GOD LEREN KENNEN
1
Waarom ga je naar catechisatie? BINNENKOMER Hij kon geen orde houden Tijdens de lessen Nederlands hadden de leerlingen dolle pret. De leraar kon geen orde houden. Ze leerden er niets. Toen kwam het proefwerk en bijna iedereen haalde er een onvoldoende voor. Daarover klaagden de leerlingen bij de directeur omdat met zo'n cijfer hun overgang gevaar liep. De directeur gaf een flinke uitbrander aan de leerlingen en nam de leraar apart voor een gesprek. • Waarover zouden de uitbrander en het gesprek met de leraar gegaan zijn, denk je? • Lees het bijbelgedeelte en doe de bespreekvragen.
BIJBELSTUDIE Hosea 4:1-3, 6 1. Hoort het woord des HEEREN, gij kinderen Israëls! want de HEERE heeft een twist met de inwoners des lands, omdat er geen trouw, en geen weldadigheid, en geen kennis van God in het land is; 2. Maar vloeken en liegen, en doodslaan, en stelen, en overspel doen; zij breken door, en bloedschulden raken aan bloedschulden. 3. Daarom zal het land treuren, en een ieder, die daarin woont, kwijnen, met het gedierte des velds, en met het gevogelte des hemels; ja, ook de vissen der zee zullen weg geraapt worden. 6. Mijn volk is uitgeroeid, omdat het zonder kennis is; omdat gij de kennis verworpen hebt, heb Ik u ook verworpen, dat gij Mij het priesterambt niet zult bedienen; omdat gij de wet van uw God vergeten hebt, zal Ik ook uw kinderen vergeten. Bespreekvragen 1. Wat is, kort samengevat, de inhoud van Hosea's preek tot het volk en de priesters? 2. Welke overeenkomst is er tussen de donderpreek en het gesprek van de directeur én Hosea's preek?
9
GOD LEREN KENNEN
3. De bedoeling van catechisatie is om kennis van God te krijgen. Op welke manier kan dat het beste gebeuren?
IJ
INFORMATIE Waarom ga je naar catechisatie? Iemand schreef een boek met als titel Waarom zou ik naar de kerk gaan? De schrijver geeft in dat boek maar liefst 21 antwoorden op die vraag. Zoveel antwoorden hoeven wij niet te geven op de vraag waarom je naar catechisatie gaat. Aan één antwoord heb je al genoeg. Dat antwoord is: jouw ouders hebben het beloofd. Daarom ga je naar catechisatie. Wanneer hebben jouw ouders het beloofd? Jouw ouders hebben aan God beloofd om jou naar catechisatie te laten gaan, toen je gedoopt werd. Voor dát gebeurde, hebben ze beleden dat jij verloren bent, maar ook dat Jezus Christus je redden wil. Daarna hebben ze beaamd dat je alleen uit de Bijbel kunt leren hoe je zalig wordt. Ten slotte hebben ze beloofd dat zij jou zullen onderwijzen in de leer van de Bijbel waardoor je zalig wordt, maar dat ze ook gebruik zullen maken van anderen die hen daarbij willen helpen. De kerk biedt ouders aan om hen daarbij te helpen. Jouw ouders maken daarvan gebruik. Daarom ben je op catechisatie. Gods belofte voor jou De belofte van jouw ouders was óók een antwoord op de belofte van God. Die belofte is eigenlijk voor jou . Toen je gedoopt bent, is jouw naam genoemd mét die van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. God de Vader beloofde dat Hij jouw Vader wil zijn en zo voor je wil zorgen. God de Zoon beloofde dat Hij je wassen wil in Zijn bloed van al je zonden zodat het goed wordt tussen God en jou. God de Heilige Geest beloofde dat Hij in je wil wonen en je alles wil geven wat Christus heeft verdiend: afwassing van je zonden en vernieuwing van je leven. Dat is ongelofelijk, zeker als je kijkt naar wie jij bent. Toch heeft God dit aan jou willen beloven, terwijl Hij wist wie jij bent. Zo goed is God!
