Jaar
g a l s r e v Coöperatie
Agrico U.A. 2014/ 2015
Stilstand is g n a g t i u r e acht Blijven doen wat je altijd al deed, is niet goed genoeg. Er gebeurt van alles om ons heen. Alles is continu in beweging. We moeten ons dan ook voortdurend aanpassen om minimaal hetzelfde te blijven presteren. Opereren in een dynamische markt is bij uitstek geschikt om iedereen in beweging te brengen én te houden. Beweging is ook goed voor de gezondheid. Dit geldt zowel voor mens als organisatie. In de notitie ‘Gezond Agrico 2017’ hebben wij onze strategische visie vertaald naar vier bewegingen: • naar heldere wederzijdse verantwoordelijkheden • naar onderbouwd kiezen • naar kostprijs- en vraaggedreven verkopen • naar gezamenlijke waarde Dit jaarverslag is geïllustreerd aan de hand van het begrip beweging in het algemeen en de vier Agrico-bewegingen in het bijzonder. Wij wensen u veel leesplezier.
Inhoudsopgave Voorwoord4 Kerngetallen7 Profiel8 Groepsstructuur9 Verslag van de raad van commissarissen 10
Verslag van de directie
12
Inleiding13 Research15 Pootaardappelen16 Tafelaardappelen20 Interne organisatie 22
Besturing en beheersing
25
Coöperatie en governance 26 Personalia28 Risicoprofiel30
Jaarrekening Coöperatie Agrico U.A.
32
Overige gegevens
58
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Gebeurtenissen na balansdatum Voorstel bestemming exploitatiesaldo Belangrijke statutaire bepalingen
59 60 60 61
3
Voorwoord Boekjaar 2014/2015 was geen eenvoudig jaar. Elke markt kende door uiteenlopende omstandigheden zijn eigen dynamiek. Zowel voor de afzet van pootaardappelen als voor die van consumptieaardappelen waren de uitdagingen dan ook groot. In verschillende delen van de wereld was het nog steeds onrustig. De hybride oorlog in het oosten van Oekraïne, de opkomst van IS in het Midden-Oosten en de oorlog in Jemen. Grote stromen vluchtelingen in de regio, maar ondertussen ook een enorme stroom richting Europa. Allemaal gebieden waar wij volop actief zijn. In verband met de boycot was er opnieuw geen export van AGF-producten naar Rusland en een hele moeilijke afzet van pootaardappelen. De export naar het Midden-Oosten verliep moeizaam. De afgezette hoeveelheid was weliswaar redelijk goed, maar het regelen van de logistiek en de betaling was een hele klus. De zwakke euro speelde ons in de kaart bij de export naar niet-eurolanden. Bij consumptieaardappelen was sprake van een grote onbalans tussen vraag en aanbod. Alle mogelijke afzetkanalen in binnen- en buitenland zijn benut om het product te verkopen. Helaas bleven de prijzen het gehele seizoen zeer laag. Boekjaar 2014/2015 was voor de organisatie het eerste jaar met het nieuwe bestuursmodel. De poolcommissies zijn geïnstalleerd en de ledenraad nieuwe stijl heeft vooral over financiering van de coöperatie, strategie en investeringen gesproken. Voor de financiering van de coöperatie is op 19 juni een model gekozen dat op dit moment verder uitgewerkt wordt. Tijdens de centrale ledenvergadering van 10 december 2015 zal dit besproken worden met de leden.
Naast groei van onze afzet wordt de licentiestroom een steeds belangrijkere inkomensbron voor Agrico. In boekjaar 2015/2016 willen we een licentiemanager benoemen, die zich specifiek hiermee zal bezighouden. Daarnaast zijn ambitieuze plannen geformuleerd voor expansie in een aantal landen. Zo gaan wij in Kenia een groot aardappelproject doen met subsidie van de Nederlandse overheid onder de vlag van het RVO. Deze subsidie valt onder de Faciliteit Duurzaam Ondernemen en Voedselzekerheid (FDOV) en komt van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Nederlandse export van pootaardappelen 5 jaar gemiddelde
10 jaar gemiddelde
x 1.000 ton 800
700
600
500
14
20
12
20
10
20
08
20
06
20
04
20
02
20
00
20
98
19
96
19
94
19
92
19
90
19
De eerste centrale ledenvergadering op 11 december 2014 was een groot succes. Er kwamen uiteindelijk meer leden (144 stemgerechtigden) dan aanvankelijk verwacht. Het nieuwe bestuursmodel, samen met de andere opzet van deze vergadering is aan het eind van het boekjaar samen met het bestuur geëvalueerd. Er zal een aantal kleine aanpassingen worden doorgevoerd, maar we kijken terug op een geslaagde transitieperiode. De verschillende organen hebben hun eigen rol in de coöperatie. Op deze wijze hebben de leden vanuit zowel leveranciersoogpunt als eigenaarsoogpunt een duidelijk aanspreekpunt. De algehele conclusie van de evaluatie is dan ook dat wij het gevoel hebben dat het lid dichter bij de organisatie is gekomen en dat was een van de belangrijkste doelen van de nieuwe structuur.
In het boekjaar is onze strategie herijkt en nader uitgewerkt. Niet vanuit noodzaak, maar vanuit onze ambitie om zaken altijd beter te willen doen. Een van onze belangrijkste taken is om de organisatie gezond te houden voor de lange termijn, voor alle stakeholders maar vooral voor onze leden. Het plan heeft als werktitel ‘Gezond Agrico’ gekregen en is in maart aan zowel de ledenraad als aan het personeel gepresenteerd. Alle projecten uit het plan worden getoetst en uitgevoerd op basis van vier bewegingen: naar heldere wederzijdse verantwoordelijkheden, naar onderbouwd kiezen, naar kostprijs- en vraaggedreven verkopen en naar gezamenlijke waarde.
4
Algerije, Egypte, Spanje, Italië
Marokko, Frankrijk, Portugal
Meer dan 45.000 ton 20.000 – 30.000 ton
Griekenland, Syrië, Libanon, Israël, Irak, Saoedi-Arabië
15.000 – 20.000 ton
10.000 – 15.000 ton
Turkije, Libië
Kroatië, Bosnië, Tunesië, Cyprus
5.000 – 10.000 ton
Nederlandse export pootaardappelen naar de landen rond de Middellandse Zee.
Wij hechten bij het duurzaam uitoefenen van ons werk veel belang aan onze maatschappelijke rol en onze normen en waarden. Om dit te benadrukken hebben wij ons gedachtegoed hierover vastgelegd in een gedragscode. Deze gedragscode heeft onze kernwaarden als basis. Het geeft aan hoe wij in de wereld staan, waarmee wij ons identificeren en waar wij elke dag aan werken. Wij vragen deze integere houding niet alleen van onszelf, maar ook van de partners met wie wij samenwerken. Op de strategische dag in juni hebben wij de gedragscode interactief met alle personeelsleden besproken.
De positie van de aardappel als belangrijk voedingsgewas kan niet vaak genoeg onder de aandacht worden gebracht. • De Nederlandse Aardappel Organisatie heeft in samenwerking met 28 consumptieaardappelbedrijven de campagne ‘Power to the Pieper’ gelanceerd. Deze campagne wil, vooral via social media, jongeren bereiken om de terugloop van de aardappelconsumptie te stoppen. Het project heeft subsidie van de EU gekregen. • Wij hebben dit boekjaar een merkaardappel in het aardappelschap geïntroduceerd. De Carisma® aardappel bevat langzaam verterende koolhydraten en speelt daarmee in op de trend van gezonder eten. Carisma® is vanaf juni 2015 verkrijgbaar bij Albert Heijn en EMTÉ. • Onze jaarlijkse rassenshow in november 2014 stond in het teken van Slovenië. Ieder jaar komen er weer meer klanten en relaties op deze dagen af. Deze zeer succesvolle formule vormt ook de aftrap voor het verkoopseizoen van pootaardappelen.
5
De discussie over het voortbestaan van de NAK als zelfstandig bestuursorgaan is tegen de verwachting in nog niet afgerond. Het proces bevindt zich in een patstelling. Samen met onze brancheorganisaties als Plantum, NAO en ook LTO blijven wij alert op de ontwikkelingen. Een icoon van Agrico is met pensioen gegaan. Jan Pronk heeft na een dienstverband van 43 jaar afscheid genomen van de organisatie en zijn telers. Jan is al vele jaren lid van verdienste en hij blijft dan ook in die hoedanigheid aan de coöperatie verbonden. Afsluitend wil ik iedereen bedanken die heeft bijgedragen aan het resultaat van het moeilijke jaar 2014/2015. Ondanks de vele uitdagingen in de gehele wereld vertrouw ik erop dat we er met elkaar een succesvol 2015/2016 van gaan maken.
Jan van Hoogen algemeen directeur
6
Kerngetallen
2014/2015 2013/2014 2012/20132011/2012
2014/2015 2013/2014 2012/20132011/2012
Financieel
Levering
Geconsolideerde omzet
Areaal pootaardappelen
12.032
11.927
Geleverde hoeveelheid
417.526
412.208
product Bruto marge Exploitatiesaldo
235.918
269.884
259.180
205.616
26.939
30.723
27.733
24.237
511
2.840
2.771
567
Reserves
Geleverde hoeveelheid
Certificatenkapitaal Aandeel derden Totaal Groepsvermogen
22.000 19.606
4.882
6.933
7.103 7.171
920
1.108
31.405
33.023
764
658
29.867 27.435
358.145
Areaal consumptieaardappelen
24.982
411.420
25.603
11.733 11.320
1.654
1.556
1.548
1.349
73.639
67.947
67.845
62.614
Aantallen Aantal leden
1.449
1.430
1.476
1.487
Aantal bedrijven
894
883
911
897
207
208
199
188
Vaste activa
20.551
21.781
23.031 23.553
Aantal medewerkers (in fte’s)
Balanstotaal
59.999
56.789
54.634 50.956
Solvabiliteit
52,3% 58,2% 54,7%53,8%
Kasstroom uit operationele activiteiten
3.625
7.398
7.403
11.638
Saldo liquide middelen
16.508
14.219
8.844 2.971
Schuld aan leden
12.586
8.001
6.723 4.785
7
Profiel Agrico is een coöperatieve onderneming actief in de markt van poot- en consumptieaardappelen. De kern van de onderneming ligt in de afzet van product van beschermde rassen, hetzij zelf ontwikkeld, hetzij van derden in vertegenwoordiging verkregen. Hiertoe beschikt Agrico over een eigen kweekbedrijf en werkt ze nauw samen met verschillende kwekers.
Naar kostprijs- en vraaggedreven verkopen. Door de markt in combinaties van ras, toepassing en type dienstverlening in kaart te brengen kan beter op de specifieke behoefte van de klant worden ingespeeld. Samen met onze afnemers zullen verwachtingen worden vastgelegd en vormgegeven met als doel het financieel rendement te verhogen. Productmanagement speelt hierbij een belangrijke rol.
Agrico wil met haar beschermde rassen actief zijn in de grotere productiegebieden van gecertificeerd pootgoed in landen waar kwekersrecht wordt erkend. Zij is wereldspeler in het marktgericht ontwikkelen van aardappelrassen en het (laten) produceren en vermarkten van hoogwaardige poot- en tafelaardappelen, zowel biologisch als gangbaar geteeld.
Naar gezamenlijke waarde. De kracht van Agrico is een optimale organisatie van het proces van onze telers naar onze afnemers. Wij zoeken daarbij naar integrale oplossingen om meerwaarde te creëren voor alle partijen in de keten. Agrico omvat een groep van ondernemingen in binnen- en buitenland. Door een sterke onderlinge afstemming is meer synergie haalbaar en een hoger rendement te realiseren.
Agrico streeft naar een maximale bijdrage in het inkomen van haar leden. Het meetpunt hiervoor is de uitbetaling per 100 kg dan wel per hectare. Randvoorwaarde hierbij is de continuïteit van de onderneming uitgedrukt in een solvabiliteitsratio op balansdatum van minimaal 40%.
Agrico oefent op een doelmatige, verantwoorde en resultaatgerichte wijze haar bedrijf duurzaam uit, biedt een uitdagende omgeving voor haar medewerkers en is voor haar afnemers een betrouwbare leverancier van kwalitatief hoogwaardige producten.
Agrico wil haar ambities voor de komende jaren realiseren door projecten uit te voeren vanuit de volgende bewegingen: Naar heldere wederzijdse verantwoordelijkheden. De markt stelt steeds meer eisen aan organisatie en teler. Agrico wil de relatie met haar leden professionaliseren. Succesvol samenwerken betekent het maken van heldere afspraken over verantwoordelijkheden. De basis hiervoor is gelegd in het nieuwe bestuursmodel waarin poolcommissies een belangrijke rol hebben gekregen. Het betreft zaken zoals areaalplanning en de verbetering van werkwijzen en processen. De beweging geldt tevens voor alle partijen met wie we relaties onderhouden en voor onze medewerkers onderling. Naar onderbouwd kiezen. Wij nemen dagelijks besluiten die van invloed zijn voor de lange en middellange termijn. Voorbeelden zijn distributiebeleid, investeringen, vaststelling van kweekdoelen en rassenbeoordeling. Het verzamelen van meer en betere informatie en het nauwkeurig cijfermatig onderbouwen van keuzes, zal de effectiviteit van de besluitvorming vergroten, risico’s beperken en de succeskans doen toenemen.
Haar kernwaarden zijn: resultaatgericht, innovatief door maximale aandacht voor continu verbeteren, oog voor mens, veiligheid en milieu, wederzijds vertrouwen, open in woord en daad, moreel verantwoord ondernemen.
Groepsstructuur
Perunaseppä Oy (Finland 100%)
Coöperatie Agrico U.A.
Agrico Nordic AB (Zweden 100%)
S.A. Desmazières
Agrico Research B.V.
(Frankrijk 89%)
Agrico Holding B.V.
AR Tarim A.Ş. (Turkije 30%)
SC Cartof Agrico SRL
Agrico B.V.
Agrico Italia s.r.l. (Italië 100%)
(Roemenië 51%)
Agrico Polska Sp. z o.o. (Polen 70%)
Interseme d.o.o. (Slovenië 51%)
Leo de Kock & Zn B.V.
