5 Concept Patiëntenversie Urine-incontinentie bij vrouwen

5

Concept Patiëntenversie Urine-incontinentie bij vrouwen

Concept Patiëntenversie Urine-incontinentie bij vrouwen, 2010

1

Informatie voor de patiënt

5

10

Deze informatiefolder bevat informatie over de zorg en behandeling van ongewild urineverlies, ook wel urine-incontinentie genoemd, bij vrouwen. De folder is niet alleen bedoeld voor vrouwen met urine-incontinentie maar ook voor familieleden, verzorgers en andere belangstellenden. In deze folder wordt globaal het onderzoek en de behandelingsmogelijkheden van urineincontinentie beschreven zoals aanbevolen in de multidisciplinaire LEVV/CBO richtlijn Urineincontinentie bij vrouwen. Deze CBO richtlijn gaat over de zorg voor vrouwen met urineincontinentie en geeft informatie over de verschillende typen incontinentie zoals: Stressincontinentie ook wel inspanning incontinentie Aandrangincontinentie Gemengde incontinentie

15 En niet over: Urine-incontinentie door een neurologische ziekte Urine-incontinentie bij mannen en kinderen Incontinentie voor ontlasting

20

25


2

5

10

Urine incontinentie bij vrouwen Urine-incontinentie is het ongewild verlies van urine. Het is een veel voorkomend probleem. Een op de vier vrouwen jonger dan 65 lijdt aan urine-incontinentie en bij circa 7% is dit dagelijks. Bij vrouwen ouder dan 65 neemt dit aantal sterk toe. Men schat dat in verzorgingstehuizen 50% van de bewoners incontinent is en 90% van de bewoners in een verpleegtehuis. Ongewild urineverlies veroorzaakt vaak spanningen, beïnvloedt het sociale leven, de arbeidsparticipatie, belemmert sport en andere activiteiten, en kan leiden tot problemen in de relatie en op seksueel gebied. Veruit de meeste patiënten met urineverlies kunnen door middel van oefeningen en leefstijladviezen behandeld worden. Een op de tien patiënten wordt uiteindelijk geopereerd. •

De meest voorkomende vorm van ongewild urineverlies is stressincontinentie, waarbij er urine wordt verloren bij drukverhogende momenten zoals bijvoorbeeld, hoesten, niezen en springen. Het afsluitmechanisme van de blaas werkt onvoldoende. Dit wordt meestal veroorzaakt door niet goed werkende bekkenbodemspieren. De bekkenbodem is samen met de spierwand rondom de plasbuis (urethra) van de blaas verantwoordelijk voor het afsluiten van de blaas.

•

Een andere vorm is aandrangincontinentie. Bij deze vorm is de aandrang om te plassen zo sterk dat men niet op tijd het toilet kan bereiken. De blaas is extra prikkelbaar of ‘overactief’. Doordat de spieren van de blaaswand plotseling aanspannen op een moment waarop ze dat niet zouden moeten doen wordt de urine de blaas uitgeperst. Dit kan ontstaan door aandoeningen van de blaas bijv. bij blaasontsteking, aandoeningen van het zenuwstelsel of bepaalde medicijnen maar ook door verkeerde plasgewoontes. Door uit voorzorg steeds vaker te plassen is blaas niet meer gewend om de plas op te houden. Dit kan samengaan met een gespannen bekkenbodem.

•

Bij gemengde incontinentie bestaat er zowel stress- als aandrangincontinentie.

15

20

25

30

35

40

Onderzoek Door middel van een aantal vragen en lichamelijk onderzoek zal het type incontinentie bepaald worden. Tevens zal beoordeeld worden of er aanwijzingen zijn voor onderliggende oorzaken en of aanvullend onderzoek nodig is. Ook zal gevraagd worden naar de medicijnen die u gebruikt en of u andere aandoeningen of ziektes heeft. Sommige medicijnen kunnen de blaasfunctie nadelig beïnvloeden maar ook bepaalde aandoeningen kunnen een negatief effect hebben op de incontinentie, bijvoorbeeld slecht ingestelde suikerziekte of niet goed kunnen zien waardoor men niet snel bij het toilet kan komen. Daarnaast zult u gevraagd worden om: -

Urine in te leveren voor onderzoek op een mogelijke blaasontsteking of om andere aandoeningen van de blaas op te sporen.


3

-

-

5 -

10

Leefstijl Onafhankelijk van het type incontinentie kan het nuttig zijn om de leefstijl aan te passen. Adviezen zijn: -

15

-

20 -

25

30

35

Te streven naar een inname van 1 ½ a 2 liter vocht per dag. Zowel teveel als te weinig drinken beïnvloedt incontinentie nadelig Af te vallen als u te zwaar bent. Afvallen kan ongewild urineverlies doen verminderen. Uw cafeïne, theïne en alcohol inname te minimaliseren. Cafeïne en alcohol veroorzaken blaascontracties en kunnen aandrangincontinentie versterken. Toiletgewoontes: neem de tijd om te plassen, ga recht op het toilet zitten met een holle rug, pers niet mee tijdens het plassen, wacht tot de blaas goed leeg is en streef naar een plasfrequentie van 6 tot 8 keer per dag. Ontlastingadviezen: obstipatie kan de incontinentie nadelig beïnvloeden.

