering Lokaal Klimaatbeleid). Dit programma biedt eveneens co-financiering voor te maken kosten voor klimaatbeleid (uurinzet provinciale medewerkers en externe kosten). Binnen dit programma hebben we een subsidieaanvraag ingediend. Het plan van aanpak wat hieraan ten grondslag ligt heeft u ter kennisname ontvangen (onze brief van 25 november 2008, nummer: 2008-64.865/48/A.10, MB). Het programma is wederom opgesteld uit projecten die op verschillende afdelingen worden uitgevoerd. Onder de volgende thema's zijn projecten geformuleerd: Energiebesparing, Verduurzaming en Reductie van overige broeikasgassen. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:
, voorzitter.
, secretaris.
Bijlage: projectenlijst BANS
Naam activiteit
Deze tabel is overgenomen uit de (goedgekeurde) jaarrapportage over 2007 en is op enkele punten geactualiseerd. Verloopt activiteit Indien de uitvoering naar uw mening significant afwijkt van volgens planning de geplande startdatum en/of doorlooptijd: Neem een plan van aanpak? toelichting en een bijgestelde startdatum en/of doorlooptijd Ja/nee op (evt. als bijlage)
0.001 Organisatie versterkende activiteiten 1.001 Notitie verscherping EPC 1.002 Energiebeheerssyteem
JA JA JA
1.003 Campagne gebouwgebruikers
1.004 Energiegebruik doorgelicht 1.005 Protocol duurzaam inkopen
2.001 Energetisch verantwoorde bouw in Groningen
JA
(Activiteit krijgt vorm binnen Actieplan Gebouwde Omgeving waar ook het eigen gebouw aandacht krijgt.) (Activiteit is afgerond; onderzoek naar energiebesparende maatregelen is afgerond. Er zijn veel elektriciteitsmeters en gasmeters geplaatst om een zo goed mogelijk beeld van de verbruiken te krijgen en hier actief op te kunnen sturen. Activiteit is aangevuld met installatie technisch onderzoek plus de mogelijke inpassing van een WKK op PPO (voorlopig niet haalbaar). Tevens zijn er uren ingezet voor het mogelijk maken van de plaatsing van PV-panelen op het provinciehuis. Verder is er bij de gebouwbeheerder continue aandacht voor energetische verbeteringen, waarbij Renovatie+ mogelijkheden biedt.) (Er is een informatiepaneel geplaatst waarop de kWhproductie van de zonnepanelen op het dak wordt weergegeven. Daarnaast is gestart met bespaarcampagne. Op het informatiepaneel worden bespaartips gegeven. Dit is in het kader van de Energytrophy, een Europese bespaarwedstrijd tussen kantoorgebouwen, waaraan de provincie deelneemt.) (Energieverbruik is doorgelicht. Zie ook project 1.002)
JA JA
JA
(Afstudeerders hebben advies gegeven over (duurzaam) professionaliseren inkopen. Duurzaam inkopen is als onderwerp opgenomen in het protocol inkopen. Leidraad hierin is, indien aan bepaalde criteria kan worden voldaan, om in 2010 100% duurzaam in te kopen. Het nieuwe inkoopbeleid is sinds 1-1-08 van kracht.) (Activiteit bevat o.a. volgende werkzaamheden: • Infrarood thermografie onderzoek afgerond. • Energievisie Zoutkamp en Ten Boer afgerond. • Project WZI-noord gestart (Waterzijdig inregelen). • Vliegende brigade; 4 aanvragen gehonoreerd (Veendam, Delfzijl, Stadskanaal en De Marne). Gemeenten huren adviseur in voor uitvoeren beleid duurzame planontwikkeling en bouwen. • Daarnaast ontvangen 3 gemeenten (Delfzijl, Leek en Haren) extra ondersteuning voor het realiseren van duurzaam bouwen in ontwikkelopgave. • Project 'bedrijfsinterne milieuzorg in zwembaden' is uitgevoerd. 11 zwembaden zijn concreet bezig met energiebesparende maatregelen. Hiervoor is €41.000,- investeringssubsidie (niet subsidiabel binnen BANS) toegekend.