Parkland Seed Potatoes Ltd Agrico UK Ltd
(Canada 70 %)
(Schotland 100%)
9
Verslag van de raad van commissarissen De raad van commissarissen van Agrico B.V. vormt een personele unie met het bestuur van Coöperatie Agrico U.A. De raad bestaat uit zeven leden, waarvan er momenteel vijf komen uit de kring van de leden. De samenstelling is dit boekjaar ongewijzigd. Wel was de heer G. Welling in december 2014 aftredend en herkiesbaar. De ledenraad en de ondernemingsraad hebben unaniem ingestemd met de herbenoeming van de heer Welling. De ledenraad heeft de jaarrekening van Coöperatie Agrico U.A. over boekjaar 2014/2015 besproken in aanwezigheid van de externe accountant en is voornemens deze in december vast te stellen. De jaarrekening is door EY gecontroleerd en van een goedkeurende controleverklaring voorzien. De raad van commissarissen heeft de door de directie opgestelde jaarrekening van Agrico B.V. goedgekeurd en decharge verleend aan de directie voor het gevoerde beleid. Met directie en accountant is stilgestaan bij de verschillende onderdelen van Agrico, hun prestaties en de kwaliteit van de administratieve organisatie. In 2014/2015 heeft Agrico haar strategische plan uit 2012 herijkt en verder vormgegeven in de notitie ‘Gezond Agrico 2017’. De raad heeft haar goedkeuring gegeven aan deze uitwerking en omarmt de vier bewegingen die ingezet zijn.
In 2014/2015 heeft de raad zeven maal vergaderd. Voorafgaand aan de vergaderingen vindt overleg plaats zonder aanwezigheid van de directie. Ieder kwartaal is de financiële rapportage van de groep besproken. Andere belangrijke onderwerpen waren de participaties in Turkije en Kenia, investeringen bij Agrico Research en Leo de Kock en de financiering van de onderneming met daaraan gekoppeld het reserveringsbeleid. In juni (1 maal) en in oktober (2 maal) heeft de raad in (deels) bijzijn van de accountant vergaderd. In die vergaderingen zijn respectievelijk het controleplan van de accountant, de concept jaarcijfers en de bevindingen van de accountant behandeld. De raad is kritisch op haar eigen functioneren. In 2014/2015 heeft de voorzitter, als onderdeel van een proces van zelfevaluatie, een begin gemaakt met individuele gesprekken. In 2015/2016 zullen de conclusies door de raad gezamenlijk worden besproken. In mei 2015 heeft de raad een werkbezoek gebracht aan Spanje. Tijdens dit bezoek zijn verschillende afnemers van Agrico pootgoed bezocht in de omgeving van Sevilla. De raad heeft ook kennis kunnen maken met het rooien en verpakken van consumptieaardappelen, onder andere bestemd voor Leo de Kock. Samen met de lokale vertegenwoordiger is gesproken over de door Agrico te volgen strategie in Spanje. Ondanks de onrust in delen van de wereld is Agrico erin geslaagd tegen aanvaardbare risico’s poot- en consumptieaardappelen te leveren aan deze gebieden. De raad van commissarissen wil directie en medewerkers in binnen- en buitenland complimenteren met het behaalde resultaat en hen bedanken voor hun inzet en betrokkenheid. Namens de raad van commissarissen Emmeloord, 13 november 2015 Jan Wolthuis, voorzitter
10
Raad van commissarissen Agrico B.V.
J.J. Wolthuis Beroep: Akkerbouwer Nevenfuncties: Lid ledenraad Univé Groningen Eerste benoeming: 2004 Lopende termijn - jaar van aftreden: 2016 P.J. van Maldegem Beroep: Akkerbouwer Nevenfuncties: Lid ledenraad Rabobank
A.H. Vermeulen
Noordenveld West Groningen
Beroep: Akkerbouwer
Eerste benoeming: 2011
Nevenfuncties: –
Lopende termijn - jaar van aftreden: 2015*
Eerste benoeming: 2011 Lopende termijn - jaar van aftreden: 2015*
A.N.I.M. Kemmeren Beroep: Akkerbouwer
T. Branbergen
Nevenfuncties: –
Beroep: Bedrijfsadviseur
Eerste benoeming: 2007
Nevenfuncties: Commissaris bij bouwbedrijf
Lopende termijn - jaar van aftreden: 2015*
M.J. de Nijs Holding B.V. Lid stichtingsbestuur en uit dien hoofde
G. Welling
toezichthouder bij Verenigde Syndicaten
C.A.A.M. Gommeren
Beroep: Bedrijfskundige
Nederland
Beroep: Akkerbouwer
Nevenfuncties: Commissaris (vice-voorzitter)
Lid raad van toezicht bij Stichting Energy Valley
Nevenfuncties: Commissionair
Rabobank Emmen-Coevorden
Groningen
industrieaardappelen
Eerste benoeming: 2010
Eerste benoeming: 2003
Eerste benoeming: 2013
Lopende termijn - jaar van aftreden: 2018
Lopende termijn - jaar van aftreden: 2015
Lopende termijn - jaar van aftreden: 2017*
* herkiesbaar
11
Verslag van de
directie
12
Inleiding Als in Europa de belangrijke factoren die van invloed zijn op de teelt van aardappelen gunstig zijn, ontstaat een overproductie van consumptieaardappelen. Naast de omvang van het areaal is het weer daarbij een belangrijke factor. Was er in de voorgaande boekjaren in bepaalde regio’s sprake van ernstige droogte of juist overvloedige regenval, in boekjaar 2014/2015 was dat nergens het geval, waardoor de aardappeloogst in heel Europa goed was. Dit had als gevolg dat prijzen voor consumptieaardappelen het gehele seizoen ronduit slecht waren. Lage prijzen voor consumptieaardappelen hebben effect op de koopkracht van consumptietelers en daarmee op de aankoop van pootgoed. De Nederlandse afzet van pootaardappelen binnen Europa daalde met ruim 12,6%. Doordat de vraag in de landen buiten Europa beter was dan in 2013/2014, bleef de daling van de totale Nederlandse export beperkt tot 3,5%. De financiële gevolgen voor onze leden van gangbare consumptieaardappelen waren groot. Bij zestig ton per hectare ontvingen de telers van ons grootste consumptieras Milva gemiddeld slechts 3.900 euro per hectare. Onze pootgoedtelers ontvingen gemiddeld een uitbetalingsprijs van 23,62 euro per 100 kg over alle geleverde klassen en maten. Dit is 20% lager dan in 2013/2014. Het effect in de jaarrekening was zowel voor pootaardappelen (-/- 9%) als voor consumptieaardappelen (-/- 30%) een lagere omzet. In zijn totaliteit daalde de omzet van de groep van 270 miljoen euro naar 236 miljoen euro. Aan het einde van het boekjaar en bij het opstellen van de jaarrekening bleek het resultaat hoger dan verwacht. Deels als gevolg van enkele incidentele baten en deels door een positief saldo bij de nacalculatie van de directe kosten. Op voorstel van het bestuur heeft de ledenraad ingestemd met een nabetaling van drie miljoen euro op de in poolverband geleverde poot- en consumptieaardappelen. Deze nabetaling is in de jaarrekening als schuld opgenomen en zal aan de leden in november 2015 worden uitgekeerd. Hierdoor stijgt de gemiddelde uitbetalingsprijs pootaardappelen met 0,64 euro per 100 kg en de gemiddelde uitbetalingsprijs consumptieaardappelen met 0,44 euro per 100 kg.
13
Na kosten en uitbetaling resteerde een bedrag van 0,5 miljoen euro. In de jaarrekening is dit bedrag in het vermogen opgenomen. In het verleden zijn aan de leden certificaten uitgegeven met een looptijd van 15 jaar. De certificaten vormen een onderdeel van het vermogen en kunnen op basis van een specifiek besluit worden uitgekeerd. In het boekjaar 2014/2015 heeft de ledenraad het besluit van het bestuur goedgekeurd om certificatienserie B uit 1999/2000 na vaststelling van de jaarrekening uit te keren. Dit betreft een bedrag van 2,0 miljoen euro dat in de balans als kortlopende schuld is opgenomen.
De samenstelling van de groep is dit boekjaar ongewijzigd gebleven. Wel heeft Agrico na balansdatum haar belang in de Turkse onderneming AR Tarim uitgebreid met 9,75%. Een van de Turkse partners wilde om hem moverende redenen zijn belang afstoten. De onderneming realiseert goede resultaten. Naast deze investering in financiële activa, zullen wij in 2015/2016 ook een omvangrijke investering in materiële vaste activa doen bij onze dochteronderneming Leo de Kock.
De financiering van de coöperatie is in 2014/2015 uitgebreid besproken in alle betrokken geledingen. Besloten is vermogensaanwas in dode hand te houden, de omvang van het eigen vermogen te koppelen aan de samenstelling van de activazijde van de balans en aanvullend vermogen aan te trekken door de uitgifte van achtergestelde leningen aan de leden. In 2015/2016 zal verdere uitwerking plaatsvinden.
Vooruitzichten Gedurende het groeiseizoen werd duidelijk dat de markt voor consumptieaardappelen op een goed prijsniveau zou starten. Het gevolg was wel dat veel telers van pootaardappelen hun product langer lieten groeien om met een hogere opbrengst in de bovenmaat van deze markt te kunnen profiteren. De keerzijde hiervan is een hoger risico van declassering of afkeuring, een grotere kans op lastige oogstomstandigheden en een beperkte beschikbaarheid van product voor de vroege bestemmingen. De markt binnen Europa zal zich voor zowel poot- als consumptieaardappelen naar verwachting herstellen ten opzichte van 2014/2015. Buiten Europa blijven wij bezorgd om de situatie in het Midden-Oosten en de mogelijke olievlekwerking in de richting van andere islamitische landen. Al met al is er nog veel onzekerheid over de vraag en het daarbij passende aanbod. Er zijn echter wel degelijk positieve voortekenen. In elk geval ziet het aardappelseizoen 2015/2016 er totaal anders uit dan 2014/2015. Ondanks vele uitdagingen in de gehele wereld verwachten wij redelijk goede resultaten voor leden en organisatie.
Bedrijfsbezoek NCR Jongerendag bij een Agrico-teler
14
Research Ons kweekbedrijf, Agrico Research, is van groot belang voor onze commerciële activiteiten en voor onze aangesloten kwekers. De ontdekkingstocht naar nieuwe rassen vraagt veel tijd, precisie en onderlinge afstemming. Om het proces steeds verder te verbeteren, investeren wij in mensen, kennis, methoden en middelen.
Onze aangesloten kwekers zijn georganiseerd in de vereniging Solana. Tijdens de jaarvergadering van Solana hebben wij ideeën gepresenteerd over een nieuwe opzet van de kweekovereenkomst en de vertegenwoordigingscontracten. De aanpassing zal in 2015/2016 zijn beslag krijgen.
Onze plannen voor de vernieuwing en vergroting van het kassencomplex zijn verder uitgewerkt. Het overleg met de gemeente verloopt plezierig. Er is positief gereageerd op de benodigde aanpassing van het bestemmingsplan. Naar verwachting kan begin 2017 worden begonnen met de daadwerkelijke uitvoering en kan de eerste teelt in de nieuwe kas in augustus 2017 starten.
Uiteindelijk gaat het om nieuwe succesvolle rassen. In 2014/2015 werden drie nieuwe rassen op de Nederlandse Rassenlijst voor Landbouwgewassen opgenomen. Het ras Anouk heeft een fijne maatsortering en kan goed worden gebruikt voor verwerking tot voorgekookte aardappelproducten. Ranomi is een vroeg ras voor exportbestemmingen en het roodschillige ras Alouette is onder andere geschikt voor de biologische teelt.
De uitbraak in Nederland van PSTVd vanuit kweekmateriaal heeft in boekjaar 2014/2015 nog veel aandacht gevraagd. De organisaties Plantum, NAK en NVWA hebben een protocol opgesteld dat kweekbedrijven de mogelijkheid biedt om kweekmateriaal van buiten het bedrijf veilig in quarantaine te nemen en eerst te toetsen alvorens het te gebruiken. Wij hebben dit protocol geïmplementeerd en zijn voornemens om jaarlijks al het kweekmateriaal dat voor pootgoedteelt binnenkomt voor het planten te toetsen. Het effectief uitvoeren van beproevingen is de basis voor rasontwikkeling. In 2015 hebben wij wijzigingen aangebracht in de samenstelling van de beproevingen en in de keuze van locaties. Uitgangspunt hierbij is dat proefvelden in teeltgebieden van landen worden aangelegd die representatief zijn voor de productie van aardappelen in de verschillende marktsegmenten.
Voor Agrico Research op maat gemaakte rooier
Pootaardappelen Commercie Na het recordjaar 2013/2014 daalde de export van Nederlands pootgoed met 3,5% naar 769.600 ton. Binnen Europa en vooral in de Europese Unie was de daling groot. De goede afzet naar de landen buiten Europa compenseerde dit ten dele. Zoals eerder in dit verslag geschetst, was de markt voor consumptieaardappelen in Europa slecht, hetgeen een negatief effect had op de verkopen van pootgoed in dit gebied. Met uitzondering van België namen alle landen van de Europese Unie minder pootgoed van ons af. Hierdoor daalde de Nederlandse afzet met 70.000 ton! Onze sterke positie bij de verwerkende industrie, gecombineerd met onze meerjarige contracten in deze markt, boden een stabiele basis. In een jaar met hoge opbrengsten per hectare is het aanbod in de maat 50/55 veel groter dan de markt kan opnemen. Vooral van het ras Fontane hebben we veel van deze maat in de slechte consumptiemarkt moeten afzetten. De markt buiten Europa was aanmerkelijk vriendelijker. De afzet naar de vroege bestemmingen verliep voorspoedig. De export van Nederlands pootgoed naar Cuba, Pakistan en Bangladesh verdubbelde bijna ten opzichte van 2013/2014 en kwam uit op 24.300 ton. Een lichtpunt in de andere bestemmingen was zonder meer Algerije. Het belangrijkste afzetland buiten de Europese Unie nam 18.000 ton meer af dan in boekjaar 2013/2014. Wij hebben een substantieel aandeel in deze markt.
In het kader van ons strategisch programma ‘Gezond Agrico 2017’ hebben we in boekjaar 2014/2015 plannen uitgewerkt ter verbetering van het gehele proces van telen tot afleveren. Een onderdeel hiervan is fysieke bundeling van de afdelingen commercie en operations. De interne verhuizing heeft afgelopen zomer plaatsgevonden.