Opvangmateriaal Er is speciaal opvang materiaal voor urine-incontinentie dat vocht en geur beter absorbeert dan maandverband of inlegkruisjes. Met een machtiging van de huisarts krijgt u dit materiaal van uw zorgverzekeraar vergoed. U moet daarvoor een afspraak maken op het spreekuur.

Behandeling van stress incontinentie Indien bij u de diagnose stress incontinentie wordt gesteld zult u allereerst voorlichting krijgen over het probleem en leefstijladviezen (zie vorige paragraaf). Tevens zult u bekkenbodemspieroefeningen krijgen om de kwaliteit van de bekkenbodemspieren beter te maken en het onbewust aanspannen bijv. bij hoesten te verbeteren. De bekkenbodem ondersteunt de blaas en de plasbuis en als u deze kwaliteit kunt verbeteren dan zal het urineverlies verminderen. -

40 -

45

Een plasdagboek bij te houden. U moet dan gedurende drie dagen de tijdstippen noteren waarop u drinkt en wat en hoeveel u drinkt, de tijdstippen waarop u plast en hoeveel u plast en de tijdstippen waarop u onvrijwillig urineverlies had. In sommige gevallen zal het nodig zijn, dat met behulp van een echo, wordt gekeken of er nog plas in de blaas achterblijft na het plassen. Bij twijfel omtrent het type incontinentie is in sommige gevallen verder aanvullend onderzoek nodig.

-

Voordat u met bekkenbodemspieroefeningen begint zal eerst beoordeeld worden of u uw bekkenbodem kunt aanspannen en ontspannen. De arts kan daarvoor tijdens inwendig onderzoek vragen om net te doen alsof u de plas ophoudt. Hij/zij kan dan voelen of u de bekkenbodem aanspant. De oefeningen bestaat uit minimaal 8 keer aanspannen van de bekkenbodem en dit minimaal 3 keer per dag. U kunt deze oefeningen zelf doen of onder begeleiding van een fysiotherapeut of continentieverpleegkundige om u goed gemotiveerd te houden. De oefeningen zullen minstens 3 maanden volgehouden moeten worden en ingebouwd moeten worden in het dagelijks leven.


4

-

5

Indien het u niet lukt om de bekkenbodem aan te spannen dan kan het zinvol zijn om u te verwijzen naar een bekkenfysiotherapeut. De bekkenfysiotherapeut is gespecialiseerd op het gebied van de behandeling van incontinentie. Eventueel kan de bekkenfysiotherapeut gebruik maken van een apparaatje om de spierspanning te meten (biofeedback) of te stimuleren (elektrostimulatie).

Medicatie Er zijn geen medicijnen die stressincontinentie kunnen verbeteren.

10

Andere behandelingsmogelijkheden Indien het urineverlies vooral gebonden is aan sportbeoefening kunt u het advies krijgen om tijdens het sporten een grote tampon of een ring in de vagina in te brengen. Een ring kan door de huisarts of gynaecoloog aangemeten worden.

15

Er is speciaal opvang materiaal voor urine-incontinentie dat vocht en geur beter absorbeert dan maandverband of inlegkruisjes. Met een machtiging van de huisarts krijgt u dit materiaal van uw zorgverzekeraar vergoed. U moet daarvoor een afspraak maken op het spreekuur.

20

Behandeling van aandrang incontinentie

25

30

35

40

Blaastraining Indien bij u de diagnose aandrangincontinentie is gesteld zult u allereerst voorlichting krijgen over het probleem en leefstijladviezen. Naast de leefstijladviezen zult u geadviseerd worden om de blaas te gaan trainen. Doordat u vaak naar het toilet gaat wordt het voor de blaas steeds moeilijker om de urine een tijdje vast te houden. Blaastraining betekent dat u de blaas traint om meer urine op te slaan door het moment van plassen uit te stellen. Het uitstellen probeert u steeds langer vol te houden. Het is hierbij belangrijk dat u tijdens het ophouden ook probeert te ontspannen. Het doel zal zijn dat u uiteindelijk slechts een keer in de drie à vier uur naar het toilet hoeft te gaan. Blaastraining moet u minimaal 6 weken volhouden. Medicatie Indien blaastraining niet of onvoldoende werkt, is het te overwegen naast de blaastraining medicijnen te gaan gebruiken die het samentrekken van de blaas afremmen. Deze medicijnen geven wel vaak bijwerkingen zoals een droge mond, droge ogen en obstipatie.