10
GOD LEREN KENNEN
Jij moet het weten Toen God dit allemaal aan jou beloofd heeft, was je nog klein . Het is de taak van ouders om dit aan hun kinderen te vertellen als ze groter worden. Bij stukjes en beetjes. Omdat je steeds meer van die dingen kunt begrijpen als je ouder wordt. Jij moet God leren kennen, Die jou zoveel heerlijke dingen heeft beloofd. Jij moet de beloften van God leren kennen. Jij moet ook weten wie jij bent tegenover God, toen je nog klein was en nu je groter bent geworden. Als je God, Zijn beloften én jezelf leert kennen, wordt het wonder van je doop onvoorstelbaar groot. Stel je voor dat je niet bij de Bijbel bent opgevoed. Wat dat betekent, laat het voorbeeld zien. Is het moeilijk te bedenken wat daarvan de gevolgen zijn? In een praatprogramma voor de radio ging het over de vraag of ouders hun kinderen wél of niet streng moeten opvoeden. Luisteraars mochten telefonisch reageren. Er belde een mevrouw op. Zij was moeder van vijf kinderen en wist dus wel iets van opvoeding af. In haar antwoord op de vraag of kinderen wel of niet streng opgevoed moeten worden, noemde zij het boek Spreuken van Salomo. Ze las daaruit voor Spreuken 13:24 (een beetje vrij vertaald): 'Wie zijn zoon liefheeft, tuchtigt hem al vroeg.' 'Ligt dat boek soms pas in de winkel?' vroeg de reporter. 'En wie is de uitgever van die meneer Salomo?' De dame antwoordde dat ze het boek Spreuken uit de Bijbel bedoelde en dat Salomo koning van Israël was geweest. 'Maar Israël heeft toch altijd een president en koningen schrijven toch geen boeken?' zei de discussieleider. Moedeloos zei de dame dat het boek Spreuken al bijna 3000 jaar geleden was geschreven. 'Wat zegt u?' vroeg de presentator verbijsterd. 'Drieduizend jaar geleden? En nog steeds in de handel?'
Kennismaken Je weet misschien al heel wat van God. Als het goed is, hebben jouw ouders gedaan wat ze beloofd hebben. Je bent op een christelijke basisschool en misschien op zondagsschool geweest. Weet je nu alles van God? Nee! God is zo groot dat we Hem nooit begrijpen kunnen . Je hebt je hele leven nodig om God te leren kennen . Dan is je kennis nog maar klein, als je het vergelijkt bij wie God is. Het belangrijkste is dat jij God leert kennen door Zijn Woord en Geest. Dat God met jou en jij met God kennismaakt. Heel persoonlijk, zoals Thomas: ' Mijn Heere en mijn God' (Johannes 20:28). Het antwoord van Thomas is een belijdenis. 11
GOD LEREN KENNEN
De catechese wil jou leiden naar de openbare belijdenis van het geloof. Deze is hopelijk ook een belijdenis met je hart, want zo word je behouden. Daarvoor is ook de catechisatie een middel. Een heilsmiddel.
ONTHOUDEN • Je gaat naar catechisatie omdat je gedoopt bent. • In de doop gaat het om de beloften van God. • We moeten die beloften steeds beter leren begrijpen. • De catechisatie wil je leiden naar openbare geloofsbelijdenis. • Het belangrijkste is dat je God persoonlijk kent; dan word je behouden. VERWERKING
VRAGEN EN OPDRACHTEN
1. Lees uit het formulier voor de doop van kleine kinderen (achter in je psalmboekje) het gedeelte dat begint met 'Ten derde' (het eindigt met: 'dat wij een eeuwig verbond (der genade) met God hebben1. Daarin gaat het over ons antwoord op Gods beloften. Wat verwacht de HEERE van ons? 2. Lees ook het begin van het gebed vóór de doop (tot: ' ... de doop beduid werd1. Dit stuk spreekt op twee manieren van een grens. a Over welke grens gaat het in de geschiedenis van de zondvloed? b Over welke grens gaat het in de geschiedenis van Israël? c Zeg nu welke grens de doop in jouw leven heeft getrokken. 3. Noem uit de Bijbel de namen van drie (jonge) mensen voor wie de kennis ván God uitgelopen is op een leven mét God.