Nederlandse export per werelddeel
Europa
Azië
500
150
450
120
400
90
350
60
14
20
13
20
12
20
11
10
20
20
09
20
08
07
20
20
06
20
14
13
12
11
10
09
08
07
05
20
20
20
20
20
20
20
20
20
06
05
Wel blijft de huidige politieke situatie in enkele landen ons grote zorgen baren. De opkomst van IS en de invloed van dit gedachtegoed lijkt een grote impact op de hele Arabische wereld te krijgen. Dit kan een negatief effect hebben op de handel en/of betalingscondities.
20
20
Met onze veelbelovende rassen zoals Arizona, Rudolph en Faluka kunnen wij onze marktpositie buiten Europa versterken. Het is één van onze doelstellingen om daar te groeien.
Het uitblijven van het verplicht gebruik van biologisch uitgangsmateriaal in veel landen van de Europese Unie blijft de groei van het biologische pootgoedareaal frustreren.
Afrika 250
200
150
x 1.000 ton 100
14
20
13
12
20
20
11
20
10
09
20
20
08
20
07
06
20
20
05
20
De resultaten van de biologische pootaardappelen vielen erg tegen. Hoewel de afzet in de Nederlandse markt licht groeide, hadden we tegenvallers in de export. Frankrijk nam veel minder af en Israël besloot om helemaal geen biologisch pootgoed af te nemen voor haar biologische consumptieteelt.
3 jaar gemiddelde
16
Operations Operations vormt de schakel tussen onze telers en de afzet. Een optimale samenwerking tussen de afdeling en de bedrijven van onze leden werkt kostenverlagend en draagt bij aan een goed resultaat. In de samenwerking heeft ieder wel zijn eigen verantwoordelijkheid. De teler kijkt daarbij naar zijn bedrijf, de afdeling naar het geheel van alle bedrijven. Als onderdeel van de uitwerking van de strategie zijn wij in boekjaar 2014/2015 gestart met een programma om de gezamenlijke waarde te verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn areaalplanning, afspraken over werkwijzen, informatie-uitwisseling en logistieke planning. Belangrijk hierbij is dat teler en organisatie de gemaakte afspraken nakomen en elkaar daar opbouwend over aanspreken.
De poolcommissie speelt daarbij een grote rol. Zij zijn het aanspreekpunt voor Agrico. Via het besloten telerportaal kunnen leden vragen en opmerkingen plaatsen, die de poolcommissie kan meenemen in haar vergaderingen. In boekjaar 2014/2015 zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest: de voorschotsystematiek, aspecten rond de poolafrekening zoals prijsverschillen tussen maten en klassen en aanpassingen in de teeltvoorwaarden voor oogst 2015. Na jaren van discussie zijn op Europees niveau voor pootaardappelen afspraken gemaakt over de klasse indeling en bijbehorende kwaliteitseisen. Het gevolg is dat de klasse aanduiding met ingang van oogst 2016 zal veranderen. De Europese eisen zijn aanmerkelijk lichter dan de huidige Nederlandse eisen. Om haar afnemers aantoonbaar goede kwaliteit te kunnen leveren, zal Agrico haar eigen kwaliteitsnormen blijven hanteren.
Nederlandse afzet pootgoed versus goedgekeurd areaal export
binnenland
areaal
afzet x 1.000 ton
areaal in hectare 40.000
1.200
38.110 1.000
37.500
800
35.000
600
32.500
32.940
400
30.000
5 01
/2 14 20
4 01
/2 13 20
3 01
/2 12 20
2 01
/2 11 20
1 01
/2 10 20
0 01
/2 09 20
9 00
/2 08 20
8 00
/2 07 20
17
Dochterondernemingen
Verenigd Koninkrijk
Onze dochterondernemingen, veelal met lokale pootgoedproductie, zijn gevestigd in Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Zweden, Finland, Polen, Roemenië, Slovenië, Turkije en Canada. Zij opereren zelfstandig met eigen winstverantwoordelijkheid. Alle ondernemingen kennen een structuur met een toezichthoudend orgaan, waarin de directeur van Agrico zitting heeft. Twee tot drie maal per jaar vindt gezamenlijk overleg op directieniveau plaats. In 2014/2015 zijn op verschillende functionele vakgebieden werkgroepen gestart, waarin medewerkers van de ondernemingen samenwerken.
Agrico UK, Castleton
Frankrijk Desmazières, Monchy-le-Preux G. Fontaine, 23 medewerkers
Ondanks de lastige marktsituatie realiseerde onze dochter-onderneming in Frankrijk, Desmazières, opnieuw een prima resultaat. Helaas kon de geproduceerde hoeveelheid in de pootgoedmaat niet geheel als pootgoed worden afgezet. Een deel kreeg een consumptiebestemming. De afzet daalde weliswaar met 9%, maar de brutomarge per ton lag iets hoger dan in 2013/2014. Door de hoge kilogramopbrengst per hectare bleef het financieel rendement per hectare voor de Franse telers op een goed niveau.
A. Gibson, 17 medewerkers
De markt van aardappelen in het Verenigd Koninkrijk is sterk aan het veranderen. De relatief sterke positie van gevestigde supermarktketens komt onder druk te staan door het groeiende marktaandeel van Aldi en Lidl. Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat het aantal rassen in het schap is teruggebracht en dat een herstructurering binnen de afpakbedrijven heeft plaatsgevonden. Agrico heeft zeven rassen in de top 50 van rassen in het Verenigd Koninkrijk, waarvan er vier nog beschermd zijn. De introductie van nieuwe rassen is lastig, zeker als een ras niet Pallida-resistent is. Met onze nieuwste ras Performer hebben we voor de fritesverwerking een nieuw Pallida-resistent ras en voor de afpakmarkt het ras Constance. In een moeilijke markt met veel aanbod en minder vraag, daalde de afzet van pootaardappelen met 11%. In combinatie met een lager prijsniveau betekende dit een relatief forse daling van de brutomarge, waardoor een klein verlies ontstond. Boekjaar 2015/2016 lijkt veel beter te worden: het prijsniveau van consumptieaardappelen is veel hoger en er is duidelijk sprake van vervanging van pootgoed.
De afzet van het voor Frankrijk belangrijkste ras, Agata, daalde met 15%. Daartegenover wisten de rassen Gourmandine, Excellency en Manitou hun marktpositie te behouden dan wel te verbeteren. De interne organisatie is verder versterkt. Aan het begin van het boekjaar is een geheel nieuw automatiseringssysteem in gebruik genomen. De invoering verliep zeer voorspoedig. Daarnaast behaalde Desmazières in oktober 2015 de zelfverklaring ISO 26000. Ten slotte is het afgelopen boekjaar een strategisch plan opgesteld, CAP 2020, waarin keuzes zijn gemaakt om succesvol te kunnen opereren in een Franse markt vol uitdagingen.
Eerste aardappeloogst Kenia
18
Z weden/Finland
Slovenië
Agrico Nordic, Jönköping
Interseme, Ljubljana
H. Kolhammer, 4 medewerkers
P. Štuhec, 4 medewerkers
Voor onze dochterondernemingen in Zweden en Finland was 2014/2015 het jaar van de waarheid. In beide landen is de organisatie aangepast en het areaal bijgesteld. In december 2014 is in overleg met de telers besloten de vermeerderingsactiviteiten voort te zetten. In Zweden is een positief operationeel resultaat behaald. Door een schikking van een rechtszaak uit het verleden ontstond echter alsnog een beperkt verlies. Ook in Finland was sprake van een incidentele last waardoor het resultaat negatief werd beïnvloed. De onderneming is nog te klein om winstgevend te kunnen zijn. Voor 2015/2016 verwachten we bij een iets groter areaal voor beide ondernemingen een positief resultaat te behalen. Het Agrico-ras Carolus vormt een goede concurrentie voor King Edward, het grootste ras in Zweden.
Interseme is een relatief kleine, maar winstgevende dochter-onderneming. Jaarlijks wordt van een groot aantal rassen Nederlands pootgoed geïmporteerd en in kleinere hoeveelheden verkocht aan telers en handelaren. Ook in Slovenië daalde de afzet van pootgoed en daarmee de brutomarge. Door een goede kostenbeheersing resteerde een bescheiden, maar positief nettoresultaat. In 2014/2015 is voor het eerst dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders. Het percentage beschermde Agrico-rassen nam verder toe. Vooral de rassen Arrow en Rudolph ontwikkelen zich positief.
Polen
Canada
Agrico Polska, Lębork
Parkland Seed Potatoes, Edmonton
D. Johnston, 6 medewerkers
K. Sawatzky, 4 medewerkers
Onze activiteiten in Polen groeien. De totale oppervlakte van pootgoed van Agricorassen steeg met 20%. Een deel hiervan wordt voor eigen rekening en risico geteeld, maar het aandeel neemt zoals gepland wel af. Het aantal telers dat onder contract voor ons teelt groeit. Dit is een positieve ontwikkeling. Door als uitgangsmateriaal meer de klasse SE te gebruiken neemt de kwaliteit van het lokaal geproduceerde pootgoed toe en het risico van declassering of afkeuring af. De afzet van pootgoed steeg weliswaar met 20%, maar door een aanmerkelijk lagere prijs daalde de omzet. Omdat ook in Polen een deel van de pootgoedproductie als consumptie moest worden afgezet, kwam de brutomarge verder onder druk. Uiteindelijk resteerde toch nog een positief resultaat.
Het resultaat van Parkland was lager dan vooraf was ingeschat. De prijsvorming op de pootgoedmarkt van vrije rassen was zeer matig met als gevolg dat er nauwelijks marge was te realiseren. Het effect op de beschermde Agrico-rassen was tweeërlei. Enerzijds drukten de marktomstandigheden ook de prijs van deze rassen, maar anderzijds ontstond er in de markt behoefte naar onze rassen, omdat ze financieel meer stabiliteit bieden en minder een speelbal van de markt zijn. De omzet daalde met bijna 30% als gevolg van minder handel in vrije rassen en het lagere prijsniveau. De resultaten van de proefvelden van nieuwe rassen waren veelbelovend. Voor de komende jaren verwachten we te kunnen groeien met de rassen Arizona, Citadel en Yellow Star.
19
Tafelaardappelen Een iets hoger areaal consumptieaardappelen in Europa gecombineerd met uitstekende groeiomstandigheden in alle productiegebieden zorgden gedurende het hele afzetseizoen voor een sterke onbalans tussen vraag en aanbod. Al vroeg in het seizoen was het duidelijk dat het voor onze consumptietelers een onrendabel jaar zou worden. Ook gedurende het boekjaar veranderde de stemming niet met als gevolg lage uitbetalingsprijzen voor onze telers. Lichtpuntje in dit geheel was de export overzee. Deze markt kon goed worden bediend en nam een deel van de overproductie op. De afgelopen jaren is de omvang van de verse tafelaardappelmarkt in Nederland verder gedaald. Het marktaandeel van Agrico stijgt echter.
kan worden dat de markt van biologisch geteelde aardappelen meer en meer op zichzelf gaat staan. Wij zien dat als een positieve ontwikkeling. De rassen Carolus en Alouette hebben zich ook dit boekjaar bewezen met hun resistentie tegen Phytophthora. Naast de consumptiekwaliteit wordt ook de verwerkingskwaliteit van Carolus positief ontvangen. De oppervlakte van beide rassen zal de komende jaren worden uitgebreid. Zowel voor de gangbare als biologische teelt van tafelaardappelen hebben wij dit jaar gewerkt met een poolcommissie. In een open sfeer zijn standpunten uitgewisseld en besluiten genomen over de teeltvoorwaarden en uitbetaling.
Nieuwe rassen spelen daarbij een belangrijke rol. Rassen als Erika en Esmee krijgen een steeds betere positie. Wij verwachten voor deze rassen verdere groei in de komende jaren. Daarnaast zien we vanuit ons kweekbedrijf meer veelbelovende rassen komen zowel voor de biologische als de reguliere markt. Binnen onze branchevereniging NAO is een werkgroep actief voor generieke promotie van de aardappel. Wij participeren in deze werkgroep en ondersteunen dit initiatief van harte. Om de consument te overtuigen aardappels te blijven eten, is in februari de campagne ‘Power to the Pieper’ van start gegaan met veel extra aandacht via social media (zie ook www.powertothepieper.nl). Boekjaar 2014/2015 is zeker het jaar van het merk Carisma®. Deze aardappel heeft met zijn unieke eigenschappen en prachtige presentatie een plek gekregen in de schappen bij Albert Heijn en EMTÉ. Carisma® bevat langzaam verterende koolhydraten. Langzaam verterende koolhydraten geven het lichaam gedoseerd energie. Ter ondersteuning van de verkoop en voor verdere uitleg hebben wij een speciale website ontwikkeld: www.carisma.nl. Ons doel is om Carisma® ook in andere landen te introduceren. Hierbij spelen onze afnemers van pootgoed een belangrijke rol.
Export Nederlandse consumptieaardapppelen
(bron: NAO)
(bron: NAO)
fritesgeschikt
export
2013/2014
2014/2015
x 1.000 ton
x€ 12
350.000
10
300.000
8
1250.000
6
200.000
4
150.000
2
100.000
0
50.000
1
1
1
1
1
1
1
1
n
ju
ei
m
15
20
14
20
4
01
14
20
14
20
r2
ap
b
rt
m
fe 14
14
20
14
20
20
v
c
n
ja
de
no
De markt van biologisch geteelde tafelaardappelen was aanmerkelijk anders dan die van gangbaar geteeld product. Vraag en aanbod waren in evenwicht, waardoor een redelijk prijsniveau tot stand kwam. Dit in combinatie met een gemiddelde kilogramopbrengst per hectare betekende een redelijk financieel rendement voor de teler. Geconcludeerd
Beursnotering Emmeloord
0 België
Duitsland
Overig Europa
Afrika
Amerika
Azië
20
Nederland Leo de Kock & Zn B.V., Purmerend C. ten Napel, 40 medewerkers
Onder het motto ‘voortdurend innovatief in Product en Proces’ heeft onze dochteronderneming Leo de Kock zich de afgelopen jaren ontwikkeld als de ‘speciaalzaak’ op het gebied van verse aardappelspecialiteiten. Deze marktpositie resulteert in een goed rendement en een goede bijdrage aan de afzet van gangbare en biologische tafelaardappelen van Agrico. Wij streven ernaar dit waar mogelijk verder uit te bouwen.