•
2.002 Cursus Nationaal Duurzaam Bouwen
Pakket
3.001 Actieplan verbredingsthema’s DE en EZP 3.002 Energiedoorlichting bij MKBbedrijven
JA
JA
JA
Twee woningbouwcorporaties (4 projecten) hebben een subsidie aangevraagd en toegekend gekregen uit de landelijke subsidieregeling 'tijdelijke regeling energiebesparing in de gebouwde omgeving'. Er is geen overlap tussen de BANS-subsidie en de genoemde regeling. • Voor het eerder uitgevoerde project 'Lewenborg in het zonnetje' (financieringsconstructie voor woningeigenaren voor investering in energiebesparende en duurzame energie maatregelen) is Europese financiering in het kader van EEI aangevraagd en wordt het project, onder de naam WONEN++, opgeschaald naar de gehele provincie. 11 Gemeenten doen mee. Er is geen overlap tussen de BANS-subsidie en de genoemde regeling. In het Europese project Implement hebben we de ervaringen in dit project verspreid. • Alle wethouders en beleidsverantwoordelijke ambtenaren op RO-gebied zijn uitgenodigd voor een bezoek aan 'Zwaagwesteinde'. Daar zijn starterswoningen gerealiseerd met een EPC van 0,2. Bijna iedereen is op bezoek geweest en er zijn diverse ontwikkelingen uit voortgekomen. • Bezoek van breed publiek/privaat gezelschap aan demonstratiewoning 'Living Tomorrow' te Amsterdam. • In 2007 zijn sportverenigingen en dorpshuizen geïnformeerd over energie besparingsmogelijkheden. Hiervoor is tevens een subsidieregeling voor opgezet à € 57.500,- (niet subsidiabel binnen BANS). 59 verenigingen hebben hiervan gebruik gemaakt en voor ruim € 200.000,geïnvesteerd in besparende maatregelen. • In 2007 hebben de Noordelijke provincies samen met het Rijk het Energieakkoord Noord Nederland ondertekend. Onderdeel hierin is het verscherpen van de bouwnorm in Noord Nederland naar EPC 0,5 in 2008. • In 2007 is ook gestart met het opstellen van het Actieplan Gebouwde Omgeving (AGO), wat onder andere verdere uitwerking van de verscherping van EPC oppakt.) (De cursus is gegeven in regio Noord-Groningen. Verslaglegging door IPdubo. Naast het genoemde bezoek aan Zwaagwesteinde (project 2.001) wordt op aanvraag ondersteuning geboden aan gemeenten) (PvA is af. Acties worden uitgevoerd en op basis van ervaringen bijgesteld.) (Activiteit is afgerond. Er is met name aandacht besteed aan subdoel twee: het stimuleren en faciliteren van de uitvoering van actieplannen voor energiedoorlichting. Twee onderzoeken zijn uitgevoerd waaronder één op een
3.003 EPA-U
JA
3.004 Groninger bedrijventerreinen energetisch duurzaam 3.005 Herstructurering De Akkers 4.001 Transities gekoppeld 4.002 Duurzame Eemsmond
glastuinbouw
4.003 Energie op goede gronden 5.001 Vervoersactieplan provincie Groningen
5.002 Nieuwe rijden voor provinciale medewerkers 5.003 Rijden op biodiesel
5.004 Energiewinning uit asfalt ringweg West Groningen
NVT.
JA
JA
JA
bedrijventerrein. Beide onderzoeken hebben voor concrete follow-up gezorgd. In 2006 is gemeente Delfzijl ondersteund met studie op bedrijventerrein Oosterhorn.) (Vier EPA-U onderzoeken uitgevoerd. ABN-Amro kantoor te Groningen, gemeenthuis van Winsum, kantorencomplexen van Hanzevast aan Laan Corpus den Hoorn en de Paterswoldseweg. Op basis van onderzoeken worden in Winsum verbeteringen doorgevoerd.) Activiteit is bestaand beleid. Vanaf 2000 inzetten op revitalisering en herstructurering bedrijventerreinen uit de TIPP-regeling. (Het project is afgerond. Na veel inspanning is het toch niet mogelijk gebleken om de gemeente mee te krijgen in het onderzoeken van de herstructurering van het bedrijventerrein.) (Activiteit is uitgevoerd. Het provinciaal beleid wordt uitgewerkt en uitgedragen richting gemeenten. Tevens is er een stimuleringsregeling opgesteld; de nota mestvergisting). (Er zijn diverse onderzoeken uitgevoerd voor een duurzame glastuinbouw in het eemsmondgebied. Provinciale deelname in onderzoek 'bovenafscherming belichte teelt'. Onderzoek naar duurzame glastuinbouw (o.a. gebruik restwarmte, en onderzoek naar bodemgeschiktheid voor KWO-systemen.) (Activiteit afgerond)