Belijdenis Lees Heidelbergse Catechismus, zondag 27, vraag en antwoord 74. 1. Wat wordt aan de kinderen net zo goed als aan de ouderen toegezegd? Leer uit je hoofd 'Die geloofd zal hebben, en gedoopt zal zijn, zal zalig worden ... ' (Markus 16:16). GESPREK
Wat vind je van deze stellingen? 1. Als je van je ouders naar catechisatie moet, leer je toch niets. 2. Als je gemotiveerd de catechese volgt, kan dat een stap dichter naar God zijn. 3. Door het leren op catechisatie leer je God beter kennen. 12
[
GOD LEREN KENNEN
2
Catechisatie vroeger en nu BINNENKOMER Hoe kan ik dat nou weten! 'Waarom weet je dat niet?' zei de leraar op verwijtende toon tegen Sjors. 'Hoe kan ik dat nu weten als me dat nooit is verteld: antwoordde Sjors. Zijn vader had het hem nooit gezegd. Hij schaamde zich een beetje voor zijn vader, maar ja, wat kon hij eraan doen? • Lees het volgende bijbelgedeelte en maak duidelijk wat er gebeurt als de grote daden van God wel/niet worden doorverteld.
BIJBELSTUDIE Psalm 78:1-8 SV
HSV
1 Een onderwijzing van Asaf.
1 Een onderwijzing van Asaf.
o mijn volk! neem mijn leer ter ore;
Mijn volk, neem mijn leer ter ore,
neigt uw oor tot de redenen van mijn
geef gehoor aan de woorden van mijn
mond.
mond.
2 Ik zal mijn mond opendoen met
2 Ik wil mijn mond met spreuken open-
spreuken; ik zal verborgenheden over-
doen
vloedig uitstorten, van ouds her;
en aloude verborgenheden overvloedig
3 Die wij gehoord hebben en weten ze,
uitstorten,
en onze vaders ons verteld hebben.
3 die wij gehoord hebben en weten
4 Wij zullen het niet verbergen voor
en onze vaders ons verteld hebben.
hun kinderen, voor het navolgende
4 Wij zullen ze niet verbergen voor hun
geslacht, vertellende de loffelijkheden
kinderen,maar aan het volgende ge-
des HEEREN, en Zijn sterkheid, en Zijn
slacht vertellen de loffelijke daden van
wonderen, die Hij gedaan heeft.
de HEERE, Zijn kracht en de wonderen
5 Want Hij heeft een getuigenis opge-
die Hij gedaan heeft.
richt in Jakob, en een wet gesteld in
5 Want Hij heeft een getuigenis opge-
Israël; die Hij onze vaderen geboden
richt in Jakob, een wet vastgesteld in
heeft, dat zij ze hun kinderen zouden
Israël; daarvan heeft Hij onze vaderen
bekend maken;
geboden
6 Opdat het navolgende geslacht die
om die hun kinderen bekend te maken,
weten zou, de kinderen, die geboren
6 opdat het volgende geslacht ze zal
zouden worden; en zouden opstaan, en
kennen: de kinderen die geboren zullen
ze hun kinderen vertellen;
worden en opstaan om ze hun kinderen
7 En dat zij hun hoop op God zouden
te vertellen;
stellen, en Gods daden niet vergeten,
7 opdat zij hun hoop op God stellen
maar Zijn geboden bewaren;
en Gods daden niet vergeten, maar Zijn geboden bewaren,
8 En dat zij niet zouden worden gelijk
8 en niet worden als hun vaderen:
hun vaders, een wederhorig en weer-
een opstandig en ongehoorzaam ge-
spannig geslacht; een geslacht, dat zijn
slacht, een geslacht dat zijn hart niet
hart niet richtte, en welks geest niet
richtte op God en in zijn geest Hem niet
getrouw was met God.
trouw was.