Afzet onbewerkte aardappelen in de Nederlandse supermarkten (bron: NAO)
x 1.000 ton 350
300
250
14
20
13
20
12
20
11
10
20
20
09
20
08
20
07
06
20
De markt voor verse onbewerkte aardappelen is de laatste jaren gedaald. De afzet daalt vooral in de grote verpakkingen voor huishoudens met kinderen. Daar tegenover staat dat het aantal kleinere huishoudens door vergrijzing en verdere individualisering zal blijven toenemen. Kansen zijn er dus met name richting vers verpakte aardappelen in kleine eenheden. Dit wordt versterkt door trends zoals gemak en aandacht voor duurzame productie.
20
Na een jaar van stagnatie nam de afzet van biologisch geteelde aardappelen weer toe. Het assortiment werd licht uitgebreid. Het nieuwe ras Carolus, dat zich kenmerkt door de bijzondere resistentie tegen Phytophthora, beschikt over goede consumptiekwaliteit en verovert een positie in deze markt.
05
De onderneming kende een groei in tonnen netto verpakt van 12%. De afzet van het aantal verpakkingseenheden steeg nog sterker, vooral door de steeds verder toenemende vraag naar kleinere eenheden. De afzet van verpakkingen van 1 kilogram steeg mede door extra aandacht in de folder van Albert Heijn. Vooral dankzij de geheel geautomatiseerde productielijn kon aan de sterk toegenomen vraag worden voldaan.
200
20
Boekjaar 2014/2015 kenmerkte zich door een groot aanbod en een navenant laag prijsniveau voor consumptieaardappelen. Door de hevige concurrentie werden het hele afzetseizoen vele actieweken gehouden en heeft de consument kunnen profiteren van de scherpe aanbiedingen.
Leo de Kock wil blijven inspelen op deze ontwikkelingen. De raad van commissarissen en de ledenraad hebben dan ook na balansdatum hun goedkeuring gegeven aan een investering met betrekking tot uitbreiding van productie- en verlaadruimten, personeelsfaciliteiten en modernisering van het kantoor.
Roemenië SC Cartof Agrico SRL, Braşov S. Maniou, 4 medewerkers
Het blijft lastig onze kleinverpakkingsactiviteiten in Roemenië rendabel te krijgen. Het bijzonder lage prijsniveau als gevolg van overproductie zette de marges bij alle ketenpartijen onder druk. Een voor boekjaar 2015/2016 belangrijke ontwikkeling is de verlaging van het btw-percentage per 1 juni 2015 op alle voeding. Het percentage daalde van 24% naar 9%. Dit had als effect dat de voedselprijzen de laatste maanden met 12% zijn gezakt, waardoor de consumptie een impuls heeft gekregen. De maatregel zal naar verwachting bovendien belastingontduiking in de voedingsindustrie tegengaan en onze activiteiten concurrerend maken. Open velddag Slovenië
Interne organisatie Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering bij Agrico. Wij hebben het doel om de ISO 26000-werkwijze te volgen en jaarlijks de zelfverklaring te continueren. Voor het derde achtereenvolgende jaar hebben wij ons MVO-beleid dan ook vormgegeven in de ISO 26000-referentiematrix. Dit verslag is beschikbaar op het publicatieplatform van www.nen.nl en op onze eigen website. Onze ISO 26000-zelfverklaring is opnieuw door de NEN (Nederlandse eenheid- en normeringsinstituut) goedgekeurd en verlengd. Evenals in voorgaande jaren heeft de werkgroep MVO in 2014/2015 de prioriteringsmatrix geactualiseerd. Hierbij is gebruikgemaakt van workshops die onder leiding van MVO Nederland zijn georganiseerd. Daarnaast heeft de werkgroep in de vorm van een dialoog met verschillende stakeholders informatie verkregen over hoe Agrico presteert, wat men van Agrico verwacht en hoe in de keten gezamenlijk gewerkt kan worden aan duurzaamheid. Niet alleen op het hoofdkantoor, maar ook bij onze dochter-ondernemingen wordt ISO 26000 toegepast. Zo is Agrico Research vertegenwoordigd in de werkgroep, heeft Leo de Kock voor het tweede jaar de zelfverklaring gerealiseerd en heeft Desmazières in Frankrijk de eerste cyclus afgerond. Ten slotte is Agrico UK afgelopen boekjaar begonnen met de implementatie. Naar verwachting zal dit in december 2015 zijn afgerond. Een belangrijk aandachtspunt blijft de uitstoot van CO2. Op het hoofdkantoor maken we gebruik van een online tool, ‘de Milieubarometer’. Hierin leggen we de belangrijkste parameters vast en rekent het programma onze belasting uit in tonnen CO2. Voor het jaar 2014/2015 had de werkgroep zich een reductie van 5% ten doel gesteld. Vooral door de investering in een verwarmingsinstallatie met een warmtewiel is minder elektriciteit en aardgas verbruikt. De behaalde reductie bedroeg ruim 8%. Voor 2015/2016 zal de aandacht ten aanzien van CO2 zich vooral richten op Agrico Research.
Het wagenparkprotocol is uitgebreid met een richtlijn omtrent elektrisch rijden. Hiervoor heeft Agrico op haar parkeerterrein laadstations geplaatst. Aandacht voor duurzaamheid zit soms in kleine zaken: scheiding van plastic afval; vervanging van katoenen rollen door het ‘paper for paper’-concept en waterloze toiletten. Al deze zaken zijn gerealiseerd. Ook elders in dit jaarverslag staan activiteiten genoemd die mede vanuit het oogpunt van duurzaamheid zijn uitgevoerd: • De uitvoering van het Agrico-FIT programma • Het opstellen van een gedragscode en de implementatie hiervan binnen de Agricogroep • Intern gegeven opleidingen op het gebied van vreemde talen en ICT Ten slotte twee initiatieven die in het kader van MVO zeker het vermelden waard zijn: De internetverbindingen aan de buitenwegen zijn vaak erg slecht. Agrico heeft daarom besloten zelf te investeren in een glasvezelverbinding tussen het hoofdkantoor en Agrico Research. Daarbij hebben wij de buurtbewoners de mogelijkheid geboden om ook op deze glasvezelkabel aan te sluiten. Agriterra steunt boerenorganisaties in hun strijd tegen armoede, met inzet van deskundigen uit de Nederlandse agrarische wereld. Onder supervisie van Agriterra zijn vanuit de Agricoorganisatie dit boekjaar een medewerker en een bestuurslid uitgezonden naar een project in Afrika. Wij zijn in overleg met Agriterra om een dergelijke samenwerking in de toekomst vaker in te zetten.
Personeel en organisatie Mensen maken het verschil. Wij blijven dan ook investeren in onze medewerkers. Dit doen we niet alleen door middel van opleiding en training, maar ook door aandacht voor gezondheid en het bieden van passende arbeidsvoorwaarden. Naar verwachting zal de personele bezetting in boekjaar 2015/2016 nauwelijks wijzigen.
Dienstverband Nederlandse bedrijven > 10 jaar 5-10 jaar 0-5 jaar
De in boekjaar 2013/2014 opgezette, vernieuwde gesprekscyclus is afgelopen jaar ingevoerd. Een eerste evaluatie leert ons dat het merendeel van de medewerkers de cyclus als positief heeft ervaren. Het doel van de gesprekken is ondersteuning te bieden bij de ontwikkeling en het functioneren van de medewerker met de strategie van Agrico als uitgangspunt.
32%
51%
17%
Op basis van persoonlijke ambitie, doorgroeimogelijkheden binnen Agrico en ontwikkelingen binnen het vakgebied volgen veel medewerkers individuele opleidingen en opleidingstrajecten op afdelingsniveau. Evenals voorgaande jaren zijn ook dit boekjaar weer interne taaltrainingen verzorgd in de talen Engels, Duits en Frans. Daarnaast volgden veel medewerkers ook de trainingen op het gebied van MS Office. De tips en trucs konden gelijk in de praktijk worden gebracht.
Verdeling man - vrouw man vrouw
We investeren niet alleen in vaste medewerkers, maar ook in potentiële nieuwe collega’s. Zo worden alle binnenkomende stage- en afstudeerverzoeken zorgvuldig in behandeling genomen. Ook wordt bij projecten afgewogen of de vraag uitgezet kan worden bij een student. Dit heeft in boekjaar 2014/2015 geresulteerd in meer stagiaires en afstudeerders dan eerdere jaren. Om verder structuur te geven aan opleidingen is een strategisch opleidingsplan opgesteld dat in boekjaar 2015/2016 nader ingevuld gaat worden.
26%
74%
23
Arbeidsomstandigheden Het ziekteverzuim van de drie Nederlandse vestigingen voor 2014/2015 was als volgt. 2014/2015 2013/2014 kort lang kort lang
Agrico B.V. Agrico Research B.V. Leo de Kock B.V.
0,42% 3,48% 0,36% 0,35% 0,82% 3,55%
0,58% 3,84% 0,90% 2,63% 2,42% 3,31%
Kort: minder dan 42 dagen Lang: meer dan 42 dagen Agrico voert een actief beleid om de gezondheid van haar medewerkers in relatie tot het werk optimaal te houden. In het kader van ‘Agrico Fit’ is een sportieve dag voor alle medewerkers georganiseerd. Driekwart van de medewerkers heeft deelgenomen aan een vervolgprogramma van 1, 3 of 6 maanden. Uit de eindmeting kwam naar voren dat de medewerkers zich zeer actief en enthousiast hebben ingezet om bewuster te leven. Bij het bestellen van lunches wordt ook rekening gehouden met een gezond eetpatroon. Wij beschikken al vele jaren over een eigen bedrijfsarts voor de medische dienstverlening. Doordat de bedrijfsarts frequent spreekuren houdt op de drie Nederlandse vestigingen, kent hij de organisatie goed. Deze wijze van invulling zorgt ervoor dat een bezoek aan de bedrijfsarts laagdrempelig is voor de medewerker en er een passend advies aan de werkgever gegeven kan worden. Zowel de medewerkers als de organisatie ervaren een vast aanspreekpunt voor medische zaken en advies als erg plezierig. Met ingang van 1 januari 2013 is de Wet Bestuur en Toezicht van kracht. In de Wet Bestuur en Toezicht is onder meer een bepaling opgenomen omtrent de evenwichtige verdeling van zetels in het bestuur en raad van commissarissen tussen mannen en vrouwen. De zetelverdeling van de vennootschap voldoet niet aan deze bepaling. In het verslagjaar zijn geen vacatures ontstaan in de directie en raad van commissarissen. Zodra dit wel het geval is, zal de vennootschap bezien of het mogelijk is tot een evenwichtiger verdeling te komen. De onderneming hanteert geen streefcijfers voor vrouwen in managementposities of andere specifieke doelgroepen, maar streeft bij werving en selectie wel naar een evenwichtige samenstelling van de organisatie.
Agrico Fit dag medewerkers
Besturing en g n i s r e e beh
25
Coöperatie en governance Coöperatie Agrico U.A. is een coöperatie naar Nederlands recht met 1.449 Nederlandse leden (894 bedrijven). De coöperatie wordt bestuurd door het bestuur, dat benoemd wordt door de ledenraad. De coöperatie houdt alle aandelen van Agrico B.V. Agrico B.V. is een besloten structuurvennootschap naar Nederlands recht. In Agrico B.V. zijn de handelsactiviteiten van de coöperatie ondergebracht. Daarnaast fungeert Agrico B.V. als houdstermaatschappij van groepsmaatschappijen en deelnemingen. Vanuit het oogpunt van corporate governance zijn bij Coöperatie Agrico U.A. en Agrico B.V. de volgende colleges relevant: • de ledenraad van de coöperatie • het bestuur van de coöperatie c.q. de raad van commissarissen van Agrico B.V. • de directie van Agrico B.V. De raad van commissarissen van Agrico B.V. vormt een personele unie met het bestuur van de coöperatie.
De ledenraad van de coöperatie De leden van de ledenraad worden op voordracht van de ledenraad benoemd door de centrale ledenvergadering. De ledenraad laat zich voor het doen van een voordracht bijstaan door een kandidaatstellingscommissie, die telkens zal bestaan uit twee of drie leden van de ledenraad en een lid van het bestuur. De ledenraad bestond op 31 juli 2015 uit 18 leden. De zittingsduur bedraagt maximaal twee maal vier jaar. Het bestuur van de coöperatie heeft goedkeuring nodig van de ledenraad voor bepaalde in de statuten omschreven besluiten. Goedkeuring is onder meer vereist voor: • verstrekken van zekerheden • het starten van branchevreemde activiteiten • belangrijke investeringen In de statuten is bepaald wanneer en bij welke bedragen bovenstaande en andere besluiten goedkeuring van de ledenraad vergen. Verder is de ledenraad belast met de benoeming van de leden van het bestuur, de vaststelling van de jaarrekening, het strategisch meerjarenplan en het wijzigen van de statuten van de coöperatie.
Ten slotte zijn besluiten die het bestuur van de coöperatie neemt in haar hoedanigheid van aandeelhoudersvergadering van Agrico B.V. onderworpen aan de goedkeuring van de ledenraad, waaronder de dechargeverlening voor het gevoerde toezicht aan de raad van commissarissen en voor het gevoerde beleid aan de directie van Agrico B.V. In boekjaar 2014/2015 vergaderde de ledenraad zes keer. Belangrijke onderwerpen waren de strategie, investeringsplannen en de reglementen voor de ledenraad, het bestuur en de voordrachtscommissie. Daarnaast heeft de ledenraad uitgebreid gediscussieerd over de financiering van de coöperatie. Centraal stond de vraag of het vermogen uitsluitend in dode hand moest worden gevormd of dat een deel van de vermogensaanwas ook op naam van het lid kon worden gezet. De ledenraad heeft geconcludeerd dat toekomstige vermogensgroei in de dode hand kan blijven, mits het vermogen niet onnodig hoog wordt. Daartoe zal de omvang van het vermogen gekoppeld worden aan de samenstelling van de activazijde van de balansen van de laatste drie jaar. Om adequaat op toekomstige ontwikkelingen te kunnen reageren is afgesproken dat de leden achtergestelde leningen met een looptijd van vijf jaar aan de coöperatie kunnen verstrekken. In boekjaar 2015/2016 zal dit verder worden uitgewerkt.