Behandeling van gemengde incontinentie Als er sprake is van gemengde incontinentie dan heeft u zowel stress- als aandrangincontinentie. Er zal dan gestart worden met de behandeling van het type incontinentie waar u het meeste last van heeft, meestal is dat aandrangincontinentie. Later zal het andere type incontinentie behandeld worden.

45


5

5

10

Wat als bovengenoemde behandelingen onvoldoende helpen? Indien de leefstijladviezen, bekkenbodemspieroefeningen en/of blaastrainingen niet voldoende helpen is een verwijzing naar de gynaecoloog of uroloog te overwegen. De specialist zal bekijken of u voor een operatie in aanmerking komt. Indien u nog een kinderwens heeft dan kunt u een incontinentie operatie beter uitstellen. De operatieve mogelijkheden voor stressincontinentie zijn in de laatste jaren aanzienlijk verbeterd, hebben meestal een goed succes en er zijn relatief weinig complicaties. De operatieve mogelijkheden bij aandrangincontinentie zijn beperkt en gaan vaak gepaard met complicaties. Voorafgaande aan de operatie kan het nodig zijn dat er nog aanvullend onderzoek gedaan moet worden, bijvoorbeeld een urodynamisch onderzoek. Hierbij wordt de werking van de blaas en plasbuis in samenhang met de bekkenbodemspieren gemeten. De specialist zal u voorafgaande aan de operatie uitvoerig informeren over de kans op succes en de mogelijke complicaties van de ingreep.

15 Operatieve mogelijkheden bij stressincontinentie -

20 -

25

-

Het plaatsen van een bandje van synthetisch materiaal (TVT-O) onder de plasbuis waardoor de plasbuis ondersteund wordt en de blaas weer afsluit bij drukverhogende momenten. In sommige gevallen wordt er een bandje gebruikt wat gemaakt is van weefsel uit het eigen lichaam. Injecties van een pasta/gel in de wand van de plasbuis waardoor deze beter afsluit. Deze methode verliest van in de loop van de tijd zijn effect en is minder effectief dan de eerder genoemde methoden Een colposuspensie operatie waarbij de blaasuitgang en plasbuis worden opgehangen aan de achterzijde van het schaambeen.

Operatieve mogelijkheden bij aandrangincontinentie

30

-

-

35

-

40

-

45

Sacrale zenuwstimulatie: hierbij wordt er een kastje, een soort pacemaker onder de huid gebracht ter hoge van het laatste stukje van de wervelkolom. Dit kastje stimuleert de zenuwen die naar de blaas gaan en op deze manier kan het samentrekken van de blaas geremd worden. Augmentatie cystoplastiek: hierbij wordt de blaas vergroot door een stuk darm in de blaas te hechten. Hierna kunt u niet normaal plassen maar moet u een slangetje gebruiken om de blaas leeg te maken (een katheter). Er komen vrij vaak complicaties voor bij deze ingreep. Botox injecties in de blaaswand waardoor deze minder krachtig samentrekt. Het nadeel is wel dat de botox injectie gemiddeld na 9 maanden weer herhaald moeten worden. Er is een kleine kans dat na de behandeling het plassen helemaal niet meer lukt en dat u uzelf moet katheteriseren. Er is nog weinig bekent over het effect op de langere termijn. TENS / PTNS: hierbij wordt met een apparaatje op de huid de zenuwen onder in de rug (TENS) gestimuleerd of met een naald door de huid een zenuw bij de enkel (PTNS) gestimuleerd. Door prikkeling van de zenuw trekt de blaas minder snel


6

-

5

10

15

samen. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar het effect van deze vorm van behandeling. Urine deviatie: hierbij wordt de urinebuis tussen de nieren en de blaas in de huid gehecht. Hierdoor gaat de urine vanuit de nier rechtstreeks naar buiten waar het opgevangen wordt in een zakje. Deze ingreep gebeurt alleen als alle andere opties uitgesloten zijn.

Wat als een operatie ook niet helpt, als u niet voor een operatie in aanmerking komt of als u van een operatie afziet Het kan voorkomen dat in uw geval een operatie voor ongewenst urineverlies niet mogelijk is, dat vanwege andere gezondheidsproblemen een operatie te risicovol is of dat u zelf van een operatie afziet. Een continentieverpleegkundige kan u in dit geval behulpzaam zijn bij de keuze van het opvangmateriaal en u adviseren in het verzorgen van de huid. Door de incontinentie blijft de huid in het genitaal gebied vaak nat en broeierig waardoor de huid stuk kan gaan. Door het gebruik van huidbeschermende zalf kunnen problemen zoveel mogelijk voorkomen worden.


7

5 Concept Patiëntenversie Urine-incontinentie bij vrouwen

Recommend Documents