I:
,
~
GOD LEREN KENNEN
INFORMATIE Catechese in de Bijbel en in de christelijke kerk Catechisatie bestaat al heel lang. In Israël werd al 'catechisatie' gegeven: God had aan de Israëlieten opgedragen dat zij hun kinderen moesten vertellen van Hem en Zijn daden voor Israël. De kerk is in het spoor van Israël verdergegaan en heeft vanaf haar begin onderwijs gegeven aan de jongeren van de gemeente. Wie in de vroegchristelijke kerk belijdenis wilde doen (en meestal ook gedoopt werd), kreeg in de veertig dagen voor Pasen (lijdenstijd) dagelijks onderwijs van een presbyter (ouderling) of van de bisschop. Deze ' catechumenen' leerden wat zij moesten geloven (deTwaalf Artikelen), hoe zij moesten leven (de Tien Geboden) en wat zij aan God mochten vragen (het Onze Vader). Zij deden belijdenis en werden gedoopt in de Paasnacht. Omstreeks 800 regeerde Karel de Grote. Hij verplichtte alle doopouders (dat waren alle ouders in zijn West-Europese rijk) dat zij de Tien Geboden, de Twaalf Artikelen en het Onze Vader kenden en leerden aan hun kinderen . De priesters in het rijk van Karel de Grote moesten met de hand geschreven afschriften ervan hebben om het aan hun parochianen (gemeenteleden) én hun kinderen te leren . Op de kloosterscholen onderwezen monniken en nonnen dit aan hun leerlingen. De Heidelbergse Catechismus Deze drie onderwerpen, die mét hun betekenis de eeuwen door zijn geleerd aan de jongeren van de kerk, vind je terug in de Heidelbergse Catechismus. Die catechismus staat dus in een heel oude traditie. Dit leerboekje is ontstaan in Heidelberg, een stad in Duitsland. Hoe komen wij in Nederland aan een catechismus uit Duitsland? Een stukje geschiedenis Lange tijd bestond Duitsland uit kleine staatjes (vorstendommen) . De belangrijkste man was keizer Karel V. Aan hem moest iedereen gehoorzaam zijn. Hij was voorstander van het roomskatholieke geloof, maar kon niet verhinderen dat de leer van Luther veel aanhangers kreeg. Bij de godsdienstvrede van Augsburg (1555) hebben Karel Ven de vorsten van al die staatjes afgesproken, dat ieder in zijn gebied mocht kiezen tussen rooms-katholiek of luthers. Een van die kleine staatjes was het keurvorstendom de Palts, langs de Rijn. In de periode waarover het gaat, regeerde over de Palts keurvorst Frederik 111. Hij besloot in 1559 met zijn vorstendom over te gaan tot het calvinisme . 14
[
GOD LEREN KENNEN
In het gebied van de Palts ligt de universiteitsstad Heidelberg. In 1562 vroeg Frederik 111 aan twee theologen van die universiteit (Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus) om een leerboek te schrijven voor de gereformeerde godsdienst. Dat boek was bestemd voor alle mensen in zijn vorstendom , maar vooral voor de jeugd. Olevianus en Ursinus hebben een boekje geschreven dat in 128 vragen en antwoorden (over 52 zondagen verdeeld) de gereformeerde, dat is de bijbelse, leer onderwijst. Een jaar later, in 1563, was de HeideIbergse Catechismus klaar. De weg naar Nederland Toen Alva namens koning Filips 11 landvoogd was over de Nederlanden (1567-1573), werden in ons land de aanhangers van de nieuwe leer (van de Reformatie) vervolgd. Gedwongen door de vervolgingen vluchtten veel Nederlanders naar het buitenland, onder andere naar de Palts, waar ze dezelfde gereformeerde (calvinistische) godsdienst vonden . In Frankenthai (bij Heidelberg) ontstond een grote Nederlandsevluchtelingengemeentewaarvan Petrus Datheen predikant was. Hij vertaalde de HeideIbergse Catechismus, die in 1563 was verschenen, in hetzelfde jaar al in het Nederlands. Tijdens de eerste nationale synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerk (gehouden in 1571 te Emden, Duitsland) werd de Heidelbergse Catechismus als leerboek voor die kerk aangenomen. Je kunt ook zeggen dat God ervoor gezorgd heeft dat de kerk in Nederland deze catechismus gekregen heeft. In ieder geval is vanaf die tijd in de Gerefor15