Jongerencollege Het jongerencollege van Agrico organiseerde in 2014/2015 vier bijeenkomsten. Het jongerencollege bestaat uit 15 leden. Het jongerencollege heeft een actieve rol gespeeld in de discussie rond de financiering van de coöperatie. Aan de hand van eigen onderzoek bij andere coöperaties hebben zij een adviesrapport uitgebracht aan het bestuur. Bij elke ledenraadsvergadering was een afvaardiging van het jongerencollege aanwezig. Zij hebben geen stemrecht, maar kunnen op deze wijze participeren en leren. In juli heeft het jongerencollege een bezoek gebracht aan onze dochteronderneming in Schotland. In boekjaar 2015/2016 zal in samenwerking met de MVO-werkgroep van Agrico een MVO-project worden uitgevoerd. Tevens wil het jongerencollege de mogelijkheden van kennisdeling onder leden onderzoeken.
26
Poolcommissies
De raad van commissarissen van Agrico B.V.
In boekjaar 2014/2015 is voor het eerst gewerkt met poolcommissies. Coöperatie Agrico U.A. heeft drie poolcommissies: één voor pootaardappelen gangbaar geteeld; één voor consumptieaardappelen gangbaar geteeld en één voor biologisch geteelde poot- en consumptieaardappelen. De poolcommissies voeren regelmatig overleg met Agrico over de teelt- en afnamecondities van de poolovereenkomsten. De voorzitters van de poolcommissie hebben de productgroepvergaderingen geleid. In de verschillende poolcommissies zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest: de voorschotsystematiek, aspecten rond de poolafrekening zoals prijsverschillen tussen maten en klassen en aanpassingen in de teeltvoorwaarden voor oogst 2015. Aan het eind van het boekjaar vergaderden de drie poolcommissies gezamenlijk. In deze vergadering is onder andere de werking van de commissies geëvalueerd.
De raad van commissarissen benoemt de leden van de directie van Agrico B.V., houdt toezicht op haar functioneren en op de algemene gang van zaken. De raad staat de directie gevraagd en ongevraagd met advies terzijde. De raad van commissarissen heeft een reglement vastgesteld omtrent haar samenstelling en al hetgeen in verband met dit orgaan regeling behoeft. Bepaalde in de statuten van Agrico B.V. omschreven besluiten van de directie vereisen goedkeuring door de raad van commissarissen en/of de AV. Dit betreft onder meer: • het strategische meerjarenplan • belangrijke transacties, waaronder het aangaan van strategische samenwerking en onroerendgoedtransacties • aan- en verkoop van deelnemingen in groepsmaatschappijen of minderheidsdeelnemingen • belangrijke investeringen • het aangaan van bankkredieten en het afgeven van zekerheden
Het bestuur van de coöperatie Het bestuur van de coöperatie is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de coöperatie, waaronder de behartiging van de belangen van de leden. Het bestuur bestaat uit zeven leden waarvan vijf afkomstig uit de kring van leden, aangevuld met twee externe leden. Voor de leden van het bestuur uit de kring van leden geldt dat deze slechts benoemd kunnen worden indien zij tenminste 75% van hun areaal aan de coöperatie leveren. De voorzitter wordt in functie gekozen. De leden van het bestuur worden op voordracht van het bestuur door de ledenraad benoemd. De ledenraad is ook bevoegd een bestuurslid te ontslaan. Het bestuur van de coöperatie vormt tevens de raad van commissarissen van Agrico B.V. De zittingsduur van bestuursleden is maximaal twee maal vier jaar. Het bestuur laat zich ondersteunen door een door haar benoemde directeur.
In de statuten van Agrico B.V. is bepaald wanneer en voor welke bedragen bovenstaande en andere besluiten zich kwalificeren voor goedkeuring door de raad van commissarissen en/of de AV. De commissarissen worden benoemd voor een termijn van maximaal twee maal vier jaar. De commissarissen worden op voordracht van een voordrachtcommissie benoemd door de algemene vergadering. De voordrachtscommissie bestaat uit de voorzitter en een ander lid van de raad van commissarissen, twee leden van de ledenraad en een lid van de ondernemingsraad. Op 31 juli 2015 bestond de raad van commissarissen uit zeven personen.
Directie De algemene vergadering van aandeelhouders (AV) van Agrico B.V. De aandelen van Agrico B.V. zijn voor 100% in eigendom van de coöperatie. De coöperatie heeft als zodanig volledige zeggenschap binnen de algemene vergadering van aandeelhouders van Agrico B.V. Het bestuur van de coöperatie oefent namens de coöperatie het stemrecht uit in de algemene vergadering van aandeelhouders, dit onder voorafgaande goedkeuring door de ledenraad.
De directie is verantwoordelijk voor strategie, beleid en operationele activiteiten binnen Agrico. De directie wordt voor onbepaalde tijd benoemd. De arbeidsvoorwaarden van de directie worden vastgesteld door de raad van commissarissen.
Bezoek minister van Landbouw Rwanda
Personalia Agrico B.V.
Coöperatie Agrico U.A.
Directie J.J. van Hoogen, Emmeloord, algemeen directeur
Bestuur J.J. Wolthuis, Den Andel, voorzitter (2016) A.H. Vermeulen, Swifterbant, vice-voorzitter (2015)* A.N.I.M. Kemmeren, Tollebeek, secretaris (2015)* T. Branbergen, Groningen (2015) C.A.A.M. Gommeren, Kruisland (2017)* P.J. van Maldegem, Vierhuizen (2015)* G. Welling, Emmen, (2018)
Managementteam P.J. Dijk, Heerenveen, commercial manager ware potatoes J.H. Hoogenboom, Leeuwarden, manager finance & control W.B. van der Werff, Emmeloord, commercial manager seed potatoes H. van der Woude, Emmeloord, manager operations Raad van commissarissen J.J. Wolthuis, Den Andel, voorzitter (2016) G. Welling, Emmen, vice-voorzitter (2018) A.H. Vermeulen, Swifterbant (2015)* A.N.I.M. Kemmeren, Tollebeek, secretaris (2015)* T. Branbergen, Groningen (2015) C.A.A.M. Gommeren, Kruisland (2017)* P.J. van Maldegem, Vierhuizen (2015)* Ondernemingsraad J. Wielenga, Emmeloord, voorzitter A. Sikkema, Emmeloord, vice-voorzitter F.F. Drijfhout, Emmeloord, secretaris P.N. Zee, Westwoud R.J. Lindenbergh, Heerenveen J. te Riele, Monnickendam H.J. van Eijken, Sommelsdijk
Leden van verdienste C.J.M. van Arendonk, Lelystad Ph. van den Hoek, Lelystad J.J.M. Pronk, Slootdorp
Toegetreden: T. Hessels, Wapse H. Koopman, Marknesse Afgetreden: J. de Bruijckere, Aardenburg R.J. ter Haar, Lelystad J.R. de Jong, Odoom J.N.M. Remijn, Tollebeek C.A.M. Rennen, Zeewolde H. van Straalen, Benthuizen
Ledenraad R.K. Bakker, Spijk (2016) J.W. Bakker, Munnekezijl (2017)* W.K. den Bakker, Marknesse (2017)* J. Bos, Huizinge (2016)* P.P.J.M. Cryns, Swifterbant (2017)* T. Hessels, Wapse (2018)* H. Koopman, Marknesse (2018)* B. Minkhorst, Hummelo (2016)* J. Poppe, Nagele (2016)* P.C. Roose, Bant (2018)* R.N.G. Stokman, Biddinghuizen (2016)* A.M.J.M. van Tiggelen, Kruisland (2015)* M.P. Torringa, Leens (2015)* J.A. Verbruggen, Middenmeer (2016)* A.J. Verwer, Kraggenburg (2018)* J.L. de Winter, Oosternieland (2015) M.S. Witte, Den Burg (2017)* G.M. Wuestenenk, Creil (2017)*
* herkiesbaar
28
Jongerencollege L. de Winter, Oudeschans, voorzitter (2018) S. Visser, Wieringerwerf, vice-voorzitter (2017)* J. den Boer, Zonnemaire (2017)* A. Eising. Lelystad (2016) N. Grijsen, Zeewolde (2015)* R. Hack, Dinteloord (2018) P. Kemmeren, Emmeloord (2018)* J. van der Knijf, Zeewolde (2018)* V. Koekoek, Luttelgeest (2017)* S. Kok, Rutten (2016)* G. Maters, Niekerk (2018)* D. Stark, De Cocksdorp (2017) L. Sturm, Wieringerwerf (2018)* L .Vogels, Firdgum (2016) S. Westra, Dronten (2016)* Toegetreden: P. Kemmeren, Emmeloord J. van der Knijf, Zeewolde G. Maters, Niekerk L. Sturm, Wieringerwerf Afgetreden: F. Kielstra, Wieringerwerf J. Oosterhuis, Hornhuizen J. Scholtens, Leens W. Snippe, Zeewolde
Commissie van beroep M.H. van Stee, Boyl, voorzitter (2019)* T. Brouwer, Creil, (2019)* IJ. Meirink, Oosternijkerk (2019)* A.C.P.M. Nooren, Lelystad (2018)* M.P.J.M. Sturm, Wieringerwerf (2017)* N.E. Wiertsema, Spijk (2017)*
Poolcommissie consumptieaardappelen gangbaar geteeld M.G. Scholtens, Luttelgeest, voorzitter (2019)* N.A. Flohil, Emmeloord (2016)* J.C. Jansen, Middenmeer (2019)* J.H. van der Veen, Dronten (2017) R.A.M. Zijlmans, Wieringerwerf (2018)*
Toegetreden: T. Brouwer, Creil
Poolcommissie pootaardappelen gangbaar geteeld Regio Midden
Afgetreden: A. van der Linde, Bant Rassencommissie J.J. van Hoogen, Emmeloord, voorzitter C. Koster, Kampen, secretaris M. Vossen, Medemblik, adviseur J.T.M. Dekker, Emmeloord (2019)* E. Pot, Emmeloord (2016) F.J. Vos, Dronten (2017)* M. Winters, Steenwijk (2017)* Poolcommissie biologisch geteelde poot- en consumptieaardappelen E.P. Rienks, Dronten, voorzitter (2017) J.M. Bokdam, Biddinghuizen (2018)* M. Schieman, Lelystad (2018) W. Snippe, Zeewolde (2019)* J. van Woerden, Biddinghuizen (2016)
J.J. van der Velde, Tollebeek, voorzitter (2019)* A.W.W. van Gastel-Topper, Ens (2018)* H.G. Kram, Espel (2016)* J.L. Vermeer, Swifterbant (2017)* Regio Zuidwest
A.F.M. Braspenning, Hoeven (2018) A.J. van der Wel, Zevenhuizen (2019)* Regio Noordwest
A.J. Goudsblom, Sint Maarten (2017) E.J. Konijn, Middenbeemster (2016) Regio Noord
A.J.W.M. Claassen, Vierhuizen (2019) L. Olivier, Hallum (2017) T.A. van der Zee, Tzummarum (2016) M. Zwiers, Wijster (2018)
29
Risicoprofiel De activiteiten van Agrico zijn onderhevig aan een breed scala van financiële en operationele risico’s. Agrico onderkent dat risicobeheersing een belangrijk onderdeel van het ondernemerschap vormt en beschikt over een risicoanalyse die periodiek wordt geactualiseerd. De materiële risico’s die Agrico bedreigen zijn daarin zo volledig mogelijk geïdentificeerd, zowel wat betreft kans als impact. Het algehele risicoprofiel van Agrico wordt gunstig beïnvloed doordat de activiteiten zich vooral concentreren op één product: de aardappel. Daarnaast bestaat de inkoop voor ruim 80% uit zogenaamde poolovereenkomsten, waardoor nauwelijks sprake is van risicovolle in- en verkoopposities. Gegeven de bedrijfsactiviteiten zijn kwaliteit en beschikbaarheid van het product van groot belang. Een belangrijk risico daarbij is dat de afzet van aardappelen kan worden beïnvloed door fytosanitaire problemen. In samenwerking met derden vinden kwaliteitscontroles op basis van internationaal erkende en gecertificeerde methodieken en aanvullend onderzoek gericht op de virus- en bacterieziekten plaats. Andere waarborgen zijn: voldoende areaalspreiding over diverse teeltgebieden, het begeleiden van telers en een betalingssysteem dat is gebaseerd op kwaliteit. Het verlies van belangrijke klanten kan grote invloed hebben op de uitbetalingscapaciteit. Omdat Agrico wereldwijd zijn aardappelen afzet, wordt dit risico in belangrijke mate gereduceerd. Het beleid van Agrico is gericht op het opbouwen en onderhouden van een langdurige relatie met haar afnemers.
Agrico beschikt over een uitgebreid netwerk van agenten en distributeurs. De richtlijnen en regelgeving voor de bestrijding van corruptie zijn internationaal en kunnen bij overtreding aanzienlijke financiële gevolgen hebben. De in het Verenigd Koninkrijk ingestelde zogenaamde Bribery Act heeft ook werking naar ondernemingen met een dochteronderneming in het Verenigd Koninkrijk. Daarmee is deze wet ook van toepassing voor Agrico en haar deelnemingen. In boekjaar 2014/2015 heeft Agrico een gedragscode opgesteld. Deze gedragscode is gedeeld met medewerkers in binnen- en buitenland. De gedragscode vormt de basis voor commercieel handelen en is onderdeel van het commercieel overleg en de HR gesprekscyclus. Tevens is in 2014/2015 beleid geformuleerd voor de bepaling en betaling van commissies aan agenten en distributeurs. Er is in dit kader een raamovereenkomst opgesteld die gebruikt zal worden om, in overleg met de partners, bestaande afspraken aan te scherpen. Het gevaar dat door een calamiteit als brand of explosie een significante verstoring van de bedrijfscontinuïteit optreedt is onderkend. Activa zijn verzekerd tegen een getaxeerde waarde met daaraan gekoppeld een adequate, op maat gesneden dekking van bedrijfsschaderisico’s. De groeiende afhankelijkheid van ICT-systemen wordt ondervangen middels monitoring van het functioneren hiervan door een externe partij, interne en externe back-upprocedures en een ‘schaduwsysteem’ op een externe uitwijklocatie.
Agrico levert in korte tijd vaak grote hoeveelheden aardappelen aan haar klanten. Hoewel regelmatig gebruikgemaakt wordt van zekerheden in de vorm van vooruitbetalingen, letters of credit en bankgaranties is het resultaat gevoelig voor betalingsrisico’s. Een risico dat als gevolg van de politieke instabiliteit in bepaalde regio’s is versterkt. Agrico werkt met een systeem van interne limieten per afnemer. Voor openstaande posten uit boekjaren voorafgaand aan het verslagjaar, wordt in de jaarrekening een voorziening getroffen. De beoordeling van het kredietrisico met betrekking tot de leveringen van het aflopende boekjaar wordt gebaseerd op de meest recent beschikbare informatie omtrent de betaalcapaciteit van de afnemer.