JA JA
JA JA
JA
(Activiteit is uitgevoerd. Een greep uit de activiteiten: De vergoeding om te reizen met OV is verhoogd naar 75% van de kosten. Het parkeerbeleid is aangescherpt. Er is een dag op bandenspanning gecontroleerd in de parkeergarage. Veel medewerkers hebben een training 'Het nieuwe Rijden' gevolgd. Aandacht voor carpoolen en het verstrekken van adviezen voor woon-werk verkeer via OV.) (Activiteit is afgerond; 3 x een trainingsronde geweest voor provinciale medewerkers. 150 medewerkers hebben de cursus gevolgd) (Provincie voert onderzoek uit naar een noordelijke strategie voor duurzame transportbrandstoffen (=breder dan alleen biodiesel). Tevens wordt een wagenparkscan uitgevoerd voor de eigen vloot waarin wordt gekeken wat de mogelijkheden zijn voor duurzame brandstoffen. Deze scan is ook aangeboden aan gemeenten en bedrijven. In totaal zijn er 50 scans uitgevoerd. Ook is het 100.000 voertuigenplan opgesteld i.s.m. Fryslân en Drenthe. Hierin is het verdere beleid rondom rijden op zuinigere, schonere en alternatieve brandstoffen in opgenomen.) (Inspanning is gedaan. Gebleken is dat 'energie uit asfalt' niet realiseerbaar was. Taakstelling wordt ingevuld door een nieuw project, te weten: notitie over (duurzame) openbare verlichting provinciale wegen. Doelstelling is realisatie van 2% besparing jaarlijks. Uren zijn conform begroting. Er is reeds een bureau aangesteld wat zich
5.005 Energiebesparing railvervoer
in
5.006 Haalbaarheidsstudie Park & Bike 5.007 Mobiliteitsmanagement bundel Winsum - Groningen 5.008 Mobiliteitsmanagementdag voor gemeenten in Groningen en Drenthe 5.009 Actieprogramma goederenvervoer 5.010 Stimuleringstraject VPL
6.001 Experimenteerruimte Biomassa 6.002 Kansen voor warmte-koude opslag
JA
JA JA JA
JA
JA
JA JA
6.003 Actieplan biomassa
JA
6.004 Blauwe stroom
JA
bezighoudt met het opstellen van de notitie. Implementatie volgt na oplevering rapport. Die uren en kosten worden buiten beschouwing gelaten. Gereed in 2008) (Activiteit afgerond, in concessie is ruimte opgenomen dat Arriva wil meewerken aan een onderzoek 'trein op PPO'. Uit onderzoek bleek een PPO-trein niet haalbaar door te hoge kosten). (Activiteit is gestart, afronding loopt uit. Bij de parkeerplekken 'skivijver' komt een park & bike voorziening.) (Project is afgerond. Doelstelling carpoolstimulatie vervangen door vervoersalternatieven race). (Op diverse manieren worden gemeenten ondersteund in mobiliteitsmanagement. O.a. in VBB wordt hier aandacht aan besteed. Er wordt geen 'mobiliteitsmanagementdag' georganiseerd. Gebleken is dat deze aanpak niet werkt (geen opkomst).) (Activiteit is afgerond. Provincie draait in SNN-verband mee in programma: Beter Goed(eren) Vervoer! Doelstelling toepassing telematica valt af, andere doelstelling zijn toegevoegd) (PvA is af. Gemeenten zijn per brief geïnformeerd over het uitvoeren van VPL studies bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen. Ondersteuningsvraag en uitvoering blijft echter achterwege. Oorzaak: te kleine planprojecten en ongunstige planning/doorlooptijd) (Activiteit is gestart. Het onderzoek is afgerond begin 2008.) (Activiteit is afgerond, kansenkaart is opgesteld in 2005. Actualiseringslag volgt nog. Stimulering in de vorm van leges-vrijstelling voor het aanvragen van een vergunning voor een KWO-systeem) (Activiteit gestart. Actieplan is opgesteld. Acties worden uitgevoerd. Onder andere opgenomen: handreiking gemeenten biobrandstoffen, proeftuin biogas, energieteelt nota, nota mestvergisting (project 4.002) en stimulering voor innovatieve projecten.) (Activiteit is afgerond. Zowel blauwe stroom uit getijdenstromen als bij het gemaal Vennix te Oomsberg is niet haalbaar gebleken.)