30
Voor de financiering van haar activiteiten is Agrico beperkt afhankelijk van rentedragende financieringen. De coöperatie beschikt over gecommitteerde bancaire kredietfaciliteiten waardoor ze op flexibele wijze in haar financieringsbehoefte kan voorzien. Ter dekking van de cyclische financieringsbehoefte van de coöperatie heeft Agrico een specifiek op deze wisselende behoefte toegesneden financieringsarrangement afgesloten.
Aardappeldonatie aan de Voedselbank
Wereldwijd aardappelen afzetten brengt valutarisico’s met zich mee. Deze risico’s concentreren zich rond de Amerikaanse dollar en het Britse pond. De uit operationele en financieringsactiviteiten voortvloeiende valutarisico’s worden ingedekt met valutatermijn-contracten. Het systeem van interne controle en monitoring waarin inbegrepen autorisatieprocedures en functiescheiding is erop gericht risico’s al in een vroegtijdig stadium te onderkennen en beheersbaar te houden. Het geheel van bovenstaande maatregelen zorgt ervoor dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen, dat strategische en operationele doelstellingen worden gerealiseerd, dat de door de onderneming verstrekte (financiële) verslaggeving betrouwbaar is en dat relevante wetten en regels worden nageleefd.
31
g n i n e k Jaarre Coöperatie
Agrico U.A. 2014 / 2015
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
33
Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening,
Proefveldbezoek Kruisland
de waardering en de resultaatbepaling
35
Geconsolideerde balans
39
Geconsolideerde exploitatierekening
40
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
41
Toelichting op de geconsolideerde balans
43
Toelichting op de geconsolideerde exploitatierekening
48
Enkelvoudige balans
51
Enkelvoudige exploitatierekening
52
Toelichting op de enkelvoudige balans
53
32
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Inleiding en toelichting
Consolidatiegrondslagen
Dit is de jaarrekening van Coöperatie Agrico U.A, opgericht op 2 april 1973, statutair gevestigd te Emmeloord, Nederland. De belangrijkste activiteiten van de groep zijn het ontwikkelen van aardappelrassen en de verkoop van poot- en consumptie-aardappelen in hoofdzaak geproduceerd door de leden van de coöperatie. De coöperatie heeft zowel de enkelvoudige als de geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9, Boek 2 BW en overige bepalingen inzake in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaglegging. De jaarrekening is opgemaakt op 13 november 2015.
In de geconsolideerde jaarrekening voor het jaar eindigend op 31 juli 2015 zijn opgenomen Coöperatie Agrico U.A. en haar dochterondernemingen (hierna tezamen Agrico genoemd). De dochterondernemingen zijn integraal opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening en alle onderlinge balansposten, baten en lasten binnen Agrico worden volledig geëlimineerd. De jaarrekeningen van de dochterondernemingen zijn opgesteld over hetzelfde verslagjaar als dat van de moedermaatschappij, waarbij consistente waarderingsgrondslagen zijn toegepast. Eerste consolidatie en deconsolidatie volgt op het tijdstip waarop de beleidsbepalende invloed is overgedragen aan Agrico, respectievelijk waarop de beleidsbepalende invloed is overgedragen aan derden. Het aandeel van derden in dochterondernemingen (minderheids-belangen) komt in de balans en in de exploitatierekening afzonderlijk tot uitdrukking. Eventuele aandelen van Agrico in joint ventures worden opgenomen onder financiële activa als deelnemingen indien overwegende zeggenschap in de betreffende deelneming ontbreekt.
Stelsel- en schattingswijzigingen De vergelijkende cijfers over 2013/2014 zijn in de geconsolideerde exploitatierekening en geconsolideerd kasstroomoverzicht voor vergelijkingsdoeleinden aangepast aan de presentatie zoals in 2014/2015 is toegepast. In de geconsolideerde exploitatierekening betreft het een verschuiving van € 193.000 aan directe kosten naar waardeverandering financiële vaste activa. Deze presentatie aanpassing heeft geen invloed op het saldo na belastingen of het eigen vermogen.
Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van coöperatie Agrico zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten.
33
Deelnemingen in groepsmaatschappijen en minderheidsdeelnemingen De deelnemingen worden gehouden via Agrico B.V. en worden volledig geconsolideerd. Tenzij anders vermeld, betreft het deelnemingen met een belang van 100%. De deelnemingen van Coöperatie Agrico U.A. te Emmeloord zijn: Agrico B.V., Emmeloord, waarin opgenomen: • Kweek- en Researchbedrijf Agrico B.V., Emmeloord • Agrico Holding B.V., Emmeloord, waarin opgenomen: – Agrico Italia s.r.l., Bologna – Leo de Kock & Zn. B.V., Purmerend – S.A. Desmazières (89,12%) te Monchy-le-Preux, Frankrijk – Agrico UK Ltd. te Castleton, Schotland – Agrico Polska Sp. z o.o. (70%) te Lębork, Polen – SC Cartof Agrico SRL (51%) te Braşov, Roemenië – Interseme d.o.o. (51%) te Ljubljana, Slovenië – Agrico Nordic AB te Jönköping, Zweden, waarin opgenomen de 100%-deelneming Perunaseppä Oy, Finland – Parkland Seed Potatoes Ltd (70%) te Edmonton, Canada Niet geconsolideerd • AR Tarim Tohumculuk ve Sanayi Ticaret A.Ş. (30%) te Izmir, Turkije.
Toepassing van artikel 2:402 BW Aangezien de exploitatierekening over 2014/2015 van Coöperatie Agrico U.A. in de geconsolideerde jaarrekening is verwerkt, is in de vennootschappelijke jaarrekening volstaan met de weergave van een beknopte exploitatierekening in overeenstemming met artikel 2:402 BW. Innovatieprijs Ekoland Agrico-telers BakkerBio VOF
34
Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening, de waardering en de resultaatbepaling Algemeen De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Tenzij anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.
Salderen Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover: • een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en • het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.
Grondslagen voor de omrekening van vreemde valuta’s De geconsolideerde jaarrekening luidt in euro’s, hetgeen de functionele en presentatievaluta van de coöperatie is. Iedere entiteit binnen de groep bepaalt haar eigen functionele valuta en de posten in de jaarrekening van iedere entiteit worden gewaardeerd op basis van deze functionele valuta. Een transactie in vreemde valuta wordt bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de functionele valutakoers op transactiedatum. Monetaire balansposten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de functionele valutakoers op de balansdatum. Niet-monetaire balansposten in vreemde valuta, die zijn gewaardeerd op historische kosten, worden omgerekend tegen de functionele valutakoers op transactiedatum.
Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling dan wel de omrekening van monetaire posten in vreemde valuta, worden verwerkt in de exploitatierekening, met uitzondering van de koersverschillen voortvloeiend uit de netto-investering in een bedrijfsuitoefening in het buitenland respectievelijk leningen die zijn aangegaan om de netto-investering in een bedrijfsuitoefening in het buitenland te financieren of effectief af te dekken. Deze koersverschillen worden rechtstreeks in de wettelijke reserve koersverschillen verwerkt. Op de balansdatum worden de activa en verplichtingen van de bedrijfsuitoefening in het buitenland omgerekend in de presentatievaluta (de euro) tegen de koers per balansdatum en de baten en lasten in de exploitatierekening worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum voor het jaar. De koersverschillen hieruit voortkomend worden direct in de wettelijke reserve koersverschillen verwerkt. Bij afstoting van de bedrijfsuitoefening in het buitenland wordt het desbetreffende cumulatieve bedrag van de omrekeningsverschillen, dat is opgenomen in het eigen vermogen, in de exploitatierekening verantwoord als onderdeel van het resultaat op verkoop.
Financiële instrumenten In de balans opgenomen financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs tenzij anders is vermeld. Niet in de balans opgenomen financiële instrumenten, ofwel derivaten die zijn afgesloten om valuta en risico’s af te dekken, worden gewaardeerd overeenkomstig de ingedekte positie. De resultaten op derivaten worden gelijktijdig verantwoord met de resultaten van de ingedekte positie. De onderneming houdt geen derivaten aan ten behoeve van speculatieve of handelsdoeleinden.
Immateriële vaste activa Een immaterieel vast actief wordt in de balans opgenomen als: • het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die een actief in zich bergt, zullen toekomen aan de groep; en • de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Uitgaven voor een immaterieel vast actief die niet aan de voorwaarden voor activering voldoen (bijvoorbeeld uitgaven van onderzoek en intern ontwikkelde rassen en logo’s) worden rechtstreeks in de exploitatierekening verantwoord. De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs verminderd
35
met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van twintig jaar. De economische levensduur en afschrijvingsmethode worden aan het einde van ieder boekjaar opnieuw beoordeeld. Indien de geschatte economische levensduur langer is dan twintig jaar zal, vanaf het moment van verwerking aan het einde van elk boekjaar, een bijzondere waardeverminderingstest worden uitgevoerd. Goodwill Het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs en het aandeel in de reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en passiva op het moment van de verkrijging van de deelneming wordt als goodwill in de balans geactiveerd. Jaarlijks wordt er per balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat de goodwill aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Onderzoekskosten Agrico verricht onderzoek naar nieuwe rassen en aanpassingen in bestaande rassen. Dit geschiedt met name in haar dochterbedrijf Kweek- en researchbedrijf Agrico B.V. Deze activiteiten kennen met name een onderzoekskarakter, en niet zozeer een ontwikkelingskarakter wat voor activering in aanmerking zou komen volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Aldus worden de hiermee gemoeide uitgaven ten laste van het resultaat gebracht.
Materiële vaste activa De bedrijfsgebouwen en -terreinen, machines en installaties en andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingspijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en andere waardeverminderingen. Subsidies en investeringspremies worden in mindering gebracht op de verkrijgingsprijs van de activa waarop deze betrekking hebben. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de verkrijgings- of vervaardigingsprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op bedrijfsterreinen en materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetaald wordt niet afgeschreven. In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen, zodra deze kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de exploitatierekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de exploitatierekening verwerkt.
Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd op basis van de nettovermogenswaarde. Deelnemingen waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere bedrijfswaarde. In de waardering van de deelnemingen is geen rekening gehouden met de latente bronbelastingverplichting. In geval een deelneming een negatieve nettovermogenswaarde heeft wordt indien noodzakelijk een voorziening getroffen. Latente belastingvorderingen, waaronder die uit hoofde van te verrekenen fiscale verliezen, worden gewaardeerd voor zover waarschijnlijk wordt geacht dat deze in de toekomst realiseerbaar zijn, berekend tegen het belastingpercentage op het verwachte moment van realisatie. Overige langlopende vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een noodzakelijk geachte voorziening voor oninbaarheid.
Aanleg glasvezelkabel naar Agrico Research
36
Vlottende activa Voorraden De voorraden grond- en hulpstoffen (verpakkingsmaterialen en onderdelen) worden gewaardeerd tegen de inkoopprijzen of lagere marktwaarde. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. Voor zover niets te amortiseren valt komt de geamortiseerde kostprijs overeen met de nominale waarde.
Groepsvermogen Aandeel van derden in groepsvermogen Het minderheidsbelang derden wordt gewaardeerd op het aandeel van derden in de nettovermogenswaarde.
Voorzieningen
Kick-off Carisma® Corpus Leiden
Voorzieningen worden tegen nominale waarde berekend, met uitzondering van voorzieningen voor pensioen- en soortgelijke verplichtingen welke worden gebaseerd op actuariële berekeningen en latente belastingverplichtingen die tegen contante waarde worden gewaardeerd. Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die per balansdatum aanwezig zijn, waarvan de omvang onzeker is, maar waarvan een redelijke schatting kan worden gemaakt en het waarschijnlijk is dat zij zullen moeten worden afgewikkeld. Pensioenen Werkmaatschappijen van de coöperatie hebben verschillende pensioenregelingen in overeenstemming met lokale condities en praktijken in de landen waar zij actief zijn. Dit zijn voornamelijk toegezegde bijdrageregelingen die zijn ondergebracht bij een verzekeringsmaatschappij. Deze regelingen worden over het algemeen gefinancierd door middel van premiebetalingen aan de verzekeringsmaatschappijen. Het actuarieel risico ligt volledig bij de verzekeringsmaatschappij. De verschuldigde bijdragen worden rechtstreeks in de exploitatierekening verwerkt. De nog te betalen en terug te ontvangen bijdragen worden opgenomen onder de kortlopende schulden respectievelijk vorderingen.
37
Voor verplichtingen naast de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie wordt een voorziening opgenomen, indien per balansdatum sprake is van een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting aan de pensioenuitvoerder en/of werknemer, het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is en er een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de omvang van de verplichting. De voorziening voor additionele verplichtingen aan de pensioenuitvoerder en/of werknemer wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balansdatum af te wikkelen.
overgedragen aan de koper, ontvangst van de tegenprestatie waarschijnlijk is en de kosten en mogelijke retouren van goederen betrouwbaar kunnen worden ingeschat. De van derden ontvangen licenties uit het buitenland worden verantwoord op basis van het kasstelsel. De uitbetalingen aan leden voor de door hen geleverde producten worden aan het eind van het boekjaar bepaald op grond van de tot op dat tijdstip bekende gegevens, rekening houdend met noodzakelijke inhoudingen ter dekking van de kosten van de groep.
Latente belastingen Voor zover fiscale waarderingen afwijken van de vermelde waarderingsgrondslagen en daar uitgestelde belastingverplichtingen uit voortvloeien, wordt voor deze verplichtingen een voorziening voor latente belastingen getroffen, berekend tegen het belastingpercentage op het verwachte moment van belasting betaling.
De belastingen worden bepaald op basis van het verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. Tussen de vennootschap en haar Nederlandse groepsmaatschappijen bestaat een fiscale eenheid. De verrekening van de belastingen binnen deze eenheid vindt plaats alsof elke maatschappij zelfstandig belastingplichtig is. Voor alle belastbare tijdelijke verschillen wordt een latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen en voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie wordt een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening.
Langlopende schulden Rentedragende en niet-rentedragende langlopende schulden zijn opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De rentelasten worden verantwoord in de perioden waarop deze betrekking hebben.
Kortlopende schulden Handelscrediteuren en overige schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Handelscrediteuren en overige schulden betreffen schulden met een looptijd korter dan één jaar.
Bepaling van het resultaat Netto-omzet betreft de opbrengst van aan derden geleverde goederen en diensten onder aftrek van aan afnemers verleende kortingen en exclusief omzetbelasting. Omzet wordt alleen verantwoord als er een redelijke zekerheid bestaat dat toekomstige voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en dat deze voordelen betrouwbaar kunnen worden geschat. De specificatie van de omzet is naar marktbestemming. Opbrengsten worden verantwoord wanneer de significante risico’s en de rechten van eigendom zijn
Aan het saldo van de exploitatierekening kan slechts beperkte betekenis worden toegekend in het kader van de financiële resultatenbeoordeling. De financiële resultaten blijken met name uit de prijzen die de leden voor hun producten via de coöperatie hebben verkregen.
Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Kasstromen in buitenlandse valuta’s zijn omgerekend tegen de gemiddelde koers. De aankoopprijs van verworven en de verkoopprijs van verkochte groepsmaatschappijen zijn opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten.
38
Geconsolideerde balans x € 1.000
Activa
31 juli 2015
Passiva
31 juli 2014
Vaste activa 1.543
1.244
13.455 807 2.594 586
30.485
31.915
920
1.108
Voorzieningen (8) Pensioenen Overige voorzieningen
586
1.278 12 575
1.291 12 1.514 2.817
1.119
1.618
14.228 4.420 2.674
540
1.529
617
Kortlopende schulden
Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen
882 647 1.040
Langlopende schulden (9)
33.023
622 418
17.421
1.865
Vorderingen (4) Handelsdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa
Eigen vermogen (6) Aandeel van derden in groepsvermogen (7)
31.405
12.986 1.267 2.582
17.442 Financiële vaste activa (3) Deelnemingen Overige effecten Leningen u/g
31 juli 2014
Groepsvermogen
Immateriële vaste activa (1) Materiële vaste activa (2) Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
31 juli 2015
Banken, rekeningen-courant Handelscrediteuren Belastingen en premies sociale verzekeringen Leden (10) Overige schulden Overlopende passiva
– 8.467
98 7.004
364 12.586 911 4.686
432 8.001 674 5.411 27.014
21.620
59.999
56.789
13.370 4.536 1.666 21.322
19.572
Liquide middelen (5)
16.508
14.317
Totaal activa
59.999
56.789
Totaal passiva
39
Geconsolideerde exploitatierekening x € 1.000 2014/2015
2013/2014
Brutomarge Netto-omzet producten aan derden (11) Directe kosten (12) Inkoop producten (13)
269.884
235.918 49.906 164.448
48.290 194.753 243.043 26.841 3.882 30.723
214.354 21.564 5.375 26.939
Subtotaal Overige bedrijfsopbrengsten (14) Brutomarge
Lasten Lonen, salarissen en sociale lasten (15) Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa (16) Overige bedrijfskosten (17)
12.984
13.049
2.547 10.152
3.354 10.070 26.473 4.250
25.683 1.256
Bedrijfsresultaat
Financiële baten en lasten Resultaat uit deelnemingen Waardeverandering financiële vaste activa Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten (18)
274 45 183 -117
317 -193 32 -225 385
-69
1.641 -1.025
4.181 -1.012
Exploitatiesaldo na belastingen Aandeel derden in resultaat
616 -105
3.169 -329
Saldo na belastingen
511
2.840
Exploitatiesaldo voor belastingen Belastingen (19)
40
Geconsolideerd kasstroomoverzicht x € 1.000 2014/2015
2013/2014
Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutatie voorzieningen Mutatie werkkapitaal (excl. liquide middelen en bankschulden)
1.256
2.548 -489 1.269
Kasstroom uit operationele activiteiten
3.354 -112 1.111 3.328 4.584
Kasstroom uit bedrijfsoperaties Betaalde interest Ontvangen interest Winstbelastingen
4.250
-117 183 -1.025
4.353 8.603 -225 32 -1.012
-959 3.625
-1.205 7.398
-2.413 217 – – 229 – 1.219 -235 -983
-1.526 107 -45 -1.781 – 5 1.739 -247 -1.748
Aangewend voor investeringsactiviteiten Investeringen in vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Uitbreiding belang in groepsmaatschappijen Investeringen in deelnemingen Ontvangen dividend van deelnemingen Ontvangsten van overige effecten Ontvangen aflossingen van leningen u/g Verstrekte leningen u/g Aangewend voor investeringsactiviteiten
41
Geconsolideerd kasstroomoverzicht (vervolg) x € 1.000 2014/2015
2013/2014
Aangewend voor financieringsactiviteiten Aflossingen certificatenkapitaal Betaald dividend aan minderheidsaandeelhouders Aflossing leningen Ontvangen leningen Lager bankkrediet Aangewend voor financieringsactiviteiten
Netto-kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen
Toename geldmiddelen
-233 -180
-152 -274 -192 115
-162 124 -77 -98 -601
-38 -434 -885
2.041
4.765
150
176
2.191
4.941
42
Toelichting op de geconsolideerde balans x € 1.000
Immateriële vaste activa (1) De samenstelling en het verloop van de immateriële vaste activa zijn als volgt samen te vatten:
Goodwill
Software
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
Balans per 1 augustus 2014 Investeringen Overboeking Afschrijvingen Koersverschillen Balans per 31 juli 2015
859 – – -215 – 644
684 293 – -377 – 600
1.543 293 – -592 – 1.244
1.549 1.298 -102 -1.202 – 1.543
Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Balans per 31 juli 2015
1.536 -892 644
1.943 -1.343 600
3.479 -2.235 1.244
3.186 -1.643 1.543
De goodwill verband houdend met acquisities, wordt in maximaal 5 jaar afgeschreven. De overige posten onder de immateriële vaste activa, waaronder begrepen software, worden afgeschreven over een periode van 3 tot 5 jaar.
Materiële vaste activa (2)
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
12.986 1.100 – -681 50 13.455
1.267 34 – -494 807
2.582 986 -226 -772 24 2.594
586 – – – – 586
17.421 2.120 -226 -1.947 74 17.442
17.662 1.986 -117 -2.142 32 17.421
22.334 -8.879 13.455
7.602 -6.795 807
9.670 -7.076 2.594
2.974 -2.388 586
42.580 -25.138 17.442
40.924 -23.503 17.421
Bedrijfsgebouwen en terreinen
Balans per 1 augustus 2014 Investeringen Overboeking Afschrijvingen Koersverschillen Balans per 31 juli 2015 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Balans per 31 juli 2015
De samenstelling en het verloop van de materiële vaste activa zijn als volgt samen te vatten:
De verwachte economische levensduur en de daarop gebaseerde afschrijvingstermijn zijn voor bedrijfsgebouwen 20 en 40 jaar, voor machines en installaties 5 en 10 jaar en voor andere vaste bedrijfsmiddelen 5 en 10 jaar. Het juridisch eigendom van in het boekjaar verkregen grond ter waarde van € 0,9 miljoen is kort na balansdatum verkregen.
43
x € 1.000
Financiële vaste activa (3) De samenstelling en het verloop van de financiële vaste activa zijn als volgt samen te vatten: Balans per 1 augustus 2014 Aflossingen Verstrekkingen Verkrijging Consolidatie effect deelnemingen Aandeel resultaat 2014/2015 Dividend Koersverschillen Mutatie voorzieningen Balans per 31 juli 2015
Deelnemingen
Overige effecten
Leningen u/g
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
1.291 – – – – 274 -229 -58 – 1.278
12 – – – – – – – – 12
1.514 -1.219 235 – – – – – 45 575
2.817 -1.219 235 – – 274 -229 -58 45 1.865
3.820 -1.744 247 940 -599 317 0 29 -193 2.817
De post deelnemingen betreft het 30% aandeel in AR Tarim Tohumculuk ve Sanayi Ticaret A.Ş. te Izmir, Turkije. De genoemde post overige effecten betreft vorderingen op coöperatieve verenigingen in de vorm van aandelen. Daarnaast participeert Agrico in diverse Private Sector Investeringsprogramma (PSI) projecten. De waarde van deze belangen (Agrico Kosova 25%, WAS Agrico 25%, MABA Retail 25% en Agrico Algeria 25%) is op nihil gewaardeerd. Van het bedrag aan leningen u/g ultimo boekjaar is € 0,8 miljoen binnen 1 jaar aflosbaar. Ultimo boekjaar bedraagt de voorziening voor leningen u/g € 3,9 miljoen (31 juli 2014: € 3,9 miljoen).
Vorderingen (4) Voor leveringen uit oogst 2013 en eerder die nog niet betaald zijn is in de jaarrekening een voorziening getroffen aangevuld met nodig geachte voorzieningen voor geïdentificeerde risico’s m.b.t. oogst 2014. Per 31 juli 2015 bedraagt de voorziening voor dubieuze debiteuren € 5,3 miljoen (31 juli 2014: € 3,9 miljoen). De overige vorderingen en overlopende activa hebben voornamelijk betrekking op omzetbelasting, vennootschapsbelasting, goederen en veldinventaris.
Liquide middelen (5) In de liquide middelen zijn geen deposito’s begrepen. De liquide middelen zijn dan ook direct opeisbaar.
Eigen vermogen (6) Voor een toelichting op het verloop van het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de balans van Coöperatie Agrico U.A.
44
x € 1.000
Aandeel van derden in groepsvermogen (7) Het verloop van het aandeel derden is als volgt: Balans per 1 augustus 2014 Aandeel resultaat 2014/2015 Dividend Mutatie belang derden Koersverschillen Overige mutaties Balans per 31 juli 2015
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
1.108 105 -274 – -19 – 920
764 329 -145 138 10 12 1.108
Voorzieningen (8) De samenstelling en het verloop van de voorzieningen zijn als volgt samen te vatten: Latente belastingPensioen voorziening verplichtingen
Balans per 1 augustus 2014 Onttrekkingen Dotaties Balans per 31 juli 2015
882 -317 57 622
293 -82 – 211
Jubileumuitkeringen voorziening
Overige voorziening
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
197 – 10 207
157 -157 – –
1.529 -556 67 1.040
1.641 -180 67 1.529
De pensioenvoorziening heeft betrekking op de financiering van de toekomstige onvoorwaardelijke 1,5 procent indexatie, bij voortzetting van het dienstverband tot aan pensioendatum, van de tot 1 januari 2000 bij de pensioenverzekeraar opgebouwde pensioenaanspraken. Alle voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter.
45
x € 1.000
Langlopende schulden (9) De samenstelling en het verloop van de langlopende schulden zijn als volgt samen te vatten:
Balans per 1 augustus 2014 Onttrekkingen Verstrekkingen Balans per 31 juli 2015
Kredietinstellingen
Participanten
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
291 -192 115 214
326 – – 326
617 -192 115 540
601 -162 178 617
De aflossingsverplichtingen voor boekjaar 2015/2016 bedragen een € 187.000 (2014/2015: € 299.000). Het rentepercentage op de langlopende schulden bedraagt gemiddeld 3,7% (vorig jaar was dit 4,1%).
Leden (10) Leden wegens producten Nabetaling pool Terugbetaling certificatenkapitaal
31 juli 2015
31 juli 2014
7.611 3.000 1.975 12.586
8.001 – – 8.001
46
Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa Inzake afspraken met Aviko Potato B.V. wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de toelichting op de enkelvoudige balans. Ultimo boekjaar bestaan investeringsverplichtingen ten bedrage van € 164.700. Daarnaast is voor een periode van vijf jaar leaseverplichtingen aangegaan ten bedrage van € 42.000. Coöperatie Agrico U.A., Agrico B.V., Agrico Holding B.V., Agrico Research B.V. en Leo de Kock & Zn. B.V., vormen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting en zijn derhalve mede hoofdelijk aansprakelijk voor verplichtingen voortvloeiende uit de fiscale eenheid.
Zekerheden Voor het verstrekte krediet door de bankiers aan Coöperatie Agrico U.A. zijn de volgende zekerheden verstrekt: • Hoofdelijke medeschuldverbintenis van Coöperatie Agrico U.A., Agrico B.V., Agrico Holding B.V., Agrico Research B.V. en Leo de Kock & Zn. B.V. • Vermogensverklaring 40% op balansdatum (geconsolideerd risicodragend vermogen verminderd met de immateriële vaste activa in verhouding tot het geconsolideerde balanstotaal). Coöperatie Agrico U.A. staat garant voor een krediet van Parkland Seed Potatoes Ltd ad CAD 1,5 miljoen. Coöperatie Agrico U.A. heeft voor de deelnemingen Agrico B.V. en Agrico Reseach B.V. een 403-verklaring afgegeven.
47
Toelichting op de geconsolideerde exploitatierekening x € 1.000
Netto-omzet producten aan derden (11) Betreft de gefactureerde omzet consumptie- en pootaardappelen, e.d. van de oogst 2014, onder aftrek van kortingen e.d. De netto-omzet is als volgt te specificeren:
2014/2015
2013/2014
Pootaardappelen Consumptieaardappelen Overige omzet
200.381 33.804 1.733 235.918
219.691 48.066 2.127 269.884
%
%
22,9 13,2 30,3 33,6 100,0
23,5 15,3 34,6 26,6 100,0
Verdeling van de omzet aardappelen naar afzetgebied: Nederland Frankrijk Overig EU Buiten EU
Directe kosten (12) Hieronder zijn opgenomen direct met de verkoop samenhangende kosten zoals transport, commissie, emballage e.d.
Inkoop producten (13) Hieronder zijn opgenomen de uitbetalingen aan leden voor geleverde aardappelen (zowel pool als overige inkoop), aan leden betaalde bewaarvergoedingen, de inkoop bij derden alsmede de bedragen inzake afwikkeling industrie.
Overige bedrijfsopbrengsten (14) Hieronder zijn onder andere de licenties, ontvangen subsidies en ontvangen schade-uitkeringen voorgaande jaren opgenomen.
48
x € 1.000
Lonen, salarissen en sociale lasten (15)
Salarissen Sociale lasten Pensioenpremies, inclusief mutatie van de pensioenvoorziening
Gemiddeld aantal werknemers van de Agrico-groep: Nederland Buitenlandse groepsmaatschappijen
2014/2015
2013/2014
9.936 1.810 1.238 12.984
9.799 1.828 1.422 13.049
144 63 207
145 63 208
2014/2015
2013/2014
591 682 494 772 2.539 8 2.547
1.202 910 482 750 3.344 10 3.354
Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa (16)
Immateriële vaste activa * Bedrijfsgebouwen en bestrating Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen Per saldo boekwinst of -verlies op desinvesteringen
* In de post afschrijving goodwill en software boekjaar 2013/2014 is een aanvullende afschrijving op goodwill van € 276.900 opgenomen.
49
x € 1.000
Overige bedrijfskosten (17)
Andere personeelskosten Kantoorkosten Organisatiekosten Verkoopkosten Huisvestings- en exploitatiekosten Overige kosten
2014/2015
2013/2014
2.385 1.252 1.278 2.136 1.691 1.410 10.152
2.268 1.359 1.233 2.495 1.575 1.140 10.070
Rentelasten en soortgelijke kosten (18) In de post rentelasten en soortgelijke kosten is een bedrag van € 35.600 (vorig jaar € 32.800) aan valutakoersverschillen opgenomen.
Belastingen (19) Het bedrag is berekend op basis van het verantwoord resultaat, rekening houdend met fiscale faciliteiten en niet aftrekbare posten. De (hoge) belastingdruk wordt veroorzaakt doordat winsten in het buitenland tegen het ter plaatse geldende tarief (Frankrijk 33,3%, Verenigd Koninkrijk 20%, Slovenië 17%, Zweden 22%, Finland 20%, Polen 19%, Canada 28% en Roemenië 16%) in het boekjaar zijn belast en de latente vordering in verband met het fiscale verlies in Nederland (20-25%), Finland en Roemenië niet wordt gewaardeerd. Ultimo boekjaar bedragen de te verrekenen fiscale verliezen van de Nederlandse fiscale eenheid rond € 5,4 miljoen. De hierover te verrekenen belasting bedraagt, berekend tegen het nominale tarief van 25,0%, € 1,4 miljoen. Deze vordering is niet in de balans opgenomen.
50
Enkelvoudige balans x € 1.000 (na voorstel verwerking saldo)
Activa
31 juli 2015
Passiva
31 juli 2014
Vaste activa
Eigen vermogen (3)
Materiële vaste activa (1) Bedrijfsgebouwen en terreinen Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
Statutaire reserves Certificatenkapitaal Bestemmingsreserve industrieaardappelenpool Wettelijke reserve deelnemingen Wettelijke reserve koersverschillen
1.733
1.795
446
446 2.241
2.179 Financiële vaste activa (2) Deelnemingen in groepsmaatschappijen
31.378
29.588
25.313 4.882
24.555 6.933
424 562
792 517
-696
-882
Voorzieningen (4)
Vlottende activa
Kortlopende schulden
Vorderingen Groepsmaatschappijen
Leden (5) Overige schulden
Totaal activa
31 juli 2014
30.485
31.915
–
54
29.588 31.378
Liquide middelen
31 juli 2015
8.797
8.412 8.797
8.412
1.321
165
43.675
40.406
Totaal passiva
12.586 604
8.001 436 13.190
8.437
43.675
40.406
51
Enkelvoudige exploitatierekening x € 1.000
Exploitatiesaldo uit gewone bedrijfsuitoefening na belasting Resultaat deelnemingen Saldo na belastingen
2014/2015
2013/2014
-1.093 1.604 511
12 2.828 2.840
52
Toelichting op de enkelvoudige balans x € 1.000
Materiële vaste activa (1) Bedrijfsgebouwen en terreinen
Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
Balans per 1 augustus 2014 Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Koersverschillen Balans per 31 juli 2015
1.795 – – -62 – 1.733
446 – – – – 446
2.241 – – -62 – 2.179
2.235 68 – -62 – 2.241
Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Balans per 31 juli 2015
2.254 -521 1.733
2.777 -2.331 446
5.031 -2.852 2.179
5.031 -2.790 2.241
Deelnemingen in groepsmaatschappijen
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
29.588 – – 1.604 186 31.378
29.588 – – 1.604 186 31.378
28.659 -1.200 -914 2.828 215 29.588
De samenstelling en het verloop van de materiële vaste activa zijn als volgt samen te vatten:
De verwachte economische levensduur en de daarop gebaseerde afschrijvingstermijn zijn voor bedrijfsgebouwen 20 en 40 jaar.
Financiële vaste activa (2) De samenstelling en het verloop van de financiële vaste activa zijn als volgt samen te vatten: Balans per 1 augustus 2014 Aflossingen Overboeking groepsmaatschappijen Resultaat 2014/2015 Koersverschillen Balans per 31 juli 2015
53
x € 1.000
Eigen vermogen (3) Het verloop en de samenstelling van het eigen vermogen zijn als volgt samen te vatten: Balans per 1 augustus 2014 Saldo 2014/2015 Aflossingen Terugbetaling Serie B Overige mutaties Balans per 31 juli 2015
Reserve ex. artikel 19.2 van de statuten
24.555 803 – – -45 25.313
Bestemmingsreserve industrieWettelijke reserve Certificaten- aardappelenpool deelnemingen kapitaal
6.933 76 -152 -1.975 – 4.882
792 -368 – – – 424
517 – – – 45 562
Wettelijke reserve koersverschillen
Totaal 2014/2015
Totaal 2013/2014
-882 – – – 186 -696
31.915 511 -152 -1.975 186 30.485
29.103 2.840 -233 – 205 31.915
De reserve ex. artikel 19.2 van de statuten betreft de ingehouden saldi van de coöperatie. Ter hoogte van het negatieve saldo van de wettelijke reserve koersverschillen kunnen geen uitkeringen ten laste van de reserves worden gedaan. De wettelijke reserve deelnemingen wordt gevormd voor resultaten en rechtstreekse vermogensvermeerderingen van de deelnemingen sinds de eerste waardering volgens de netto vermogensmutatiemethode, omdat uitkering niet zonder meer kan worden afgedwongen of gerealiseerd. Vanaf oogst 2011 betaalt Agrico aan Aviko Potato B.V. de premie voor leden-telers die ook in oogst 2010 met Agrico hebben gecontracteerd. Voor dezelfde leden-telers betaalt Agrico aan Aviko Potato B.V. aanvullingen tot de overeengekomen garantieprijs van € 7,15 in jaren waarin sprake is van een laag prijsniveau. Betaling van de premie en de vergoeding tot garantieprijs vindt na het bekendmaken van de definitieve poolprijs Aviko Potato B.V. plaats. De overeenkomst loopt tot 31 juli 2021 en Agrico betaalt maximaal € 1,5 miljoen. De hoogte van de uiteindelijk door Agrico te betalen bedragen is afhankelijk van prijsontwikkeling en de beslissingen van Aviko over het heffen van premie. Omdat de hoogte van de uiteindelijk door Agrico te betalen bedragen niet betrouwbaar is in te schatten, is in de balans geen verplichting opgenomen. De door Agrico te betalen bedragen worden per oogstjaar verantwoord en zullen ten laste van de bestemmingsreserve worden gebracht.
54
x € 1.000
Certificatenkapitaal De samenstelling van het certificatenkapitaal is als volgt samen te vatten:
Serie C Serie D Serie E Serie F
Uitgifte
Totaal
Terugbetaling
2000 / 2001 2001 / 2002 2002 / 2003 2003 / 2004
1.551 1.617 942 772 4.882
2016 / 2017 2017 / 2018 2018 / 2019 2019 / 2020
Volgens artikel 19.1 van de statuten kunnen certificaten te allen tijde door de coöperatie worden ingetrokken onder terugbetaling van het daarop gestorte bedrag. Bij afzonderlijk reglement is bepaald dat in specifieke gevallen de certificaten onder terugbetaling door het bestuur worden ingetrokken. Dit reglement kan door het bestuur, mits met goedkeuring van de ledenraad, worden gewijzigd. In het reglement is o.a. bepaald dat certificaten door de coöperatie kunnen worden ingetrokken onder terugbetaling in de navolgende gevallen: • 15 jaar na uitgifte van de certificaten per serie onder goedkeuring door het bestuur, onder vooraf verkregen goedkeuring door de ledenraad. • Na overlijden van de certificaathouder onder goedkeuring van het bestuur. • Na reële bedrijfsbeëindiging door een certificaathouder onder goedkeuring van het bestuur (op verzoek certificaathouder).
Voorzieningen (4) Latente belastingverplichtingen Het verloop is als volgt: Stand begin boekjaar Af: vrijval Stand einde boekjaar
31 juli 2015
31 juli 2014
–
54
54 -54 –
77 -23 54
55
x € 1.000
Leden (5) Leden wegens producten Nabetaling pool Terugbetaling certificatenkapitaal
31 juli 2015
31 juli 2014
7.611 3.000 1.975 12.586
8.001 – – 8.001
Beloning externe accountant (ex. Art. 2:382a BW) De onder organisatiekosten opgenomen accountantskosten hebben betrekking op de volgende diensten van Ernst & Young Accountants LLP:
Het onderzoek van de jaarrekening Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten
2014/2015
2013/2014
133 18 8 159
122 17 7 146
Bezoldiging van bestuurders en commissarissen De gegevens conform artikel 383 lid 1 titel 9 BW 2 zijn voor bestuurders van Coöperatie Agrico U.A. (tevens raad van commissarissen Agrico B.V.): € 161.700 (vorig jaar € 142.900).
56
Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa Agrico U.A. is hoofdelijk aansprakelijk voor verplichtingen voortvloeiende uit de fiscale eenheid voor zowel de vennootschaps- als omzetbelasting met haar Nederlandse groepsmaatschappijen. Inzake afspraken met Aviko Potato B.V. wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de toelichting op de enkelvoudige balans. Coöperatie Agrico U.A., Agrico B.V., Agrico Holding B.V., Agrico Research B.V. en Leo de Kock & Zn. B.V., vormen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting en zijn derhalve mede hoofdelijk aansprakelijk voor verplichtingen voortvloeiende uit de fiscale eenheid.
Zekerheden Voor het verstrekte krediet door de bankiers aan Coöperatie Agrico U.A. zijn de volgende zekerheden verstrekt: • Hoofdelijke medeschuldverbintenis van Coöperatie Agrico U.A., Agrico B.V., Agrico Holding B.V., Agrico Research B.V. en Leo de Kock & Zn. B.V. Coöperatie Agrico U.A. staat garant voor een krediet van Parkland Seed Potatoes Ltd ad CAD 1,5 miljoen. Emmeloord, 13 november 2015
J.J. van Hoogen Directeur
J.J. Wolthuis Bestuurder
A.H. Vermeulen Bestuurder
G. Welling Bestuurder
A.N.I.M. Kemmeren Bestuurder
T. Branbergen Bestuurder
P.J. van Maldegem Bestuurder
C.A.A.M. Gommeren Bestuurder
57
Overige s n e v e g ge
Start AgroFood Cluster 2014
58
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de ledenraad van Coöperatie Agrico U.A.
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening voor het jaar geëindigd op 31 juli 2015 van coöperatie Agrico U.A. te Emmeloord gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 juli 2015 en de geconsolideerde en enkelvoudige exploitatierekening over de periode van 1 augustus 2014 tot en met 31 juli 2015 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) . Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden.
Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de coöperatie. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de coöperatie gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van coöperatie Agrico U.A. per 31 juli 2015 en van het resultaat over de periode van 1 augustus 2014 tot en met 31 juli 2015 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Zwolle, 13 november 2015 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. J. Hetebrij RA
59
Gebeurtenissen na balansdatum Op 4 augustus 2015 is in Kenia de joint venture “Potato Seed Africa” opgericht. Agrico Holding B.V. participeert hierin met 45%. Na balansdatum is tevens besloten dat Agrico Holding B.V. haar belang in AR Tarim, Turkije, zal uitbreiden met 9,75%.
Aardappelmaatjes
Voorstel bestemming exploitatiesaldo x € 1.000
Op grond van artikel 19.2 van de statuten wordt het winstsaldo van de exploitatierekening 2014/2015 ad € 511.000 op voorstel van het bestuur als volgt verdeeld: Vrijval bestemmingsreserve industrie-aardappelenpool Bijschrijving rente certificatenkapitaal Toevoeging aan de reserve ex. artikel 19.2 van de statuten
-368 76 803 511
Dit voorstel is reeds in de balans per 31 juli 2015 verwerkt.
60
Belangrijke statutaire bepalingen Inzake verdeling saldo (Artikel 15.2 lid 6) a. Omtrent de bestemming van een positief saldo van de exploitatierekening besluit de Ledenraad op voorstel van het Bestuur. b. Een negatief saldo van de exploitatierekening wordt ten laste van het eigen vermogen van de Coöperatie gebracht en wel ten laste van die bestanddelen daarvan als de Ledenraad op voorstel van het Bestuur, zal besluiten.
Inzake verdeling batig saldo na vereffening (Artikel 17.3) 1. Indien bij vereffening een overschot blijkt te bestaan en er alsdan ledencertificaten uitstaan, wordt uit dit overschot allereerst uitgekeerd het op de certificaten gestort bedrag, bijschrijvingen op certificaten daaronder begrepen. Mocht het overschot niet voldoende zijn voor die uitkering, dan wordt het overschot verdeeld naar de verhouding als in de vorige zin vermeld. Blijft na uitkering als hiervoor bedoeld een overschot over, dan wordt dit uitgekeerd aan hen die Leden waren van de Coöperatie ten tijde van de ontbinding van de Coöperatie. Het overschot wordt verdeeld naar de verhouding van het totaalbedrag door de Coöperatie aan elk der Leden uitgekeerd voor alle producten waarvoor afleveringsplicht geldt of gold gedurende de laatste vijf (5) volle boekjaren, aan het tijdstip van de ontbinding voorafgaande, dan wel tijdens de gehele duur van het Lidmaatschap, indien dit geen vijf (5) volle jaren heeft geduurd. 2. In geval van ontbinding door het geheel ontbreken van de Leden vervalt het batig saldo aan hen die minder dan vijf (5) jaren voor de ontbinding hebben opgehouden Lid te zijn. Ontbreken ook zij, dan aan hen die minder dan zeven (7) jaar voor de ontbinding hebben opgehouden Lid te zijn en zo vervolgens. De grondslag voor de verdeling is gelijk aan de in het vorige lid vermelde grondslag.
61
Postbus 70, 8300 AB Emmeloord Duit 15, 8305 BB Emmeloord T +31 (0)527 639911 / E
[email protected] I www.agrico.nl